finale
Verloederd
Thatcherland
en de geknakte
Britse trots
ZATERDAG 7 APRIL 1990
Woeste 'poll tax'-rellen, brutale gevangenisopstanden,
sociale wanorde, vieze straten en vervallen
woonwijken, bouwvallige ziekenhuizen en scholen, een
wegennet dat op geen enkele manier voldoet aan de
eisen van onze tijd, hopeloos verouderde spoorwegen -
allemaal aanwijzingen dat het slecht gaat met
Groot-Brittannië. Wat is er met de trotse Britten aan
de hand? Onze correspondent in Londen licht een tipje
van de sluier op.
wat haveloos uitziende vreemde man je
discreet toesprak met het verzoek hem
een paar penny's te geven, waarmee hij
dan een kop thee zou betalen. Maar er
zaten toen nog geen jonge vrouwen op
de stoep die een stuk karton voor zich
uitstaken waarop te lezen stond: 'Geef
me asjeblieft een aalmoes want ik zie
scheel van de honger'. Bedelaars van die
leeftijd kende Londen dertig jaar geleden
niet.
Vuilnis
Er is dus toch wel iets veranderd - wei
nig ten goede en veel ten kwade. Neem
de recente 'poll tax'-demonstraties.
Vroeger werd vaak volkomen passief ac
tie gevoerd. Betogers zochten dan een
gezellig zitje in het midden van White
hall, de straat waar Downing Street op
uitkomt. Aan de mogelijkheid dat de
monstraties gepaard zouden gaan met
hevige rellen werd destijds niet eens ge
dacht. Betogingen hadden bijna altijd
een vreedzaam karakter. Demonstranten
en politie drukten elkaar ten afscheid
vaak warm de hand.
Tegenwoordig zijn sommige betogers
veeleer geneigd de sterke arm grondig af
te tuigen. De huidige generatie Britse be
togers plundert winkels en sticht brand
in auto's. Jonge Britten hebben zich ont
popt als echte woestelingen - denk maar
aan het voetbalgeweld dat ook van deze
tijd is.
Sommige Britten zeggen dat het allemaal
Thatchers schuld is: de toenemende ar
moede, het geweld, de almaar stijgende
kosten van levensonderhoud en de 'poll
tax'. Anderen beweren dat de jeugd van
tegenwoordig zo vechtlustig is „omdat
wij al zo lang geen oorlog meer hebben
gehad".
Premier Thatcher zegt vaak dat ze haar
land weer groot heeft gemaakt. Het
klinkt allemaal heel mooi, maar is het
ook zo?
Je zou het niet zeggen als je de hopen
vuilnis ziet in de onfrisse straten van de
Londense binnenstad. De meeste van de
dertig districten beschikken over te wei
nig financiële middelen om hun deel
van de hoofdstad schoon te houden.
Thatcher probeerde ooit het goede voor
beeld te geven door in een park wat lege
blikjes en stukjes papier op te pikken en
deze te deponeren in een vuilnisemmer.
De premier werd toen uitgebreid gefoto
grafeerd en gefilmd. Dit item kwam in
alle tv-journaals; miljoenen Britten za
gen hoe hun bewindsvrouw het park
weer schoonmaakte. Achteraf lekte uit
dat Thatchers persjongens het straatvuil
vooraf op het gazon hadden gedepo
neerd, waar 'de bazin' het zou oprui
men.
Dossers
Londen heeft naar schatting 75.000 dak
lozen, van wie minstens 30.000 verblij
ven in kraakpanden. In de Britse hoofd
stad is het aantal mensen dat geen on
derdak heeft de laatste jaren sterk toege
nomen. Een groot aantal oudere daklo
zen 'kampeert' elke nacht in 'Cardboard
City', de kartonnen stad die zij hebben
opgebouwd onder een verkeersrotonde
tussen Waterloo Bridge en Waterloo Sta
tion.
De meeste 'dossers' (zoals dergelijke
zwervers hier worden genoemd) zijn nog
vrij jong. Michelle en James bijvoor
beeld. Zij installeren zich daar geregeld
op The Strand - een straat in hartje
Londen - voor Boots, de bekende drug
store. James is 18, Michelle 17.
