„Ik werkte vóór Willy Brandt, niet tégen hem" Menem: „Peronisme aanpassen aan eisen van de tijd" Afluisteren nieuwe rage VS BUITENLAND £eidóe(2om(Mit DONDERDAG 10 MEI 1990 PAGINA i SPION GUILLAUME OVER ONDERGANG BONDSKANSELIER: OOST-BERLIJN Er hoeft geen veiligheids dienst te worden inge schakeld om één van de meest beruchte Oostduitse spionnen in het boerenge hucht Eggersdorf op te sporen. „Het mooiste huis aan het water met een dubbele garage", weet de postbode. Tien tegen één dat iemand die zich in Oost-Duitsland een dub bele garage kan veroorlo ven een held van het voormalige regime is. Günter Guïllaume, wiens ont dekking in het kantoor van bondskanselier Willy Brandt deze architect van de „Ostpoli- tik" ten val bracht, kuiert rond in zijn fraaie, aan het meer gelegen tuin. Hij straalt de rustige tevredenheidheid uit van iemand die geniet van zijn pensioen. Het is nauwe lijks voor te stellen dat dit rondbuikige, goedlachse, har telijke baasje ooit een geheim agent is geweest. Zestien jaar geleden werd hij ontmaskerd toen hij werkzaam was als Brandts persoonlijk medewerker. Hij had toen al twintig jaar lang informatie uit de politieke kringen van West-Duitsland doorgesluisd aan zijn Oostduitse baas, Mar kus Wolf en de Westduitse staatsveiligheid onuitsprekelij ke schade toegebracht. Ondanks zijn teleurstelling over de oude Oostduitse rege ring heeft hij geen spijt van zijn spionage-activiteiten. „In mijn ogen hielp ik daarmee voorkomen dat de Koude Oor log op een echte oorlog zou uitlopen. Ik was niet geïnte-^ resseerd in het marxisme, maar in het bewaren van de Duitse vrede. Voor een hele boel mensen van mijn genera tie stond Adenauers herbewa- peningsbeleid gelijk aan voor bereidingen voor een nieuw militair conflict. Er was ge woon geen andere mogelijk heid om dit te bestrijden". Na zijn ontmaskering werd hij berecht en veroordeeld tot dertien jaar gevangenisstraf. In 1981 werd hij gedeporteerd naar Oost-Duitsland, nadat er in Bonn protest was ontstaan over zijn vervroegde vrijla ting. De belangrijkste overtreding waarvoor Guillaume werd veroordeeld, was dat hij zich toegang had verschaft tot alle niveaus van de Sociaal Demo cratische Partij (SPD). Hij houdt nog steeds vol dat het niet in de bedoeling van Oost- Berlijn lag om Brandt te wip pen als bondskanselier en de suggestie dat zijn werk de structief was, wekt dan ook duidelijk irritatie bij hem op. „Ik werkte niet tégen Brandt, ik werkte vóór hem. De docu menten die ik de regering in Oost-Berlijn in handen speel de, waren juist een garantie dat zijn „Ostpolitik" hier aan geloofwaardigheid won. Mijn zaak werd door zijn eigen par tij gebruikt als een excuus om hem ten val te brengen. Er was op dat moment namelijk een pressiegroep actief binnen de partij, die hem wilde laten vervangen door Helmut Schmidt". Onmisbaar Het gesprek met Guillaume is een mengeling van Koude Oorlog retoriek van de Oost duitse „illegale strijd" om de vrede te bewaren en dierbare herinneringen aan zijn carriè re binnen de SPD, die hij als hij er niet bij nadenkt nog „mijn partij" noemt. Met de Oostduitse emigratie- golf van midden jaren vijftig vestigde hij zich in het Westen en wist zich snel omhoog te werken binnen de partij. Dat kwam deels doordat hij zich zo goed kon vinden in het stand punt van de partij tegen Ade nauers herbewapeningsbeleid en deels door zijn onfeilbare talent om zich onmisbaar te maken bij opkomende politici. Welk percentage daarvan aan geluk en welk percentage aan het goede beleid van Oost-Ber lijn te danken was, blijft on duidelijk, alhoewel hij bena drukt dat zijn