ÏM
0$
Tien jaar Beatrix Regina
'ftaidóeQowuvnt'
ZATERDAG 28 APRIL 1990 PAGINA 261
Aanstaande maandag, 30 april, is het precies tien jaar geleden dat Beatrix als
koningin der Nederlanden werd ingehuldigd. Gekroond, zeiden we toen. Hoe
wel velen de afgetreden vorstin, haar moeder Juliana, nog altijd een warm
hart toedragen, heeft Beatrix zich in het afgelopen decennium tot een alom
gerespecteerd en gewaardeerd staatshoofd ontwikkeld. Zelf heeft ze eens ge
zegd dat de monarchie afgeschaft zou mogen worden als het koningschap niet
meer zou inhouden dan een vlag die elke morgen wordt gehesen en elke
avond weer wordt gestreken. Vandaar dat zij haar uiterste best doet om aan
haar taak een zo zinvol mogelijke invulling te geven. Wij vroegen een aantal
prominente Nederlanders hoe zij Beatrix tot nu toe als vorstin hebben erva
ren. Uit hun antwoorden rijst het beeld op van een intelligente, moderne
vrouw met een zeer brede interesse, die slechts een schaduw is van het tradi
tionele beeld van een koning of koningin, zoals dat hier en daar in het buiten
land nog voorkomt.
Johan Stekelenburg,
voorzitter van de
Federatie
Nederlandse
Vakbeweging:
„Beatrix is gewoon een aardig mens. Ze
staat met beide benen in de werkelijk
heid en is geïnteresseerd in de dingen
die in de samenleving gebeuren. Dat
merk je aan alles. Neem bijvoorbeeld
haar kersttoespraken; ze kiest altijd voor
maatschappelijke thema's zoals de onge
lijke verdeling van de welvaart in de we
reld en de stille armoede in eigen land.
Je kunt rustig stellen dat ze sociaal be
wogen is".
„De vakbeweging neemt ze serieus. Ze
ziet ons als een belangrijke factor in de
samenleving. Goede herinneringen be
waar ik aan de dag in januari van dit
jaar waarop ze ons nieuwe FNV-gebouw
opende. Ze deed dat op een heel bijzon
dere manier, spontaan en gespeend van
elke vorm van gedwongenheid. Dat viel
me des te meer op toen ik haar een paar
weken later bij een andere gebeurtenis,
Dr. Dick Dolman, lid
en oud-voorzitter van
de Tweede Kamer:
„Wat mij altijd het meest bij koningin
Beatrix opvalt is haar buitengewoon se
rieuze taakopvatting. Zij werkt ongeloof
lijk hard, bestudeert veel, leest veel, weet
veel. Ze is beslist geen vorstin die in
hoogheid gezeten ver boven het maat
schappelijk leven verheven is. Dat geldt
ook voor haar houding tegenover de po
litiek. Weliswaar dient een koning of ko
ningin boven de partijen te staan, en dat
doet ze dan ook - terecht -, maar ze
weet ontzettend goed wat er gaande is,
kan problemen heel goed analyseren en
heeft een uitstekende neus vom alle ver
houdingen en gevoeligheden in die sec
tor. Ze leeft zeer met de politiek mee".
„Ik heb de afgelopen tien jaar diverse
malen direct met haar te maken gehad.
Bij kabinetsformaties bijvoorbeeld, als
ik in mijn hoedanigheid van kamervoor
zitter advies aan haar moest uitbrengen,
maar ook bij officiële gelegenheden, zo
als diners die ze aanbood aan buiten-
Mohammed Rabbae,
directeur Nederlands
Centrum voor
Buitenlanders:
„Er is een verschil van dag en nacht tus
sen het koningschap in Marokko en in
Nederland. Beatrix fietst, zoekt contact
met de mensen en laat zich op straat
zelfs door een onbekende kussen Zij
heeft geen grote kapsones. Dat is voor
de individuele immigrant een heel be
langrijke democratische ervaring. Kijk,
immigranten hebben het in Nederland
doorgaans niet gemakkelijk. Maar dat
maakt ons niet blind voor een aantal
goede zaken. In dit land heb je ook als
immigrant een redelijke invloed op het
beleid en je hebt gemakkelijk toegang tot
burgemeesters, parlementariërs en zelfs
ministers. Zonodig kan ik middenin de
nacht een kamerlid bellen. In Marokko
moet je het zelfs niet in je hoofd halen
's nachts een politieagent wakker te ma
ken".
