Zelfs de begrafenissen
zijn niet veilig meer
Amerikanen willen ijzer in zee tegen broeikaseffect
'n Sterke Stapper!
CetdaeGouamii
GEWELD IN NATAL LIJKT ZONDER EINDE
Moskou haalt kernwapens
weg uit Baltische staten
Leger deff
baas in
Surinam
m
MAAK EEN
THUIS VAN
HUN TEHUIS
BUITENLAND K««aóeC0lwmU.
|(Van onze correspondent Mare verklaart John Martin, onder- hebben van plankton, dat op het verst van de landmassa's menteerfase behoeft, maar ook ven, denken dat de plankton- °P de zeebode
DINSDAG 22 MEI 1990
PAGI] QQ
WASHINGTON In
Amerika wordt in ernst
nagedacht over een idee
van vooraanstaande we
tenschappers om de op
warming van de aarde te
gen te gaan door 'bemes
ting' van de oceanen met
ijzer.
„Geef mij een tanker vol ijzer
erts en ik geef u een ijstijd".
verklaart John Martin, onder
zoeker bij het vermaarde Moss
Landing Zee Laboratorium in
Californië. Hij is een van de
drijvende krachten achter een
rapport over ijzerdumping van
de National Academies of
Scientists and Engineering, de
belangrijkste wetenschappelij
ke adviesinstelling van het
Amerikaanse Congres.
De gedachten van de geleer
den is dat de aanwezigheid
van ijzer in de zee de belang
rijkste voorwaarde is voor de
groei van plankton. Verrijking
van de wereldzeeën met ijzer
zal enorme aanwas tot gevolg
hebben van plankton, dat op
zijn beurt de overtollige kool
dioxide uit de atmosfeer absor
beert. Te veel kooldioxide, ge
volg van massale verbranding
door de mens van fossiele
brandstoffen, verhindert de
volledige terugkaatsing van de
zonnewarmte naar het heelal
en veroorzaakt zo de opwar
ming van de aarde.
De toediening van ijzer aan de
oceanen zou moeten geschie
den door middel van een soort
drijvende zeven, die het poe-
dervormige erts langzaam aan
het water prijsgeven. Met
name in die zeegebieden die
het verst van de landmassa's
verwijderd zijn, is de natuurlij
ke aanwezigheid van ijzer het
geringst en kan het water aan
vulling gebruiken. Het ijzer is
dermate vruchtbaar voor
plankton, dat er maar een be
perkte hoeveelheid nodig is
om reeds een wereldwijd ef
fect op het kooldioxide-gehalte
in de atmosfeer te hebben.
„Met een miljard dollar per
jaar zijn we klaar", zegt che
misch ingenieur professor
Adam Heller van de universi
teit van Texas. Hij meent dat
het idee nog een lange experi
menteerfase behoeft, maar ook
„dat er fundamenteel niets
doms in zit".
Roger Revelle, die de 'vader'
wordt genoemd van alle in
zichten omtrent de wisselwer
king van oceanen en atmos
feer, verklaart: „Ik zie geen
reden waarom het niet zou
werken". En diens prominente
collega Anthony Michaels van
het Bermuda Biological Sta
tion meent: „Er zijn nog veel
ongewisheden, maar het is een
belangwekkend idee dat we
krachtig verder ontwikkelen".
Degenen die in deze aanpak
van het broeikaseffect gelo
ven, denken dat de plankton-
groei in de wereldzeeën niet
uit de hand kan lopen omdat
het organisme tevens is aange
wezen op andere, beperkt
voorradige stoffen als fosfor
en stikstof. Een bijkomend
voordeel van meer plankton
zou de toename van het aantal
vissen kunnen zijn. Die zijn
via de voedselketen uiteinde
lijk aangewezen op plankton.
De koolstof die dank zij de be
mesting met ijzer van de lucht
in het water terechtkomt, ein
digt als bezinksel van afgestor
ven plankton en waterdieren
op de zeebodem en zou daar
geen kwaad kunnen.