benoeming tot persoonlijk assistent van de bondskanselier niet deel uit maakte van een overkoepe lend plan. Was hij nooit bang om ontdekt te worden? „Nooit. Je kunt on mogelijk twintig jaar in angst leven. Je krijgt vanzelf wel een dikke huid. Een slechte spion springt op wanneer de deurbel gaat, een goede spion veronderstelt dat het de melk boer is". Ontmaskering Het was Wolf die hem aanried vriendjes te worden met „ie mand die hem een lift naar de regering in Bonn zou kunnen geven". Guillaume schaarde zich daarop achter Georg Le ber, een opkomend rechts par tijlid, die prompt minister van verkeer en daarna van defen sie werd. Guillaume werd door Leber aanbevolen voor de post van persoonlijk medewerker van Brandt toen die bonds kanselier werd. Zijn ontmaskering doet hij af als „pech en toeval", maar hij voelt zich nog steeds aangetast in zijn beroepseer. De combi natie van een slechtgekozen codenaam, die hij in de jaren vijftig had gebruikt, en ook met een „G" begon en een gelukstelegram ter ere van de geboorte van zijn zoon bleek fataal. De bewering dat al zijn werk voor niets is geweest, nu de communisten niet langer aan de macht zijn, wijst hij nijdig van de hand. Hij wordt echter gekweld door de wetenschap dat interne „putsch" of Willy Brandt, toen nog Bondskanselier, samen met Guillaume, kort voordat de laatste werd ontmaskerd als DDR-spion. FOTO: SP niet zijn activiteiten tot de ondergang van Brandt hebben geleid. „Ik respecteerde hem. Hij is met recht een historische figuur. Ik vind het jammer dat het zo gelopen is en dat ik het niet heb zien aankomen. Ach teraf bezien denk ik dat ik hem eerder de waarheid had moeten vertellen, zodat hij zelf had kunnen besluiten wat hem te doen stond". Desillusie Brandt en Wolf beheersen nog steeds zijn leven en hij wordt heen en weer geslingerd tus sen de idealen van het Westen en het Oosten. Zijn onlangs ge uite verzoek om Brandt weer voor het eerst sinds zijn be rechting te ontmoeten werd afgewezen. „Het zou waar schijnlijk ook weinig uitha len", bromt hij en verzinkt weer in stilzwijgen. Bij terugkomst in Oost-Duits land werd hij onderscheiden in de Orde van Marx en Ho- necker schudde hem persoon lijk de hand. Bij wijze van be dankje kreeg hij van de Stasi, de Oostduitse veiligheidspoli tie, zijn riante villa. Eind vorig jaar mocht hij het huis kopen voor slechts tweehonderddui zend D-mark. De ineenstorting van de Oost duitse staat heeft hem duide lijk pijn gedaan. De schuld daarvoor geeft hij aan de kop pige vasthoudendheid van Ho- necker om, ondanks de veran deringen in de Sovjetunie, zijn eigen weg te blijven volgen. „Bijna veertig jaar lang waren ze de slaven van de Sovjets, maar niet zodra Moskou een andere, betere koers ging va ren, moesten ze zich zo nodig onafhankelijk opstellen". ANNE McELVOY (c) The Times, Londen NEW YORK Wanneer je bij een bushalte iemand ziet met een koptelefoon op en een afwezige blik in zijn ogen, neem dan niet meer automatisch aan dat hij of zij geniet van een vrolijk deuntje. Het kan heel goed zijn dat de be wuste koptelefoondrager de nieuwste Amerikaanse rage in praktijk brengt - het afluisteren van tele foongesprekken. Nu bijna vier miljoen Ameri kanen mobilofoons gebruiken en ontelbare huishoudens prat kunnen gaan op een draadloze telefoon is de lucht zwanger van gesprekken, vele saai en vervelend maar sommige sme uïg genoeg om heel wat loze uurtjes mee te verdrijven, zo zeggen de luistervinken. De schattingen variëren, maar volgens Bob Grove, de uitge ver van het maandblad Moni toring Times, de bijbel van deze sensatiezoekers, stemmen tussen de tien