Letland wil Moskou niet provoceren SaidóaQowumt Bush vreest dat dagen Gorbatsjov zijn geteld EXPOSITIE PERZISCHE TAPIJTEN 995.- D'Ancona gina[ÏUITENLAND DONDERDAG 3 MEI 1990 PAGINA 5 Hro' on voor ex-verdachte moordzaak Palme iCKHOLM De Zweed Christer Petters- i, die in oktober vorig jaar in hoger beroep Q^/erd vrijgesproken van de moord op de Csl iveedse premier Olof Palme, heeft gisteren ijna 100.000 gulden schadevergoeding toege lezen gekregen, t Hugo'e ziïn v00r t^en maanden die hij ten on- êevangen heeft gezeten. Pettersson had se-*n vergoeding geëist van ongeveer 625.000 NAVCPlden doorr°cureur"Seneraajl Hans Stark zei bij de vast- DDiylhng van het bedrag rekening te hebben ge ld al$°uc*en met ^et lanëe strafblad en de drank- ?t gelders^av'nS van Pettersson, die in december werden^ op verdenking van de moord op Palme iverge-'erc* gearresteerd en vrijgesproken, na in juli plaat* levenslang te zijn veroordeeld, Lafontaine naar huis Een glimlach op het ge zicht, zwaaiend naar aanhangers en met een shawl om. Zo verliet gis teren de Westduitse kanselierskandidaat Os kar Lafontaine het Uni versiteitsziekenhuis in Keulen. Vorige week werd de SPD-politicus, tijdens een verkiezings bijeenkomst, met een mes in zijn hals gestoken door een geestelijk ge stoorde vrouw. Ondanks de aanslag blijft hij kan didaat voor het kanse liersschap. FOTO: EPA Shamirs kans op snelle formatie van de baan JERUZALEM Nu een van de Israëlische re ligieuze partijen heeft laten weten alsnog een coalitie van Likud en de Arbeiderspartij te willen onderzoeken zijn premier Yitzhak Sha mirs kansen op een snelle kabinetsformatie van de baan. Het dagelijks bestuur van de Na tionale Religieuze Partij besloot gisteren een ,team onderhandelaars aan te wijzen voor ge sprekken met Shamir over een coalitie van zijn Likudpartij en vertegenwoordigers van de religieuze partijen. Ook kreeg het team de op dracht mee eerst te kijken of er niet toch een mogelijkheid is om de ontplofte coalitie van Likud en Arbeiderspartij weer te herstellen. Daar de kans op een dergelijke brede coalitie zeer gering is, zal de formatie nog wel even op zich laten wachten. Roemeense oppositie wil crisis-overleg BUKAREST Zeven belangrijke oppositiepartij en in Roemenië hebben president Ion Iliescu in een brief gevraagd een speciale zitting van het parlement bijeen te roepen voor bespreking van de groeiende anti-regeringsprotesten in het land. Leden van het regerende Nationale Reddingsfront deden de brief af als een poging om politiek munt te slaan uit de marathon-demonstratie in de hoofdstad, die gisteren zijn twaalfde dag inging. In de brief schreven de partijen dat „de dagelijkse verslechtering van de binnenlandse situatie" dui delijk maakt „dat we snel afstevenen op een cri sis". Op 20 mei zullen in Roemenië verkiezingen worden gehouden. Het Front wordt verweten dat het schaamteloos overheidsgeld gebruikt voor zijn eigen verkiezingscampagne. kapi-l Tijd.1 i? Uwjirpad Goncz n een' FOTO: AP ;ld ze-I ■mr.E|)ok Hongarije nc°nde[rijgt schrijver "ïnkoïls president lemaal! geenJUDAPEST Het Hon- •le£h-tiarse parlement heeft ot oe^s*eren schrijver Ar- angen^ Goncz tot zijn voorzit- en tegelijk tot waarne er re-nend president van het ie depnd gekozen. Goncz is Volksvertegenwoordiger •rachVoor Bond van Vrije lonen&emocraten> de grootste wes jppositiepartij in het par- hoogèment in Budapest. pro- 68-jarige Goncz heeft, na opstand tegen het stalinis- in 1956, zes jaar gevangen eten nadat hij tot levens- ing veroordeeld was wegens et meedoen aan de volksop- ögenJknd. Goncz is geen politicus, Vaar een door ieder hoog ge- :ht schrijver die de nationale