Ontbijt-tv kwestie
wan lange adem
ussische vrouwen snakken naar de westerse man
1
mal
Ie
£eidóc@ou/uvnt
)innetlUIu verandert de titel dit Veronique-programma in ontwikkeling van 'hun' ontbijtshow heel anders
A 28
ZATERDAG 26 MEI 1990 PAGINA 29
gen
isch
i
i
i
»e
I
ig ze s*_
BinneiSerine Keyl en Mare Jacobs zijn binnenkort niet
In bifur^j^ een an(*er Slicht.
mogelij
ram eejLVERSUM - 'Goodmorning
erica', 'The Today Show' en
teit aa^ybreak' zijn de drie belangrijk-
Dintei ontbijtprogramma's die dage
tien jais in de Verenigde Staten te zien
:n grojn. Al jarenlang. Het is aan de
^ens Idere kant van de Atlantische
'Che er ^an 00^ 8ewoon om
tpJwfchtends de tv aan te doen.
t achti
tijdens het ontbijt te bekijken. Hun Ontbijtshowkrijgt letterlijk en
FOTO: NOB
de meeste Amerikaanse huishoudens
ft er een tv-toestel in de keuken, de
pts waar de meesten hun ontbijt nut-
Het Amerikaanse voorbeeld van
[ontbijt-tv kreeg overal ter wereld na
ging. Alleen de gevestigde omroepen
Europa, met uitzondering van die in
geland, begonnen er niet aan. Het Eu-
jese continent werd voor de ontbijt-
gramma's pas drie jaar geleden open-
roken door de satellietzenders. On-
ks het feit dat ontbijt-tv een typisch
erikaans fenomeen is, hebben ook de
enigde Staten lang moeten wennen
'het informatieve programma op de
htere maag'. NBC, nu het grootste en
rhtigste tv-netwerk ter wereld, intro-
rde de ontbijt-tv in 1952. Wat ve-
zal verbazen is dat de concurrenten,
en CBS, 23 jaar lang gewacht heb-
met de introductie van een concur-
nd programma.
ia een kwart eeuw lang was 'The To-
Show' het enige ontbijtprogramma
le States. Dat wil niet zeggen dat de
currenten tijdens de ochtenduren uit
tcht waren, zoals de meeste Europe-
stations dat tijdens de ochtenduren
maar zij zonden dan gewoon de zo-
ite aflevering van de een of andere
uit. Pas in 1975 startte 'Goodmor-
America' van ABC. CBS, het derde
'erk, heeft nog steeds geen echt ont-
irogramma. Wel een stevig nieuws-
laal, maar dat duurt slechts een half
terwijl de ontbijtshows van de ove-
zenders minimaal twee uur (van ze-
tot negen) in beslag nemen,
break' is het jongste Amerikaanse
lijtprogramma en wordt sinds 1983
ïzonden door de satelliet-nieuwszen-
CNN. De drie genoemde program-
[s zijn de standaardvoorbeelden voor
Ibijt-tv programmamakers over de
t Zéla» wereld.
O'S: Pi
Bij dit programmatype zijn twee aspec
ten doorslaggevend: het concept en de
presentatie. De presentatie tijdens een
ontbijtshow moet heel anders zijn dan
die van een nieuwsbulletin tijdens de
avonduren, omdat de kijker juist bij het
ontwaken veel sneller geërgerd of ge
raakt wordt door uiterlijkheden. Daar
mee moet ook rekening worden gehou
den als het gaat om de formule van het
programma: hoeveel onderwerpen
moeten er in een editie en met welke
toonzetting. Wil de redactie de waarde
ring van de kijker oogsten, dan is het be
langrijk dat de presentatie spontaan,
vriendelijk, relaxed, informatief, infor
meel en bondig is.
De kijker heeft weinig tijd; de ondenver-
pen mogen dus niet langer dan drie en
een halve minuut, hooguit vier minuten
duren. 'Goodmorning America' haalt
per editie geregeld een score van tachtig
onderwerpen. Het idee van 'take it easy'
zit ook achter de dubbelpresentatie. De
presentatoren praten opvallend vaak te
gen elkaar, waarmee ze de kijker lijken
te negeren. De reden is simpel. Als er
een presentator rechtstreeks in de came
ra spreekt, eist hij direct de aandacht
van de kijker op. Maar die kan daardoor
wellicht bij het aankleden, wassen, sche
ren, opmaken of ontbijten worden ge
stoord. Door tegen elkaar aan te praten,
is de kijker alleen maar getuige van een
gesprek, wordt hij niet gedwongen te kij
ken en kan het toestel aan blijven zon
der irritatie te wekken.