In Amerika wordt gesproken
van „de grootste manipulatie
die ooit met de natuur zal zijn
uitgevoerd". De voorstanders
ervan menen dat het broeikas-
verschijnsel in feite ook men
selijke manipulatie is, welke
een ingrijpende tegenactie
vergt. Veel deskundigen den
ken dat de temperatuur op
aarde in het jaar 2020 gemid
deld een tot twee graden Celsi
us hoger zal zijn dan nu, wat
tot stijging van de zeespiegel
en klimaatsveranderingen zal
leiden.
itv
;e<
„Voorlopig moet niemam 'ugj<
ijzer in de zee gaan dut jere^
We lopen het gevaar dat
hele voedselketen gaan v e pi
deren. We moeten niet 1 ko
God gaan spelen voordat. Z
het systeem geheel ken nkei
aldus Anthony Michaels,
baas, directeur Tony
van het Bermuda Biotyer 4C
Station, vult aan: „Je zul gen
mand in wetenschapp erer
kring tegenkomen die di >r v.
volkomen belachelijk t de
vindt. Het is wel degelij aire
proberen waard. Als ei itdui
ment natuurlijk eerst"
DURBAN Zelfs de be
grafenissen zijn niet veilig
meer in Natal, de door on
gekend geweld geplaagde
provincie in Zuid-Afrika.
In de zwarte woonstad
Mendini, zo'n 140 kilome
ter ten noorden van de
hoofdstad Durban, vuurde
de politie onlangs zonder
enige waarschuwing
traangas af op een rouw
stoet. „Gelukkig vielen er
dit maal geen doden",
zegt Steven Collins. „Maar
de meeste keren is dat
wel het geval. Er gaat te
genwoordig geen week
voorbij zonder begrafenis-
Steven Collins werkt voor
IDASA, het door ex-parlemen-
tariër Van Zyl Slabbert in het
leven geroepen Instituut voor
een Democratisch Alternatief
voor Zuid-Afrika. Zijn werk
bestaat uit niets anders dan
het verzamelen van gegevens
over het geweld in Natal en
waar mogelijk probeert hij
nieuwe uitbarstingen te voor
komen. „We doen wat we
kunnen, maar het geweld lijkt
zonder einde. Dit jaar zijn er al
meer dan vijfhonderd doden
gevallen. En het geweld ver
spreidt zich van de steden
naar het platteland", zegt Col
lins tijdens een gesprek in zijn
kantoor in Durban.
Zijn mening wordt bevestigd
door Howard Varney, advo
caat van het Legal Resources
Centre (LRC) in Durban. Het
LRC is een advocatenkantoor
met vestigingen in heel Zuid-
Afrika dat zich, mede door fi
nanciële steun vanuit Neder
land (de katholieke ontwikke
lingsorganisaties Cebemo en
Vastenactie) volledig heeft
kunnen toeleggen op kwesties
van mensenrechten. Ook Var
ney wordt full-time in beslag
genomen door het geweld in
Natal. Zijn kantoor staat vol
dossiers over geweld, wille
keurig politie-optreden en een
falend justitieel apparaat.
Ander licht
Buiten Zuid-Afrika en bij
een deel van de Zuidafrikanen
zelfwordt de strijd in Natal
veelal gezien als een louter
zwart-zwarte confrontatie, een
ordinaire stammenstrijd als
voorproefje op wat het land te
wachten staat als het ANC aan
de macht komt. Dat beeld is in
zoverre iuist, dat het geweld
de blanken niet persoonlijk
treft. Maar gesprekken met
betrokkenen, advocaten, waar
nemers en dikke stapels juridi
sche dossiers werpen een an
der licht op het geweld.
De strijd in Natal blijkt dan
vooral een van die catastrofale
gevolgen van veertig jaar
apartheidspolitiek. De blanke
regering heeft ooit het zaad
gezaaid, waarvan vooral veel
onschuldigen nu de schadelij
ke vruchten moeten plukken.
Voor een beter begrip van de
situatie moeten we terug in de
tijd, bijvoorbeeld naar 1975,
toen de vooraanstaande Zulu-
chief Mangosuthe Buthelezi in
het thuisland Kwazulu de In-
katha-beweging oprichtte. Het
werd een soort culturele para
plu voor de Zulu's, die met
ruim zes miljoen de grootste
'groep' vormen binnen Zuid-
Afrika.
