Minister Pronk koppelt hulp
tóch niet aan mensenrechten
llovenië zet eerste stap
p weg naar de Vrijheid'
Deze tafel is niet bezet,
maar ook niet vrij
Griekse kiezers mijden morgen stembus
'AluiTENLAND
CeidaeSowumt
ZATERDAG 7 APRIL 1990 PAGINA 5
esident Israel steunt roep
wijziging van kiesstelsel
JZALEM President Chaim Herzog van Israël heeft steun
fcigd aan een campagne om het Israëlische kiesstelsel te ver
leren. Herzog verklaarde zich solidair met reserve-officieren,
fin hongerstaking zijn gegaan om aan de eis tot hervorming
het kiesstelsel kracht bij te zetten. Tot dusverre hebben
70.000 Israëliërs hun handtekening gezet onder een petitie,
rin op wijziging van het kiesstelsel wordt aangedrongen,
r later vandaag is in Tel Aviv een massale demonstratie ge-
d. Volgens Ehud Sprinzak, hoogleraar politieke wetenschap
en organisator van de campagne in Jeruzalem, sluiten, zich
ds meer mensen bij de campagne aan. „We proberen er een
e politieke beweging van te maken", aldus Sprinzak. Vol-
de tegenstanders van het huidige kiesstelsel moet de kies-
npel worden verhoogd, omdat de huidige drempel van een
q ent van de stemmen te veel kleine partijen te veel macht
»t bij de vorming van eeh coalitie. Daarnaast wordt aange-
igen op directe verkiezingen voor het prerhierschap.
Europese delegatie
naar Zuid-Afrika
PARIJS De Ierse mi
nister van buitenlandse
zaken, Gerard Collins,
zal samen met een Itali
aanse en een Franse re
geringsvertegenwoordi
ger van 11 tot 14 april
een bezoek brengen aan
de Zuidafrikaanse rege
ring en het Afrikaans
Nationaal Congres
(ANC). Het is de bedoe
ling „informatie in te
winnen" over de situatie
in Zuidafrika. De delega
tie zal onder anderen
Nelson Mandela en presi
dent Frederik de Klerk
ontmoeten.
Havel ontslaat
vice-premiers
PRAAG De Tsjechoslo-
waakse president Vaclav Ha-
vel heeft twee vice-premiers
ontslagen. Het betreft minister
van wetenschappelijke onwik-
keling Frantisek Reichel en
minister van landbouw 01-
drich Bursky. De ontslagen
vielen op verzoek van premier
Marian Calfa. Het persbureau
CTK gaf geen reden voor het
vertrek van de vice-premiers.
Reichel verloor behalve het
vice-premierschap ook zijn
post als minister. Bursky daar
entegen werd in zijn mini
stersambt gehandhaafd.
Straatdansen
'Dancing in the
street' zongen
Mick Jaggeren
David Bowie
k enkele jaren
geleden. Maar
gisteren
1 moesten ze het
afleggen tegen
deze zes
Britten, die op
de tonen van
de
veelbesproken
'Lambada'
echt dansend
door de
straten van
Londen
trokken.
foto: ap
Sterke stijging
aids in Afrika
GENÈVE Het aantal
geregistreerde aids-ge-
vallen in de wereld is
de afgelopen maand
met 6,5 procent geste
gen tot 237.140. De
enorme stijging is het
gevolg van de nieuwe
gegevens die Zaïre en
Ivoorkust hebben ver
strekt over hun aantal
len geregistreerde pa
tiënten. Zaïre heeft nu
na de VS de meeste ge
registreerde gevallen
van AIDS binnen zijn
grenzen. Tot voor kort
nam Brazilië deze
plaats in.
