finale
Reis langs momenten van onbegrip
„In de VS leer ik wie ik ben"
'de' Muzikant
Leren
Overtollig
5 HERMAN VAN VEEN: „MIJN HOOGSTE IDEAAL IS HARMONIE"
Jezus
Smeken
Herman van Veen is terug in Nederland en iedereen
zal dat weten ook. Al enkele maanden is op tv de
tekenfilmserie 'Alfred Jodokus Kwak' - naar de
gelijknamige show van Herman van Veen - te zien.
En tot 26 mei staat hij in Carré, met een (uitverkochte)
show die veel weg heeft van de voorstelling die hij vorig
jaar op zijn Duitsland-toernee (totaal een half miljoen
bezoekers) bracht. Helemaal nieuw zijn de liedjes, van
zijn nieuwe cd/lp 'Blauwe Plekken'. De levensvisie van
een 45-jarige entertainer, ooit 'het meest vertroetelde
theaterkind van Nederland' genoemd, die voorlopig
nog van geen ophouden weet.
AMSTERDAM - In 1976, tijdens
een nostalgische terugblik op zijn
carrière, heeft Herman van Veen
gezegd, dat hij vast van plan was
'de wereld 'beter' te zingen. Hij is
nu veertien jaar verder. Is het hem
1 gelukt?
A „Ik ben er nog steeds mee bezig. Ande
ren moeten beoordelen of het lukt. Maar
ik ben niet ontevreden, helemaal niet.
Het allerleukste van dit vak is, dat ik op
het toneel al ongeveer vijf en twintig
jaar mensen een aangename avond be
zorg. Maar verder kun je ook iets voor
anderen betekenen door je opstelling in
het openbare leven. Ik denk aan Stich
ting Colombine, Foster Parents Plan en
andere dingen waarvoor ik me de afgelo
pen jaren heb ingezet. En waarmee ik
heel feitelijk heb kunnen bijdragen aan
situaties van mensen die er aanzienlijk
beroerder voor staan. Dat is natuurlijk
altijd te weinig, maar toch..".
Zijn je idealen veranderd, in een tijd
waarin Gorbatsjov een vredesproces op
gang bracht en waarin uiteindelijk de
Berlijnse Muur is gevallen?
Van Veen: „Dat zijn voor mij geen idea
len. Ik zie de omwenteling in de DDR
en in het socialisme meer als een econo
misch proces dan als een ideële zaak. Ik
denk dat die hele omwenteling gewoon
plaats heeft gegrepen omdat het socialis-
1 me bankroet is. Wat nu in Oost-Europa
mogelijk is komt, omdat West-Europa
leen nieuwe markt nodig heeft. Die
markt is gecreëerd en aan de markt past
de politiek zich aan. Het is geen idealis
me^ me. het is een overlevingsprincipe".
chafi De revolutie ontketent zich vervolgens als
vanzelf?
adv'„Zo simpel ligt het natuurlijk niet. Maar
het gebeurt van twee kanten. Het 'com-
dal munisme' heeft zichzelf door kapitalisti
sche tendensen om zeep geholpen. Men
sen zijn mensen, in welk systeem ze ook
;k ai leven. Het blijven mensen, met al hun
walgelijke en schitterende eigenschap-
I pen".
r 1Vat vind je dan van die omwenteling in
de DDR?
,Heel mooi dat die mensen nu een hori
zon hebben die ze kunnen bewandelen.
Daarnaast is het heel triest wat er met
Neues Forum gebeurt, die de omwente
ling mede op gang heeft gebracht. Daar
wordt nu overheen gewalst. Er wordt
een Autobahn overheen gelegd en af en
jingi toe steekt er nog een hand uit het asfalt
omhoog. Dat doen de rechtse krachten,
die altijd al rechts waren. De partijbons
die rechts stond binnen dat communisti
sche systeem blijkt nu CDU te stemmen.
Het zijn dezelfde mensen die dezelfde
ibelangen nastreven: macht en bezit. Bin
nen de gevangenis of erbuiten, voor mij
maakt dat geen verschil".
„Fantastisch dat die Muur weg is; formi
dabel. Maar het is geen structurele ver
andering. Die structurele verandering,
daar werk je aan. Je hoopt erop, dat de
;f-p|mens collectief wat beschaafder wordt,
werkelijk beschaafd".
Hde
„n
ZOl
Idealen
Wat zijn jouw idealen?
„Mijn hoogste ideaal is heel eenvoudig:
harmonie. Dat je in harmonie kunt wer-
|ken en leven. In gezondheid, in je relatie
met je familie, met je vrienden, op je
werk. Ik denk werkelijk dat dat uiteinde
lijk de enige manier is om mondiale har
monie te bereiken. Het is iets buitenge
woon kleinschaligs. Mijn ervaring is dat
je vaak terugkrijgt wat je geeft. Dat is
met bijna alles zo. Voor mij betekent
vrijheid: niet bang zijn. En je bent pas
niet bang als je echt in harmonie leeft".
