Waarom de WD stank voor dank krijgt
Minister
De Vries,
bent u
daar nog?
BINNENLAND EcidaeSomarit zaterdag s mei 1990 pagina
DEN HAAG Het zal
niemand ontgaan zijn dat
de VVD weer eens tot
over haar oren in de pro
blemen zit. Joris Voorhoe
ve is door het hoofdbe
stuur 'afgezet' als fractie
voorzitter vanwege ge
brek aan charisma. En
daar maken sommige
VVD-kamerleden zich zo
boos over dat zij het hoofd
van partijvoorzitter Leen-
dert Ginjaar eisen. Zo'n
vaart zal het wel niet lo
pen, want woensdagavond
bleek Ginjaar zulke goede
argumenten te hebben dat
vele gewestelijke voorzit
ters, die eerst tegen hem
waren, zich ontpopten tot
medestanders.
Op zichzelf had Ginjaar ook
volkomen gelijk. Geen enkele
partij zal een leider handha
ven van wie zij vreest dat hij
eerder stemmen afstoot dan
aantrekt. Men herinnere zich
dat Voorhoeve tijdens de cam
pagne voor de gemeentelijke
verkiezingen niet welkom was
in het liberale bolwerk Wasse
naar. Dat roept licht de ge
dachte op dat alleen Joris
Voorhoeve verantwoordelijk
was voor het moeras waarin
de VVD terecht is gekomen.
Niets is minder waar. Wie de
treurige lotgevallen van de li
beralen echt wil begrijpen doet
er goed aan doen een artikel te
lezen dat Guus Zoutendijk,
voormalig voorzitter van de
senaatsfractie van de VVD,
heeft geschreven voor 'Libe
raal Reveil'. Een zeer opmer
kelijke publicatie, want door
gaans hangt een politieke par
tij haar vuile was niet buiten.
Zoutendijk wijst erop dat de
VVD nog maar acht jaar gele
den ware triomfen vierde.
Terwijl het land gedompeld
was in een economische malai
se, veroverden de liberalen
maar liefst 36 zetels in de
Tweede Kamer. Dat deed hen
met vliegend vaandel en
slaande trom terugkeren in
het regeerkasteel. De jonge
aanvoerder Ed Nijpels dwong
de eveneens nieuwbakken
CDA-leider Ruud Lubbers zijn
handtekening te zetten onder
een regeerakkoord met een tot
dan toe nimmer vertoond hoog
VVD-gehalte.
Stank
Vorig jaar was dat regeerpro
gramma grotendeels uitge
voerd. Het bedrijfsleven
maakte over de hele linie flin
ke winst, de lonep gingen fors
omhoog en het aantal banen
nam sterk toe. Alle reden dus
voor de kiezers om de VVD
flink te belonen? Vergeet het
maar In plaats van dank
kreeg de VVD stank. Nadat zij
in 1986 al negen zetels had
verloren, moest zij er vorig
jaar nog eens vijf inleveren.
Tot overmaat van ramp be
landden de 22 resterende libe
ralen in de keiharde oppositie
bankjes.
Volgens Zoutendijk, in het da
gelijks leven president-direc
teur van een groot verzeke
ringsconcern, is die neergang
begonnen doordat Ed Nijpels
betrokken raakte in een groot
aantal 'affaires' (RSV,
P.C.Hooftprijs, foto's in Play
boy enz.) De partij, onrustig
geworden door al die negatie
ve publiciteit, stelde Nijpels
verantwoordelijk voor de gro
te nederlaag van 1986.
Ten onrechte, meent Zouten
dijk. De belangrijkste oorzaak
was volgens hem het gedrag
van de CDA'er Ruud Lubbers.
Als minister-president slaagde
deze erin de successen van het
CDA/VVD-kabinet vrijwel
geheel naar zich toe te trek
ken. Bovendien sprak hij de
intentie uit om met de VVD
verder te regeren. „Vele, be
houdende kiezers, die in 1982
VVD hadden gestemd, konden
nu weer met een gerust hart
CDA stemmen", aldus Zouten
dijk.
