Krottenwijken omsingelen
de Zuidafrikaanse steden
'Poolse hervormingen moeten veel sneller'
Kruistocht tegen geheimzinnig Interpol
BUITENLAND
CcidócSomont
-
DINSDAG 29 MEI 1990 PAGINI
ONC
'Joegoslavië op
rand burgeroorlog'
BELGRADO De nieuwe Joegoslavische
president Borisav Jovic heeft gisteren ge
waarschuwd dat het toenemende nationa
lisme en de spanningen tussen de deelrepu
blieken het land aan de rand van een bur
geroorlog hebben gebracht. In zijn toe
spraak tot het parlement nam Jovic deson
danks een eerder geuite dreiging tot een
mogelijke afkondiging van de noodtoestand
terug. Ook zei hij niets te voelen voor een
annulering van de verkiezingen in Slove
nië en Kroatië, waar in beide gevallen een
centrum-rechtse partij als overwinnaar uit
de bus was gekomen. Hiermee erkende de
president voor het eerst de vrije verkiezin
gen in de beide deelrepublieken.
(Van onze verslaggever Hans Bos)
WARSCHAU Het is een geluk bij een ongeluk dat
de burgercomité's van Solidariteit bij de lokale ver
kiezingen van afgelopen zondag als overwinnaars uit
de bus zijn gekomen. Ze vormen op dit moment de
enige stabiele factor in de Poolse politiek.
Het duurt nog wel enkele dagen voordat de officiële
uitslagen beschikbaar zijn, maar hier en daar vallen
al voorlopige uitkomsten te beluisteren. In de hoofd
stad Warschau slepen de burgercomités naar ver
wachting ongeveer 78 procent van de stemmen in de
wacht en in Gdansk zelf ruim negentig procent. Dat
is voor deze actieve clubs een pleister op de wonde
die een opkomst van (officieel) 42,3 procent heeft
achtergelaten. Van de bijna 27 miljoen stemgerech
tigde Polen hebben ruim vijftien miljoen het niet no
dig gevonden een stem uit te brengen. Dat geeft te
denken, waar de lokale gemeenschappen in de toe
komst meer dan voorheen de maatschappelijke kar
moeten gaan trekken. Deze politieke lethargie geeft
ook te denken met de komende parlementaire ver
kiezingen en de keuze van een nieuwe president in
aantocht. „Dit is de diepste crisis in Polen sinds we
de communisten kwijt zijn. Ik ben dezer dagen een
zeer ongelukkig mens. Onze leiders moeten hiervan
leren dat de hervormingen in Polen veel sneller hun
beslag dienen te krijgen", verklaarde Boguslaw Sta-
nislawski, lid van de federatie van burgercomite's en
leider van de verkiezingscampagne van Solidariteit
in Warschau.
„Polen loopt in democratische ontwikkeling voorop
in Oost-Europa. Dat houdt in dat fouten onvermijde
lijk zijn. Het politieke midden is in Polen voorstan
der van langzame verandering vanwege de belangen
van buitenlandse investeerders. Dat is onjuist, want
waar trekken we de grens? Niemand kent het ant
woord", zei Stanislawski. Een mogelijke verklaring
voor de apathie van de kiezers is dat Solidariteit vo
rig jaar bij de parlementsverkiezingen (opkomst 62
procent) aankondigde dat alles zou veranderen met
het wegstemmen van het communisme. Een stem
voor Solidariteit was een stem tegen het communis
me. Bij dit 'nationale referendum' sleepte Solidariteit
95 procent van de stemmen in de wacht. De veran
deringen na die tijd zijn gigantisch, maar hebben nu
net de minste gevolgen voor de doorsnee Poolse bur
ger. Stanislawski: „Een jaar democratie is te kort om
mensen ervan te overtuigen dat Polen een vrij land
is, waar burgers zelf de richting bepalen. De teleur
stelling over de financiële achteruitgang heeft het
democratische denkproces vertraagd".