Polen confisceert
partijgebouwen
WARSCHAU De rege-
ring-Mazowiecki heeft de
afgelopen weken duizenden
gebouwen geconfisceerd die
werden gebruikt door de
communistische partij en
zijn „satelliet"-partijen. Vol
gens cijfers in de Poolse
pers gaat het om in totaal
4.477 gebouwen en apparte
menten, die de partijen zich
zonder wettige eigendom
sakte toegeëigend zouden
hebben. Zij zullen ter be
schikking worden gesteld
aan ziekenhuizen, scholen,
maatschappelijke organisa
ties of worden teruggegeven
aan hun oude eigenaars.
itelbrand
jn felle brand in een familiehotel in Miami Beach zijn drie mensen om het leven gekomen en
ee|tien mensen gewond geraakt. Ooggetuigen zeiden dat de brand uitbrak in de buurt van de
£T4hacht aan de voorkant van het hotel. De burgemeester van Miami Beach zei dat de hevigheid
J'Jjde brand deed vermoeden dat deze was aangestoken. foto: afp
INDONESIË KRIJGT ALSNOG 27 MILJOEN
JAKARTA Minister
Pronk van ontwikkelings
samenwerking is van plan
tijdens zijn bezoek aan In
donesië alsnog de over
eenkomst te tekenen over
de bilaterale ontwikke
lingshulp die Nederland
dit jaar aan Indonesië
geeft.
Hij zei dit gisteren na aan
komst op het Sukarno-Hatta-
vliegveld van Jakarta, aan het
begin van zijn negendaags be
zoek aan Indonesië.
Als Pronk het hulpverdrag
ondertekent, komt daarmee
een einde aan de opschorting
van 27 miljoen gulden aan ex
tra betalingsbalanshulp, waar
toe hij had besloten na de exe
cutie van vier ter dood veroor
deelde politieke gevangenen
in februari. De bewindsman
ziet dus voorlopig af van een
directe koppeling tussen de
hulp aan Indonesië en de men
senrechtensituatie in dat land.
De mensenrechtenkwestie is
niet het belangrijkste doel van
mijn bezoek, aldus Pronk. Hij
voegde eraan toe dat minister
Van den Broek van buiten
landse zaken de eerst verant
woordelijke is voor de bilate
rale betrekkingen met Indone
sië. „Ik heb geen boodschap
meegebracht", aldus Pronk.
Hij heeft eerder erkend dat
zijn collega Van den Broek de
eerst-verantwoordelijke be
windsman is voor het Neder
landse mensenrechtenbeleid.
Deze heeft er tot nu toe geen
blijk van gegeven directe con
sequenties te willen verbinden
aan de mensenrechtensituatie
in Indonesië.
In Jakarta wordt het vrijwel
uitgesloten geacht dat minister
Pronk nog tijdens zijn bezoek
met een nieuwe executie
wordt geconfrontéerd. Op het
Indonesische ministerie van
buitenlandse zaken wordt er
in dit verband op gewezen dat
tot eind april de Ramadan, de
islamitische vastenperiode,
voortduurt. Niet uitgesloten
wordt geacht dat er na de Ra
madan snel een of meer nieu
we executies zullen plaatsvin
den. In alle gevallen gaat het
om mensen die zo'n 25 jaar ge
leden ter dood zijn veroor
deeld wegens hun vermeende
betrokkenheid bij de poging
tot een communistische staats
greep in 1965. Thans wachten
nog zes veroordeelden in de
dodencel op tenuitvoerlegging
van hun vonnis.
In Indonesië bestaat grote be
langstelling voor Pronks be
zoek. Bij zijn aankomst werd
hij omspoeld door tientallen
fotografen en andere journalis
Minister Pronk in gesprek met zijn Indonesische collega Prawido.
foto: ap
ke Indonesië (IGGI). Daarin
coördineren veertien landen
en internationale instellingen
hun jaarlijkse hulp van onge-
ten. De vragen hadden bijna
alle betrekking op de mensen
rechten.