Maar of Nijpels nu schuld had
of niet, negen zetels verlies
was negen zetels verlies. De
gewesten binnen de VVD re
belleerden en eisten - met be
hulp van de toenmalige staats
secretaris Frits Bolkestein -
dat Nijpels zou aftreden, even
als de rest van de toenmalige
partijtop: vice-premier Van
Aardenne, partijvoorzitter
Kamminga en de senaatsfrac
tievoorzitter Zoutendijk. „Een
stalinistische zuivering, een li
berale partij onwaardig", con
cludeert Zoutendijk nu.
Nijpels hield het hoofd koel en
redde het vege lijf. Hij werd
minister van milieu. De partij
leiding wilde hij in handen
leggen van zijn vriend Rudolf
de Korte. Maar deze Wasse
naarder, die op Binnenlandse
Zaken de overleden Rietkerk
was opgevolgd, had de smaak
van het regeren zo te pakken
dat hij koste wat kost vice-pre
mier wilde worden. Nijpels en
De Korte kwamen toen op de
gedachte Joris Voorhoeve te
kandideren voor het voorzit
terschap van de fractie. Van
deze tengere en bescheiden
kamergeleerde verwachtten zij
geen enkele concurrentie.
Een misvatting. Nadat De
Korte de euvele moed had ge
had koningin Beatrix te ver
bieden een officieel bezoek te
brengen aan de Japanse keizer
Hirohito, greep Voorhoeve zijn
kans. Het was namelijk niet
alleen premier Lubbers die
boos was over de 'majesteits
schennis' van de VVD-minis-
ter. „In plaats van De Korte te
steunen, werd hem ook in ei
gen kring die ene fout zo kwa
lijk genomen dat hij ziender
ogen aan gezag inboette", ont
hult Zoutendijk in Liberaal
Reveil. Joris Voorhoeve
kroonde zichzelf tot de enige,
echte VVD-leider.
In het voorjaar van 1989
kwam het tweede kabinet-
Lubbers met het voorstel het
reiskostenforfait af te schaf
fen. De VVD-fractie was ra
zend en eiste van haar eigen
ministers Nijpels en Smit-
Kroes dat zij zich van dat plan
distantieerden. Het tweetal
weigerde, waarna de fractie
besloot het kabinet ten val te
brengen. Vermoedelijk voelde
Voorhoeve zijn gezag aange
tast en wilde hij laten zien wie
er nu echt de baas was.
Ontzettend dom, schrijft Zou
tendijk, „ook omdat Lubbers
nu wel heel gemakkelijk het
CDA ertoe kon brengen zijn
draai naar de PvdA te nemen
en de VVD zich, ondanks drie
succesvolle milieuministers,
niet meer kon profileren als
milieupartij".
Hoe verder?
Zoutendijk besluit zijn artikel
met nóg een vraag aan zich
zelf: VVD, hoe nu verder? Hij
wist toen nog niet dat zeer
spoedig de al genoemde Frits
Bolkestein tot nieuwe leider
van de VVD gebombardeerd
zou worden. Zou hij blij zijn
met deze wisseling van de
wacht? Waarschijnlijk niet.
„Aan de koers verandert
niets", was zo ongeveer het
eerste wat Bolkestein als
VVD-leider te zeggen had.
Met andere woorden: koppen
dicht.
Natuurlijk weet ook Zouten
dijk dat het voordelen heeft
alle neuzen dezelfde kant op te
dwingen. „Dan zal de VVD bij
toekomstige verkiezingen wel
weer wat winnen, gezien de te
verwachten groeiende onte
vredenheid over de nieuwe
coalitie. En dan kunnen we
onszelf wijsmaken dat het
weer goed gaat". Maar structu
reel zal er dan niets veranderd
zijn, meent de oud-senator.