Sleur
Een ontbijtprogramma moet een ge
woonte, een sleur voor de kijker zijn.
Als er niets te melden valt, dan moet het
programma lekker doorkeutelen. Op het
moment echter dat er wel schokkend
nieuws is, moet dat door de ontbijtshow
ook als eerste worden gebracht. De aard
beving in San Francisco bijvoorbeeld
kwam prominent in beeld en eiste de
aandacht wan de kijker volledig op.
Door met een dergelijk nieuwsonder
werp het normale patroon van de ont
bijtshow te doorbreken, wordt voorko
men dat het programma elke dag voor
spelbaar is. Kortom, je verliest geen kij
kers door eventuele voorspelbaarheid.
Deze Amerikaanse vorm van ontbijt-tv
werd eerst overgenomen door andere
Engelstalige landen zoals Canada, Au
stralië, Zuidafrika, de op Amerika geo
riënteerde landen in Zuidoost-Azië en
een groot aantal landen in Latijns-Ame-
rika. Dat gebeurde ook in Engeland. Op
17 januari 1983 begon de BBC met 'Bre
akfast Time'. Daarmee stak de staatsom
roep de speciaal voor ontbijt-tv opge
richte commerciële zender tv AM de
loef af. Doordat tv AM vergunningen
moest aanvragen die de BBC niet nodig
had, ging er veel tijd verloren. Daardoor
kon de BBC twee weken eerder met ont-
bijttelevisie de lucht in. Die eerste klap
was meer dan een daalder waard. Het
nieuwe bedrijf raakte vrijwel onmiddel
lijk in een crisis en dat kostte hoofdre
dacteur David Frost na enkele maanden
de kop.
Satellieten
De enige NOS-ervaring met ontbijttelevisie werd opgedaan tijdens de Olympische Spelen toen Koos Postema (foto) en Harm
Siezen een ontbijtprogramma presenteerden. FOTOSP
wel pionierswerk verrichten. De kijkers
laten wennen aan de gewoonte om
's ochtends bij het ontwaken het toestel
aan te doen. Waarbij Veronique kan
profiteren van de ervaringen in Ameri
ka.
Toch zijn er opmerkelijke verschillen
met de Amerikaanse standaardprogram
ma's. De dialoogjes tussen de presenta
toren onderling zijn zeldzaam, vrijwel
altijd richten zij zich direct tot de kijker.
Onderwerpen duren aanmerkelijk langer
dan de maximale drie en een halve mi
nuut en met name Catherine Keijl ge
draagt zich niet volgens de normen van
Amerikaansè omroepen. Zij is daarvoor
te springerig, te impulsief, kortom te on
berekenbaar. Maar wie zegt dat wij een
kopie van de Amerikaanse voorbeelden
willen hebben, inclusief de opgeprikte,
nooit controversiële modepoppen die
daar de ontbijtshows presenteren? Pers
voorlichter Ad Everaars: „We maken
een ontbijtprogramma voor de Benelux
en hier hebben de mensen een andere
aard dan in de States. We hebben wel
veel aan de ervaring die daar is opge
daan, maar we zullen toch onze eigen
variant moeten maken. Vandaar dat de
'Ontbijtshow' er gedurende de komende
zomermaanden anders uit gaat zien.
Vanaf 5 juni verandert de titel in 'Ont-
bijtnieuws' en gaat het programma de
CNN-formule volgen. Dat wil zeggen:
elk kwartier een uitgebreid nieuwsblok
en geen studiogesprekjes meer met aller
lei interessante mensen".
Eveneens in 1983 begon een volledig
nieuwe ontwikkeling in Europa. Satel
liet-televisie. Sky Channel was het eerste
station dat dagelijks een paar uurtjes
ging uitzenden, eerst alleen tijdens de
middag- en avonduren. Toen het station
echter 18 uur per dag in de lucht was,
introduceerde het in Scandinavië ont
bijt-tv door tussen zeven en negen een
Noors/Zweeds programma uit te zenden
dat door een Scandinavisch produktie-
bedrijfje werd gemaakt.
