De ideale Oranje
bondscoach moet nog
worden uitgevonden
voetballerlei
C^idócSoiruvnt
ZATERDAG
28 APRIL 1990 PAGINA 11
I
door Frank Werkman
Haptomaat
Als de voortekenen niet
bedriegen breken er gouden
tijden aan voor de zielzorgers
in ons vaderlandse
voetbalbestel. Niet die
afgestudeerde -ogen, die hun
vakbekwaamheid gedurende
een jarenlange studie met de
paplepel ingegoten hebben
gekregen. Nee, de
ongediplomeerde deskundigen
kunnen zich handenwrijvend
opmaken voor een tijdje
overwerken. Met de
Rotterdamse haptonoom Ted
Troost voorop. Ooit gebruikte
Troost zijn beste babbel en zijn
vlugge vingers slechts in de
kapsalon. Hij was de eerste
kapper in Nederland, die een
gat in de markt ontdekte in
kalende kruinen en daarvoor
vanuit Azië scheepsladingen
haar liet overvaren. Met dat
goedkope hoofdbegroeisel
fabriceerde Troost
harmonieuze haarstukjes,
waardoor middle aged
manspersonen het getaande
zelfvertrouwen weer nieuw
leven konden inblazen.
Maar Troost wilde meer. Kon
meer. Zeker naar de smaak
van de meer dan gemiddelde
profvoetballer, die zijn hulp te
pas en te onpas inriep om een
eind te maken aan
lichamelijke kommer en
geestelijke kwel. Of beide.
Troost bouwde er een
reputatie mee op van de ziener
in de duisternis, de redder in
de nood.
Wim van Hanegem was één
der eersten, die bij Troost op
de divan belandde. De
Kromme ging er nooit rechter
van lopen, maar zwoer bij het
heil dat uit de mond en de
handen van de Rotterdamse
ex-kapper kwam. En omdat in
de voetbalwereld niets lang
geheim blijft, kon Troost zich
al binnen zeer korte tijd de
steun en toeverlaat van andere
toppers weten. Milanello, het
trainingskamp van AC Milan,
werd bijna de tweede
behuizing van de
Rotterdammer. Op die plek
zalfde Troost vedetten als t
Gullit, Rijkaard en
waarschijnlijk ook Van Basten
met welsprekende volzinnen
en streek desnoods met een
soepel wrijvinkje alle
lichamelijk en geestelijk leed
uit de porieën.
Er moet echter de laatste tijd
wat zijn misgelopen in de
relatie tussen de Milanese
troika en Troost. Weliswaar
vergaat het Ruud Gullit
lichamelijk naar verluidt naar
den vleze, maar aan de
geestelijk welstand van de
twee andere lijkt steeds meer
te gaan ontbreken. Van Basten
gaat te keer als een verbale
furie en Rijkaard is ook al zijn
evenwicht niet meer meester
Beiden wekken ook de indruk
dat ze fysiek op hun laatste
benen lopen en dat baart de
modale voetballiefhebber
zorgen. Zeker als die zo af en
toe weer eens kennis kan
nemen van de wijze waarop
Diego Maradona zich
kennelijk voorbereidt op de
naderende wereldtitelstrijd.
De kleine Argentijn, die aan
het begin van dit seizoen het
spoor volledig bijster was en
liever ging vissen dan
voetballen, is al bijna op zijn
ouderwetse niveau. Bijna alle
overtollige kilo's zijn
weggewerkt en de kleine
dreumes loopt weer te dollen
als in zijn beste dagen. Op een
manier waaraan onze
vaderlandse vedetten nog een
puntje kunnen zuigen.
Is het tijd voor troost of
Troost? Of troost van Troost?
Eén ding is zeker: alle heisa
van de voorbije week heeft
voor een tumult in het Oranje
wereldje gezorgd, dat niet een,
twee drie is te repareren. Bijna
iedereen heeft ruzie met
iedereen. In zo'n crisis-situatie
is één Troost niet genoeg.