„De problemen worden dan
alleen maar vooruitgescho-
Als enige werkelijke oplossing
ziet Zoutendijk dat de VVD
eindelijk eens gaat discussië
ren over haar koers en haar
plaats in het politieke spec
trum. „Rechts van een conser
vatieve volkspartij als het
CDA is geen plaats voor de
VVD. De natuurlijke plaats
voor een liberale partij is het
midden". Volgens Zoutendijk
moet een fusie met D66 ten
minste worden overwogen en
dient coalitievorming met de
PvdA tot de reële mogelijkhe
den te behoren. „Het macht
smonopolie van het CDA zou
dan worden doorbroken en op
het gebied van normen en
waarden zou eindelijk eens
voortgang gemaakt worden in
een door ons gewenste rich
ting".
Wat heeft Frits Bolkestein op
dat alles te zeggen? „Als ik
naar D66 kijk, zie ik alleen
een holle leegte. Waar staat
die partij eigenlijk voor? Sa
menwerken met de PvdA?
Ach, je moet nooit 'nee' zeg
gen, tegen welke mogelijkheid
dan ook. Maar voorlopig is het
toch zo dat de VVD haar pro
gramma het beste met het
CDA zou kunnen uitvoeren".
Men hóórt Ruud Lubbers en
zijn vermoedelijke opvolger
Elco Brinkman grijnzen. Ook
in 1994 zal de plaats van het
CDA in het centrum van de
macht niet serieus worden be
dreigd.
RIK IN 'T HOUT
DEN HAAG Waarom
horen we tegenwoordig zo
weinig van Bert de Vries?
Sinds hij minister van so
ciale zaken is lijkt het wel
of dit departement in het
politieke bedrijf niet meer
meetelt. Hoewel zijn be
leidsterrein politiek ge
zien heel wat interessante
onderwerpen omvat, zien
we de CDA'er maar wei
nig in het Journaal en is
het al weer tijden geleden
dat hij de opening van de
krant haalde.
De Vries is de eerst verant
woordelijke voor het te voeren
inkomensbeleid, waarin de
koppeling het paradepaard
je van het kabinet Lubbers-
3 een belangrijke plaats in
neemt. Voor het eerst sinds
lange tijd gaan dit jaar de in
komens van ambtenaren en
uitkeringsgerechtigden weer
gelijk op met de lonen in het
bedrijfsleven.
Maar is dat ook volgend jaar
mogelijk? De forse loonsverho
gingen die in de cao's zijn af
gesproken dreigen de koppe
ling voor het kabinet onbetaal
baar te maken. Deze zorgelijke
woorden waren de afgelopen
weken veelvuldig op te teke
nen uit de mond van premier
Lubbers en van vice-premier
Kok, die tevens minister van
financiën is. Bert de Vries hul
de zich in stilzwijgen.
Volgens ingewijden rond het
kabinet moet, om voor dit op
merkelijke gedrag een verkla
ring te vinden, terug worden
gegaan naar de dagen van de
kabinetsformatie in het najaar
van 1989. Toen de onderhan
delaars van CDA en PvdA
hun lijstjes met de in hun ogen
gewenste kandidaat-ministers
opstelden, bleek op het briefje
van premier Lubbers de naam
van De Vries niet voor te ko
men. Dat de voormalige CDA-
fractieleider uiteindelijk toch
minister werd, komt doordat
de fractie van het CDA zich
unaniem vóór hem uitsprak en
dat ook de PvdA geen be
zwaar tegen zijn persoon
maakte.
Aanvaringen
Maar het feit lag er dat Lub
bers liever geen De Vries in
zijn derde kabinet had gezien.
Wat zijn bezwaren tegen zijn
partijgenoot waren meldt de
geschiedenis niet. Er kan al
leen maar naar gegist worden.
Ten tijde van het tweede kabi-
net-Lubbers vonden tussen
beide heren een aantal aanva
ringen in de Kamer plaats.
