„Tien vingers
en tien tenen
zijn hier
zeldzaam"
De faam van dr. Jack Preger is door heel India verspreid.
Met name in het circuit van buitenlandse reizigers duikt
telkens weer de naam op van de dokter in de
sloppenwijken van Calcutta. Om zelf eens te kijken wie
deze man is en wat voor werk hij doet, besloot Yvonne
Voorbij uit Den Haag zich als vrijwilligster aan te melden
bij zijn kliniek. Op deze pagina beschrijft zij haar
ervaringen. Wie dit werk ook een tijdje zou willen doen
of gewoon meer informatie wil over dr. Jack, kan contact
opnemen met de Nederlandse afdeüng van het Engelse
Calcutta Rescue Fund in Voorburg en vragen naar Jeroen
van Basten Batenburg, telefoon 070-347.29.06. Donaties
zijn welkom op gironummer 64.23.40 ten name van
Calcutta Rescue Fund.
CALCUTTA - „De kliniek van dr.
Jack?" Op de Indiase manier legt
de hoteleigenaar uit hoe we er
moeten komen en dus moeten we
het onderweg nog eens vragen. Dit
keer aan een toerist, die ons direct
de juiste weg wijst.
'De kliniek van dr. Jack', wat stel je je er
bij voor? Zelf had ik een aftands zieken
huisje voor ogen. Niets blijkt minder
waar. De kliniek kun je vergelijken met
een grote gammele marktkraam waar al
lerlei mensen druk in de weer zijn. Op
de stoepen er omheen zitten massa's
mensen te wachten; sommigen met kin
deren, anderen komen voor zichzelf. De
artsen zitten op omgekeerde blikken met
handdoeken erop. Zo houden zij spreek
uur.
Iedere patiënt heeft een kaart waarop de
arts de diagnose en de medicijnen
schrijft. De mensen krijgen een nummer
en gaan op de stoep aan de overkant op
hun medicijnen zitten wachten. De kaar
ten worden steeds verzameld in een bak
en daar begint het werk van de vrijwilli
gers, mijn werk dus. Met zo'n kaart ga je
naar de 'apotheek', een plank waarop
enigszins gegroepeerd alle medicijnen
staan die er voorhanden zijn. In een
schrift zoek je de naam van het medicijn
op, erachter staat op welke plank je het
kunt vinden. Een eenvoudig, doeltref
fend systeem.
Goede medicijn
Vandaag heb ik dit werk voor het eerst
fedaan. Best een verantwoordelijke job.
e wordt uiteraard verondersteld het
goede medicijn mee te geven. Als ik
maar enigszins twijfel, klamp ik andere
vrijwilligers aan, onder wie een verpleeg
kundige uit Den Haag.
Vanmorgen zagen we dr. Jack in levende
lijve. Hij voldeed aan mijn verwachtin
gen: een man van ongeveer vijftig jaar,
grijs, slank en met gevoel voor humor.
Hij straalt bovendien vriendelijkheid
uit. We zien hem hier niet vaak omdat
hij de meeste tijd in de rechtszaal door
brengt. Hij verblijft hier illegaal en tegen
hem wordt het ene proces na het andere
aangespannen.
Op de stoeprand wachten de patiënten van de Britse arts en zijn (ook Nederlandse) vrijwilligers hun beurt af.
FOTO'S: JEROEN VAN BASTEN BATENBURG
De Indiase autoriteiten zien hem liever
gaan dan komen. Volgens hen is hij hier
overbodig omdat de gezondheidszorg in
India gratis is. Dat is ook zo, maar ze
vertellen er niet bij dat het systeem zo
corrupt is en de ziekenhuizen zo overvol
zijn, dat je heel wat geld moet neertellen
om voor een behandeling in aanmerking
te komen.
Dr. Jack komt uit Engeland waar hij als
boer de kost verdiende. Op 34-jarige
leeftijd ging hij medicijnen studeren.
Daarna is hij zich gaan inzetten voor de
armen in Calcutta. Zijn vrouw en kinde
ren keerden na enkele jaren terug naar
Engelénd. Jack bleef hier; hij kon 'zijn'
mensen niet in de steek laten.
Verpakking
De kliniek waarin wij \verken bestaat al
een kleine tien jaar en draait voorname
lijk op giften uit Engeland, Zwitserland
en Frankrijk. Twee maanden geleden is
er een tweede kliniek opgericht, met een
schooltje voor straatkinderen erbij.
De 'apotheek' van de kliniek van dr. Jack in Calcutta.