„Voor veel buitenlanders is Beatrix ook
„Gewoon een
aardig, sociaal
bewogen mens"
de viering van 100 jaar Arbeidsinspectie,
weer tegenkwam. Daar was alles gepro
grammeerd in een zeer gedetailleerd en
ettelijke pagina's tellend draaiboek.,Het
protocol waar wij ons bij de opening van
ons kantoor aan moesten houden' stond
beschreven in drie A-4'tjes. Later lioorde
ik via iemand van de RVD dat ze die
middag bij ons heel leuk had gevonden.
Dat was het ook. Youp van 't Hek, die
optrad als ceremoniemeester, gaf haar
een arm en leidde haar rond. Dat stond
niet in het draaiboek. Ik heb haar wel
kort tevoren gevraagd of ze het goed zou
vinden, maar dat bleek geen enkel pro
bleem te zijn. Tien jaar geleden hadden
we ons niet kunnen voorstellen dat de
koningin van Nederland op deze wijze
ons nieuwe kantoor zou openen. Dat
zegt iets over de FNV, maar ook over
Beatrix".
„Ik ben gewoon
mevrouw blijven
zeggen"
landse staatshoofden. Ik was vaak onder
de indruk van de manier waarop zij met
buitenlandse gasten omging. Zij spreekt
vlekkeloos Engels, Frans en Duits en
ook nog een heel behoorlijk mondje Ita
liaans. Verder is ze tegen iedereen die ze
ontmoet altijd heel vriendelijk en be
langstellend. Ik heb wel eens gehoord
dat ze, in tegenstelling tot wat haar moe
der wenste, graag met 'majesteit' aange
sproken wil worden, maar ik weet niet
wat daarvan waar is. Persoonlijk heb ik
nooit gemerkt dat ze er een punt van
maakte. In de directe omgang met haar
heb ik altijd gewoon 'mevrouw' gezegd
en ook wel eens 'mevrouw de koningin'.
Dat laatste heb ik van oud-minister
Henk Vredeling geleerd. Een mooie
vondst. Enkel als ik een officiële toe
spraak moest houden tot een gezelschap
waar ook de koningin bij zat, noemde ik
haar 'majesteit'. Dan kun je natuurlijk
niet met 'mevrouw' aankomen".
Verschil van
dag en nacht met
Marokko"
een laatste redmiddel geworden. Als zij
geen raad meer weten, schrijven zij een
brief aan de koningin. Dat komt ook
doordat men de indruk heeft dat zij zeer
geïnteresseerd is in het wel en wee van
de individuele immigrant. Ik weet dat
niet uit eigen ervaring, want ik heb haar
nog nooit persoonlijk meegemaakt.
Maar van anderen hoor ik steeds dat zij
elke kans aangrijpt om te weten te ko
men onder welke omstandigheden de
ethnische minderheden, vooral de vrou
wen, leven".
„Hoewel ik al vijfentwintig jaar hier
woon ben ik nog steeds Marokkaan. Of
ik koning Hassan of koningin Beatrix als
mijn staatshoofd beschouw? Moeilijke
vraag. Laat ik zeggen dat een constitu
tioneel monarche als Beatrix mij veel
meer aanspreekt".
Deze pagina kwam
tot stand met §Ox
medewerking van
Dick van
Rietschoten,
Rik in 't Hout,
Marga Rijerse,
Paul Koopman,
Rob Sebes en
Alex Snelleman.
ff
Mr. Cees van Lede,
voorzitter van het
Verbond van
Nederlandse
Ondernemingen:
„Progressief?
Nooit iets
van gemerkt!"
,„Onze koningin is het prototype van
een modern staatshoofd, een vorstin die
absoluut niet past in het Victoriaanse
beeld van het koningschap. Ik heb haar
een paar keer van zeer nabij tijdens en
kele buitenlandse reizen meegemaakt.
