IQuo vadis WD?
n
ll
inal
Ie
„Drukproeven
'The European'
zijn briljant"
CcidócSoUAOTlt
ZATERDAG 5 MEI 1990
robert maxwell:
LONDEN - Volgende week, om precies
te zijn op 11 mei, verschijnt voor het
eerst de Europese krant The European,
een geesteskind van de Britse mediamag
naat Robert Maxwell. Maxwell, die ook
hoofdredacteur is van de wekelijks te
verschijnen krant, kreeg het idee voor
.een Europese krant in het eerste Dubcek-
tijdperk. „Het is mooi dat The European
gelanceerd wordt in het jaar dat Dubcek
,herkozen wordt als voorzitter van het
.Tsjechoslovaakse parlement", zegt Max-
,well.
Op het compliment dat de drukproeven
van The European er goed uitzien rea
geert Maxwell met gespeelde verontwaar
diging. „Goed? Ze zijn briljant!" Hij legt
uit dat de kleuren beter zijn dan van wel-
,ke andere krant ook. De krant is een pio
nier wat betreft het gebruik van Scitexap-
paratuur. Gewoonlijk zijn voor een kleu
renafdruk in een krant dne verschillende
kleurscheidingen nodig, wat veel tijd en
geld kost. De foto wordt dan ook iets
minder scherp. Met Scitex kan het „alle
maal in één keer en de foto blijft even
scherp... Het is een heel belangrijk punt.
Iedereen zal, of hij de krant goed vindt
of niet, moeten toegeven dat hij er het
beste uitziet".
Waar is het bedrijf dat verantwoordelijk
is voor deze opmerkelijke ontwikkeling?
„In Israël", antwoordt Maxwell, „en je
spreekt met de president". Stralend voegt
hij hier nog aan toe: „Ik heb daar twee
bedrijven opgekocht en in zes maanden
100 miljoen dollar winst gemaakt".
Tot waar gaat Europa voor The Europe
an? „Tot Vladivostok", antwoordt hij ex-
pansiegericht in zijn woonkamer op de
tiende verdieping van zijn Londense
Maxwell Huis; vier marmeren zuilen bij
de deur, twee grote bronzen urnen, drie
grote, comfortabele sofa's, een „chaise-
longue", twee ronde tafels, vele stoelen,
een kleine bronzen olifant en overal stijl
vol geschikte bloemen. In een dergelijke
omgeving moet je alles wel groot gaan
zien. Maxwell gaat verder: „Van de Oe
ral tot Bordeaux, van Istanbul tot Lenin
grad, van Cyprus tot...". Na een korte
pauze noem ik IJsland. „Ja, IJsland, pri
ma. Ik wist niet dat je een aardrijkskun
dige was".
De verkoop van 225.000 exemplaren die
de adverteerders voor de eerste zes
maanden gegarandeerd is, ziet hij als een
bescheiden berekening. „Uit ons onder
zoek blijkt dat in Europa 50 miljoen
mensen Engels spreken. De vraag zal
veel groter zijn dan iedereen nu schijnt
te denken". De eerste oplage zal meer
dan een miljoen bedragen en „alles wijst
erop" dat dit niveau zeker een maand
lang gehaald kan worden. Toch kunnen
sommige critici het niet laten de krant
„af te breken omdat het een Maxwellpro-
duktie is en links het heerlijk vindt op
mij af te geven". Maxwell ergert zich
echter vooral aan de veel gehoorde spe
culaties dat de vooruitzichten van The
European niet rooskleurig zouden zijn
omdat ook Maxwells vorige experiment,
The London Daily News, al na vijf
maanden stopgezet moest worden.