en twintig mil joen Amerikanen af op de rod del van hun landgenoten met behulp van eenvoudige en overal verkrijgbare scan-ont vangers. „Je zou kunen zeggen dat deze mensen voyeurs zijn"-, zegt Grove over een veilige tele foonlijn vanuit zijn hoofd kwartier in Noord-Carolina. „Maar het is nou eenmaal de menselijke natuur. Stel je zit in een restaurant en je hoort iemand aan de tafel ernaast zeggen 'Peggy is zwanger maar we weten niet wie de va der is', dan blijf je toch ook meeluisteren uit nieuwschie- righeid?" Grove's bedrijf verkoopt de benodigde apparatuur en in structieboeken als 'Afstemmen op Telefoongesprekken' om de beginnende afluisteraar op weg te helpen. Er zit echter een addertje onder het gras, maar Grove maakt zich daar zelf niet al te druk om. Volgens een wet uit 1986 is het meeluisteren met gesprekken over het telefoonnet onrecht matig. Het is daarentegen niet verboden mee te luisteren met gesprekken via eenvoudige draadloze toestellen die een veel minder groot bereik heb ben. De wet, zo zeggen de af- luister-enthousiastelingen, is een ongrondwettige inbreuk op hun luisterrechten en is hoe dan ook onwerkbaar. „Nie mand vraagt erom die ge sprekken teontvangen, maar dat gebeurt gewoon, je kan het niet tegengaan", zegt Grove verbolgen. Tot nog toe is er niemand gepakt voor het af luisteren van het telèfoonnet. Waarschuwen De bloeiende Amerikaanse te lefoonbedrijven worden er nu fel op aangevallen dat zij hun klanten niet waarschuwen dat zij afgeluisterd kunnen wor den. Een onderzoek in Califor- nië in 1987 heeft aangetoond dat maar 60 procent van de te- lefoonbezitters wist dat hun gesprekken onderschept kun nen worden. De telefoonindustrie bena drukt dat het technisch gezien vrijwel onmogelijk is langere tijd naar een en hetzelfde ge sprek te blijven luisteren. Door deze complicatie heeft de politie bijvoorbeeld ook geen gebruik kunnen maken van de nettelefoontjes van drugdea lers. Maar de hobbyisten zeg- ISTE gen dat juist de willekeuri gespreksflarden het afluisi ren zo leuk maken. Sr. David Murphy uit Boston, |sma accountant die op weg na mog zijn werk graag zijn afluisti de koptelefoontje opzet, vertt bon „Het is verbazend wat je all [oter maal hoort. Ik heb m'n vroi jade gehoord, beurstips, zelfs me oml sen die over seks praatte Idele Een vent belt naar huis: 'Sch mer tje, ik kom vandaag wat lal erzi thuis'. Hij hangt op en even i n di ter belt hij zijn vriendin en zegt 'Schatje, ik kom eraan' ten Murphy's deed deze maa erin uitgebreid verslag van zijn ree varingen in een plaatselij iran krant. Als gevolg hierv >nin klinkt nu van verschillen kanten de roep om actie te o dernemen tegen deze uit i hand gelopen hobby. Zoals iedereen weet die w i eens bij toeval in het telefoo l gesprek van anderen verzei is geraakt in de overbevolli JDL luchtgolven van New Yoi i c zijn de gesprekken over het i gemeen van een grote bana i v teit. „Natuurlijk, veel van wat hoort is ontzettend saai", ze üste ook Bob Grove. „Maar je me üng het eens vrijdag- of zaterdag g, vond laat proberen, dan is h i i pas echt leuk. Dan doen i pooiers, de prostituées en drugsdealers hun zaken". Een echtpaar in een buite kir wijk van New York viel o no langs in wat volgens hen ei t d verdacht gesprek was toi ;rlij hun draadloze telefoon die v irijv hun buren oppikte. Zij tipti imd de politie en de buren werdi t tw veroordeeld wegens drugsb zit. De buren hebben nu e rechtszaak aangespannen gen de luistervinken. CHARLES BREMN! (c) The Times, Lond Cycloon treft Zuid-ïndia Voorzichtig waden twi 7 Indiase jongens door ondergelopen strati ig er van