Ruim de helft van de gasten in ons hotel
werkt als vrijwilliger bij dr. Jack en ik
vermoed dat de andere helft bij moeder
Teresa werkt. Veel vrijwilligers blijven
een aantal maanden. Maar ook al kun je
maar één of twee dagen, iedereen is wel
kom.
Soms word je ingezet bij de post waar
geld en basisvoedsel worden uitgedeeld.
Veel patiënten zijn bedelaars. Het kost
hen een groot deel van de dag voor ze de
arts hebben gezien èn hun medicijnen
hebben. Om dat verlies aan inkomsten
te compenseren krijgen ze een paar,
meestal twee, rupees (ongeveer 25 cent).
Sommigen krijgen meer, vijf of zelfs tien
rupees. Dat bedrag wordt door de arts
op het recept geschreven. Bijna alle be
zoekers geven we melkpoeder, voedza
me biscuits, een half stuk zeep en vita
mine- en ijzerpillen mee. De echte sloe
bers krijgen soms een 'langi' mee (een
lap die de mannen hier dragen als een
soort rokje) of slippers. Voor de armste
vrouwen is er een 'sari'.
Medicijnen die worden meegegeven,
moeten we altijd uit de verpakking ha
len. Doe je dit niet, dan is de kans groot
dat de armen de medicijnen weer verko
pen. Hetzelfde geldt voor tubes. Langs
de muur schraap je de naam van de crè
me eraf. Bij sommige medicijnen levert
dit wel eens problemen op. Gisteren bij
voorbeeld was er een oude man die een
nieuwe catheter nodig had. Zo'n catheter
is steriel verpakt en moet steriel blijven
tot hij aangebracht wordt. De kans is
echter groot dat de man de catheter zal
verkopen. Een dilemma voor de arts:
uitgepakt (dus niet steriel) kan je zo'n
ding ook niet meegeven. De arts zei de
oude man dat-ie de catheter in goed ver
trouwen meegaf waarop de patiënt onder
het maken van allerlei dankgebaren ver
trok.
Lepra
Veel patiënten hebben lepra. Je ziet niet
veel mensen met tien vingers en tien
tenen, die rotten er gewoon af en laten
grote gaten achter. De meeste patiënten
lopen dan ook op krukken. Vandaag
moest ik de krukken van één van die pa
tiënten aan de bovenkant wat zachter
maken. Met schuimrubber en verband is
dat aardig gelukt. Zodanig zelfs dat het
aanstekelijk werkte. Dê andere patiënten
wilden het ook en kwamen meteen in de
rij staan.
Dat dr. Jack bezeten is van zijn werk,
kan ik me indenken. Hoe langer je hier
bent, hoe moeilijker het is de talloze be
delaars te negeren. Het is in- en intriest.
Wij kunnen ons niet voorstellen waar de
armoede hen toe drijft. Vreselijk om
elke dag weer een strijd om het bestaan
te moeten leveren. En hier is het aan de
orde van de dag.
YVONNE VOORBIJ
ZATERDAG 7 APRIL 1990 PAGINA 30
Nieuwe NS-dagtochten
op de sportieve toer
UTRECHT - De NS heeft acht
nieuwe dagtochten op de rails ge
zet. Met drie daarvan haken de
spoorwegen in op de groeiende
vraag naar sportieve en actieve uit
stapjes. Het zijn: een dagje paard
rijden in Markelo, een sportieve
tocht met waterfiets, surfplank,
kano of kajak door Giethoorn en
een survival marathon in Salland.
Deze 40 km lange overlevingstocht
is een combinatie van vlotvaren,
kanoën, steppen en (25 km) fietsen
op een ATB.
De NS heeft ook drie 'winkeldagen' in
Den Haag, Maastricht en Utrecht op
touw gezet. In de Domstad kan het win
kelen elke middag om twee en vier uur
(behalve op zaterdag) worden gecombi
neerd met een kijkje achter de schermen
van winkelcentrum Hoog Catharijne.
Nieuw zijn verder een dagtocht naar het
sprookjes- en theaterpark 'Het Land van
Ooit' in Drunen en een verrassingstocht
in de fotogenieke omgeving van Nijme
gen.
De NS heeft de 78 dagtochten gebundeld
in de kloeke pocket 'Er op uit!', die voor
4,25 te koop is in de boekhandel en op
alle stations. De uitgave kwam tot stand
in samenwerking met het Nederlands
Bureau voor Toerisme en de grotere
VVV's.
In 'Er op uit!' staan ook 65 fietstochten,
35 NS-wandelingen, 4 meerdaagse trips
(in Amsterdam, Den Haag, Nieuwe-
schans en Valkenburg), 75 gezinsuitjes
en een kalender met 550 evenementen.