inheid het best belichaamt, hebben de twee belangrijk- Partijen verklaard, ei ^an de verkiezing van Goncz ^39 van de 379 uitge- ja brachte stemmen) ligt een ak- koord ten grondslag tussen het 3 mis-Pon£aars Democratisch Fo- |um (HDF) van aanstaand lier Jozsef Antall en de I van Vrije Democraten 5ZDSZ). Als het parlement de rondwet wijzigt in de zin dat et parlement en niet het volk et staatshoofd kiest, wordt z de nieuwe president Hongarije. Gyorgy Sza- ad, die lid is van het HDF, rordt dan parlementsvoorzit- leolc jo- te en parallel te trekken Goncz en de waarne mend president van het buur- 1 °P' ind Tsjecho-Slowakije. eelschrijver Vaclav Havel eeft daar ook in de gevange gezeten voordat hij presi- wone ent wertj nadat zijn landge- oten veertig jaar P°" ie hadden afgeschud en inge- ieerd uüd voor democaratie esters model, het je jn 1922 in Budapest gebo- hten,en Arpad Goncz behaalde een graad in de rechten, lij begon zijn politieke loop- !n aan in de Partij van Kleine andeigenaren en werd de te echterhand van partijleider lela Kovacs. Na de bevrijding eerden Goncz en Kovacs naar Sovjetunie getransporteerd, terugkeer in Hongarije merkte Goncz in een ijzerfa- riek. In de avonduren volgde 'i een studie landbouwkunde Gödölö in de buurt van Bu- apest. ladat hij in 1964 uit de gevan- ontslagen, ging hij 'etenschappelijke publikaties In literatuur vertalen. Ook chreef hij diverse boeken, net name toneelstukken mtving hij enkele literaire irijzen. In november 1989 toos de Bond van Hongaarse iehrijvers hem tot zijn 1 er. Goncz behoorde tot de op- ichters van de Bond van Vrije lemocraten. Ook stond hij i wieg listorische gerechtigheid gebeurtenissen van 1956. RIGA Ivar Godmanis, de toekomstige premier van Letland zit dubbelge vouwen op de achterbank van een oude, gedeukte Lada. De bescheiden van zijn nieuwe functie liggen op de hoedenplank. Godmanis is een grote man met een krachtige persoonlijk heid. Door zijn gezicht, baard en bulderende stem heeft hij iets weg van een militante profeet uit het Oude Testa ment. Hij heeft de gewoonte als hij in verwarring leggen. Tijdens de vergadering van afgevaardigden van het Volksfront, waarvan hij vice- voorzitter is, deed hij dat meerdere malen. Werken met een dergelijke chaotische be weging kan iemand tot wan hoop brengen. En dat geldt ze ker voor zo'n ambitieus, geta lenteerd en autocratisch man als Godmanis. Van huis uit is hij wetenschap per. Evenals Dainis Ivans, de voorzitter van het Volksfront, is hij een van de weinigen uit de hogere partijregionen die nooit lid zijn geweest van de communistische partij. Tot op het moment dat hij zijn eigen kantoor verliet en de auto in stapte, op weg naar het hoofd gebouw van het Volksfront, bleef hij ontkennen dat het ze ker was dat hij wel de nieuwe premier wilde worden. Maar toen bii aankomst één van zijn collega s het portier openrukte en hem begroette met „Ha die premier", was er geen sprake meer van enige twijfel. Achterin Godmanis werd door een overweldigende meerderheid van de afgevaardigden van het Volksfront gekozen om de communistische ambtsdrager te vervangen. President Ana toli Gorboenov zal waarschijn lijk nog in functie blijven. Op de vergadering van de afge vaardigden zat Gorboenov in zijn eentje helemaal achterin de hal. Het is bekend dat veel van zijn ambtenaren de moge lijke gevolgen van de op han den zijnde onafhankelijkheids verklaring met lede ogen aan zien. Vooral natuurlijk het feit dat alle huidige ministers wor den vervangen door onerva ren kandidaten van het Volks front. Volgens Godmanis zal de on afhankelijkheidsverklaring, die binnenkort ter goedkeu ring wordt voorgelegd