Spelers en trainers van en
bestuurders rond de Europese
kampioen hebben een
haptomaat nodig. Zo'n
computer-gestuurd apparaat,
waar je een muntstuk ingooit,
je handpalm of je kuitbeen laat
lezen via een scanner en je
hoofd in een electronische
strop steekt om vervolgens op
een uitdraaitje een receptje
aangereikt te krijgen voor de
geneeswijze. Of is anderhalve
maand te kort om nog ergens
zijn robot te ontwikkelen? In
dat geval vrees ik het ergste
voor de prestaties van het
Nederlands elftal straks in
Italië. Je kunt de zaak
tenslotte niet op scherp blijven
zetten. Eens dondert het
Oranje kaartenhuis toch een
keer in elkaar. Met of zonder
Troost, die er in het laatste
geval tenminste nog voor kan
zorgen dat de coiffure van de
heren voetballers goed zit.
Jammer dat John Metgod niet
meer bij de selectie zit.
Argentinië is
al in Italië
ROME Als eerste van de 24
deelnemende landen aan het
toernooi om het wereldkampi
oenschap voetbal heeft Argen
tinië voet op Italiaanse grond
gezet. Coach Bilardo arriveer
de medio deze week met acht
voetballers op het vliegveld in
Rome en trok naar het trai
ningskamp in Camerino. Bi
lardo maakt zondag zijn selec
tie van 22 bekend. De titelver
dediger speelt in Italië, waar
over zes weken het WK be
gint, nog enkele oefenduels.
Op 3 mei tegen Oostenrijk, op
9 mei tegen Zwitserland, op 22
mei tegen Israël.
Hansi Muller neemt afscheid met ereduel
INNSBRUCK Hansi Müller, dit seizoen nog actief bij FC Ti-
rol, neemt op 3 juni afscheid met een erewedstrijd van het West-
duitse team dat in 1980 Europees kampioen werd tegen een we
reldselectie. De 32-jarige Müller, die 42 keer in het Westduitse
elftal speelde, treedt in Innsbruck aan tegen onder anderen Pas-
sarella (Arg) en de Italianen Gentile en Altobelli.
Ibrahim vraagt FIFA om gratie
ZURICH Abdul Razzak Ibrahim, uitkomend voor het natio
nale voetbalelftal van de Verenigde Arabische Emiraten, heeft
de FIFA om gratie verzocht. Hij werd in november '89 naar
aanleiding van een gevecht voor twaalf maanden geschorst.
Alex McLeish speler van jaar
GLASGOW Alex McLeish is in Schotland door de journalis
ten gekozen tot voetballer van het seizoen '89/'90. Het is de eer
ste keer dat de 31-jarige verdediger van Aberdeen, die 67 keer
in het nationale team speelde, deze eer te beurt valt.
Zege in
Hongarije weer
tweepunten
BUDAPEST Het Hongaarse
voetbal keert terug naar de
oude puntenwaardering. Met
ingang van het komende sei
zoen wordt een overwinning
weer beloond met twee pun
ten. Een gelijkspel levert een
punt op. Het experiment met
de drie-punten-regeling, dat
twee jaar heeft geduurd, is
daarmee ten einde. Uit statis
tieken is gebleken dat het
nieuwe systeem het aantal ge
lijke spelen niet heeft vermin
derd; ook is er niet meer ge
scoord.
chten over vertrek Maradona
die strekking waren verspreid.
•Naar welke club Maradona
zou vertrekken was echter
volstrekt onduidelijk. Olympi-
que Marseille heeft al eens be
langstelling getoond voor de
Argentijn en ook een royaal
bod gedaan, maar Napoli heeft
Maradona steeds aan zijn con
tract gehouden. Dat contract
loopt pas in 1993 af.