I Freek de Jonge heeft over je gezegd: 'Als
\je wilt lopen spring je meestal, als je iets
wilt zeggen zing je meestal. En het la
chen verging je als ie wou
moest zijn: een harlekijn
„Wat Freek daar omschrijft is in zekere
Jzin de essentie van ons vak. Het is de
faradox waar wij ons van bedienen,
lke grap is een paradox. En leedver-
Imaak is in zekere zin de sleutel van de
I humor. Met jezelf als inzet. Je ziel en za-
1 ligheid ligt daar op het podium. Daar
I loop je overheen en daar wordt over-
Iheen gelopen. Je lijkt sterker dan je bent,
Imaar je bent diezelfde boer met kiespijn.
lOp het toneel lijkje twee meter. Als je er
I van af bent, ben je ineengeschrompeld
i tot 1,80 rrjeter en op een bepaalde leef-
ii tijd grijzend en kaal".
Wal houdt je gaande? Elke avond optre
den, nu al zo'n 25 jaar lang?
„Ik ben muzikant. Dat is één. Voor een
niet-muzikant is het heel moeilijk te be
grijpen wat daar nou zo fascinerend en
boeiend aan is. Het is zoals met veel
journalisten en critici: dat zijn over het
algemeen mensen die je kunt vergelijken
met ornithologen. Ze kunnen zelf niet
vliegen, maar schrijven er wel veel
over".
„Een muzikant is ook een soort vogel.
Die is op zoek naar een evenwicht van
AMSTERDAM - Komend najaar gaat Her
man van Veen weer naar de VS. De vorige
keren leverden zijn shows in New York ver
nietigende kritieken op. Verwacht hij dat de
pers ditmaal positiever zal zijn?
„Of slechter. Dat is niet de kwestie. Toen en nu zijn
tóch volstrekt onvergelijkbaar. Ik bedoel: de eerste
keer stond ik op Broadway, de tweede keer in Carne
gie Hall. Totaal verschillende werelden. Carnegie
Hall is over het algemeen klassieke muziek, met een
andere pers dan op Broadway. Het is in principe het
verschil tussen de Efteling en het Concertgebouw".
„Je moet je voorstellen: er komt een vent uit Neder
land en die doet een show op Broadway; die speelt
twee weken, zo goed als uitverkocht tijdens een de
buut. Op zich een onvoorstelbare gang van zaken. En
hij komt met een show in z'n eentje, terwijl op
Broadway normaal gesproken Joost-weet-hoeveel-
man per show optreden. Die Nederlander, in een ge
woon wit T-shirt, speelt dus een 'anti-show' voor dat
soort begrippen. Dat heeft grote verwarring veroor
zaakt. Ik kreeg heel verschillende perskritieken. Het
publiek zelf vond het formidabel. De voorstellingen
behoren tot de meest succesrijke die ik ooit gegeven
heb. Er zijn films van... Kun je niet voorstellen.
Maar het is business, jongens. Je staat er niet in Arn
hem!"
„Waarom ik er heen ga? „Waarom wil een voetballer
bij Barcelona spelen? Ik ben entertainer van m'n
vak. Ik wil dat vak en de omstandigheden van dat
vak leren kennen. Dat fascineert me, het is m'n
beroep. Als ik chirurg ben en ik kan iets leren van
hoe ze bepaalde zaken in Houston doen, waarom zou
ik dat dan nalaten? Het hele leven is een leerproces.
Je hebt elkaar keihard nodig om te begrijpen wie je
bent. Dat is één van de essenties van het bestaan".
Maar is het publiek in de VS
niet heel erg oppervlakkig?
„Dat is hetzelfde als over tulpen praten. Holland is
geen tulp. Holland is óók tulp. In de VS is een enor
me oppervlakkigheid, óók. Maar je hebt er óók
Woody Allen, je hebt er de meest unieke toneel
schrijvers, een fantastische wetenschap... Het is een
ongeloofijk land in al z'n extremen. En in New York
is het echt 1990 hoor. Als je daar staat als Europe
aan, in die kokende, grommende metropool, in dat
zwetende monster, als je daar staat met je stilte... dat
is een fantastische ervaring. Ook voor het publiek".
..Maar het is tegelijkertijd 'what's your point?'. Wat
wil je bereiken, waarom staat die man daar? Ik zeg
dan: ik wil er mee bereiken dat ik meer begrijp, dat
ik weer kan weggaan. Dat is een heel raar antwoord,
dat realiseer ik me meteen. Je kunt pas naar huis
gaan als je ergens anders bent. Dat is de essentie van
mijn activiteiten. Het is mijn eigen sporen vinden,
mijn identiteit. In de VS leer ik zo onwaarschijnlijk
veel over mijn vak, over wie ik ben. Ik ga door mee
dogenloze confrontaties heen, in positieve en negatie
ve zin. Maar so what. Ik ben niet het type dat daar
wakker van ligt".