aan de Opperste Sovjet van Letland, veel lijken op die van Litou wen. Het enige verschil is dat niet onmiddellijk geprobeerd zal worden om nieuwe wetten te introduceren waaruit de on afhankelijkheid moet blijken. Godmanis hoopt dat de rege ring van Letland daarmee voorkomt dat Moskou onnodig geprovoceerd wordt en dat er zo nog wat onderhandelings ruimte overblijft. „Het was niet zo slim van de Litouwers", zegt Godmanis, „om te roepen dat de Sovjet- russische fabrieken nu van hen zijn, terwijl ze niet eens over de middelen beschikken om ze over te nemen. Dat was gewoon onzin". Met de Letse onafhankelijk heidsverklaring wordt de be staande Sovjet-grondwet niet in één klap afgeschaft. Er zul len echter vier belangrijke hoofdpunten van de originele, uit 1922 daterende grondwet van de onafhankelijke repu- Litouwen stemt in met Frans-Duits compromis MOSKOU Het parlement van Litouwen heeft gisteren ingestemd met een brief van president Vytautas Landsber- gis, waarin deze positief reageert op het compromis-voorstel van de leiders Frankrijk en West-Duitsland om de uitvoe ring van het Litouwse onafhankelijkheidsbesluit gedeeltelijk op te schorten. Volgens de Franse president Francois Mitter rand en de Westduitse bondskanselier Helmut Kohl zou dat de weg vrij kunnen maken voor onderhandelingen met Moskou over opheffing van het economisch embargo tegen de Baltische republiek. „Er valt te praten over alles dat niet de op 11 maart 1990 herstelde onafhankelijkheid van de staat Litouwen in twijfel trekt," aldus de brief van Lands- bergis aan Mitterrand en Kohl. De Litouwse premier Kazimiera Prunskiene heeft vandaag in Washington een ontmoeting met de Amerikaanse presi dent George Bush. bliek weer in ere worden her steld. Krachtens deze is Let land een onafhankelijke, de mocratische republiek, berust de soevereine macht bij het volk van Letland, is het land één en ondeelbaar en wordt het parlement democratisch gekozen. „Als we deze principes losla ten, vallen we automatisch on der het Sovjetrussische separa tisme. Dus moeten we koste wat het kost vasthouden aan die grondbeginselen", ver klaart de nieuwe premier. Over wat voor vorm de relatie met de Sovjetunie in de toe komst zal gaan aannemen, waaronder ook de mogelijk heid van een „confederatie", wil Godmanis niets loslaten. Deze kwestie wordt overgela ten aan een commissie die be noemd zal worden door de Op perste Sovjet van Letland, zo dra die geïnstalleerd is. Eén van de maatregelen die de nieuwe regering in elk geval zal nemen, is het instellen van een alternatieve dienstplicht volgens het voorbeeld van Est land, zoals rekrutering voor de „ordestrijdkrachten". Godmanis voegt nog toe dat de nieuwe regering zal worden geselecteerd uit „vakbekwame mensen die onze uitgangspun ten onderschrijven". Onder degenen die daarvoor in aan merking denken te komen, be vindt zich generaal Edmund Johannson, een Let, die de af gelopen vier maanden chef was van de KGB-afdeling in de republiek. Johannson liet de afgevaardig den weten dat hij, in het geval van een constitutioneel con flict tussen Riga en Moskou, „zich het recht van een burger voorbehoudt om zijn ambt neer te leggen". Intussen, zo waarschuwde hij, „moeten jul lie je realiseren dat er bewe gingen zijn die van plan zijn een coup te plegen tegen de huidige regering". (Van onze correspondent Mare de Koninck) WASHINGTON De protest betoging ter gelegenheid van 1 mei op het Rode Plein in Mos kou heeft in Washington tot grote ontsteltenis geleid. De zelfde weggefloten Gorbatsjov, wiens zwakke politieke basis plotseling zo dramatisch dui delijk is geworden, komt over vier weken naar Washington