CH1
ISER
Spoorwegarbeiders
schorten acties op
WARSCHAU Lech Walesa heeft de doorE^d
dariteit geleide regering Mazowiecki behoed |jngen i
een nationale spoorwegstaking. Hij wist de,aar het
kingsleiders in Slupsk over te halen hun actives oj
te schorten. Walesa zal in ruil daarvoor bij d^t jaar
gering pleiten voor een loonsverhoging van L bij tw
tig procent. Door het akkoord kwam een jngej
aan het isolement waarin een groot aantal PLjiend»
Oostzeehavens sinds de stakingsacties verkekf het b
Walesa heeft met zijn optreden voorkomerLverkin
het conflict tussen spoorwegarbeiders en de ^aren
ring de economische hervormingspolitiek^ toe bi
doorkruisen. Premier Tadeusz Mazowiecki ijnmidd<
tot nu toe laten weten niet op de eisen vau struct
spoorwegarbeiders in te kunnen gaan omdatjïj 5 mQ
de sanering van de Poolse economie te zeerL^ de v
den hinderen. p van b
;ie.
IN ZWARTE WOONSTEDEN TIKT EEN SOCIALE TIJDBOM
HAA
jrland
[e bes
In, wei
)ie ruil
iet op
t, doo:
le keu
(Van onze speciale
verslaggever
Jos Timmers)
DURBAN „Eigenlijk
zouden hier toch geen
mensen mogen wonen?",
zegt Jonathan Williams.
En gelijk heeft-ie. Het Ja
cobs Hostel, gelegen in
een industriële wijk van
Durban, ziet er afschrik
wekkend uit. Grote, grijs
zwarte, drie verdiepingen
hoge gebouwen. Binnen
naargeestige gangen, toi
letten zonder deuren, de
primerende zalen van tien
bij vijftien meter waar
tientallen zwarte arbei
ders, evengoed als zij in
'shifts' werken, ook in
ploegen slapen.
In heel Zuid-Afrika, overal
waar mijnbouw of industrie
behoefte heeft aan veel ar
beidskrachten, staan dergelijke
hostels. Het zijn de onderko
mens voor* de zwarte 'gastar
beiders' uit de thuislanden, de
straatarme stukjes land die
door de Zuidafrikaanse rege
ring ooit tot zwart grondgebied
werden verklaard. De opzet
was onmenselijk en tot falen
gedoemd: de gezinnen moesten
in de thuislanden wonen en
leven van het geld dat zij zou
den krijgen opgestuurd. Door
de gehate pasjeswet was het
onmogelijk dat gezinnen zich
verenigden, want wie niet
over de juiste papieren be
schikte was 'illegaal' en werd
zonder pardon naar één van
de thuislanden teruggestuurd.
Het volkomen failliet van deze
politiek wordt nergens beter
geïllustreerd dan in de zwarte
krottenwijken die sinds 1985,
het jaar waarin de pasjeswet
werd afgeschaft, in hoog tem
po de grote steden van Zuid-
Afrika 'omsingelen'. Complete
families zijn sinds 1985 vanuit
de thuislanden vertrokken, op
zoek naar eten en werk. Eo ze
Fana Mobaso staat voor de resten van wat kort tevoren zijn ouderlijk huis was in een krottej^0^
Zicht op een van de zwarte woonsteden: lange rijen van 'luciferdoos-huisjes'.
trekken nog steeds, van niets
naar nergens.
Daklozen
Volgens voorzichtige schattin
gen telt Zuid-Afrika (37 mil
joen inwoners) meer dan ze
ven miljoen daklozen: mensen
die geen echt huis hebben,
maar genoegen moeten nemen
met een plekje in één van de
ontelbare sloppenwijken, of
met nog minder.
Er is waarschijnlijk geen an
der terrein waar de twee ge
zichten van Zuid-Afrika zo ge
nadeloos aan het licht komen
als bij de woningnood. Binnen
de landsgrenzen, vaak op
maar enkele kilometers van
elkaar, bevinden zich extreme
uitwassen van zowel de Eerste
als de Derde Wereld. Buiten
het centrum van Johannes
burg bijvoorbeeld liggen uitge
strekte blanke woonwijken
met hun prachtige tuinen en
uitstekende voorzieningen.