Pronk bezoekt Indonesië voor
al als voorzitter van de Inter veer 4,5 miljard dollar aan In-
Gouvernementele Groep inza- donesië.
l ;ian onze correspondent
j Gert van Wijland)
'ho TLJANA Toegege-
de 'grap' met het ver-
ngsaffiche waarop de
communistische
üe Iers van Slovenië in rij
somn afgebeeld met voor-
ige socialistische pro
enten als Stalin, Ceau-
£2u en Honecker getuigt
van goede smaak,
o Tercelj, parlements-
didaat voor de vere-
Fïuuile oppositie in de Joe-
[avische deelstaat, rea-
rt het zich terdege,
ar je kunt nu eenmaal
alles controleren tij
een campagne".
bezt, j
:iik\
flaw
die
lovenië worden morgen de
il e vrije verkiezingen met
dere partijen gehouden,
Tito na de oorlog de
overnam in Joegoslavië,
is toch alweer een gene-
geleden, mogen we even
ïen alsjeblieft"?
anks alle nieuwigheid zul
le ruim anderhalf miljoen
;erechtigde Slovenen vrij-
zeker een einde maken
het communistische
nd in de deelrepubliek.
Vongen door externe ónt-
3 :elingen, zoals de economi-
crisis en het opkomend
inalisme in Servië, plus
steeds ongeduldiger wor-
le oppositie in eigen repu-
zag de communistische
egering eind vorig jaar af
haar machtsmonopolie.
('<lvel officieel nog steeds
'joden onder de Joegoslavi-
grondwet, werd daarmee
ireg vrijgemaakt voor de
e vrije gang naar de stern-
Als het zeer Joegoslavisch
,n js zeer ingewikkelde kies-
em het niet verhindert,
n de Slovenen een direct
gekozen president krijgen plus
een niet meer uitsluitend uit
communisten bestaand parle
ment. Ook zullen er nieuwe
gemeenteraden worden geko
zen. De eerste uitslagen wor
den morgenavond verwacht,
maar voordat er een compleet
beeld bestaat is het zeker
maandag. Dan ook zal blijken
of er voor de presidentsverkie
zing een tweede ronde nodig
zal zijn.
Paradepaardje
Behalve een aantal onafhanke
lijke kandidaten doen aan de
verkiezingen veertien partijen
mee. Zij vertegenwoordigen zo
ongeveer het gehele bekende
politieke spectrum van com
munisme via sociaal- en chris
ten-democraten tot een heuse
partij voor kleine zelfstandi
gen. Vooral dat laatste is vol
gens velen het bewijs dat Slo
venië, altijd al de meest libera
le republiek, definitief heeft
gebroken met het öpit zo ge
roemde arbeiderszelfbestuur,
communistisch paradepaardje
van Tito en partij. Tomaz Ko-
sir, vice-president van de Slo
veense Kamer van Koophan
del, zal de laatste zijn die daar
over treurt: „Het is mooi op pa
pier, maar te ver doorgescho
ten. Het werkt niet. We kun
nen het ons niet meer permit
teren. De enige kans om uit de
economische crisis te ko/nen
ligt in een open marktecono
mie compleet met privé-bezit
en buitenlandse investerin
gen". Volgens Kosir moet Slo
venië zich na de verkiezingen
ook meer naar het Westen
richten dan naar de Balkan.
„We moeten aansluiting zoe
ken bij Europa. Joegoslavië
kost ons als rijkste republiek
teveel geld. De inefficiënt ge
leide gebieden (Kosovo, Mace
donië) hangen als economische
molenstenen om onze nek".
Als het bureaucratische Joego
slavië zich niet omvormt,
wordt Slovenië gedwongen als
zelfstandige staat verder te
gaan, zo concludeert hij.
Binnen of buiten
Daarmee raakt Kosir meteen
aan het centrale thema van de
verkiezingen. Ligt de toekomst
van Slovenië binnen of juist
buiten Joegoslavië. Sinds de
verhoudingen met erfvijand
Servië, de grootste republiek
van Joegoslavië, tot een diepte
punt zijn gedaald, wordt er
steeds openlijker gepraat over
een nieuwe zelfstandige staat
Slovenië. Vooral het Servisch
optreden in Kosovo heeft de
Slovenen aan het denken ge
zet, bang als ze zijn dat na de
Albanezen ook zij het slachtof
fer zullen worden van Servi
sche nationalisten, die Joego
slavië meer en meer als één
groot Servië zien.