voor een 'Top' met president Bush. Die ontmoeting van de twee leiders zou moeten resulteren in een groot aantal nieuwe af spraken over wapenbeheer sing en economische samen werking. Maar opeens vraagt politiek Washington zich af of Gorbatsjov nog wel de machts factor is waarmee in ernst za ken moeten en kunnen wor den gedaan. „De taferelen op het Rode Plein brachten de laatste da gen van Ceausescu en Honec- ker in herinnering. Gorbatsjov was zichtbaar geïsoleerd van zowel de traditionele marxis ten als van het volk dat naar vrijheid en welvaart snakt", aldus een naaste medewerker van minister James Baker van buitenlandse zaken. Een stafmedewerker van pre sident Bush zei gisteren: „Het was een onthutsend drama om de man die al deze krachten in de Sovjetunie heeft losge maakt, uitgejouwd te zien wor den en ten slotte zijn rug te zien keren naar het volk. Gor batsjov wordt nu pas persoon lijk geconfronteerd met de monumentale consequenties van zijn eigen perestrojka. En hij ontbeert het antwoord. Hij leek nerveus, beschaamd, ge ërgerd en klein". Veiligheidsorde President Bush heeft tot dus verre voor 100 procent op Gorbatsjov gegokt als de best denkbare man-van-het-mid- den met wie de Verenigde Sta ten een nieuwe Oost-West verhouding en een nieuwe veiligheidsorde in Europa kan ontwerpen. Die steun voor de huidige Sovjet-president kwam vooral tot uiting in de Amerikaanse druk op Litou wen om haar onafhankelijk- heidseis op te schorten. Nu ineens tot de regering- Bush is doorgedrongen hoe ge ring de waarachtige autoriteit van Gorbatsjov is, staat Was hington voor de verwarrende vraag of de openlijke Ameri kaanse aanhankelijkheid aan het officiële hervormingsbe leid in de Sovjetunie moet worden volgehouden. Waar het tot dusverre voor Bush als wijsheid gold om zich niet in te laten met de interne politieke krachtsverhoudingen in Oosteuropese landen, lijkt een blijvende aanmoediging van Gorbatsjovs beperkte her vormingsbeleid steeds meer op een stellingname tegen de veel radicaler hervormingskrach ten in de Sovjetunie. Het is vooral de klaarblijkelij ke instabiliteit in de Sovjetu nie die het voor de Ameri kaanse regering vrijwel onmo gelijk maakt een duidelijk be leid jegens Moskou te bepalen. De onzekerheid over de toe komst van-Gorbatsjov, de mo gelijkheid van zowel een libe rale als een conservatief-mar- xistische machtsovername in Moskou, slingert de Ameri kaanse regering heen en weer tussen de neiging ingrijpend in de defensie-uitgaven te snoei en en de wens voorbereid te blijven op een weer bedreigen de Sovjet-dictatuur. Want die zal de beschikking hebben over het nog altijd intact zijn de kolossale nucleaire vernie- tigingspotentieel. Die Amerikaanse ongewisheid jegens de Sovjetunie maakt ook de toekomstige rol van de VS in de NAVO of in een ver vangende veiligheidsorganisa tie nog onzekerder dan deze al was geworden. Minister Baker begint deze week aan de on derhandelingen over de Duitse hereniging terwijl zijn eigen president en minister van de fensie geen idee hebben van de militaire omvang waarin de Amerikanen over enkele jaren nog in Europa aanwezig zullen zijn. Speleo logen in veiligheid Mubarak probeert breuk Syrië-Irak te lijmen DAMASCUS De Egyp tische president Hosni Mubarak heeft gisteren in de Syrische hoofdstad Da mascus overleg gevoerd met zijn Syrische ambtge noot Hafez Assad. Mubaraks bezoek aan Syrië is het eerste van een Egyptisch staatshoofd sinds ruim 12 jaar. In de twee gespreksronden heeft Assad zijn Egyptische collega op de hoogte gebracht van de besprekingen, die hij vorige week in Moskou heeft gevoerd met Sovjet-leider Mi- chail Gorbatsjov, aldus