„Als ik een baan vind, dan trouwen we",
zegt James, die best weet dat hij zonder
vast adres nooit aan werk zal komen en
dat Michelle en hij wellicht nooit een ei
Boven: Een bekend beeld in Manchester deze week: de gedetineerden die de opstand in de Strangeways-gevangenis
hebben georganiseerd, houden vanaf het dak van het gebouw de politie op een afstand.
Links: Ook bij de poll tax-rellen' blijkt het toenemende gebruik van geweld door Britse jongeren.
FOTO'S: AP
gen dak boven hun hoofd zullen hebben.
Beide jonge bedelaars brengen doorgaans
de nacht door in de open lucht. Zij sla
pen in oude kratten of in dozen en sle
pen hpn schamele bezittingen, waaron
der een paar groezelige dekens en enkele
lappen stof, overal met zich mee.
Michelle en James zijn helemaal ver
zoend met hun leven in de straten van
Londen. Soms brengen ze een paar
nachten door in Centrepoint, die sierlij
ke wolkenkrabber op de hoek van New
Oxford Street en Tottenham Court
Road, die sedert enkele jaren gedeeltelijk
dienst doet als opvangcentrum voor
jeugdige daklozen. Daar krijgen ze maal
tijdbonnen met een waarde van ander
half pond per dag. Soms ruilen ze die
voor sigaretten. „Roken stilt de honger",
zegt James wijs. Bedelen doen ze natuur
lijk ook. Hun gemiddelde opbrengst is
vijf pond per dag. „Wij doen het om in
leven te blijven".
V ergeten mensen
De bekende Engelse tv-presentatrice Es
ther Rantzen noemt daklozen als James
en Michelle „de vergeten mensen". Ze
organiseert momenteel een nationale
'Sleep-Out'-week. Minstens 5000 Britten
zullen in juni enkele nachtjes doorbren
gen in de open lucht en van die gelegen
heid gebruik maken om geld in te zame
len voor echte 'dossers'.
Ondanks de vele verhalen over acute
werkloosheid en het schrijnende gebrek
aan huisvesting trekken uit noordelijke
en andere provincieplaatsen nog elke
week duizenden jongeren naar Londen.
Zij worden aangetrokken door de 'onbe
grensde' mogelijkheden van deze wereld
stad en belanden doorgaans ofwel in
kraakpanden ofwel in de haveloze ne
derzettingen van daklozen op beschutte
plekken van de binnenstad. Wat het hele
land betreft wordt verwacht dat het aan
tal daklozen onder de 25 jaar eind 1990
zo'n 125.000 zal bedragen.
Premier Thatcher trekt zich hun lot niet
al te sterk aan. Haar mogelijke opvolger,
Michael Heseltine, die voorwendt dat hij
veel menslievender is dan de Conserva
tieve bewindsvrouw, sprak onlangs de
mening uit dat dergelijke jongelui de
slachtoffers zijn van het almaar stijgende
aantal echtscheidingen. Hij noemde de
sterke toename „onaanvaardbaar". He
seltine is dan ook van plan als hij ooit
premier wordt alle daklozen te laten op
pakken door de politie.
Het is dus lang niet alleen premier That
cher die zich hardvochtig toont ten aan
zien van degenen die in hoge nood ver
keren. De hele politiek en filosofie van
de huidige Britse regering is afgestemd
op 'alles voor onszelf en zo weinig mo
gelijk voor anderen'.
Beloofde land
De premier koestert nog steeds het ijzer-
sterke verlangen streng te bezuinigen in
openbare sectoren zoals onderwijs,
volksgezondheid en sociale zorgen, waar
de gevolgen het ergste zijn (en almaar
ernstiger worden) voor de onderlaag van
de maatschappij. Dit zijn dan de men
sen die theoretisch evenveel 'poll-tax'
moeten betalen als beter bemiddelde en
rijke leden van de samenleving.