De druppel die de emmer deed
overlopen was eind vorig jaar
de oproep van de Servische po
litieke leiding om geen Slo
veense produkten meer te ko
pen. In combinatie met de in
hun ogen ondemocratische
partijstructuur was dat zelfs
voor de communisten in Slove
nië reden genoeg om met de
Joegoslavische Liga van Com
munisten te breken, en een ei
gen weg te gaan.
Veel stemmen
Vorige maand al nam het toen
nog communistische parlement
van Slovenië al een aantal
wetten aan, die de Sloveense
grondwet boven die van de fe
deratie stéllen. Verder besloten
de communisten alvast een
deel van hun financiële ver
plichtingen aan de federale
staat op te schorten. „We wil
len niet dat ons geld nog lan
ger gebruikt wordt om de Ser
vische regering in staat te stel
len verliesgevende bedrijven
in hun republiek open te hou
den", aldus de verklaring. Als
het, zoals tegenstanders bewe
ren, slechts een verkiezings
stunt was, dan toch in ieder ge
val geen slechte. De Sloveense
bevolking weet de onafhanke
lijke opstelling van de commu
nisten te waarderen, getuige de
ruim twintig procent van de
stemmen die zij in de laatste
opiniepeilingen krijgen toebe
deeld. En de communistische
presidentskandidaat Milan Ku-
can, een van de vier kandida
ten voor het presidentschap,
lijkt zelfs op een overgrote
meerderheid te kunnen reke-
Twee vragen
Blijven twee vragen over. Kan
Slovenië zonder de Joegoslavi
sche afzet- en grondstoffen-
markt en zullen de andere re
publieken, laat staan het leger,
ooit toestaan dat de rijkste re
publiek zich afscheidt? Over
het eerste punt lopen de me
ningen uiteen. Zowel commu
nisten als andere partijen noe
men een zelfstandig Slovenië
„onrealistisch" en „goedkoop
inspelen op nationalistische ge
voelens". Vice-president To
maz Kosir van de Kamer van
Koophandel ziet echter wel de-
felijk overlevingskansen voor
lovenië. „Joegoslavië kost ons
meer geld dan we eruit halen.
Als we maar samenwerking
met andere regio's zoeken dan
zullen we zelfstandig sterker
staan dan in het huidige fede
ratie-verband. Een confedera
tie heeft echter zijn eerste
voorkeur. Zo uitgesproken als
de betrokkenen zijn over de
economische haalbaarheid, zo
weinig durven de leidende po
litici te zeggen over de politie
ke haalbaarheid. Er zal moeten
worden onderhandeld met de
rest van Joegoslavië. Slovenië
zal zeker niet la Litouwen
zichzelf onafhankelijk kunnen
verklaren, zo is de algemene
opvatting. Met de mogelijkheid
van militair ingrijpen wordt in
Slovenië niet serieus rekening
gehouden: „Dat zou het einde
van Joegoslavië zijn".
Afscheid
'Alle heil komt
van boven' leek
de gedachte van
zowel president
Bush als
Sovjetminister
Sjevardnadze,
toen zij elkaar ten
afscheid de hand
drukten. Onheil
overigens in dit
geval, want
tijdens de
fotosessie begon
het te regenén.
Sjevardnadze
was de afgelopen
dagen in
Washington ter
voorbereiding op
de komende top
(eind mei) tussen
de presidenten
Bush en
Gorbatsjov.
Sjevardnadze
verklaarde dat de
top een
„vooraanstaande
gebeurtenis" in
de wereldpolitiek
zal worden.
foto: ap
(Vervolg van de voorpagina)
OOST-BERLIJN Uit eten
gaan in de DDR kan zo leuk
zijn. Zoals blijkt bij het restau
rant onder de televisietoren in
het hartje van Oost-Berlijn.
Daar zitten honderden tevre
den gasten te eten, te drinken
en te lachen. Oh nee, dichterbij
gekomen blijkt dat de directie
grote foto's van 'gasten' in de
vensterbank heeft geplaatst.