FOTO: DIJKSTFIA
M(|974-1976
Voortijdig weg
FOTO: ANP
ZEIST Begin 1900, ja
toen was het nog gemak
kelijk en fijn om bonds
coach van het Nederlands
voetbalelftal te zijn. Kees
van Hasselt, van eerbaar
beroep een heuse kleer
maker, legde in die dagen
in zijn vrije tijd naald en
draad ter zijde en speelde
voor bondscoach. De spe
lers recruteerde hij uit zijn
voetballende vrienden
kring. Anno nu is het
bondscoach-schap allang
geen erebaan meer. Zijn
zetel is immer het episch
centrum van vurige
brandhaarden, het
schrobzaagje ligt altijd in
de nabijheid. De bonds
coach wordt zomaar ver
vangen, gelijk een bougie
in een slecht draaiende
motor. Niet voor niets
stond er na de Tweede
Wereldoorlog zeventien
keer een ander gezicht
voor de spelersgroep. Een
duik in het verleden.
In de Zeister bossen heeft nog
nooit een bondscoach wortel
kunnen schieten. Johan
Cruijff zei ooit eens treffend:
„Een bondscoach moet onaf
hankelijk zijn. Hij moet ma
ling hebben aan de hele we
reld." En dat is maar weinigen
gegeven. Ja, Rinus Michels en
Ernst Happel waren van die
harde, barse types die zichzelf
boven de vele Zeister wetten
en gewoonten plaatsten en die
aan een enkel woord of gebaar
genoeg hadden om een spe
lersgroep het zwijgen op te
leggen. Niet voor niets werden
juist deze twee immer aange
zocht om als supervisor op te
draven. Anderen als Elek
Schwartz, George Knobel, Jan
Zwartkruis, Kees Rijvers en
Thijs Libregts raakten ver
strengeld in hun eigen stroom-
vloed van woorden of gingen
ten onder aan het gekonkel in
Zeist. De roep om de pragmati
cus is de laatste jaren niet voor
niets luider dan ooit. Voor de
man die weg der compromis
sen bewandelt is geen plaats.
Het geval-Libregts is dan ook
niet nieuw. De soms hautaine
bondscoach werd uitgekotst
door de spelersgroep onder
aanvoering van Ruud Gullit,
en vond onder talrijke journa
listen - die vanaf het begin
meneer Libregts tegen hem
moesten zeggen - ook al bitter
weinig vrienden. Een dergelij
ke geschiedenis vond ruim 25
jaar geleden ook al plaats, toen
Elek Swartz als bondscoach
hetzelfde overkwam.
De romanticus Schwartz
maakte als mens een vertede
rende indruk. Globetrotter
Oom Elek, geboren in een
Roemeens plaatsje dat vervol
gens geannexeerd werd door
Hongarije en in het bezit van
een Frans paspoort, was een
bijzonder man. De wedstrijden
van zijn dappere manschappen
bekeek hij altijd liggend op
zijn. buik in het gras en aan de
grens mocht hij altijd zomaar
doorrijden. Iedereen kende
hem tenslotte, iedereen ver
trouwde hem. Als bondscoach
had hij evenwel minder kre
diet. Schwartz, die vloeiend
acht talen sprak en zijn vrije
tijd ombracht met schilderen,
was de eerste bondscoach die
zelf de samenstelling van zijn
selectie kon bepalen, de Keuze
Commissie die het voorheen
altijd voor het zeggen had was
niet meer. Het maakte
Schwartz evenwel kwetsbaar,
vooral in de media moest hij
het vaak ontgelden. Schwartz
en de media, nee dat ging niet
samen. Een beroemd citaat
van de coach in die tijd
spreekt boekdelen: „Er zijn ra
dioverslaggevers die een mi
crofoon in de hand hebben zo
als een aap met een handgra
naat speelt en denkt dat het
een citroen is". Een bijeen
komst met journalisten noem
de hij steevast een „rendez
vous met mijn moordenaars".
Aanslagen op zijn persoon ble
ven hem niet bespaard, in 1963
volgde het dieptepunt toen het
ministaatje Luxemburg Oranje
in Rotterdam vernederde met
een zege van 2-1. De rol van
het Nederlands elftal in de
kwalificatiestrijd voor het WK
in 1966 was uitgespeeld, de rol
van Schwartz in feite ook. Na
afloop van het debacle zat de
coach huilend in de kleedka
mer. Zijn prestige, zijn naam
als trainer was geschonden.