De veel te prestigieus opgezette London
Daily was een bodemloze put waarin
vele miljoenen verdwenen zijn. Maar
Maxwell heeft zijn lesje geleerd. The Eu
ropean is geen dagblad, zoals eerst de be
doeling was, maar een weekblad. De
krant zal in eerste instantie gedrukt wor
den in Parijs, West-Duitsland, Hongarije
en Londen. Een zeventig man grote re
dactie zetelt in Londen en de overige 30
tot veertig redactieleden werken ver
spreid door Europa.
Dat neemt echter nog niet weg dat het
komend jaar bijna 35 miljoen gulden
wordt uitgegeven aan de reclamecampag
ne voor The European. Volgens de bere
keningen kan The European in het derde
jaar financieel quitte spelen, maar het
zou Maxwell niet verbazen als dat al na
één jaar gebeurt.
T oonaangevenden
Wie moeten de krant gaan lezen? „De
opinievormers, de toonaangevenden, de
trendsetters". Hoe gaat de krant er dan
redactioneel uitzien? In het informatie
bulletin valt te lezen: „The European
steunt diegenen die voor de Europese
Eenheid zijn en is tegen diegenen die te
gen de Europese Eenheid zijn. The Euro
pean is onafhankelijk en staat los van
partijpolitiek".
JJetekent dat dat de krant anti-Thatcher
is? Maxwell legt uit dat mevrouw That
cher Engeland drie grote diensten bewe
zen heeft. Ze heeft de vakbondsbaron
nen geleerd dat de economische wetten
voor hen evengoed gelden als voor de
rest van het land. Ze heeft Labour drie
keer achter elkaar verslagen bij de alge
mene verkiezingen en zo de partij ge
dwongen alle nutteloze ideologische ba
gage overboord te zetten en een moder
ne, verkiesbare sociaal-democratische
partij te worden. En, tot de inflatie te
rugkwam, heeft ze ervoor gezorgd dat je
er weer trots op kon zijn een Brit te zijn.
„Maar wat Europa betreft hééft ze het
verkeerd. Als ze haar houding niet ver
andert zal de partij haar verstoten of
Dennis Thatcher zal haar vragen zich te
rug te trekken, of misschien besluit ze
dat zelf wel. Maar deze krant zal zich er
angstvallig voor hoeden de partijpolitiek
te vermengen met ons standpunt over
Europa. Bij de volgende verkiezingen la
ten we de lezers voor zichzelf beslissen".
„Ik denk dat ze op Downing Street 10
wel tevreden zullen zijn dat The Europe
an zich niet automatisch tegen de Tories
opstelt, Vereeet niet dat Ian Watson, de
redactiechef geen Labour-aanhanger is.
Maar ik ga me niet echt met de details
bezighouden. Ik ben er om de Europea
nen te garanderen dat dit niet zomaar
een Engelse klucht is".
Europa is duidelijk Maxwells stokpaard
je van het moment. „Ik geloof werkelijk
in Europa. Ik begrijp de Europeanen. Ik
ben naar Centraal-Europa geweest. Gor-
batsjov heeft nu toegegeven dat het com
munisme reddeloos gefaald heeft en dat
de koude oorlog afgelopen is. Pluralisme
en democratie, vrije markten en kapita
lisme zijn er in opmars. Daarom geloof
ik dat er behoefte is aan deze krant".
CHARLES WINTOUR
(c) The Times, Londen
ils spon
ik Somi
ïy van
wi"eeV Volkspartij voor Vrijheid en Democratie is ziek.
zeker vier jaar sukkelt zij met tal van klachten
"f peiPar tot nu *oe heeft geen enkele dokter de patiënte
i'Korean haar kwalen kunnen afhelpen. In 1986 werd een
gfnaijignjpende operatie uitgevoerd, waarbij enkele ziek
dcAaeachte organen door nieuwe werden vervangen,
imst wjfeze transplantatie leverde echter niet het verwachte
!fnee£sultaat op. Deze week werd een soortgelijke
ven vangreep verricht, maar het is nog de vraag of hiermee
vand^n definitief herstel is ingeluid. Volgens de meeste
n 8eve!rtsen kan daarover pas volgend voorjaar uitsluitsel
/orden gegeven. Voorlopig blijft het dus nog bij
issen en hopen. Is de laatste operatie afdoende
nkdifnPweest moet er n°g meer gebeuren wil de VVD
fjfeer een kerngezonde, aantrekkelijke lady worden?