„Ik kan me goed herinneren dat mijn Amerikaanse
producer zei dat het grootste probleem zal zijn of de
New York Times zal schrijven. Versta wat ik zeg: als
de New York Times schrijft, dan besta ik. En de
New York Times schrééf. Weliswaar werd ik de geni
aalste mislukking ter wereld genoemd; iemand die zó
ongelooflijk naïef was om in het hol van de leeuw te
gaan staan met dat materiaal. Feit was dat mijn pro
ducer de dag na de première uitgelaten naar me toe
kwam: de New York Times had geschreven, zoveel
kolommen... Toen vroeg ik: hoe, goed of slecht? En
hij zei: Dat doet er niet toe. Ik bestond".
„De veelzijdigheid is voor bepaalde Amerikaanse re
censenten overtollig. Die willen duidelijkheid. Maar
ik zeg: 'duidelijkheid' heeft in 2000 jaar menselijke
beschaving aangetoond een totale apocalyps voor te
bereiden. Een atoombom is duidelijk, een kind be
grijpt het. En ik vind dat dus iets bijzonder onduide
lijks, omdat het zo bedreigend is. Het bedreigt alles
wat onduidelijk is en wat ik respecteer. Ik zeg: wat
we vergeten, gebeurt ook. En wat we niet waarnemen
ook. Dat materiële, dat 'what's your point', is in mijn
ogen een catastrofale ontwikkeling. Want die duide
lijkheid is de duidelijkheid van de top van de ijsberg.
Daaronder zit een klomp ijs. Prachtig ironisch voor
beeld is wat met de Titanic gebeurde. Dat kon toch
niet? Nee, natuurlijk niet, maar niet heus. Het is juist
dat aangeven van vermeende onduidelijkheden waar
mijn specialiteit zit, dat is mijn point. My point is,
there is no point. Why? Because there is no point".
stelling een reis, die begint om acht uur.
Ik probeer de mensen mee te nemen
langs momenten van onbegrip en begrip
zoals ik die heb ervaren in mijn leven.
Het is een wandeling. En soms voert die
wandeling langs woede of agressie. Maar
vergeet nooit: het is een georganiseerde
wandeling; ik ben de reisleider".
Wat is de rol van Jezus in je leven? Na
het interview in het christelijke blad
'Manna' vorig jaar werd gezegd: 'Van
Veen is bekeerd'.
„Ik ben nooit door Manna geïnterviewd.
Het gesprek is samengesteld uit andere
interviews of uit een interview in een
ander land in het Nederlands vertaald.
Ik heb die mensen een brief geschreven
en gezegd dat ik het een buitengewoon
aardig interview vond, dat ik nooit gege
ven heb. Kennelijk hadden ze zichzelf
de vraag gesteld: hoe staat die man te
genover Christus. En dat hadden ze voor
zichzelf al beantwoord".
„Ze hadden uit een aantal interviews af
geleid dat ik Christus als een metafoor
gebruik voor bepaalde 'dingen'. Dat
kwam in hun kraam te pas, dus plaatsen
ze zo'n verhaal. Met als gevolg dat de
volgende dag vrijwel alle ochtendbladen
stukjes schreven met citaten uit dat 'in
terview'. Dat laat weer eens zien hoe fic
tief dat allemaal is, hoe vreemd... Ik zeg
wel eens: je bestaat niet, je wordt ge
maakt, of je nou wilt of niet".
„Mijn relatie met het christendom is
van dien aard, dat ik een zeer religieuze
grootvader had. Ik kom uit een socialis
tische familie. Mijn vader is benijdens
waardig eerlijk. Formidabel straight. Dat
heeft heel erg te maken met het feit dat
zijn vader religieus is. Niet dat hij dat is,
maar de opvoeding heeft hem gemaakt
tot die oprechte man die hij volgens mij
is en dat heeft ook een heel grote in
vloed op mij gehad. Ik ben niet iemand
die de bijbel ooit gelezen heeft, maar
niets is mij vreemd in dat boek, omdat
mijn grootvader al die verhalen bij het
eten voorlas toen ik nog een kind was.
Hij was een prediker, die sprak over
Christus op markten en in hallen en toe
standen. Een imposante persoon".
De Christus-figuur heeft op mij als kind
een enorme indruk gemaakt. Zoals Ro
bin Hood, Erik de Noorman, noem
maar op. Ik vind Jezus een formidabele
figuur en de bijbel een formidabel boek.