Vooral de voorgestelde bezui
nigingen van het kabinet op
de minimum(jeugd)lonen stuit
te, tot grote ergernis van Lub
bers, vele malen op het veto
van de CDA-fractie, in casu
De Vries. Van de premier is
bekend dat hij niet snel ver
geet. Bovendien zou bij Lub
bers de angst hebben kunnen
meespelen dat een De Vries op
sociale zaken misschien wel
wat al te veel het oor naar de
PvdA zou kunnen laten han
gen.
Hoe dan ook, uiteindelijk leg
de Lubbers zich toch neer bij
de voordracht van De Vries.
Maar hij zocht, zo beweren
Haagse kringen, wel naar een
mogelijkheid om De Vries van
een chaperonne te voorzien.
Twee weken voor de installa
tie van het kabinet-Lubbers-
/Kok werd bekend dat de
voormalige rechterhand van
de premier op Algemene Za
ken, drs. H. Borstlap, de nieu
we directeur-generaal Alge
mene Beleidsaangelegenheden
op het ministerie van sociale
zaken zou worden. Borstlap
(CDA), sinds 1983 als raadsad
viseur sociaal-economisch be
leid werkzaam bij het kabinet
van de minister-president,
werd op sociale zaken de
hoogste ambtenaar onder De
Vries verantwoordelijk
voor het inkomensbeleid.
Toen het kabinet enkele
maanden aan de slag was,
kwamen er steeds meer aan
wijzingen dat het herstel van
de koppeling een dure aange
legenheid zou worden. De
Vries deed er het zwijgen toe.
Tijdens de behandeling van de
begroting van sociale zaken en
werkgelegenheid, begin dit
jaar, liet hij zich over het on
derwerp zeer summier uit. Op
vragen vanuit de Kamer wat
het kabinet doet indien de
loonsontwikkeling hoger uit
valt dan de 2,5 procent waar
van in het regeerakkoord nog
werd uitgegaan, ging hij niet
in. „Laten we nog maar even
afwachten", luidde zijn ant
woord.
Nu we weer enkele maanden
verder zijn blijkt het meren
deel van de loonsverhogingen
tussen drie en vier procent te
liggen. De zaak dreigt voor het
kabinet uit de hand te lopen.
Immers, elke procent loonstij
ging in de marktsector maakt
het weer aankoppelen van
ambtenaren en trendvolgers
zo'n 750 miljoen gulden duur
der en van de uitkeringen
ruim 600 miljoen gulden.
Tijdens zijn wekelijkse pers
conferentie spreekt premier
Lubbers van een niet langer
verantwoorde loonstijging en
doet hij een beroep op de soci
ale partners de reeds overeen
gekomen afspraken in de cao's
te herzien. In de daarop vol
gende dagen is het niet Bert de
Vries, de minister van sociale
zaken, maar Wim Kok die de
werkgevers en werknemers
publiekelijk uitnodigt voor na
der overleg. Des te opvallen
der daar in het vorige kabinet
de minister van sociale zaken
(Jan de Koning) wèl in dit
soort zaken het voortouw en
de verantwoordelijkheid nam.
Gevraagd naar de redenen
waarom Kok zich in het open
baar vaker over de koppeling
uitlaat dan De Vries, die toch
politiek de eerst verantwoor
delijke is, zegt een woordvoer
der van financiën: „Kok
spreekt hierover vanuit zijn
hoedanigheid als vice-premier.
Bovendien is hij als minister
van financiën verantwoorde
lijk voor de financiële hoofd
doelstellingen van het regeer
akkoord. Het is daarom niet zo
vreemd dat hij zich opwerpt
voor de gevolgen van de kop
peling voor de schatkist".