Andere satellietstations begonnen volg
den in '85/'86 (onder meer het Luxem
burgse RTL-Plus) met programma's die
bestemd waren voor de Duitstalige
markt. 'Gutenmorgen Deutschland' had
alles wat een ontbijtprogramma nodig
heeft: nieuws, actualiteit, humor, amuse
ment, informatie over medische onder
werpen, sport en als klap op de vuurpijl
de spraakmakende seksadviezen van Dr.
Ruth Westheimer.
Binnen de kortst mogelijke tijd was ook
ontbijt-tv bij de oosterburen ingebur
gerd. In Frankrijk verliep de ontwikke
ling iets anders. Staatszender Antenne 2
zag de concurrentie van de satellietkana
len La 5 en M 6 aankomen en besloot
deze zenders het gras voor de voeten
weg te maaien. Een goede strategie, want
in Duitsland had RTL Plus het mes op
de keel gezet van de staatszenders ARD
en ZDF, die net als onze NOS tijdens de
hele ochtend niet uitzonden.
Een televisie in de keuken is voor de meeste Amerikanen heel normaal.
Vóór de introductie van 'Gutenmorgen
Deutschland' begonnen de staatszenders
pas rond het middaguur met uitzenden.
Inmiddels zijn ARD/ZDF met een geza
menlijk programma al vanaf 9.00 uur in
de lucht, maar zij beginnen bewust pas
als de ontbijtshow van RTL is afgelo
pen: RTL Plus heeft een marktaandeel
veroverd waarvan de staatsomroepen
denken dat ze dat niet meer kunnen in
halen. In Nederland is de situatie nogal
vergelijkbaar met die van Duitsland.
De Nederlandse zenders specialiseren
zich in testbeelden. Tijdens de ochtend
uren brengen zij hooguit een enkel
schooltelevisieprogramma op de buis. Er
is wel volop 'geëxperimenteerd'. De eer
ste proef kwam van de Avro. Die nam
enkele malen het BBC-programma en de
ontbijtshow van tv AM over. Vervol
gens ging de NOS tijdens de Olympische
Spelen ontbijtprogramma's maken, met
Koos Postema en Harmen Siezen. In
1987 begon Veronica met ontbijt-tv op
de zaterdagochtend, eens in de drie we
ken. Maar doordat niemand wist of het
nu deze of de volgende zaterdag was,
was het Veronica-imtiatief tot mislukken
gedoemd. En vorig jaar werd 'Goodmor
ning America', dat gepresenteerd wordt
door Joan Lunden en Charles Gibson,
een week lang vanuit ons land uitgezon
den. Avro, Tros en Veronica namen de
ontbijtshow over. Sinds 2 oktober heb
ben we dan RTL-Veronique en het was
niet meer dan voorspelbaar dat deze
zender ontbijt-tv tot een programma
speerpunt zou maken. Je kunt immers
het best eerst de makkelijkste kijkcijfers
incasseren; het winnen van kijkers tij
dens de avonduren vergt een lange(re)
termijn-strategie.
Door het ontbreken van enige concur
rentie heeft een programma als de 'Ont
bijtshow' van Veronique op dit moment
een kijktijd-aandeel van honderd pro
cent. Echter, Veronique moet hiermee
Hetze
De verhalen als zouden Marc en Cathe
rine elkaar regelmatig de hersens in
slaan, en dat Catherine de laan uitge
stuurd is worden bestempeld als 'onzin'.
Everaars: „Mare en Catherine hebben
vanaf oktober tot eind mei keihard aan
het programma gewerkt en hebben er
dus wel recht op het wat rustiger aan te
doen. Natuurlijk hebben ze wel eens me
ningsverschillen, maar de sfeer is uitste
kend. Er wordt in bepaalde damesbladen
heel duidelijk een hetze tegen Catherine
gevoerd, maar dat heeft allemaal niets te
maken met de beslissing om gedurende
de zomermaanden de 'Ontbijtshow' te
vervangen door het 'Ontbijtnieuws'."
„Het heeft wèl te maken met evaluatie.