Maar dat maakt mij niet iemand die iets
te maken heeft met kerken. Want een
kerk vind ik een buitengewoon somber
instituut van macht en duisternis, waar
een hoop angst heerst. Ik zie Christus als
een lichtgevend figuur. Jezus is werelds,
formidabel, van onmenselijke grootheid.
De bijbel is een dramaturgisch meester
werk en een bron van inspiratie voor
nogal wat lieden. Het is toch voor onze
beschaving de moederkoek van normen
besef. Maar dat maakt mij niet tot een
christen".
Je treedt al heel erg tang op in Oost-
Duitsland. Er doen verhalen de ronde dat
mensen je er aanklampten en om hulp
smeekten.
„Ik heb in mijn hotelkamer wel eens
mensen in de kast gehad. M'n hart stond
bijna stil. Deed ik m'n kastdeuren open
om m'n broek op te hangen, zat daar ie
mand in die kast. Onmogelijke toestan
den. Mensen die om kaarten bedelden,
of om hulp vroegen om uit die gevange
nis te geraken".
„Eerst schrik je, daarna ga je met ze pra
ten, iets ondernemen. Als ze het land uit
willen ga je een brief schrijven, iets pro
beren. Soms krijg je dan met vreselijk
veel moeite iets voor mekaar. Ik kende
mensen, ook persoonlijk, die bereid wa
ren tot de dood te gaan. Ik wil er altijd
weer naar toe, naar de DDR. Ik weet dat
ik heel veel beteken voor die mensen. Ik
heb er vaak persconferenties gegegeven
en dingen gezegd waarvan ik wist dat ze
toch niet gepubliceerd zouden worden.
Maar het ging erom dat ze gezegd wer
den. Dan kwam ik er weer twee, drie
jaar niet in. Ik heb er ongelooflijk mooie
avonden meegemaakt. Massa's stonden
buiten gewoon mee te zingen. Soms zo
hard, dat ik mijn eigen stem niet meer
kon horen. Onvergetelijke avonden".
Je bent nu 45. Hoe lang wil je nog door
gaan?
„Tot ik niet meer kan. Dan houdt het
op. Als het niet meer gaat, gaat het niet
meer".
En als je niet meer zou kunnen, wat
dan?
„Dan ga ik dood. Dan functioneer ik
niet meer. Dan moet ik iets zoeken of
vinden dal net zo veelomvattend is als
het werk dat ik nu doe. Dan zou ik al
leen nog maar in de tuin terecht kunnen.
Dat red ik nog wel, dat vind ik mooi
werk. Maar zonder zingen zou ik - zoals
ik er nü tegen aankijk - een terneerge
slagen bestaan tegemoet gaan. Zingen is
mijn leven".
„In de infrarood-fotografic blijkt het
hele stemgebied blauw te zijn. En dat is
mijn favoriete kleur. Begrijp je. Dat
vind ik dan weer heel leuk".
LEX VAN KOOTEN
Herman van Veen tijdens zijn nieuwste show. „Het hele leven is een leerproces. Je hebt elkaar keihard nodig om te begrijpen wie je bent. Dat is één van de essenties van het bestaan".
FOTO: PR
klanken, ritme. Die zoekt zuiverheid.
Do:re-mi. De halve afstand tussen mi en
fa is voor ons een gigantisch groot ge
bied. Het is of te hoog of te laag. Er zit
een wereld tussen. Net als met sport of
wat dan ook. Je probeert de toon te ra
ken in z'n volheid, z'n juistheid. Dat
moet in die stilte vallen".
„En die hand moet daar zijn, omdat je
weet dat daar het licht valt en geen cen
timeter verder reikt. Je kunt alleen maar
iets zeggen als alles er klaar voor is; als
je zeker weet dat iedereen het 'hoort'.
Dat is onvoorstelbaar spannend en heel
erg mooi werk om te doen. Het is als de
metselaar die een muurtje maakt. De
steentjes moeten precies goed op mekaar
staan. Wijkt er ééntje af, dan zie je dat
als het muurtje af is. Dat is vakman
schap en dat houd je op de been".
„Je probeert iets te zeggen, toeval te or
ganiseren, terwijl er van alles boven en
onder je uitsteekt. Het is een heel zorg
vuldige puzzel die je elke avond opzet
en die nooit slaagt. Want elke avond
denk je: verdorie, morgen toch eens kij
ken... dat was niet zo goed, of dat had
net beter gekund. Als dingen verkeerd
gaan, kan het zijn dat de show is gedaan
na twintig minuten. Een heel spannende
en heel boeiende job".
Herman van Veen lijkt iemand die lek
ker over het toneel rent, zichzelf uitleeft
en z'n agressie kwijtraakt.
„Nee, is niet zo. Voor mij is een voor
'CcidócSoiwcmf