dfafi het politieke circuit worden vele schouders
Het ^gehaald en monden op slot gedaan. Slechts
dtewet»kelen durven zich, zij het meestal aarzelend, over
oopt° op toekomstkansen van de zieke uit te spreken.
verem
ling Lq
eigenlij
zijn al
i koms
/erd eel
HULSt
begroe
stand (EN HAAG - Op 1 mei, daags na
tweede paleisrevolutie die bin-
:n een tijdspanne van vier jaar in
VVD was uitgebroken, vormen
e wandelgangen in de Tweede Ka
ler het decor voor talrijke identie-
tafereeltjes. Overal ziet men hoe
oorgaans openhartige en joviale
VD-kamerleden schielijk in hun
Shulp kruipen zodra zij door een
mrnalist, microfoon of camera
orden benaderd.
*lee nee, geen commentaar! Het is beter
it ik m'n mond houd". „Sorry, ik heb
iks te vertellen. Is die persconferentie
in Voorhoeve, Bolkestein en Ginjaar
i iel duidelijk genoeg geweest?". „Hoe
fet eerder moet met de VVD? Ik zou het
p weten. Nee, eerlijk niet". Het enige
ïartoe enkele kamerleden te verleiden
in is een bedenkelijk gegrom als de rol
:(n partijvoorzitter Ginjaar bij de val
in Voorhoeve ter sprake wordt ge
jacht. „Maar schrijf dat niet aan mij toe
lp"
lurnalistieke pogingen om via de tele-
pn een aantal prominente en minder
eminente liberalen te bereiken lopen in
sgen van de tien gevallen ook op niets
t. „Het spijt me, het lijkt me het ver-
indigst er het zwijgen toe te doen",
idt het standaard-antwoord. Is men
ing het allemaal nog erger te maken
in het al is, bang voor het eigen hachje,
ing voor de krantekop die meldt dat de
VD bij een opiniepeiling als een partij-
I: van nog maar tien zetels uit de bus is
|comen? Of zijn VVD'ers opeens mas-
al bereid gehoor te geven aan de op-
lep tot „rust in de tent!", die Ginjaar al
er jaar lang rondbazuint?
iet alleen binnen de VVD ios de be-
idheid om hardop na te denken over
vraag: 'Quo vadis VVD? Waarheen?'
I dit moment gering. Ook anders ge-
fcurde politici staan niet te dringen om
i vraag hoe het verder moet te beant-
borden. „Laat de VVD z'n eigen vuile
is maar reinigen", zegt de een. „Dat is
interne partijkwestie waar ik me niet
pe wil bemoeien. Ze zoeken het maar
t", reageert een ander.
1 zijn natuurlijk uitzonderingen, zoals
ans van Mierlo, voorman van D66, de
Vtij die zichzelf graag progressief-libe-
al noemt. Maar ook Van Mierlo komt
et verder dan de constatering dat de
rD al jaren in een identiteitscrisis ver-
ert en dat deze telkens wordt gemas
keerd door er een nieuwe leider overheen
te draperen, zoals een gapende wond van
een vers wit verband wordt voorzien als
er te veel bloed door het oude is gesij
peld. Aan een verdergaande analyse of
een receptje voor de zieke wil echter ook
Van Mierlo zich niet wagen. Hij kijkt
trouwens wel uit, want de crisis in de
VVD legt D66 bepaald geen windeieren.