We willen kijken of we het bereik van
het programma nog verder kunnen ver
groten door ons volledig op het nieuws-
aspect te richten. Per slot van rekening
zijn we nog maar een half jaar bezig en
moeten we gewoon onze draai zien te
vinden. Afhankelijk van de resultaten
van het 'Ontbijtnieuws' wordt er beslist
over de wijze waarop we vanaf septem
ber, als het winterseizoen weer begint,
verder gaan met de invulling van de ont-
bijt-uren".
Kortom, er verandert wel het een en an
der tijdens de ochtenduren op Veroni
que, maar er is geen sprake van dat er
mensen ontslagen zouden zijn of dat de
zender stopt met een ontbijtprogramma.
De commerciële nieuwkomer zou wel
gek zijn. Hoe langer Veronique de enige
is die tijdens de vroege ochtenduren in
de lucht is, hoe moeilijker het gaat wor
den voor de publieke omroepen om er
een concurrerend programma tegenover
te stellen. Die voorsprong zal Veronique
nooit uit vrije wil opgeven.
EDWIN BAKKER
ag of J
ja hooi
et ook f
brmatii
de nogDSKOU - Een oud Russisch ge-
le luidt: „De drie grootste rijk-
imen van de wereld zijn dage
brood, wijsheid en vrouwen",
tas voor de Russen ziet het er-
uit dat zij wat deze drie zaken
>ark zicjreft binnenkort op een houtje
neel, teflen m0eten bijten,
en grof
kken.
iingalov
dat mei meest verontrustend voor de Sovjet-
heeft. is misschien wel de stormende
in ziwaarmee duizenden vrouwen pro-
ilsnog in te ontsnappen aan de grauwe Sov-
p dat g ealiteit door een knappe buitenlander
reik pa oeken en die te volgen naar een beter
op de in in het buitenland,
ngen a achttienjarige Irina maakt zich geen
lar Zu sies over het vrouwzijn in Michael
innen I batsjovs Sovjetunie. „Vrouwen wor-
eld vo overal slecht behandeld", zo vertelt
alen. „Maar in de Sovjetunie nog honderd
N WEBr slechter. Geen Rus is rijk genoeg
om mijn leven te veranderen. Het laat
ste wat ik wil, is trouwen met een Rus".
Irina poseert in de fotostudio van Geor-
gi Kazarinov, de uitbundige directeur
van een bemiddelingsbureau. Twee
maanden geleden meldde Kazarinov in
een advertentie dat hij alleenstaande da
mes uit Moskou koppelt aan dito heren
in Amerika. Zijn internationale bemid
delingsbureau is een van de vele bedrijf
jes die inspelen op de nieuwe bevlieging
en er goed geld aan overhouden.
„Ik heb al zevenduizend telefoontjes ge
had", zegt hij terwijl hij de laatste in een
rij van kleurig geklede vrouwen op foto
vastlegt. „En ik heb al tweehonderd fo
to's die ik volgende maand mee kan ne
men naar de VS. Even lachen alstu
blieft".
De groeiende misère van het leven in de
Sovjetunie maakt dat Irina wanhopig op
zoek is naar een westerse echtgenoot.
„Binnenkort is het eten helemaal op in
de winkels voor Russen", klaagt ze.
„Maar een vriendin van me gaat nu al
twee jaar met een Amerikaan hier. Zij
heeft het veel beter dan wij".
Voor 43 roebel - twee dagen werken -
mag Irina een ellenlange lijst persoonlij
ke vragen beantwoorden. „Moet je deze
zien", zegt Kazarinov terwijl hij een lijst
uit de stapel pakt. „Op de vraag 'Kun je
kinderen krijgen', antwoordt ze 'Ja, mas
sa's'. Sommige vrouwen zijn erg ge
wiekst".
De vrouwen worden tot een buitenlands
huwelijk gedreven door hun erbarmelij
ke levensomstandigheden. Gorbatsjov
heeft onlangs geprobeerd deze wat te
verbeteren, maar zij blijven tweede
rangsburgers. „Dit land heeft vrouwen
geëxploiteerd om de industriële produk-
tie op peil te houden", zegt Olga Lip-
povskaja, een feministe uit Leningrad.