Bemoeien
Ook de woordvoerder van De
Vries ontkent dat de minister
van sociale zaken het woord
voerderschap over inkomens
beleid heeft overgedragen. Hij
verwijst naar een interview
met De Vries afgelopen zater
dag in een van de landelijke
ochtendbladen. Daarin zegt de
minister (alsof hij dit verhaal
heeft zien aankomen) dat wat
hem betreft het moment is
aangebroken waarop hij zich
moet gaan bemoeien met de
discussie over loonmatiging en
koppeling. Overigens spreekt
hij met geen woord over de
dreigende onbetaalbaarheid
van de koppeling, maar noemt
hoge looneisen alleen slecht
voor de werkgelegenheid.
Had het overigens niet meer
voor de hand gelegen dat De
Vries zich niet in een inter
view doch op een van zijn vele
spreekbeurten in het land over
de zaak had uitgelaten? Nu
lijkt het alsof de minister in de
tang zit: boven hem Lubbers
en Kok die geen gelegenheid
voorbij laten gaan de koppe
ling ter sprake te brengen en
onder hem directeur-generaal
Borstlap, de door Lubbers aan
gestelde chaperonne.
Op dit moment wordt op amb
telijk niveau, onder leiding
van Borstlap, nagegaan hoe de
financiële gevolgen van de
koppeling binnen de perken
kunnen blijven. Daarbij wordt
zelfs overwogen om een deel
van de uitkeringsgerechtigden
van een verhoging uit te slui
ten. Alleen mensen die geen
kansen meer hebben op de ar
beidsmarkt, zoals aow'ers en
volledig arbeidsongeschikten,
zouden op die manier nog on
der de koppeling vallen. Het is
niet bekend wat minister De
Vries daarvan denkt. Mis
schien geeft hij binnenkort
nog eens een interview.
MARGA RIJERSE
SUSKE EN WISKE DE KLEINE POSTRUITER
Hf/" mm wow
tlET 6£JUICH OtITHRfiLb
WISKE OH006T Hfififi
TP.fi HE tl EU EVEtl Lft-
TEH Z'Jfl fillEtl 0PUE6
nfipr de öfiore zflm
Iff BfiUSSEL
Naast de rails
Een trein stond gister
middag met afgebroken
koppelstuk gedeeltelijk
naast de rails op het
baanvak Emmen-Zwojte,
nadat deze op een met
knipperlichten beveiligde
overweg in botsing kwam
met een vrachtwagen. De
machinist raakte licht ge
wond, de vrachtwagen
chauffeur zwaar.foto. anp
v hee:
Saaie mannen aller landeri ter 1
hoedt u! Heeft u niet de
van een fotomod
slaat u nooit kwink, heeft
niet die kokette oogopslag,
kleedt u zich oubollig, weijt
bij geen enkele vrouw
broeierige gevoelens op,
verheft geen enkele man 1 is.
spontaan tot vriend, gaan
baby's in uw bijzijn sponta
huilen, dan weet u één dii
zeker: Als politicus zult u
nooit ver schoppen.
alle
ijt, r
posi
De Nederlandse politiek lij
in hoog tempo te
veramerikaniseren. In de
is het al sinds jaar en
dat leeghoofdigheid minde,
erg gevonden wordt dan
slecht gebit. Hoewel ons lai
nog niet zó diep is gezakt,
werd gebrek aan uitstraling}!
VVD-fractieleider Joris
Voorhoeve deze week toch
noodlottig. Werd hij immei V?
niet door partijgenoten
omschreven als een 'weinig ltisc
spectaculaire man, die er n ld.