Buthelezi kreeg hiervoor de
steun van het verboden Afri
kaans Nationaal Congres,
waarvan hij overigens nog sa
men met Nelson Mandela in
de jeugdbeweging heeft geze
ten. Zijn onafhankelijke op
stelling verzet tegen de on
afhankelijkheid van het thuis
land Kwazulu en voortduren
de kritiek op het apartheidsbe
wind leverden Buthelezi
aanvankelijk aanzienlijke
Steven Collins bij een van de verwoeste huizen in Mpumalanga.
FOTO: PERS UNIE
steun op. Niet alleen in Kwa
zulu, dat over talrijke kleine
stukjes grondgebied verspreid
ligt, maar ook daarbuiten. Zo
als in de zwarte woonsteden
rond Durban en Pietermaritz-
burg.
Omslag
De omslag kwam in 1983 toen
het Verenigd Democratisch
Front werd opgericht, een gro
te verzameling van ontelbare
lokale, regionale en landelijke
zwarte organisaties. Naarmate
het UDF zich sterker politiek
ging profileren als een binnen
landse tak van het ANC,
kwam de positie van Inkatha
in het gedrang. En daarmee
ook die van haar leider, Bu
thelezi, die altijd heeft gewei
gerd zich ondergeschikt te ma
ken aan het ANC.
Buthelezi's gematigde politieke
opstelling, zijn verzet tegen
economische sancties tegen
Zuid-Afrika en zijn afkeer van
de gewapende strijd van het
ANC leverden hem ontvang
sten op door premier Thatcher
en de presidenten Reagan en
Bush Maar thuis in Natal,
vooral in de politiek zeer
geëngageerde zwarte woonste
den, verloor Inkatha steeds
meer terrein.
Howard Varney: „In feite
woedt al sinds 1987 een strijd
om de macht tussen het UDF
en Inkatha. Maar vooral nu,
na de vrijlating van Mandela
en de gesprekken tussen de re
gering en het ANC, vecht In
katha voor haar bestaan. Bu
thelezi voelt zich bedreigd, is
bang dat er voor hem geen
plaats meer zal zijn aan de on
derhandelingstafel. Het ge
weld is zijn ruilmiddel. In de
meeste zwarte woonsteden
heeft hij echter alle steun ver
loren. Daarom richt hij zich op
het platteland, waar de tribale
gevoelens nog veel sterker
zijn. Hij maakt de chiefs wijs
dat zij al hun macht zullen
verliezen zodra het ANC en
het UDF aan de macht komen.
Vandaar dat het geweld daar
nu oplaait. Bovendien is er een
generatieconflict tussen de
meer traditionele ouderen en
de militante jongeren".
Politie
Een bijzonder complicerende
factor in het geheel is het op
treden van de politie, die in
feite het geweld zou moeten
verhinderen. Maar zowel de
politie van Kwazulu als de re
guliere Zuidafrikaanse politie
(SAP) is, zo zegt Varney, ge
heel op de hand van Inkatha.
Dat blijkt onder meer uit het
relaas van de 29-jarige Jan
Maduna. Op 27 april j.l. werd
hij de door de politie (zowel
Kwazulu als SAP) uit zijn huis
verdreven omdat hij „niet in
een Inkatha-wijk thuishoorde"
en maar beter naar een „Man-
dela-township" kon verhuizen.
Maduna en zijn gezin kozen
voor hun leven en vertrokken,
met achterlating van al hun
bezittingen. Toen Maduna een
week later weer durfde te
gaan kijken trof hij zijn begin
dit jaar gekochte woning vol
komen verwoest aan. Al zijn
bezittingen koelkast, televi
sie, kleren en huisraad wa
ren vernield of verdwenen.
De lotgevallen van Jan Madu
na is maar één voorbeeld uit
de lange lijst met gewelddadig
heden, moorden en brand
stichtingen die we opdiepen
uit de archieven van het Legal
Resources Centre. Recente
dossiers over de woonsteden
Bhongweni, Hambanathi,
Kwamakutha, KwaMashu en
Umzali schetsen het beeld van
een even gruwelijke als zinlo
ze opeenvolging van vergel
ding en wraak. Ofschoon ook
de UDF-aanhang bepaald niet
vrijuit gaat, is er overduidelijk
sprake van structureel Inkat-
ha-geweld. Daarnaast biedt
zo'n gewelddadige sfeer als in
Natal natuurlijk ook de gele
genheid om nog openstaande
rekeningen 'te vereffenen'.