Het aantal NS-natuurwandelingen is uit
gebreid met vier extra lange tochten, uit
gestippeld door de Stichting Lange-Af-
stands Wandelpaden. Nieuw dit seizoen
zijn ook de VVV-stadswandelingen. Ze
■vervangen de NS-wandelingen, omdat
die in de praktijk doubleerden met de
trips van de VVV. Er zijn vijftig routes
in 33 Nederlandse steden. In zestien er
van kan de wandelaar met een walkman
van de VVV op stap. Via het cassette
bandje geeft een gids toelichting op de
geschiedenis van de stad en de beziens
waardigheden onderweg. Het grote voor
deel is dat iedereen in zijn eigen tempo
de tocht kan maken. Er zijn walkman
wandelingen in Den Haag, Amersfoort,
Dordrecht, Edam, Enschede, Gouda,
Groningen, Harderwijk, Leeuwarden,
Maastricht, Middelburg, Naarden, Roer
mond, Rotterdam, Utrecht en Venlo.
Omdat het aantal walkmans per VVV
beperkt is, verdient het aanbeveling te
reserveren. Voor een walkman moet een
borg van tussen de 50 en 150 gulden
worden betaald, maar het achterlaten
van een legitimatiebewijs of een cheque
is meestal ook voldoende.
De NS verkocht vorig jaar 419.829 dag
tochten, een geringe stijging ten opzichte
van 1988. Het aantal attractiekaartjes
(voor reizigers in het bezit van bijvoor
beeld een treinabonnement) vertoonde
een forse daling: van 215.000 in 1988'
naar 160.000 in 1989.
Rondzwerven per trein
met EuroDomino-kaart
UTRECHT - Voor avontuurlijke
treintoeristen was er tot nu toe
geen enkel alternatief tussen de In
terrailkaart voor jongeren tot en
met 25 jaar en de Rail Europe Se
nior voor zestigplussers. Dat is er
nu één jaar lang wel in de vorm
van Rail EuroDomino. In heel Eu
ropa kan met behulp van coupons
worden gereisd.
De actie past in het kader van het Euro
pese jaar van het toerisme. Om dat te
vieren bieden de Nederlandse Spoorwe
gen tussen 1 mei 1990 en 30 april 1991
samen met tal van andere spoorweg
maatschappijen de Rail EuroDomino-
kaart aan. Daarmee kun je per land reis-
coupons kopen die recht geven op maxi
maal vijf dagen reizen (binnen een pe
riode van een maand) in het betrokken
land. Minimaal moet je twee coupons
aanschaffen.
Je stippelt dus van tevoren een reisplan
uit. Bijvoorbeeld eerst een weekje Duits-j
land, dan twee weken Zwitserland en tot)
slot rondreizen in Frankrijk. Je koopt
dan bij het reisbureau drie coupons voor
Duitsland, Zwitserland en Frankrijk.
Voor de luxueuze EuroCity-treinen hoeft
geen toeslag te worden betaald, maar
kosten voor reservering van bepaalde
treinen en plaatsen in couchettes komen
er wel extra bij.
De prijzen van de coupons verschillen
per land. Zo is Griekenland spotgoed
koop, terwijl Noorwegen en Zweden veel
meer vragen. Het (duurdere) hoogsei
zoen loopt van 15 juni tot en met 31 au
gustus. Alles daarvoor en daarna is laag-;
seizoen. De deelnemende landen zijn
België, Bondsrepubliek Duitsland, Dene
marken, Finland, Frankrijk, Grieken
land, Hongarije, Italié, Joegoslavië, Lu
xemburg, Noorwegen, Oostenrijk, Portu
gal, Spanje, Turkije, Zweden en Zwitser
land.
Gidsen en kaarten
voor watersporters
Onder het motto 'Nederland Waterland'
is het Nederlands Bureau voor Toerisme
(NBT) een campagne gestart om toeris
ten en dagjesmensen enthousiast te ma
ken voor de waterrecreatie. Met het oog
op deze driejarige campagne zijn drie
nieuwe publikaties verschenen: een
'Vaarkaart' met alle routes die in ons
land gevaren kunnen worden, een boekje
met alleen de kanoroutes en de gids 'Ne
derland Waterland'. In deze gids staan
achttien vaarroutes die met een motor
jacht of zeilboot met gestreken mast
kunnen worden gevaren. De achttien
routes vormen een gesloten circuit, zo
dat de schipper op elk willekeurig punt
kan beginnen en eindigen. De 216 pagi
na's tellende gids kost 19,95 en is ver-,
krijgbaar bij alle VVV- en ANWB-kan-
'CeidóeCouAant'