Aan de andere kant van de
stad strekken zich de zwarte
krottenwijken uit. Overal
waar maar een plekje vrij is
verrijzen bouwsels van golf-
Geen gescheiden
voorzieningen meer
JOHANNESBURG In
Zuid-Afrika wordt de wet
op gescheiden voorzienin
gen, een van de hoekste
nen van de apartheid, af
geschaft. Minister van pla
nologie, Hernus Kriel, ver
klaarde gisteren dat hij
nog deze week het parle
ment een voorstel zal
voorleggen om de wet in
te trekken. Daarmee zul
len de laatste exclusief
blanke bolwerken als
zwembaden en bibliothe
ken verdwijnen. In open
bare voorzieningen als ho
tels, restaurants, uitgaans
gelegenheden, parken en
openbaar vervoer was de
apartheid in veel gebieden
al grotendeels afgeschaft.
kaanse proporties aangeno-
plaat, plastic, hout en steen.
De verstedelijking in Zuid-
Afrika heeft Latijnsameri-
men. Woonde in 1980 nog 33
procent van de bevolking in
stedelijke gebieden, in het jaar
2000 zal dat zo'n 66 procent
zijn. Want weliswaar is de Wet
op de Gescheiden Woongebie
den officieel nog steeds van
kracht; in de praktijk is deze
pijler van het apartheidsbe
wind vrijwel bezweken onder
de druk van de woningnood
en de zwarte bevolkingsexplo
sie. Geregeld worden nog hele
nederzettingen gedwongen
verhuisd en krottenwijken
met de grond gelijk gemaakt,
maar de bulldozers kunnen
niet meer op tegen de werke
lijkheid van alledag.
Nu bestaat de bevolking van
Zuid-Afrika nog uit 28 miljoen
zwarten, vijf miljoen blanken,
drie miljoen kleurlingen en
een miljoen Indiërs. Over tien
jaar zullen er zo'n tien miljoen
Zuidafrikanen méér zijn,
waarvan het zwarte, bevol
kingsdeel er acht miljoen voor
zijn rekening neemt. Voor al
die mensen zijn behalve werk,
onderwijs en gezondheidszorg,
ook huizen nodig. Maar met
het huidige tekort van meer
dan achthonderdduizend wo
ningen dringt de vraag zich op
of die achterstand ooit kan
worden ingelopen-.
Soweto
De scheiding tussen Eerste en
Derde Wereld trekt zich overi
gens niets aan van huisdskleu-
ren. Dat blijkt bij een bezoek
aan Soweto, de miljoenenstad
voor zwarten aan de rand van
Johannesburg.
We rijden er aan het eind van
de middag heen, temidden van
een onafzienbare rij auto's en
volgepakte minibusjes. Links
naast de weg spoort een over
volle trein. Soweto levert im
mers de 'energie' waarop Jo
hannesburg draait. Dat is ook
letterlijk het geval. Aan de
rand van Soweto staat een
grote elektriciteitscentrale. De
stroom gaat naar Johannes
burg, Soweto krijgt de vervuil
de lucht.
De eerste indrukken van de
beroemde zwarte woonstad
zijn uitermate verwarrend. Op
verschillende plaatsen rijden
we langs bescheiden, maar
nette nieuwbouwhuizen. El-
nabij Johannesburg.
Mandela in
ziekenhuis
JOHANNESBURG De
zwarte Zuidafrikaanse lei
der Nelson Mandela ligt in
het ziekenhuis, kennelijk
in verband met prostaat
problemen. Enkele jaren
geleden heeft hij al -een
prostaatoperatie onder
gaan. De 71-jarige Mande-
la werd zondagavond op
genomen in een privé-kli-
niek in Johannesburg. Een
woordvoerder van het zie
kenhuis deelde mee dat
Mandela een routine-on
derzoek krijgt en dat er
„absoluut geen reden tot
ongerustheid is".
ders in de onmetelijkheid van
Soweto staan uiterst luxueuze
woningen, die in geen enkel
villadorp waar ook ter wereld
zouden misstaan. Het zijn de
huizen van zwarte artsen, ad
vocaten en zakenlieden die het
ondanks de apartheid hebben
gemaakt. Huizen van de 'hap
py few', die echter geen af
scheid willen nemen van 'hun'
Soweto.
warrend maakt Aan de rand
van een van die luxe enclaves
staat een protserige villa met
roze geschilderde muren er
omheen. Aan de overkant van
de straat staan lange rijen 'lu
ciferdoosjes', zoals de uiterst
sobere huisjes ook worden ge
noemd. Veel ervan bieden
plaats aan meerdere gezinnen.