Wie kan bewijzen dat hij of zij niet be
schikt over het nodige geld voor de nieu
we gemeentelijke heffing zal worden ge
holpen door middel van kortingen en
uitkeringen, maar het principe dat alle
inwoners van een gemeente precies het
zelfde betalen, is nu tot stand gebracht.
Premier Thatcher noemt het „een eerlijk
systeem". Samen met haar man Dennis
is zij één van de vele rijke Britten die
voortaan veel minder gemeentebelasting
betalen. Voor de Thatchers bedraagt het
verschil bijna 3000 pond per jaar.
Eén van de grootste Britse klachten van
tegenwoordig is dat de regering-Thatcher
vrijwel niets doet voor de werkende
vrouw. In Groot-Brittannië is haar posi
tie de slechtste van heel Europa.
Jonge moeders met financiële proble
men laten de premier koud. Groot-Brit
tannië past al jaren een politiek toe van
zeer lage kinderbijslagen. Hoewel de
laatste tijd almaar meer vacatures ont
staan die door vrouwen zouden kunnen
worden vervuld, bieden maar weinig
jonge moeders zich ervoor aan. Zij ver
keren niet in de mogelijkheid te gaan
werken omdat de Britse staat vrijwel
geen kinderdagverblijven en kleuterscho
len opent.
Werkloosheid
Thatcher is 64 en zeer bemiddeld. Ze
hoeft niet te werken maar kan het ken
nelijk niet laten. Haar huidige machts
positie als hoofd van een gekozen dicta
tuur, met een meerderheid van bijna
140 zetels in het Britse parlement, ligt
haar na aan het hart. Ze wil de geschie
denis ingaan als één van de grootste mo
derne politici die haar land heeft gekend
Ondanks alle klachten op haar bewind
gaat premier Thatcher er prat op dat zij
het probleem van de langdurige werk
loosheid sterk heeft weten te verminde
ren. Inderdaad, zij is er in geslaagd de
werkloosheid terug te brengen van drie
miljoen naar nauwelijks anderhalf mil
joen. Maar het is een waarheid als een
koe dat voor vele Britten Thatchers be
loofde land een oord is waar je er zeer
warmpjes moet bijzitten wil je het hoofd
boven water kunnen houden.
ROGER SIMONS
LONDEN - Een langdurig verblijf
in Engeland, zoals het onze, ver
oorzaakt grijze haren. Maar die ge
ven je dan ook het recht om alles
wat zich daar momenteel voordoet
te bekijken met een bijzonder kri
tisch oog. Het mijne ziet op het
eerste gezicht weinig nieuws onder
de zon. De Britten zijn aardige
mensen, je kunt naar ze opkijken
omdat ze veel tot stand hebben ge
bracht en dingen aandurven die
buiten ons bereik blijven. Maar de
manier waarop ze hun eigen natie
runnen kan niet bepaald mens
vriendelijk worden genoemd.
Een Engelse regeling lijkt vaak nergens
op. Daarbij komt nog, dat veel dingen
altijd blijven zoals ze schier onafgebro
ken zijn geweest. De meeste Britten heb
ben een broertje dood aan zaken die hun
levenswijze in een andere richting stu
ren.
Er verandert dan ook niet veel in Groot-
-Brittannië. Het is nu 34 jaar geleden dat
mijn vrouw en ik onze tent hebben op
geslagen in de hoofdstad Londen. De
woningen, ziekenhuizen, schoolgebou
wen, treinen, wegen en zoveel andere
Britse dingen vonden wij toen al on
voorstelbaar ouderwets en in sommige
opzichten zelfs primitief. Ruim dertig
jaar later kleeft op de Britse woning
bouw en het openbaar vervoer nog
steeds het etiket: 'niet van deze tijd'.
Wat meer is: het verschil tussen rijk en
arm blijft even duidelijk afgetekend als
vroeger. Je ziet tegenwoordig veel meer
dure luxe-auto's, maar in het hart van
Londen wordt door jongeren om brood
gebedeld.
Dertig jaar geleden al kon het gebeuren
dat in de Londense binnenstad een iet
£eidóc<3ou/umt