Zeer gespannen
De volgende dag rijden we
met Steven Collins naar de
woonstad Mpumalanga, vorige
maand nog het toAeel van he
vig geweld. „Kijk", zegt hij,
wijzend op een heuvel rechts
van de weg. „Daar kwamen de
Inkatha-strijders vandaan.
Opeens waren ze er". De hui-
zea links van de weg bieden
een troosteloze aanblik. Ra
men en daken zijn kapot.
Sommige huizen hebben in
brand gestaan. Muren verto-
„Ons zal men niet snel iets
doen", zegt Collins ter gerus-
telling. „Maar de situatie is
heel gespannen. De kleinste
aanleiding is genoeg om nieuw
geweld te laten onstaan. Met
als gevolg dat nog meer men
sen wegtrekken. Sommigen
kunnen naar familieleden.
Voor anderen rest weinig
meer dan een plaatsje te zoe
ken in een van de krottenwij
ken die in hoog tempo rond
Durban ontstaan".
Een voorbeeld daarvan treffen
we aan in zo'n 'squatter'-wijk
een half uur rijden ten noor
den van Durban. Jonathan
Williams van de organisatie
Church and Work ontdekte er
gezinnen die kort geleden nog
in een township ten zuiden
van de stad woonden. Willi-
ams: „Ze zijn gevlucht tijdens
een bloedbad, dat aan veel
mensen het leven heeft gekost.
Hier zijn ze betrekkelijk vei
lig". Op de muur van een uit
gebrande winkel staat met
enorme letters geschreven
„Welcome in UFD-place; In-
kataha is out!". Dat het UDF
hier de dienst uitmaakt, blijkt
ook uit de zwaar gebarrica
deerde politiepost langs de
weg. Boven de "zandzakken
steekt een woud van antennes
uit en de loop van een automa
tisch geweer.
Culturele wapens
Ondanks oproepen van onder
anderen ANC-leider Nelson
Mandela te stoppen met bloed
vergieten, lijkt er voorlopig
geen einde te komen aan cy
clus van oorlog en geweld. De
leiders van ANC en Inkatha
beschuldigen elkaar en ont
kennen elke eigen directe be
trokkenheid bij de strijd. Ook
de Zuidafrikaanse regering is
niet in staat of bereid een
doorbraak te forceren. En de
grote, vraag is of, als er op poli
tiek niveau ooit een akkoord
wordt gesloten, mensen als
Mandela en Buthelezi vol
doende overwicht hebben om
ook hun militante aanhangers
te bewegen de broedermoord
te staken.
Jonathan Williams is, als hij in
de 'squatter'-wijken rondloopt,
erg somber. „Er is weinig hoop
meer. Je vraagt je steeds weer
af hoe de mensen hier overle-
Ook Howard Varney is som
ber gestemd. Als advocaat
wordt hij steeds weer gecon
fronteerd met de willekeur
van de politie en het justitieel
apparaat. „Ik was onlangs bij
een mars van Inkatha-aanhan-
gers. Met speren, zwaarden en
schilden gewapend liepen ze
over straat. De politie wilde
niet ingrijpen „omdat het cul
turele wapens zijn". Alsof je er
niet mee kunt moorden. Men
sen die klachten tegen de In
katha indienen worden be
dreigd en vermoord. In totaal
zijn er bij het geweld van de
afgelopen jaren meer dan 3.500
mensen omgebracht. Het aan
tal daders dat is veroordeeld is
echter op de vingers van twee
handen te tellen".
Steven Collins ziet nog één
lichtpuntje: „Inkatha valt vaak
aan tijdens begrafenissen.
Maar als er blanke advocaten,
journalisten of andere waarne
mers bij aanwezig zijn, durven
ze niet. We hebben tegenwoor
dig een hele groep van advo
caten, studenten en anderen
die we bij problemen kunnen
oproepen. Bijvoorbeeld om
naar begrafenissen te gaan. Er
zijn leukere dingen om op je
vrije zaterdag te doen, dat geef
ik toe. Maar het is een manier
in elk geval een deel van het
geweld te voorkomen".