Even verdop staan hutten, al
verdienen ze die naam eigen
lijk niet eens. Het zijn uiterst
schamele optrekjes, gemaakt
van wat de vuilnisbelt heeft
opgeleverd. Nog wat verder
staan groepen groene tenten,
door het Rode Kuis beschik
baar gesteld aan nieuwkomers,
die nog geen plastic of hout
hebben kunnen vinden om
een krot te bouwen. 1
Veel van de wegen zijn onver
hard en nauwelijks verlicht.
In hele delen van Soweto zijn
de huizen verstoken van voor
zieningen als riolering en stro
mend water. Op de straten
staan openbare toiletten en de
centrale waterkraan is een da
gelijks ontmoetingspunt. Hier
in Soweto, en in de zwarte
woongebieden elders in het
land, tikt een sociale tijdbom.
De vraag is of er iemand is,
die hem tijdig onschadelijk
kan maken.
Het is waarschijnlijk het gru- jjK
welijke contrast tussen deze tjemengue wijk
oases van welvaart en de aan- Terwijl we zo door Soweto
blik van de rest van Soweto, rondrijden wordt het zicht
die de kennismaking zo ver- snel slechter. Tussen huizen,
FOTOten gelij
55. mam
hutten en tenten drijft,.r.®deli)k
steeds dikker wordende ||tra kvv!^
Of beter, een uiterst ohge 6,90-8,2
rookgordijn, afkomstig uiets lag«
duizenden kolen- en hol0- vrou
chels waarmee, nu ha^^p®
Zuid-Afrika winter word^apen t
tracht wordt de 'huize» gewich
verwarmen. 12. Ramr
Terug in Johannesburg®1""16"
wordt het echec van het j
vestingsbeleid nog eens fchapen e
onderstreept. Hillbrow m tot 22
uitgaanswijk van de staP5 k9 20
tot voor enkele jaren eeiN 210"*
clusief blanke wijk. Inmil 0 aa
worden de talrijke flats
wegend bewoond door 2
ten en de overheid sta)"-1^0 E
volkomen machteloos tl saab
over. De woningnood eistU|<s. e
vraag van de almaar groej58-7,é2,
zwarte middenklasse naa|0 en brt
hoorlijke woonruimte helwit 8,5!
ontwikkelingen in gang j 05.10
die op den duur niet meel"
te stoppen, anders dan me
weld. atieve T
Voor de bewoners van ht^'gQQ
cobs Hostel in Durban if,/gr hb~
constatering echter een uDher. tor
magere troost. Als zij al [te 9
zien hun families over fef g2-79
komen en te ontsnappenNatuurt'
het uiterst droefgeestige 85 Su
in het hostel, is een vë{. 85 Su
krottenwijken vaak hun 2
toevluchtsoord. Daar rnj^Us2
zij achteraan aansluiter^g 25 1
zijn nog honderdduizd 13-23,
wachtenden op een echt^S Ll^ Pc
ning voor hen.
Sovjet-generaal
eist maatregelen
tegen Armenië
MOSKOU De bevelhebber
van de binnenlandse strijd
krachten in de Sovjetunie
heeft gisteren opgeroepen tot
het nemen van „resolute maat
regelen" om Armeense natio
nalisten te ontwapenen. Gene
raal Joeri Sjatalin beschuldig
de de autoriteiten in de Ar
meense hoofdstad Jerevan er
van niet genoeg te doen om de
'terroristen' in de Sovjetrepu
bliek onder controle te hou
den. Hij bleef vaag over wat
voor soort maatregelen hij zou
willen zien.
De generaal deed zijn oproep
nadat meer dan twintig men
sen on; het leven waren geko
men bij gevechten tussen troe
pen van het Moskouse minis
terie van binnenlandse zaken
en Armeense militanten. On
der de slachtoffers waren twee
militairen, de overigen waren
burgers. Sjatalin, die het afge
lopen weekeinde naar Jerevan
vloog, noemde de situatie in de
Armeense hoofdstad explosief.