Charisma
David Luteijn, VVD-fractieleider in de
Eerste Kamer en een van de weinige libe
ralen die deze week geen wacht voor hun
lippen hadden gezet, wil wél een per
soonlijke filosofie over de toekomst van
zijn partij kwijt. In degelijke volzinnen
zet hij z'n gedachten uiteen. „In dit me-
diatijdperk moeten we met alle macht
proberen de VVD op de kiezers over te
laten komen als een oppositiepartij die
enerzijds redelijke en constructieve idee-
èn aandraagt en anderzijds niet schroomt
de links geóriénteerde politiek van het
huidige kabinet keihard aan de kaak te
stellen", zo klinkt het door de Noenzaal
van het Eerste-Kamergebouw. „Wat we
goed vinden mogen we rustig prijzen,
maar botsingen met het kabinet moeten
we beslist niet uit de weg gaan. Het moet
voor de kiezer zo klaar als een klontje
zijn dat de VVD aan dit kabinet met dit
program voor geen prijs zou willen mee
doen. De laatste tijd is deze strategie he
laas onvoldoende gelukt, maar ik ver
trouw erop dat onze oppositierol onder
Bolkestein als politiek leider beter uit de
verf zal komen".
„Ik geloof niet dat de VVD in de eerste
plaats behoefte heeft aan een charisma
tisch leider. Charisma is natuurlijk mooi
meegenomen, maar er is vooral behoefte
aan duidelijkheid en een goede profile
ring van het liberale gedachtengoed. Wat
mij betreft hoeft Bolkestein dus geen
groot charisma te hebben, als hij maar
duidelijk overkomt. En daar heb ik zoals
gezegd alle vertrouwen in".
De scherpste profilering van de VVD die
Luteijn zich kan voorstellen is deze: „We
moeten sterker benadrukken dat er in
onze maatschappij nog veel te weinig
ruimte is voor het individu. De overheid
treedt nog op tal van terreinen zeer be
tuttelend op; ze is te weinig dienaar en te
veel dwingeland. Let wel: de overheid
moet niet op alle gebieden terugtreden.
Dat zou te dol worden. Er zijn zaken die
van zo groot belang zijn voor het reilen
en zeilen van onze samenleving, dat de
overheid zich er wel mee móét bemoei
en. Ik noem bijvoorbeeld de gezond
heidszorg, de criminaliteitsbestrijding en
het onderwijs".
Is hier sprake van een rechtse koers, een
linkse koers of een middenkoers? Luteijn
haalt de schouders op. „Ik zou het niet
weten. Ik praat niet graag in dat soort
termen, dat stigmatiseert alleen maar.
Wat ik vooral wil is een liberale koers. Ik
weet wel dat D66 ook het liberalisme
predikt, maar ik wil mij toch niet scha
ren achter degenen die zeggen dat de
VVD op den duur met D66 zou moeten
fuseren. Ik sluit niet uit dat het ooit eens
tot een nauwe samenwerking komt, maar
op dit moment wil ik me daar niet druk
over maken. Er zijn wel belangrijker din
gen te doen. Je moet nooit te ver in 't
verschiet filosoferen"
Sfinx
Mr. Aart Geurtsen, voormalig Tweede-
Kamerlid voor de VVD en thans voor
zitter van het Commissariaat voor de
Media, wil ook wel praten, zij het aan
vankelijk wat zuinigjes.
„Ik voel me niet zo geroepen om me
weer met de zaak te gaan bemoeien", be
gint hij. „Een paar jaar geleden was ik
voorzitter van de commissie die een
proeve voor een nieuw beginselprogram
ma opstelde. 'Liberaal Bestek' heette dat.
Daar hebben we ontzettend veel energie
ingestopt, maar helaas heeft de partij de
meeste van onze aanbevelingen niet wil
len overnemen. U zult dus wel begrijpen:
één poging om de VVD op andere ge
dachten te brengen vind ik eigenlijk wel
genoeg".