JOS TIMMERS
(Dit is het tweede artikel
naar aanleiding van een
reis door Zuid-Afrika. Het
eerste artikel verscheen
zaterdag 19 mei in onze
bijlage Finale.)
STOCKHOLM/TALLINN
De westerse militaire
deskundige Hans Binnen
dijk heeft gisteren in
Stockholm verklaard dat
Moskou is begonnen met
het terugtrekken van
kernwapens uit de drie
Baltische republieken.
Volgens de onderzoeksdirec
teur van het Internationale In
stituut voor Strategische Stu
dies, die vorige week een hoge
Sovjetfunctionaris heeft ge
sproken, heeft het Kremlin tot
die stap besloten uit bezorgd
heid over het streven naar on
afhankelijkheid van Estland,
Letland en Litouwen.
Duizenden Russen ziin giste
ren in Estland in staking ge
gaan uit protest tegen het stre
ven naar onafhankelijkheid.
Grote fabrieken sloten hun
deuren en ook in de havens en
op stations werd het werk on
derbroken. De stakingsleiders
zeiden dat in 19 fabrieken in
de hoofdstad Tallinn en ook
elders in Estland het werk was
neergelegd. De Estse premier
Edgar Savisaar meldde voor
de radio dat er slechts in 10
bedrijven werd gestaakt.
De stakers riepen Sovjetpresi
dent Gorbatsjov op de Estse
regering illegaal te verklaren
en een einde te maken aan het
streven naar onafhankelijk
heid. Zij eisten dat Gorbatsjov
gebruik maakt van zijn uitge
breide presidentiële bevoegd
heden om direct in te grijpen
in Estsland.
President Arnold Ruutel van
Estland en zijn Letse ambtge
noot Anatoly Gorbunov, zijn
vandaag in Moskou om te pra
ten over hun streven naar on
afhankelijkheid met leden van
de Federatieve Raad, het ad
viesorgaan van Sovjetpresi
dent Gorbatsjov. President
Ruutel zei gisteren na aan
komst in Moskou dat een ont
moeting met Gorbatsjov niet
was uitgesloten.
De Estse regering heeft de eer
ste stappen genomen voor het
opzetten van een politie onder
bestuur van de plaatselijke au
toriteiten, die de bestaande mi
litie moet vervangen. „Tot nu
toe werd alles door Moskou
gecontroleerd en uitgerust",
aldus regeringswoordvoerder
Juhan Hintov. „Onze politie
zal vallen onder de Estse wet
en zal trouw moeten zweren
aan de Estse republiek". Enke
le duizenden leden van de
nieuwe burgerwacht, de Ko-
dukaitse, werden zondag in
Tallinn beëdigd en kregen de
taak openbare gebouwen te
beschermen tegen pro-Moskou
militanten.
ADVERTENTIE
Johnnie Walker red label whisky
0.7 liter
Nelson Mandela acht
coalitie mogelijk
NAIROBI In Zuid-Afrika is
een coalitieregering van blan
ken en zwarten mogelijk „als
de blanken er mee instemmen
de macht te delen en alle
Zuidafrikanen dezelfde rech
ten geven". Dit heeft vice-
voorzitter Nelson Mandela van
het Afrikaans Nationale Con
gres tegen het Kenyaanse
persbureau KNA gezegd. Man
dela, die in Nairobi een tussen
landing maakte op weg van
Libië en Egypte naar de Zim
babwaanse hoofdstad Harare,
zei verder: „Er bestaat hoop op
zo'n mogelijkheid als de blan
ken zich achter president De
Klerk scharen".
Braks bezorgd
over export
BRUSSEL Minister Braks
van landbouw is bezorgd over
de mogelijke gevolgen van de
monetaire unie tussen de twee
Duitslanden voor de Neder
landse export van landbouw
producten. Volgens Braks
moet worden voorkomen dat
de Bondsrepubliek als enige de
vruchten plukt van het feit
dat de DDR na 2 juli feitelijk
wordt opgenomen in het Euro
pese landbouwbeleid. Volgens
Braks heeft de Nederlandse
landbouw voorlopig niets te
vrezen van de DDR, maar
heeft het gebied wel de poten
tie om een geduchte concur
rent te worden.