Koninklijke bezoeken aan andere landen
hebben natuurlijk altijd iets ceremo
nieels, maar Beatrix weet er altijd een
geweldig goede inhoud aan te geven,
waardoor een ongedwongen sfeer ont
staat. Ze benadert iedereen op een ma
nier waaruit blijkt dat zij heel goed is ge
ïnformeerd. Ik bestrijd dan ook met
klem degenen die beweren dat de konin
gin soms over te weinig kennis be
schikt".
„Beatrix heeft een groot vermogen tot
luisteren. Tegenover haar hoeft niemand
iets te verbergen. Zij oefent geen macht
over mensen uit en staat voor iedereen
open, dwars door de samenleving heen.
Er wordt wel eens gezegd dat ze progres
sief denkt en daarom bijvoorbeeld dikke
maatjes is met de vakbeweging. Ik heb
daar nooit iets van gemerkt, maar als
het zo zou zijn, is het voor mij geen pro
bleem. Wij kunnen prima met haar
overweg en ze is bij ons even welkom
als bij FNV en CNV".
„Een van de dingen die ik in de konin
gin waardeer is dat zij zeer gevoelig is
voor het geven van 'meerwaarde' aan
buitenlandse bezoeken. Daar wordt goed
over nagedacht. Een diner voor haar
buitenlandse gastdames en -heren gaat
bijvoorbeeld altijd gepaard met een cul
tureel evenement uit Nederland. De ene
keer mogen artiesten, orkesten, dans
groepen of koren optreden, de andere
keer staat er een enorme Nederlandse
bloemententoonstelling. Ik vind het ook
prachtig dat Beatrix en Claus tijdens
buitenlandse bezoeken altijd bereid zijn
de presentaties van het Nederlandse
bedrijfsleven bij te wonen. „Dat is een
geweldige steun, want als ik in India op
een stoel klim, vraagt iedereen zich af
wie daar staat, maar als Beatrix of Claus
verschijnt, trekt dat meteen' de aan
dacht".
A,
'ff I
Éi
Gert Schutte,
fractievoorzitter van
het Gereformeerd
Politiek Verbond in
de Tweede Kamer:
- .A^J
„Laat ze
maar lang
aanblijven"
„Ik heb een geweldige bewondering voor
de manier waarop koningin Beatrix haar
ambt uitoefent, zowel in menselijke als
in staatsrechtelijke zin. Ze weet om te
gaan met alle mensen uit de samenle
ving. Dat is knap. Dat ze het zo goed
doet, heeft ook te maken met de lange
voorbereiding die zij heeft gehad. Daar
profiteert ze nu van. Ik hoop dat zij nog
lang koningin zal blijven zodat prins
Willem Alexander zich ook gedurende
een lange periode op het koningschap
kan voorbereiden".
„In staatsrechtelijke zin is in Nederland
over de positie van het staatshoofd wei
nig vastgelegd. Daardoor verkeert Bea
trix ongetwijfeld in een moeilijke situa
tie. Zij moet haar plaats steeds kennen.
Het slagen van haar ambt is daarvan im-
Prof. dr. Rinus van
Schendelen,
politicoloog aan de
Erasmus Universiteit
in Rotterdam:
„Wat mij als professioneel waarnemer
van de Haagse politiek opvalt is-de on
zichtbaarheid van deze koningin. Dat je
niets van enige directe bemoeienis merkt
is logisch, dat hoort ook niet. Maar het
is toch opmerkelijk dat je op het Bin
nenhof ook in de indirecte sfeer nooit
iets bespeurt van enige bemoeienis van
Beatrix. Ik begin dan ook te geloven dat
het beroemde Geheim van het Noord
einde, vroeger het Geheim van Soestdijk
geheten, helemaal niet bestaat. Afgezien
van de plichtmatige bezoekjes die Lub
bers en de andere ministers en af en toe
wat kamerleden haar brengen, heeft de
koningin geen enkele bemoeienis met de
politiek, denk ik".