Madras waar h water na de cycloon va gisteren tot kniehoog v is gestegen. De cycloc Weii woedde op de zuidku stkw: van India en ging gi Pr paard met windstote van meer dan 250 kill meter per uur. Minster elf mensen zijn om h leven gekomen en di zenden anderen geïs leerd. Tal van woning zijn in elkaar gestort elektriciteitsleidingen verbroken. fotot'-v&n Franse regering overleeft motie van wantrouwen PARIJS De socialisti sche regering van premier Michel Rocard heeft giste ren een motie van wan trouwen overleefd door dat de communisten op het allerlaatste moment besloten hun steun aan de motie te onttrekken. Uiteindelijk kreeg de motie de steun van 262 afgevaar digden, 17 tekort voor de meerderheid die in de 577 zetels tellende assemblee vereist is. Georges Marchais, de secre taris-generaal van de com munistische partij, maakte pas een uur voor het begin van het debat bekend dat de 26 communistische afgevaar digden zich van stemming zouden onthouden. De socia listen, die in de assemblee 272 zetels bezitten, konden daardoor de stemming met vertrouwen tegemoet zien. De motie werd ingediend naar aanleiding van een poli tiek schandaal rond smeer gelden die waren gebruikt voor de financiering van verkiezingscampagnes. De assemblee keurde vorig jaar een door de socialisten ingediend wetsontwerp goed, dat voorzag in amnestie voor de betrokken politici en hun sponsors. Tegenstemmers waren de communisten en de rechtse partijen. Het wets ontwerp kon indertijd wor den aangenomen, omdat de centrumrechtse partijen zich van stemming onthielden. De wet had tot gevolg dat verscheidene vooraanstaande ambtsdragers die hun ver kiezingscampagne hadden bekostigd door het aanne men van smeergelden, vrijuit gingen. Politici en journalis ten zeiden dat met name de betaling van smeergelden voor het verkrijgen van or ders voor openbare werken een belangrijke bron van in komsten was geworden van bijna alle gevestigde partijen. De praktijk zou zijn bevor derd doordat het praktisch onmogelijk is geworden langs legale weg aan de enorme fondsen te komen die nodig zijn voor het voe ren van een campagne. BUENOS AIRES Slechts vier maanden ge leden leek een ineenstor ting van de Argentijnse economie onvermijdelijk geworden. Nu staat Ar gentinië echter op een tweesprong op de weg naar economisch herstel. grijpt hard in in het dagelijkse leven, maar na veertig jaar van economisch verval en wanbestuur aan vaarden de Argentijnen dit met een verrassende vastbera denheid. De hyperinflatie neemt af: van tweehonderd procent per maand vorig jaar juli tot twaalf procent deze maand. De austral, die aan het begin van het jaar een inflatierecord be reikte van 6.000 tegen 1 dollar, fluctueerde vorige maand rond de 5.000 op de open markt. Hogere belastingen en be snoeiingen in de uitgaven heb ben bijgedragen tot het herstel van de financiën van de rege ring en dit jaar zal het land de verlammende buitenlandse schuld kunnen aflossen. In het centrum van deze ogen schijnlijke opleving staat presi dent Carlos Menem, een „pe- ronista" die nog maar zes maanden geleden werd afge schilderd als een gevaarlijke lichtgewicht. Gekleed in een licht gabardine pak, de bakke baarden wat korter dan tijdens zijn verkiezingscampagne, verwelkomt Menem mij warm in zijn werkkamer in het „Casa Rosada", het presiden tiële paleis in Buenos Aires. De werkkamer is sober inge richt en rustig. We zitten aan het hoofd van de tafel waar aan de junta van generaal Gal- tieri het kortzichtige besluit •nam de Britse Falklandeilan- den te bezetten. Menem haalt een versierde pijp tevoorschijn en vult deze met verse