„Ik wil u wel zeggen dat ik het volkomen
met de voormalige VVD-senator Guus
Zoutendijk eens ben dat VVD en D66 op
den duur zouden moeten samengaan. Als
alle liberalen de krachten bundelen, kun
nen zij weer een politieke factor van be
tekenis worden. We zouden met die libe
rale partij in een wippositie moeten zien
te komen, net als de FDP in Duitsland.
Op de keper beschouwd hebben we daar
D66 niet eens voor nodig. Toen Voor
hoeve het tweede kabinet-Lubbers ten
val bracht had hij met Wim Kok móeten
gaan praten over de mogelijkheid van
een coalitie PvdA-VVD-D66. In de VVD
was zoveel irritatie over het optreden
van Lubbers ontstaan dat zo'n manoeu
vre mogelijk was geweest".
Eenmaal op dreef zijnde windt Geurtsen
zich steeds meer op: „Het heeft hiij zeer
VD-voorzitter Leen Ginjaar die volgens (nel-geen-kamerlid) Jos van Rey ook zou moeten opstappen fotO: MILAN KONVALINKA
De kersverse
VVD-leidsman
Frits Bolkestein
die „ook geen
blijvertje" zou
zijn.
FOTO: DIJKSTRA
geèrgerd dat Voorhoeve die kans niet
heeft durven grijpen. Een stommiteit van
jewelste. Nu bood hij Lubbers de kans
om met Kok samen te gaan en de VVD
in de oppositie te werken. Iemand die dit
soort stommiteiten uithaalt, had eigenlijk
al veel eerder moeten aftreden".
De kersverse leidsman Bolkestein is vol
gens de oude rot Geurtsen ook geen blij
vertje. „Ik kan me voorstellen dat velen
weinig hoogte van hem kunnen krijgen.
Hij heeft iets sfinx-achtigs en dat zal hij
wel houden ook. Ik denk niet dat hij bij
nieuwe kamerverkiezingen lijsttrekker
zal worden. Voor veel mensen blijft hij
toch degene die de coup tegen Nijpels
pleegde. Wil de VVD weer uit het moe
ras komen, dan zal er een nieuwe man
gevonden moeten worden. Nee, dus ook
Hans Wiegel niet. Die wil trouwens ook
niet, denk ik. Die heeft geen zin meer
om eventueel in de Tweede Kamer te
gaan zitten. Ik denk meer aan iemand
zonder omstreden verleden, die bij geen
van de affaires in de VVD betrokken is
geweest: een onbeschreven blad. Inder
daad, door die factor wordt de kring van
potentiële leiders wel zeer beperkt. Ik
zou ook zo gauw geen naam weten".
Ginjaar weg
Het voormalig VVD-kamerlid Jos van
Rey, die vorig jaar door de verkiezings
nederlaag van zijn partij een plaatsje in
de Tweede Kamer aan zijn neus voorbij
zag gaan, staat bekend als iemand die
geen blad voor de mond neemt. Dat doet
hij dan ook niet, zelfs al weet hij dat hij
wellicht binnenkort weer aan het Binnen
hof zal kunnen terugkeren als plaatsver
vanger van Loek Hermans, die naar ver
luidt een goede kans maakt op het burge
meesterschap van Zwolle.
„De val van Voorhoeve was voor mij
onbegrijpelijk, vooral omdat de fractie
drie weken geleden nog unaniem het ver
trouwen in hem had uitgesproken", al
dus Van Rey. „Ik betreur het dat Voor
hoeve nu al is afgetreden. Hij had eigen
lijk moeten wachten tot de algemene le
denvergadering van de VVD die over
veertien dagen wordt gehouden. Dan
hadden we daarover als partij kunnen
discussiëren. De toekomst van de VVD
hangt trouwens niet alleen af van de op
stelling van de fractie in de Tweede Ka
mer maar ook van het partijbestuur. Als
je het mij vraagt, vind ik dat ook Ginjaar
moet aftreden. Hij beweert dat Voorhoe
ve geen wervingskracht heeft. Nou
dat geldt nog méér voor hem!".