„Op zich is dat overigens een knappe
prestatie. In ons staatsbestel hoort de ko
ning of koningin boven de partijen te
staan. En dat lukt natuurlijk alleen maar
mers afhankelijk. Beatrix maakt er geen
geheim van dat zij het moderne koning
schap mede inhoud wil geven door in de
lijn van haar voorgangers te denken. To
lerantie is daarbij een belangrijk punt.
De Oranjes hebben in de geschiedenis
een grote rol gespeeld in de strijd voor
godsdienstvrijheid. Daardoor heeft het
Oranje-geslacht een breed vertrouwen
van de samenleving gekregen".
„De bevolking waardeert Beatrix, kijk
maar naar het enthousiasme waarmee
nog altijd Koninginnedag wordt gevierd.
In tal van landen met een koninklijk
huis is zoiets ondenkbaar. Bovendien, of
je in de politiek nu links of rechts bent,
de monarchie is onweersproken. Zelfs
fanatieke republikeinen stellen het ko
ningschap niet meer ter discussie".
„Geheim van
Noordeinde
bestaat niet"
als de vorst of vorstin zich heel zorgvul
dig opzij van het speelveld opstelt. Die
houding van Beatrix is ook heel verstan
dig, dunkt me, anders brandt er binnen
de kortste keren weer een discussie los
over de kosten van het koningshuis. Al
les bij elkaar kost de monarchie immers
de Nederlandse belastingbetalers jaar
lijks enkele tientallen miljoenen. En be
denk daarbij ook dat de leden van het
koninklijk huis zo goed als vrijgesteld
zijn van belasting betalen. Ik denk dat
minister van financiën Wim Kok in één
klap van enkele problemen af zou zijn
als de Oranjes net als alle andere burgers
inkomsten- of vermogensbelasting zou
den gaan betalen. Maar door de opstel
ling van Beatrix komt dat onderwerp
niet aan de orde. In het kabinet en de
Tweede Kamer wordt over van alles en
nog wat gepraat maar niet over bezuini
gingen op het Koninklijk Huis".
Richard F Kaan,
directeur van
uitgeverij Benelux
Press, tot voor kort
hoofdredacteur van
het onlangs
opgeheven blad 'Ons
Koningshuis':
„Onze koningin heeft het de afgelopen
tien jaar prima gedaan. Tenminste, oor
delend naar datgeen wat zichtbaar was.
Want niemand weet eigenlijk precies wat
ze in haar functie als vertegenwoordiger
van ons land allemaal precies uitvoert.
Alleen in de documentaire naar aanlei
ding van haar vijftigste verjaardag, of bij
officiële staatsbezoeken in het buiten
land komt dat enigszins aan de opper
vlakte. In 'Ons Koningshuis', het blad
dat we tot voor kort uitgaven, viel dan
ook niks zinnigs meer over de Oranjes te
schrijven. Er restte ons niets anders dan
het blad op te doeken".
„Ik heb haar zelf een paar maal gespro
ken bij een bezoek in het buitenland.
Een erg vriendelijke, maar toch wel koe
le vrouw. Soms valt ze uit haar rol, bij
voorbeeld als ze in Amsterdam door een
„Niks meer
om over te
schrijven"
wildvreemde op straat gekust wordt. Het
moet natuurlijk geen Pieter van Vollen
hoven worden, qua publiciteit, maar het
zou haar imago ten goede komen als dat
eens wat vaker gebeurde".
„Tien jaar Beatrix liep parallel met de
maatschappelijke ontwikkelingen in de
jaren tachtig: het tijdperk van de no-
nonsense-politiek en de nieuwe zakelijk
heid. Ik denk dat een koningin als Bea
trix uitstekend past in deze tijd. Het op
vallendste kenmerk van de vorstin vind
ik toch wel haar perfectionisme, iets dat
haar zoon Willem Alexander ooit eens
heeft bevestigd in een interview. Ik kan
me herinneren dat ze, toen ze zwaar ziek
in Nice verbleef, tegen iemand had ge
zegd dat haar afspraak met de tennisle-
raar nog afgezegd moest worden. Dat is
ze ten voeten uit: een heel aardige per-
fectioniste".