„Ik heb leiders van illegale ge
wapende groepen ontmoet.
Helaas weigeren die in te gaan
op ons aanbod hun wapens
vrijwillig in te leveren. Dit
kan alleen maar verontrusting
opwekken", aldus de generaal.
Armenië treurde maandag om
de doden. Volgens het persbu
reau Armenpress werden
overal de traditionele feesten
ter gelegenheid van de Ar
meense onafhankelijkheidsdag
afgelast. Vandaag was een 'dag
van nationale rouw' uitgeroe
pen.
Mexico verbiedt export
van zeeschildpadden
DEN HAAG De Mexicaan
se president Galinas de Gorta-
ri heeft een decreet uitgevaar
digd dat het doden en verhan
delen van zeeschildpadden in
Mexico volledig verbiedt,
evenals het rapen van hun eie-
DEN HAAG De inter
nationale politieorganisa
tie Interpol deugt niet.
Zegt het Comité voor de
Naleving van de Wet en
Sociale Rechtvaardigheid.
Interpol Nederland rea
geert laconiek op de be
schuldigingen. Het comité
wordt gesponsord door
Scientology Kerk. En die
deugt in ieder geval niet.
Het is het verhaal van de pot
ea de ketel. Een omstreden or
ganisatie die een andere ge
heimzinnige organisatie be
schuldigt. Interpol staat al ja
ren bloot aan kritiek. En
Scientology Kerk mogelijk nog
langer.
Anderhalf jaar geleden wer
den in Spanje 69 leden van.
Scientology Kerk opgepakt,
onder wie zes internationale
kopstukken. Het zestal werd
beschuldigd van belastingfrau
de, oplichting, vrijheidsbero
ving en andere vergrijpen. De
Nederlandse volgelingen van
de sekte reageerden geschokt.
„De arrestatie van onze leiders
in Madrid is het gevolg van
een Interpolcomplot", zei een
woordvoerder van de kerk
toen. En: „We vallen alleen
mensen aan die leugens over
ons vertellen".
Nog geen half jaar later be
klaagde de Spaanse politie zich
over 'mollen'; infiltranten van
de kerk die probeerden om bij
officiële Spaanse archieven
dossiers over Scientology Kerk
te ontvreemden of in gunstige
zin te veranderen.
Tot de be
schuldigingen
aan het adres
van Interpol
behoort het
feit dat gene
raal Manuel
Noriega van
Panama in
1978 de ver
antwoording
kreeg voor de
drugscommis
sie van Inter
pol; voor 'zijn
verdiensten'
werd hij in
1987 onder
scheiden door
secretaris-ge
neraal Ray
mond Kendall
(I) van Interpol.
FOTO: ANP
Spionage
De infiltratie kenmerkt de
sekte, die alles en iedereen
wantrouwt die niet voor haar
is. Wie niet voor de kerk is, is
tegen haar en loopt het risico
tot 'suppresive person' te wor
den verklaard, hetgeen vaak
heeft geleid tot diefstal, spio
nage, intimidatie en chantage.
Van potentiële tegenstanders
worden dossiers aangelegd,
waarin zoveel mogelijk belas
tende informatie wordt opge
slagen.
Het dossier over Interpol is lij
vig. De documenten zijn ver
zameld door het 'Comité voor
de Naleving van de Wet en de
Sociale Rechtvaardigheid', dat
is gehuisvest op de vijfde ver
dieping van het gebouw van
de kerk aan de Amsterdamse
Nieuwezijds Voorburgwal. Het
comité bestaat volgens woord
voerster F. Asymullah uit
twintig personen en wordt be
taald door de kerk.
„Waarom de kerk hier geld in
steekt? Omdat we de maat
schappij willen verbeteren.
Het onrecht aan de kaak wil
len stellen dat mensen wordt
aangedaan. Het is toch van de
gekke dat een onschuldige
vrouw uit München bij herha
ling is opgepakt omdat ze door
een naamsverwisseling in de
stukken van Interpol werd
verward met de terroriste Su-
sanne Albrecht! Correctie van
fouten is niet mogelijk omdat
niemand toegang heeft tot de
dossiers", aldus Asymullah.