„Voqrhoeve is een goede, intelligente,
eerlijke vent, misschien wel té eerlijk,
maar helaas hebben we tegenwoordig in
de politiek een cultuur dat de kiezer zijn
keuze niet meer maakt op grond van
overtuiging, maar kiest op het uiterlijk
en de presentatie van de politieke leiders.
Tja, en dat is jammergenoeg met een
man als Voorhoeve voor de VVD ramp
zalig gebleken. Ik ben overigens van me
ning dat de eerste man van de partij niet
de fractieleider moet zijn. We moeten in
plaats van Ginjaar een goede partijvoor
zitter krijgen die full time in dienst is
van de VVD en tevens als politiek leider
optreedt".
„Maar er moet méér gebeuren", vindt
Van Rey. „We moeten zorgen dat de
VVD de kiezers weer in groten getale
aanspreekt". Op de vraag hoe dat bereikt
dient te worden noemt de Limburgse li
beraal evenals Luteijn ook 'duidelijk
heid' als voornaamste trefwoord. En hoe
denkt Van Rey over een toekomstige sa
menwerking of zelfs samensmelting van
VVD en D66? Het antwoord is kort
maar krachtig: „Daar ben ik zeker niet
tegen".
Storende factor
VVD-lid prof. Uri Rosenthal is verbon
den aan de vakgroep Bestuurskunde van
de Leidse Universiteit. Enkele jaren gele
den schreef hij, samen met onder ande
ren Frits Bolkestein, het boekje 'Libera
lisme, een speurtocht naar de filosofische
grondslagen'.
„Ik las dat bij Ed Nijpels de oren van
zijn hoofd vielen toen hij het nieuws
over het vertrek van Voorhoeve hoorde.
Dat was bij mij niet het geval. Ik viel
echt niet van verbazing uit m'n stoel.
Het opblazen van het kabinet en de ver
kiezingsnederlagen deden Voorhoeve uit
eindelijk, eigenlijk zelfs wat laat, de das
om. Zoiets moet kunnen gebeuren", zegt
Rosenthal nuchter.
De discussie in de media over de onzeke
re koers van de VVD is wat Rosenthal
betreft te zwaar aangezet. „Het gaat niet
om de koers, het gaat meer om personen.
De VVD volgt een duidelijke liberale,
principiële koers, ongeacht het gekissebis
binnen de partij. Wij houden ons geluk
kig niet bezig met vage schuivende toe
standen". De hoogleraar ziet de populari
teit van Van Mierlo als een 'grote storen
de factor' die de stabiliteit van de VVD
bedreigt. „Het is jammer dat Van Mierlo
met zijn charisma en vage boodschap
een deël van de VVD-aanhang heeft we
ten in te palmen. Maar ik verwacht dat
die euforie over Van Mierlo op den duur
vanzelf zal overwaaien en dat veel kie
zers dan weer voor het ware liberalisme
zullen kiezen".
„Volgens mij kan de VVD weer een gro
tere aantrekkingskracht krijgen als meer
de nadruk wordt gelegd op onderwerpen
die de VVD onderscheiden van andere
partijen: het reiskostenforfait, de lasten
verlichting en de begrotingsbeheersing,
dat soort zaken. Daar zal Bolkestein,
denk ik, goed op inspringen. Hij is, beter
dan Voorhoeve, in staat intellectueel ver
mogen aan praktische maatregelen te
koppelen. Bovendien is hij agressiever,
offensiever en minder bedeesd dan Voor
hoeve, die op de floret beter was. De hui
dige crisis binnen de VVD is naar mijn
smaak een tijdelijke crisis, die gezien de
kwaliteiten van Bolkestein snel door de
praktijk achterhaald zal worden".
DICK VAN RIETSCHOTEN
(Met medewerking van Rik in 't Hout,
Marga Rijerse en Peter Kulche).