!ek
Drs. Henk Vonhojf,
commissaris van de
koningin in
Groningen:
„Het mag misschien vreemd klinken,
maar ik vind dat het koningschap in Ne
derland republikeins van aard is. Dat
komt doordat de Oranjes ook vóórdat
ons land een koninkrijk werd eeuwen
lang hoge staatsambten hebben bekleed.
Dat heeft de aard van ons koningschap
bepaald. Het is een duidelijke bestuurlij
ke component in ons staatsbestel en een
heel belangrijke ook".
„Er schuilt natuurlijk ook een gevaar in
zo'n koningschap. Het kan betekenen
dat de vorstin of vorst zomaar eigen be
stuurlijke daden ontwikkelt en dat is ook
weer niet de bedoeling. Het vergt dus
heel wat wijsheid en inzet van de konin
gin om haar taak op een voor haarzelf
en voor iedereen bevredigende manier
in te vullen. Met Beatrix mogen we ons
wat dat betreft zeer gelukkig prijzen. Zij
heeft zich ontpopt als een moderne, ei-
„Republikeins
koningschap"
gentijdse koningin: actief, belangstellend
en zeer goed op de hoogte van alles wat
er hier en over de grenzen gaande is".
„Er is heel wat verschil in optreden tus
sen Beatrix en Juliana. Het zou ook
verkeerd zijn als dat niet zo was, want
elk tijdvak verlangt een andere invulling
van het koningschap. Dat van Juliana
werd getypeerd door een heel grote mate
van politieke betrokkenheid. In die pe
riode - met de oorlog nog zeer vers in
het geheugen - was dat ook heel voor de
hand liggend. De belangstellingssfeer
van onze huidige vorstin is anders. Bea
trix is meer gericht op het functioneren
van onze samenleving en de regels van
het spel. Daarnaast toont zij grote inte
resse voor het bedrijfsleven en de vakbe
weging. Haar werkbezoeken staan vooral
in het teken van die sectoren. Juliana
had meer belangstelling voor de sociaal-
culturele sfeer".
Andrée van Es,
Tweede-Kamerlid
voor Groen Links
„Ze runt het
koningshuis
als een BV"
„Tijdens het kroningsfeest van Beatrix
in 1980 zat ik te snotteren en te proes
ten. Niet van emotie maar vanwege de
traangaswolken die het kantoortje van
het Jongeren Advies Centrum, waar ik
toen werkte, binnendreven. Door het
raam zag ik afwisselend ME'ers en de
monstranten voorbijrennen. Als in een
slapstick, alleen was er niets ludieks te
bekennen. De sfeer was enorm bitter,
dat is me nog wel het beste bijgebleven".
„Maar hoewel ik republikein ben, heb ik
die dag geen moment gedacht: nu valt
het koningshuis. Van de grote republi
keinse beweging van de jaren zestig was
bij de kroning van Beatrix al niet veel
meer over. Nederland is blijkbaar gevan
gen geraakt in de sprookjeswereld van
de monarchie en kan er niet meer van
afkomen. Het tragische is dat het lot van
de troonopvolger ook al bij voorbaat
vastligt. Een archaïsche gang van zaken,
maar we zitten er blijkbaar aan vast".
„Dat het vorstenhuis zo populair is
schrijf ik vooral toe aan de wijze waarop
Beatrix en de mensen om haar heen het
koningshuis runnen. Als ware het een
BV. Zakelijk en modern en met oog
voor public relations. Mij kan het alle
maal niet bekoren. Het romantische
waar men het steeds over heeft zie ik
ook niet zo. Wat ik wel fraai vind is dat
zij een vrouw is die werk met kinderen
weet te combineren. Overigens ben ik
het met haar eens dat haar privéleven
helemaal haar zaak is. Daarin heeft ze
groot gelijk".
„Ja, ik ben één keer bij Beatrix op de
thee geweest, in het kader van een 'ken
nismakingsontmoeting' van de kamer
commissie politiezaken. We zaten niet
met kattekoppen tegenover elkaar maar
echt hartelijk was de ontmoeting nu ook
weer niet. We hebben zakelijk met el
kaar gesproken".