in slaagde het oor van de
te krijgenen gaf hij zelf n
gebrek aan wervingskracht V
overtuiging als reden van 1
aftreden aan? jder
d
Geef hem eens ongelijk! H n n
niet fotogeniek en raakte
nimmer de harten van de L
Nederlanders. Ook ging hij j
zich nergens aan te buiten
toonde hij zich altijd op en Pa
een - saaie - heer. Zijn lgen
taalgebruik was helder en rstel
gespeend van al die rare d g
woorden die het handelsmt igspi
van premier Lubbers zijn 1 In
geworden. Ook zat hij nooit nkel
een vorkheftruck of op een lubli
kameel, waarmee Neelie S/ijeft d
Kroes altijd zo'n succes hac best
Hij bespeelde zelfs de came ito h
niet, iets waarin zijn ie. I
voorganger Wiegel een t ee
meester was. nvei
Ook van mevrouw Voorha derh
kreeg televisiekijkend msti
Nederland geen publ
hartkloppingen. Nooit zag j
haar op tv in netkousen etn
dansje maken. En hoewel 1 Fell
over een weldoorvoed pos.p
beschikt, is de jovialiteit d uil
dikke mensen vaak kenmA
bij haar ver te zoeken. DaUËiïü
Ria Lubbers! Die compens:
haar-, wat stijve voorkome/i M ff
ruimschoots met dolle r
uitspattingen en dekselse
plannetjes zoals het openen jk
van een kroeg en het op d< ei
rails zetten van een swingei 'est
musical. gen
Een enkele keer hebben wi !n>
Joris kunnen betrappen op 'B A
een spontaan gebaar. Hij sqepo
tijdens de erk
verkiezingscampagne de j.
duimen in de hoogte alsof 1
zeggen wilde: het gaat-van
jottum met de VVD! Maar
kwam niet echt geloof waai Stel
over. Hij keek erbij alsof h arli
wilde weten uit welke hoek )0ri
wind vandaan kwam.
Wel maakte hij af en toe et1
grap in de Tweede Kamer, eft
maar dan stelde woordvirtu ïaf
Van Mierlo hem onmiddell ra<
weer in de schaduw. Hoewt ig v
hij als jong kamerlid aantrs 1 rr
(dertiger) ontbrak bij hem licle
jonge dynamische. Het Bi
kwispelstaarten van stis
partijgenoot Frankie de Gr, ke
heeft hij bijvoorbeeld nooit raac
onder de knie gekregen. rda
Nee, van Voorhoeve iets nli;
maken, daar slaagde zelfs d tie\
meest geslepen en rloi
doorge win terde n
reclamedeskundige niet in. ors
its
Tijdens de afgelopen t f
verkiezingscampagne zag je ns
weieens een filmpje van all
Voorhoeve en zijn gezin, boi
fietsend over het strand. M, ekt
van zijn gezicht straalde mt £is
de ellende van het ber
reiskostenforfait dan de zet
blijheid die de huisvader in co
Brio-commercial zo typeert. adi
Zelfs de muzikale capaciteit va
van Joris hadden niet het
gehoopte effect: zijn treurig as
hoornklanken, wat stramm kei
begeleid door het klaviersp lg£
van mevrouw Voorhoeve, ri
deden eerder denken aan e jee
requiem dan aan een top- ege
veertig-hit. a
Zou Bolkestein 'het' wel rle
hebbenHeeft de VVD me nsi
hem een inspirerend en u.
bevlogen leider op het schil u.
geheven? Hm... Bolkestein
staat bekend als een nogal r
arrogant en bekakt heersch 'Q
dat, zoals een Veronique-
verslaggever deze week hel
uitdrukte, „er nog nooit in
geslaagd een normaal
geformuleerde zin uit zijn
mond te krijgen". Laat staa
dat hij de VVD-man in de
straat zal aanspreken. ft
Nee, willen de liberalen eet
leider vinden die aan alle
eisen voldoet die de achterb
stelt, dan zal er niks anders H;
zitten dan dat zij een grote 1 V
met geld bij Joop van den
Ende op tafel leggen.
Misschien dat één van de dl jG
hem gemaakte mannetjes, 5
Brink, Henny Huisman of R S
Brandsteder, dan bereid is
overstap naar de politiek re®6
maken. Hoe succesvol zoiet *v
kan zijn is ook al in Ameri m
bewezen. Daar bracht een °9
derde-rangsacteur het zelfs I
president. P*
TRUBBELS fe