Schwartz werd vervolgens in
de pers afgeschilderd als een
„diplomaat en geen voetbal
trainer". „Er werd zelfs ge
schreven dat ik blij mocht zijn
dat ik in Nederland mijn
brood mocht verdienen. Daar
kon ik niet tegen". De stort
vloed van kritiek werd
Schwartz te machtig, hij lever
de niet veel later zijn ontslag
in en nam de wijk naar Benfi-
ca.
Begin 1974 kwam Oranje in de
aanloop naar het WK in de
Bondsrepubliek andermaal in
in opspraak. Dr. Frantisek
Fadrhonc, de toenmalige
bondscoach, kreeg allereerst
Cor van der Hart naast zich.
De spelersgroep kon het moei
lijk bevatten. Cruijff zei eens:
„Als spelers waren wij erg te
vreden met dr. Fadrhonc. Het
was gezellig met hem. In die
tijd wilde iedereen graag spe
len voor Oranje, je kon er dan
een paar dagen uit". Dat
Cruijff een voorkeur had voor
de doctor was op zich niet zo
vreemd. Het verhaal wil dat
de vedette van Oranje op die
manier zijn invloed kon uitoe
fenen op de opstelling. En
vooral dat werd Fadrhonc
door een aantal andere spelers
- onder wie Barry Hulshoff -
aangewreven. Hij zou niet
standvastig genoeg zijn om een
eigen lijn uit te zetten en zelf
te bepalen met welke poten de
Nederlandse Leeuw het gras
zou opstappen.
Slappe duo
De KNVB bezweek ook en
vertrouwde de missie in de
Bondsrepubliek niet langer toe
aan het „slappe duo" Fadr-
honc-Van der Hart. Rinus Mi
chels werd voor twee maan
den bij zijn toenmalige werk
gever Barcelona losgeweekt en
diende het karwei te klaren.
Fadhronc verklaarde later
vrede te hebben met zijn feite
lijke degradatie. „Voetbal is
een teamsport waarin je jezelf
als het noodzakelijk is moet
uitschakelen". Fadhronc wilde
overigens alleen Michels bo
ven zich, namen als Ernst
Happel of Otto Roffel waren
voor hem niet te accepteren.
„Ik heb Michels nota bene zelf
voorgesteld. Ik heb alle res
pect voor hem, het is een groot
vakman".
Ook de spelersgroep kon de
komst van Michels wel billij
ken. Cruijff: „We hadden be
hoefte aan discipline die van
bovenaf werd opgelegd. Zeker
in de aanloop naar en tijdens
zo'n belangrijk toernooi". Het
was wel toevertrouwd aan de
Generaal, voor wie een schone
taak was weggelegd. De selec
tie herbergde immers niet al
leen talent, maar ook een aan
tal losbandige types dat de re
genpijp nog wel eens wilde be
nutten om elders vertier te
zoeken. De hele dag kaarten
en tv kijken was immers ook
niet alles.
Michels arriveerde vanwege
zijn werkzaamheden bij Barce
lona eerst op 20 mei - opval
lend is de parralel met 1990
waarin pas op 25 april de
bondscoach is aangesteld, die
vanaf 7 mei pas actief wordt -
bij het Nederlandse elftal maar
dat kon hem er niet van weer
houden Oranje naar de tweede
plaats op het WK te leiden. De
verzameling talent en hard
heid kreeg zilver, waar goud
op zijn plaats was en het to
taalvoetbal van Nederland was
trendsetter in Europa.
Gekrakeel
Zoals ook de Zeister intriges
toonaangevend waren. In de
jaren zeventig ging er geen
groot toernooi voor Nederland
voorbij of er was wel krakeel.
Bemoeienissen rond een
bondscoach, trammelant rond
premies voor spelers, sponsors
die wanhopig naar middelen
zochten om macht uit te oefe
nenen en de onvermijdelijke
Zeister bestuurders die overal
tussendoor laveerden op zoek
naar publiciteit en persoonlij
ke genoegdoening.
Rond het EK van 1976 in Joe
goslavië was het al niet anders.