tabak. Waarom hebt u zich politiek gebonden aan de Peronistische partij, gezien de negatieve staat van dienst van de partij in de regering? Menem trekt ongehaast aan zijn pijp, antwoordt dan opge wekt, in zijn langzame, melo dieuze riojano accent: „Nega tief, positief; het is maar hoe je het bekijkt. Ik ben een natio nalist en al heel vroeg reali seerde ik me dat ik een sterke affiniteit had met het justitia- lisme (de peronistische ideolo gie)". Maar uw politiek heeft toch niets gemeen met het traditio nele peronisme? Het peronis me staat voor corporatisme en interventionalisme, is onder worpen aan de vakbonden en uitgesproken anti-Amerikaans Menems vrouw grootste tegenstander Juist nu president Menem van Argentinië erin lijkt te slagen zijn landgenoten uit hun economische moeras te trekken, is een nieuwe politieke vijand tegen hem opgestaan: zijn vrouw. Zulema Menem, een blondine met een eeuwige tandpasta- lach, heeft de talrijke huiselijke crises van de familie Me nem nu doorgevoerd tot in de politiek. Ze is een van Me nems meest vurige en uitgesproken tegenstanders geworden. De motivatie van „Orkaan Zulema", zoals ze in het roze pre sidentiële paleis in Buenos Aires genoemd wordt, is dat haar man de regerende peronistische partij verraden zou hebben. Menems monetaire politiek gaat lijnrecht in tegen de popu listische principes van de door generaal Juan Domingo Pe- ron opgerichte beweging. Tegelijkertijd voert Zulema, een moslim van Syrische afkomst, campagne tegen corruptie in de regering. Zij beweert dat velen in het gevolg van haar man hun zakken vullen ten koste van de bevolking. Toen onlangs posters verschenen met de namen van leden van de regering, waaronder die van Eduardo Menem, de broer van de president, werd een onderzoek ingesteld. Dit onderzoek werd echter gestaakt toen duidelijk werd dat Zulema ver antwoordelijk was voor de aanklacht op de muren van de stad. „Het is waar", zo jammerde Menem pas geleden, „dat zij mijn grootste tegenstander is, Maar ze is ook mijn vrouw". Misschien niet meer voor lang: vorige week deed in Buenos Aires het gerucht de ronde dat een scheiding op handen is. (c) The Sunday Times, Londen President Carlos Menem en zijn vrouw Zumela tijdens hun zegetocht vorig jaar over de Avenida de Mayo in Buenos Aires. en anti-Brits. President Me nem is daarentegen voor vrij ondernemerschap, remt de fis cale spilzucht af, heeft een ge durfd privatiseringsprogram ma gelanceerd en „reguleert" het stakingsrecht van de vak bonden. Hij staat op vriendelij ke voet met de Verenigde Sta ten en streeft naar een betere verhouding met Engeland. Nee, Menem heett het justitia- lisme niet verloochend - hij omzeilt de term peronisme. Hij brengt in herinnering dat hij zich heeft aangesloten bij de beweging na Perons val in 1955, „in een moeilijke tijd", en het grootste deel van zijn politieke leven in de wildernis heeft doorgebracht als gevolg van zijn loyaliteit. Hij werd door het militaire regime ge vangen genomen, gemarteld en verbannen naar een afgele gen dorp in noordelijk Argen tinië. „Ik ben alleen rijper ge worden en heb de principes aangepast aan een snel veran derende wereld". Heroriëntering Maar is het voor de acht mil joen mensen die op u gestemd hebben niet alsof u de traditio nele peronistische boodschap ondersteboven hebt gegooid? Menem vindt van niet. Het pe ronisme had een ideologische heroriëntering hard nodig om ook in de jaren negentig le vensvatbaar te blijven. Hij nam de teugels in handen in het volste vertrouwen dat de partij hem zou volgen. „Een leider moet aan het hoofd van zijn partij blijven", zo