diplo matieke zegslieden. Bij die ge sprekken zou ook de immigra tie van Sovjet-joden naar Is rael aan de orde zijn geweest. Om iets te doen tegen de aan houdende vijandschap tussen Irak en Syrië, die een gezame- lijk optreden van de Arabische wereld in de weg staat, zou Mubarak hebben voorgesteld om de kloof tussen de twee landen, die geregeerd worden door rivaliserende vleugels van de socialistische Baath- partij, te dichten. Volgens di plomaten heeft Mubarak een plan bij zich om Syrië en Irak tot elkaar te brengen. Als een beginpunt in de dialoog zou den de twee partijen in de Egyptische hoofdstad Cairo bijeen moeten komen. )E AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB DE TERUGKEER VAN PEER DEN SCHUYMER 584 Rob, geheel ontwetend van de schok die zijn kristallen in de wereld der wetenschap hebben teweeg gebracht, loopt met de „Vrijheid II" na een rustige overtocht op zekere dag de baai van Gibraltar binnen. Kijk, daar ligt een sleepboot voor anker. En nog wel een Nederlandse! Het is de „Zuiderzee", die waarschijn lijk is gecharterd door een aannemersmaatschappij voor haven werken. Zeker op weg naar de een of andere haven om een bag germolen te halen. Rob draait bij. Misschien zijn er wel goede bekenden aan boord van de „Zuiderzee". En ja hoor, daar staat al iemand op de brug te zwaaien. Maar dit is zowaar kapitein Bloemsma uit Vlaardingen. „Ahoi, Zuiderzee!" roept Rob en di rect schreeuwt kapitein Bloemsma terug: „Ha, die Rob! Kom aan boord kerel!" Dat laat Rob zich geen twee keer zeggen. Hij heeft in zo lange tijd geen landgenoten ontmoet... In Motel „De Bijhorst" wordt een bijzondere expositie gehouden van handgeknoopte Oosterse tapijtkunst. De tentoonstelling vindt plaats in deze ruimte, omdat deze enorme collectie (ook uitzonderlijk grote maten) niet in een gewoon winkelpand kan worden geëxpo seerd. Dit is een goede gelegenheid voor iedereen om zich te oriënteren op deze zeer aparte kunstvorm. EXPOSITIE-AANBIEDING HAMADAN 240x170 1495^ De expositie wordt verzorgd door „Tapijt Import" 070-3291122 (winkelvestiging Vreeswijkstraat 3, Dèn Haag) op vrijdag 4/5 van 11.00-21.00 uur en zaterdag 5/5 van 10.00-16.00 uur in MOTEL BIJHORST Wassenaar Von Weiszacker geeft Polen garanties WARSCHAU De Westduit- se president, Richard von Weizsöcker, heeft gisteren aan het begin van zijn vierdaagse bezoek aan Polen opnieuw de onaantastbaarheid van de Poolse westgrens bevestigd en verklaard dat deze Oder-Neis- se grens een brug tussen de volken moet worden. Hij deed dit 's avonds in een tafelrede tijdens het banket te zijner ere. De Westduitse pre sident poogde in zijn rede vrees voor Duitse eenwording weg te nemen en gaf de verze kering dat Duits-Sovjetrussi- sche samenwerking niet bui ten Polen om zal geschieden, zomin als de weg van Polen naar Europa niet buiten de Duitsers om kan. „Bij de gezamenlijke weg naar Europa is het in het belang van Polen aan gene zijde van zijn westgrens geen politiek immobiele dictatuur, maar een in het westen geïntegreerde op vrijheid stoelende democratie te hebben. De Polen is onnoe melijk leed aangedaan door Duitsers, anderzijds zijn Duit sers door een onmenselijk lot uit hun stamland verdreven. Men beseft in Duitsland ook dat het niet de Poolse bevol king was die aan het eind van de oorlog verlegging van de Poolse grens naar het westen heeft verordonneerd en uitge voerd". BRUSSEL De Belgen zijn kwaad en spreken er schande van. De Nederlandse minister van cultuur, mevrouw Hedy d'Ancona, is, om „agenda- technische redenen niet komen opdagen op het Algemeen -Nederlands Congres in Brussel. Ze heeft daar haar toespraak door een ambtenaar