Vrouwen vormen 51 procent van de be
roepsbevolking. Zij leveren 90 procent
van de lopende-bandwerkers, 98 procent
van de textielarbeiders, 70 procent van
de dokters en 80 procent van de leer
krachten. Maar natuurlijk maar 38 pro
cent van de schoolhoofden".
Sovjetvrouwen werken veel vaker bui
tenshuis dan vrouwen in het Westen en
het werk dat zij verrichten is vaak fysiek
veel zwaarder. Zo bestaat een derde van
de arbeiders die de spoorwegen onder
houden uit vrouwen. Een van hen ver
telt in het vrouwenblad Rabotnitsa: „We
werken met schoppen en mokers en we
dragen balken. Maar mijn God, wanneer
de balken gemaakt zijn van larikshout
zijn ze zo zwaar dat we met zijn tweeën
een kant moeten optillen. Maar ik ben er
aan gewend, ik doe dit werk al sinds
1966".
Dat zoveel vrouwen in de Sovjetunie
werken betekent niet dat de mannen lui
zijn, zegt Tanja Rakhmanova, een cine-
aste die een documentaire maakt over
Russische vrouwen.
„Het is gewoon omdat het systeem som
mige banen bestempeld heeft als goed
voor mannen en andere als goed voor
vrouwen. Mannen zijn altijd chauffeurs
geweest, staalarbeiders, dokwerkers, po
litici en journalisten. Je ziet maar zelden
een vrouw in deze beroepen. Vrouwen
doen echter bijna alles in de banken,
scholen en ziekenhuizen".
Boven alles willen de vrouwen een com
fortabeler leven. Er is een tekort aan
maandverband. Er is een tekort aan
voorbehoedsmiddelen, waardoor abortus
de meest voorkomende vorm van ge-
boortenbeperking is. „De meeste vrou
wen hebben zes abortussen gehad voor
hun vijfendertigste", vertelt Lippovaka-
ja.
„Ik heb twee kinderen en negen abortus
sen gehad. Er zijn pas geleden wat nieu
we pillen gekomen uit Hongarije. Maar
of ze goed zijn
Ondanks hun hoop op een rooskleurige
toekomst zullen vrouwen die met een
westerling trouwen waarschijnlijk teleur
gesteld worden. „Russische vrouwen
hebben een verwrongen beeld van het le
ven in het Westen", aldus Lippovskaja.
„Het stereotiepe beeld is dat westerse
vrouwen njke mannen hebben en de
hele dag lekker thuis zitten of gaan win
kelen in hun eigen auto. Dat wordt een
grote desillusie".
Irina laat zich echter niets gelegen liggen
aan dergelijke waarschuwingen. „Het is
moeilijk te geloven dat hier iets goeds
zal gebeuren", zegt ze. „Het leven voor
een vrouw kan in het Westen nooit zo
slecht zijn als hier".
Waar zij in het bemiddelingsbureau een
vluchtroute ziet,, hebben veel andere
Russische vrouwen een andere uitweg
gezocht. Zo is de prostitutie een populair
bijbaantje onder secrestaresses, verpleeg
sters en onderwijzeressen.
Niet alleen de harde valuta die ze krij
gen van westerse toeristen en zakenman
nen maken dit soort werk aantrekkelijk.
Veel vrouwen zien daarin ook de kans
een buitenlandse echtgenoot te strikken.
JAMES BLITZ
(c) The Sunday Times, Londen
van dd
Watejj
ftr hei
Volktjet de 'Ontbijtshow' oude stijl is het afgelopen. Vanaf tegenvaller voor Catherine en Marc, die zich de
mj oJntbijtnieuws'. Ook de formule verandert. Elk hadden voorgesteld. Ze komen terug in een ander
toreskfartier komt er een uitgebreid nieuwsblok en zijn er programma van Veronique. Het is niet verwonderlijk
«n alien studiogesprekjes meer met interessante mensen. dat de ontbijtshow niet direct een topper is geworden.
iJbcra' In Amerika, waar het fenomeen is geboren, heeft het
s in dl15 ook geen Sezc"'8 kwebbelende Mare Jacobs of bijna een kwart eeuw geduurd voordat de kijkers dit
vera#herine Keyl meer en evenmin tekenfilmpjes. Een programma aan hun hart drukten.