ver klaart hij. „Anders gaat de partij er met zijn hoofd van door De oude partij heeft zich in derdaad achter Menem ge schaard, zij het wat onwillig. De regering is niet langer een speelbal van de vakbonden. Het leger - vervreemd door het oneerlijk besluit van voor malig president Alfonsin offi cieren die betrokken waren bij de „smerige oorlog" vrij te stellen van vervolging - is in de schoot van de regering te ruggekeerd, op een paar heet gebakerde ex-kolonels na. Op behendige wijze weet Me nem zijn tegenstanders te slim af te zijn, ze te isoleren of tot zijn standpunten over te halen. Hij heeft het vuur gestolen van de enige partij die een ge loofwaardig alternatief bood voor zowel radicaal als pero- nistisch populisme, de conser vatieve Union del Centro De- mocratico, door de liberale economische politiek ervan over te nemen, daar een „zor gend" element aan toe te voe gen en het geheel te herdopen als „Productieve Revolutie". Er wordt wel gezegd dat Me nem deze economische ideeën heeft overgenomen met de standvastige overtuiging van een bekeerling. „Ik zou het geen bekering willen noe men", verbetert Menem, „eerder evolutie". Misschien raakt de religieuze bijklank van het woord „beke ring" een zere plek. Menem, zoon van Syrische immigran ten, was van huis uit moslim. Zijn bekering tot het katholi cisme voor hij de politiek in ging is aanleiding geweest voor negatieve speculaties over zijn motieven daarvoor. Staatsbedrijven Hoe diep is Menems overtui ging dat liberaal conservatis me de oplossing is voor de cri sis in Argentinië? Weer een rustige, wat spotten de blik. „Mijn politiek is niets nieuws. Velen voor mij had den dezelfde ideeën, maar durfden ze alleen niet uit te voeren. Zelfs Peron niet. Het ontbrak hun aan moed - niet aan overtuiging". Menems politieke moed zal vooral moeten blijken uit zijn plannen voor de privatisering van staatsbedrijven. „De staatsbedrijven verliezen ruim tien miljoen dollar per dag, bij na vier biljoen per jaar! Daar moet iets aan gedaan worden". zegd heeft, 200.000 werk mers naar huis moeten sturen? De politicus in hem neemt de overhand. Eerst zal hij probe ren de oplossing te vinden in „herindeling" en vervroegde pensionering. Vervolgens moet hij wachten of het congres de nieuwe werkgelegenheidswet aanneent, die op lange termijn hulp zou moeten bieden aan mensen zonder werk. Hij be nadrukt dat de lonen in de openbare sector slechts drie procent bedragen van het bru to nationaal produkt (BNP) terwijl de uitgaven van staat aan de op verlies draai ren: ende fabrieken acht procei W van het BNP bedragen. Daai om wil hij eerst de staatsta^ drijven zelf aanpakken. L Vervalt Menem in oude fou iaap ten? Het is nog te vroeg oi BaP dat te kunnen zeggen. Hardi ^Q® dogmatische maatregelen stin .gs ten hem tegen de borst. Maa nvcre ik twijfel niet aan zijn vastbe radenheid, noch aan zijn in stinct om, terwijl hij ogei schijnlijk doelloos in het ron j6^ dwaalt, juist heel gericht o |^5( zijn doel af te gaan. Tot besluit van het intervie vraag ik Menem hoe hij stai *"7 tegenover de hervatting va ,®nC( Anglo-Argentijnse diplomatif 9- ke betrekkingen. Hij is tevre i; Ee den en hoopt dat de verhol Eli ding spoedig weer even wan zal zijn als voor de Falklani ,g8. oorlog. Hij zal natuurlijk d mko strijd voortzetten om de Fal «1; klandeilanden - ofwel Malvi $9; nas - voor Argentinië terug I winnen, maar alleen op vreed q. P( zame wijze - tijdens de vei nt 2 kiezingscampagne zei hij no 0; Pi dat het laatste bloed nog nie f .mrnnlan ,„oe An FalUfll] U' K

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 6