Le Pen niet welkom in geboortestad
TRINITE-SUR-MER De gemeenteraad van de Bretonse stad
Trinite-sur-Mer, de geboorteplaats van Jean-Marie le Pen, heeft
geweigerd de leider van extreem-rechts Frankrijk toestemming
te geven tot het houden van een bijeenkomst in deze plaats met
geestverwanten uit heel Europa. De gemeente wil daarmee ui
ting geven aan de afkeer die de inwoners hebben van Le Pens
ideeën. Met name zijn antisemitische opvattingen zijn reden Le
Pen de toegang tot de vergaderzalen van de stad te weigeren.
Athene brengt relatie met Israël op niveau
BRUSSEL De Griekse regering van de conservatieve premier
Mitsotakis heeft als laatste lidstaat van de Europese Gemeen
schap volledige diplomatieke betrekkingen aangeknoopt met Is
raël. De twee landen zullen hun vertegenwoordiger de status
verlenen van ambassadeur. Binnen de EG wordt al geruime tijd
aandrang op Griekenland uitgeoefend om Israël ook „de jure" te
erkennen. 1
erglni
WASHINGTON Hl 2
ger van Suriname rj -1!
zich schuldig aan ern -^ó,
schendingen van de 1
senrechten.
Dat staat in een perscomi -2,70
qué over het jaarlijkse ra
de Inter-amerik g J®"
mensenrechtencommissie ^er
de Organisatie van A -6,20
kaanse Staten (OAS) d To1
Washington is gepublit |pAL|J
Het volledige rapport ov 11,7
periode 1989/1990 won
een later tijdstip bekem
maakt. De OAS constatee 11
de burgerregering in Si i.
me geen feitelijke macht
en dat in feiote het leger
name bestuurt. „Het
handelt ongestraft, schen j 0,4
het van pas komt de meccoli
rechten van zijn burger 1
wel van politieagenten ei j
gerpolitici, als van bosn
en Indianen"
Wilde staking bij j
Poolse spoorwege
b8,2C
WARSCHAU Spoorv 0. Pc
beiders in Polen zijn een r
staking begonnen. De
confronteert de regerini
premier Tadeusz Mazov -2.1E
met de ernstigste arbei
rust sinds haar aantredt
rig jaar augustus. Het tre
keer in het noordooste tg w
Polen is door de acties
noeg tot stilstand gek
Volgens de stakers versteen
de staking zich over het «en
Je 85
De spoorwegarbeiders
een loonsverhoging van
zestig gulden per maani
dit moment bedraagt mei
maandloon ruim 70 gi Kruip
Het gemiddelde maand Loll°
men van werknemers in 350.
bedraagt ongeveer 160 gi «1 2(
Veel doden bij
onrust Kashmi
SRINAGAR In SrinaiMoi
Indiaas Kashmir zijn 471
gevallen, nadat troepei
vuur hadden geopend 0 p-p
menigte rouwenden. Zij
op weg naar het ziel
waar eerder op de da
onbekenden doodgeschot
lamitische leider Moulvi
hammed Farooq lag.
zijn ook zeker 300 gew(
gewonden gevallen. N
moord op Farooq was 0
dellijk een uitgaansverto
gesteld, maar duizenden
sen negeerden dit en drc
samen voor het zieke Ly
Farooq was een fel voc rdt
der van een volksraadp j
over de toekomst van
mir. De meerderheid 1
(islamitische) bevolking
aansluiting willen bij m<
Pakistan.
DC
idieï
rste
ELKE DONDERDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MU
INFORMATIE OVER FILMS, MUZH lanrj.
THEATER, RECREATIE, EXPOSITi
EN EEN COMPLETE AGENDA Pwur
30.000 Kinderen, verdeeld over allerlei
soorten internaten, pleeggezinnen en
gezinsvervangende tehuizen, kunnen
niet terugvallen op hun eigen ouders.
Het Nationaal Fonds Kinderbescher
ming springt daarom bij met financiële
hulp. Zo worden noodzakelijke voor
zieningen voor de opvoeding vaak toch
nog mogelijk. Steun daarom het
Nationaal Fonds Kinderbescherming.
KINDERBESCHEfl
GIRO 404040
ize k
n m
bht
ertig
aakt
halvi
va
Nu
Hoi
'tterd
acht.