De werkelijkheid van buiten
de deur eten in de DDR is
minder een genoegen dan een
oefening in bijna militaire dis
cipline en ongewoon geduld.
„Ik kan u pas bedienen als u
uw jas hebt afgegeven aan de
garderobe. Deze tafel is overi
gens niet vrij", zei een ober
kort geleden tegen een onfor
tuinlijke buitenlander, die in
Oost-Berlijn wilde dineren.
„De tafel lijkt mij vrij. Waar
om kan ik er niet zitten?" rea
geerde de man met lege maag.
„Zeker, de tafel is niet bezet.
Maar hij is ook niet vrij", zei
de ober.
„Komt die spoedig vrij?"
„Dat kan, maar ik moet u toch
vragen buiten te wachten".
U bedoelt dat u hem gaat dek
ken en dat ik er dan aan kan
zitten?"
„Ja", zei de ober aarzelend.
„Kan ik hier niet zitten en een
drankje bestellen als u dat
doet?"
„Nee".
Veel klanten vragen zich af of
alle moeite wel loont. Het eten
in Oostduitse restaurants, dat
meestal bestaat uit brokken
goedkoop vlees en bijna geen
vers fruit of groente, is ook on
smakelijk zonder het ongerief
van een knorrige en langzame
bediening.
Maar zelfs dit laatste bastion
van het stalinisme zal spoedig
vallen in een land, dat zich nu
opmaakt voor concurrerend
zakendoen. De staat heeft be
sloten ongeveer twee derde
van de restaurants in Oost-
Berlijn van de hand te doen.
De nieuwe generatie restau
rants zal niet langer met door
de staat vastgestelde prijzen
hoeven te werken. Waarschijn
lijk zullen ze weinig moeite
hebben met het vinden van
klanten die iets meer willen
betalen voor koffie die niet
verwaterd is, groenten die vers
zijn en bediening die met een
glimlach gepaard gaat.
Troon van
koning Nepal
wankelt
(Vervolg van de voorpagina)
KATMANDU De demon
straties in Katmandu richten
zich niet meer alleen tegen de
regering, maar steeds meer te
gen het bewind van koning
Birendra (44) zelf. De vorst
stuurde gisteren premier Ma-
rich Man Singh Shrestha,
voorstander van de harde lijn,
en diens kabinet naar huis
Maar al snel werd duidelijk
dat de volksbeweging de belof
ten van de koning te "mager
vond. De protestacties en sta
kingen werden voortgezet
Duizenden ambtenaren legden
voor het eerst in 25 jaar
het werk voor twee uur neer
om met protestborden demo
cratische hervormingen te ei
sen. Zelfs de president van de
Rekenkamer nam deel aan de
actie, zeiden ooggetuigen. Niet
alleen in de hoofdstad Kat
mandu, maar ook in de steden
Lalitpur, Bhaktapur, Pokhara.
Chitwan, Palpa en Biratnagar
lag het openbare leven groten
deels plat.
De koning kondigde gisteren
een nieuwe regering aan on
der leiding van ex-premier
Lokendra Bahadur Chand, die
meer krediet lijkt te hebben
bij de oppositie. Voorts zal een
commissie voor grondwetsher
ziening worden ingesteld om
adviezen uit te brengen over
de reorganisatie van het staat
kundige bestel. De belangrijk
ste oppositieleider, de onder
huisarrest geplaatste voorman
van de verboden Nepalese
Congrespartij, Ganesh Man
Singh, bestempelde deze maat
regelen als onvoldoende.