Nederland had soepeitjes de
kwalificatie doorstaan. Polen,
Italië en Finland werden over
tuigend uitgeschakeld, in de
twee kwartfinaleduels was
Oranje superieur aan België en
werd door die succesvolle serie
de gedoodverfde favoriet voor
de Europese titel. De uiterlijke
schijn bedroog weer eens. Al
voor het toernooi in Joegosla
vië überhaupt aan aanvang
had genomen, stonde de leeuw
al nakend in zijn hemd. Geor
ge Knobel, van '74 tot en met
'76 bondscoach, diende een
week voor het openingsduel
tegen Tsjechoslowakije zijn
ontslag in. Niet voor het eerst,
want hij had zulks in zijn amb-
stermijn wel vaker gedaan,
maar wel definitief. Knobel
brouilleerde herhaaldelijk met
de officials Hogewoning en Dé
Stoop, die hij voor een inter
land immer uit het spelersho
tel wilde weren. „De heren
liepen zo een aantal foto's in
de kranten mis". Daarnaast
vond Knobel de kritiek op zijn
beleidsvoering onterecht en
werd zijn verzoek om uitbrei
ding van de technische staf
niet gehonoreerd. Vlak voor
het EK was de bondscoach het
gesol zat („Ik wens niet langer
als een klootzak door het le
ven te gaan") en diende zijn
ontslag in. Het was de bedoe
ling dat Knobel de eindronde
af zou maken en zijn besluit
pas na het EK in de openbaar
heid gebracht zou worden. Het
bewaren van een geheim in
Zeist is echter net zo moeilijk
als de landing op de maan
voor een doe-het-zelver en een
dag voor het openingsduels te
gen de Tsjechen lekte Knobels
beslissing al uit. De gevolgen
waren rampzalig. De discipline
"loeide op slag uit de spelers
groep. Nederland, dé titelkan
didaat, werd door een neder
laag van 3-1 tegen de Tsjechen
verbannen naar de troostfinale
en verloor Wim van Hanegem
en Johan Neeskens met een
rode kaart. Na het duel keerde
Cruijff zich van Knobel af en
reisde vervroegd naar Barcelo
na terug om zich aan een knie
blessure te laten helpen. De
aangeslagen bondscoach boog
het moede hoofd en kon het
niet meer opbrengen om Ne
derland nog langer te coachen.
In de kleine finale liet hij de
coaching dan ook over aan zijn
assistent Ger Blok onder wiens
leiding Oranje nog de derde
plaatse bemachtigde door gast
land Joegoslavië met 3-2 te
kloppen. Maar ja wat maakte
die bronzen medaille eigenlijk
nog uit voor een ploeg die al
leen voor goud naar Zagreb
was gekomen?
Zachtaardig
Knobel werd op 1 juli 1976 op
gevolgd door Jan Zwartkruis,
een andere zachtaardige zui
derling. Als militair had de
bondscoach problemen met de
straatjongensmentaliteit bin
nen Oranje, als mens was hij
integer en aimabel. Maar, zo
zei Cruijff ooit eens, juist dan
heb je het niet gemakkelijk in
Zeist". En inderdaad, ook
Zwartkruis werd te licht be
vonden voor een WK-eindron-
de en moest het zich laten wel
gevallen om voor het toernooi
van 1978 in Argentinië een su
pervisor boven zich geplaatst
te krijgen. Ernst -de zwijger-
Happel kwam eerst vlak voor
de eindronde bij de selectie; als
coach van Club Brugge moest
hij de Belgen eerst nog door
een Europa Cupfinale zien te
loodsen, maar Zwartkruis,
wiens imago toch moet zijn be
schadigd, had er geen moeite
mee. Sterker nog, Zwartkruis
Berichten over
ijk vertrek van Die-
adona bij Napoli heeft
aduw geworpen op het
iasme van de Napolita-
de bijna niet meer
lopen landstitel. In de
se pers werden geruch-
ver een ophanden zijnd
k van Maradona breed
eten, nadat eerder van-
rgentinie berichten van
Ook Brabant
Thijs Libregts
1988-1990
voortijdig weg
1 êf Schwartz
1964
rtijdig weg
heeft nog immer een grote be
wondering voor Happel, die
hij karakteriseert als een feno
meen. En Happel maakte in
derdaad indruk. Immer zwijg
zaam - hetgeen overigens
moeilijk anders kon omdat hij
altijd een sigaret tussen de lip
pen had - en waar mogelijk
ook altijd kaartend. Maar bo
venal stond zijn wil gelijk aan
wet.