laten voorlezen. De man zowel als de toespraak werden dan ook koeltjes ontvangen. Het congres zelf gaf een verklaring uit die luidde: „Dat mevrouw D'Ancona een gedane toezegging niet nakomt, stuit op onbegrip en wordt bijzonder betreurd". Wat zou in 's hemelsnaam het agenda- technisch ongemak zijn geweest dat onze cultuurminister verhinderde zich naar Brussel te begeven? Haar woordvoerder had een Belgische krant laten weten dat er „privé-redenen in het spel waren. Een andere krant berichtte dat mevrouw d'Ancona wegbleef omdat een spreker haar niet zinde. Er waren ook berichten dat onze cultuurminister zich te Parijs bevond. Veel Vlamingen vinden het onbegrijpelijk en zeer pijnlijk dat wij Nederlanders achteloos met de taal en de cultuur omspringen waarvoor zij - de Vlamingen dus - vele decennia hebben gevochten, waarvoor ze met gummi-knuppels zijn afgeranseld en waarvoor ze tot in het diepst van hun ziel zijn vernederd. De Nederlandse minister van cultuur blijft weg op een congres dat wellicht over het allerbelangrijkste aspect van de Nederlandse cultuur gaat: de relatie met onze zuidelijke taalgenoten. Wat maar niet tot onze Hollandse kaaskoppen wil doordringen, is dat de Vlaming zich een soort nationaal bestaan heeft moeten bevechten en dat hij daarom niet alleen gedwongen is geweest grenspaaJtjes om zijn eigen taal te slaan, maar dat hij, bij zijn strijd cultureel overeind te blijven, de blik hoopvol op Nederland gericht houdt. Nergens is men zich zo bewust van de kwetsbaarheid van het toch al kleine Nederlandse cultuurgebied als in Vlaanderen. Wij Nederlanders voeren intussen agenda-technische redenen aan om de Vlamingen in hun eigen vet te laten gaar koken. Wij snappen nog steeds niet dat, terwijl de Vlamingen druk doende waren met het leveren van de laatste gevechten in wat gevoegelijk als een culturele vrijheidsstrijd mag worden aangeduid, ons nationaal bewustzijn volledig in beslag werd genomen door dat kolossale misverstand dat ons opzadelde met het waanidee dat we „een gidsland" waren. Jawel, wij zijn vervuld van een bijna arrogante en wereldwijde zendingsdrift, behalve als het om onze taal en cultuur en dus om onze Vlaamse buren gaat. Juist mevrouw D'Ancona, die toch enig Europees leergeld heeft betaald, zou als geen ander moeten weten hoe de vlag er in Vlaanderen bijhangt, hoezeer Vlaanderen het voorhoedegebied is van onze cultuur, het slagveld waarop voor de waarden van de taal - onze taal - is gevochten, terwijl wij zonder noemens waardige betrokkenheid toekeken en ons intussen met Belgenmoppen en andere uitingen van neerbuigendheid vermaakten. Mevrouw D'Ancona heeft dan ook een „agenda-technische" blunder van de eerste orde gemaakt. Ze verdient het om door de Kamer krachtig aan de tand gevoeld te worden over haar wegblijven in Brussel. En diezelfde Kamer zou haar met spoed moeten aanzetten tot het sluiten van een nieuw cultureel verdrag met België, omdat het huidige 44 jaar oud is en - aldus Paul Beugels, die lid is van het hoofdbestuur van genoemd congres - „tot op de draad is versleten In het Europa van na 1992 zal onze taal het nog moeilijk genoeg krijgen. Het is meer dan de moeite waard ons, samen met de Vlamingen - die daartoe een grote bereidheid aan de dag leggen - schrap te zetten om ons overeind te houden in een wereld die terecht maling heeft aan onze gidslanddromen en onze klein burgerlijke kruideniersarrogan tie. De taal dat zijn we zelf. De door schade en schande wijzer geworden Vlamingen weten dat al. Wij Nederlanders weten dat, wellicht om „agenda-technische redenen", nog steeds niet.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 5