„Loze hervormingsbeloften
kunnen de roep van het volk
om meer democratie en een
meer-partijenbestel niet meer
doen verstommen", aldus een
boodschap, die uit het zieken
huis werd gesmokkeld waar
de oppositieleider onlangs voor
een acute kwaal werd opgeno
men. „Dé volksbeweging zal
nog massaler met de acties
doorgaan", zo kondigde hij
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
HET RAADSEL VAN STRAAT MAGELHAES
105 Het weer blijft goed en de eerste dagen verlopen
ïr incidenten. Op zekere dag neemt de uitkijk echter een
i prauw waar, die kennelijk in moeilijkheden verkeert. Het
lepje moet ver uit de koers zijn geraakt, want ze worden al-
I gebruikt voor kustreisjes en de „Maria" is al enkele dagen
"s zee. Van Noort neemt zijn kijker ter hand. „Voor zover ik
kan zien, zijn er twee mannen aan boord," zegt hij, „maar die
ene schijnt ziek of gewond te zijn. Wij kunnnen ze moeilijk aan
hun lot overlaten. Wil je laten bijdraaien, stuurman en een boot
uitzetten?" Wanneer de primitieve prauw dichterbij komt, zien
zij, dat degene die met een primitieve vlag noodseinen geeft,
geen man, maar een vrouw is.
ATHENE Voor de derde
keer in minder dan een jaar
gaan de Griekse kiezers mor
gen naar de stembus. De ver-
kiezingsonderzoeken wijzen er
echter op dat de apathische
kiezers massaal zullen thuis
blijven.
Het resultaat kan zijn dat de
politieke impasse, die in juni
ontstond toen de socialistische
PASOK-regering van premier
Andreas Papandreou werd
weggestemd, niet zal worden
doorbroken.
De zwakke coalitiekabinetten,
die na de verkiezingen van
juni en november werden ge
vormd, bleken niet in staat om
de grote problemen waar
Griekenland voor staat aan te
pakken. De EG eist dat Grie
kenland nu snel financieel-
economisch orde op zaken
stelt. Volgens ex-minister van
financien Miltiades Evert is de
economische nood zo hoog ge
stegen, dat een beroep op het
Internationaal Monetair Fonds
(IMF) onvermijdelijk wordt.
Tenzij het komende half jaar
drastische maatregelen wor
den genomen. „We hebben
dan geen Griekse regering
meer, maar een buitenlandse.
De regering wordt dan een
uitvoerende dienst van het
IMF", zo waarschuwde Evert.
Maar ook dat sombere vooruit
zicht lijkt de kiezers in het
zeer aan zijn onafhankelijk
heid hechtende Griekenland
niet tot geestdrift te kunnen
brengen voor een nieuwe gang
naar de stembus. „De kiezers
zijn apathisch en vinden de
politici incompetent. Zij heb
ben hun vertrouwen in de
partijen en het functioneren
van het politieke bestel verlo
ren", luidt de analyse van de
politicoloog Dimitrios Katsou-
das.
Na de verkiezingen van juni
verleden jaar kwam een einde
aan de socialistische meerder
heid en een periode van vijf
tien jaar van stabiele regerin
gen. waarvan acht jaar onder
leiding van Papandreou als
premier. De daarna gevormde
gelegenheidscoalitie van de
centrum-rechtse Nieuwe De
mocratie en de communisten
stelde zich slechts ten doel het
puin te ruimen dat de PASOK
achterliet, en het bij de bur
gers door een reeks schanda
len gehavende vertrouwen in
de politiek te herstellen.
Ook de verkiezingen in no
vember brachten geen uitweg
uit de politieke patstelling. De
nieuwe coalitieregering, nu
weer met de socialisten, bleek
niet bij machte gerichte maat
regelen te nemen om uit de fi
nanciële malaise te komen
Daarnaast heeft Griekenland
te maken met enkele nieuwe
problemen die de afgelopen
maanden zijn opgedoemd. Er
zijn nieuwe spanningen ont
staan met de buurlanden Tur
kije en Albanië. In de bedrij
ven doet zich door de econo
mische crisis een nieuwe golf
van arbeidsonrust voor. En tot
overmaat van ramp steekt ook
het fenomeen van net terroris
me weer de kop op. De afgelo
pen maanden zijn door ver
schillende terreurgroepen aan
slagen gepleegd tegen politici
en buitenlandse diplomaten.
In het terreuroffensief zien
sommigen een duidelijke aan
wijzing voor de groeiende on
tevredenheid van de Grieken
over de besluiteloosheid van
hun politieke leiders.