Misbruik
Interpol is een gigantisch elek
tronische brievenbus, waar po-
litie-organisaties van 156 lan
den berichten in stoppen en
uithülen. Een brievenbus vol
informatie over criminelen en
handel in bijvoorbeeld verdo
vende middelen.
Het comité vertrouwt het in
ternationale informatienet
werk voor geen cent. „Er
wordt op grote schaal mis
bruik gemaakt van informa
tie", verzekert Asymullah.
Niét zozeer door Interpol Ne
derland, maar door mensen in
drugslanden als Panama, Boli
via, Equador, Peru, Columbia
en Pakistan. Het comité heeft
een lijst opgesteld met gene
raals en ministers die zowel
contacten zouden hebben met
Interpol als met drugshandela
ren. Recent voorbeeld is de
Mexicaanse Interpolchef Alda-
na Ibarra, die in maart werd
gearresteerd op verdenking
van moord op de Amerikaanse
anti-drugsagent Camarena.
Interpol Nederland „kan niets
met de beschuldigingen".
Commissaris J. de Waard
„Elk land is autonoom. Wat er
in Columbia of Mexico ge
beurt, weet ik niet. Maar voor
zover de beschuldigingen ons
aangaan, kloppen ze piet. Nog
nooit is informatie van ons in
verkeerde handen terecht ge
komen. Het is niet zo dat alle
informatie zomaar opvraag
baar is. Als wij informatie
hebben die we niet overal ver
spreid willen hebben, vermel
den we voor welke landen het
bericht bestemd is. Het hoofd
kantoor in Lyon houdt zich
daaraan".
De Waard zegt dat het verhaal
van het comité „op niets
stoelt" en begrijpt niet waarom
de kerk „voortdurend onwaar
heden over Interpol de wereld
instuurt".
Controle
Maar onwaar zijn de aantijgin
gen van Scientology Kerk niet
allemaal. Een stafmedewerker
van het hoofdkantoor van In
terpol in Lyon ontkent ze niet.
„Wij zijn slechts een doorgeef
luik voor gegevens en hebben
geen enkele invloed op wat de
politie-organisaties in de lid
staten met de informatie doen.
Jammer genoeg zijn er landen
waar corruptie in het politie
apparaat regelmatig voorkomt.
Daardoor kunnen gegevens
over drugstransporten in ver
keerde handen kómen en kan
de informatie op een andere
manier worden gebruikt dan
waarvoor ze is bedoeld. Wij
kunnen daar niets tegen doen.
Corruptie is niet te vermijden.
Misbruik van informatie valt.
niet te voorkomen".
Volgens het comité valt er wel
degelijk wat te doen tegen
misbruik van informatie. Asy
mullah: „Er moet een organi
satie van onafhankelijke juris
ten komen die toegang heeft
tot de dossiers van Interpol om
foutieve informatie te corrige
ren en excessen te voorkomen.
Een soort Europees Hof, waar
ook mensen met klachten te
recht kunnen. Het gaat hier
om rechten van de mens. En
vergeet niet dat Nederland
jaarlijks een fors bedrag be
taalt aan Interpol. Waar gaat
dat naar toe?"
Het comité zal binnenkort op
Europees niveau aandringen
op een onderzoek naar het
doen en laten van Interpol.
„Dan zal er een ijsberg tevoor
schijn komen, waarvan nu nog
slechts het topje zichtbaar is",
voorspelt Asymullah.
MONIQUE VAN DE VEN
95-550
-490. F
rood
-84. Po
Bedelen WT
vitpunt I
Veel Oosteuropeanen hopen momenteel in het westen een^.^y
leven te kunnen gaan leiden. In veel gevallen lukt dat nieten glas
Roemeense vrouw moet met haar baby bedelen om wat g® 540-8:
het metrostation in de duurste winkelstraat van (West)BerP119-2'
Kurfürstendamm. Vanaf juli zullen Oosteuropeanen ove{ V|6gSt