Zwartkruis werd tijdens het
WK vooralsnog verbannen
naar het tweede plan. Hij
waakte over de vrede en be
kommerde zich vooral om de
reserves. Maar na de eerste
ronde brak hij één keer door
het harde pantser van de
hoogste baas heen. In een ge
sprek met Happel, die tijdens
het WK bekritiseerd werd om
dat hij spelers op voor hen on
gebruikelijke posities liet lo
pen, maakte ondere andere hij
zich sterk voor een paar ver
vanging. Het voorheen zwal
kende en onzekere Oranje
fleurde op met de komst van
jongeren als Piet Wildschut,
Jan Poortvliet en Ernie
Brandts en verloor vervolgens
alleen nog van gastland Ar
gentinië. In de finale, dat
Zwartkruis kreeg na het WK
opnieuw de alleenheerschappij
tot hij in 1981 weer in het le
ger terugkeerde. De reden van
zijn vertrek werd nooit duide
lijk. „Ik denk dat er in het le
ven geen hoger goed is dan in
het reine te zijn met jezelf," zei
hij toen. Een met een waas
van geheimzinnigheid omge
ven uitspraak, die echter wel
een verwijzing inhield naar de
problemen met Zeist.
De opvolger van Zwartkruis
kwam ook al uit Brabant: Kees
Rijvers, in de jaren zeventig
succesvol bij de provincieclubs
FC Twente en PSV. Rijvers,
die de kunst van het smeden
en kneden als geen ander ver
staat, sloeg aan het verjongen.
De oudere garde, met mannen
als Schrijvers, Rep, Krol en de
gebroeders Van de Kerkhof
die op het EK in Italië in 1980
een anonieme rol vertolkten,
moest plaatsmaken voor jonge
talenten als Gullit, Van Bas
ten,. Van Breukelen en Vanen
burg, de kern van de huidige
succesvolle lichting. Edoch,
ook Rijvers was geen lang le
ven beschoren in de jungle
van Zeist. De Brabander zag in
het Zeister bos achter elke
boom een vijand staan, het
geen er met de komst van Ri
nus Michels niet beter op
werd. De Generaal keerde tien
jaar na het succes van Mün-
chen terug als bondsmanager
en zou als klankbord voor Rij
vers hebben moeten fungeren.
Beiden kwamen evenwel zelfs
niet in de buurt van dezelfde
golflengte. Rijvers was ervan
overtuigd dat Michels kwade
bedoelingen in zijn richting
had, maar Michels bestrijdt
dat. „Ik wilde Kees steunen,
maar dat kon hij zich niet
voorstellen". Toen Oranje op
17 oktober 1984 thuis van
Hongarije verloor (1-2) en
daarmee zijn kansen op de
WK-eindronde van Mexico
nagenoeg vergooide, nam de
kritiek op Rijvers toe. Niet
veel later pakte ook hij zijn
biezen.
Het vervolg is genoegzaam be
kend. Nadat Leo Beenhakker
een jaartje als tussenpaus had
gefungeerd, nam Michels het
roer weer over en werd volks-
en spelersheld door Nederland
in 1988 naar de Europese titel
te loodsen. Zijn opvolger Thijs
Libregts kon het nooit beter
doen en tuimelde vorige
maand ondanks goede succes
sen uit het gespreide bedje.
Oranje zat zonder coach. Niet
voor het eerst, niet voor het
laatst. Eén ding is na al die ja
ren wel duidelijk. De ideale
bondscoach moet voor Oranje
nog worden uitgevonden, de
geleerde die zulks tot stand
moet brengen eveneens.
PETER WEKKING
Kees Rijvers
1981-1984
voortijdig weg
