„Honderd procent beveiligen onmogelijk"
Aan trekkelijke
Csardasfürstin
KUNSTHISTORICI WILLEN NACHTWACHT NIET ACHTER SLOT EN GRENDEL
Nachtwacht twee
weken niet te zien
Nachtwacht heeft bewogen historie
Europa Nostra Award
Geldersche Kasteelen
Gedegen Johannes Passie van Laudate Dominum
-KUNST/RTV
CcidAcSoinotit
ZATERDAG 7 APRIL 1990 PAGINA 19
AMSTERDAM De
streep zwavelzuur die een
31-jarige Hagenaar giste
ren spoot op Rembrandts
Nachtwacht heeft op
nieuw de vraag opgewor
pen of de kunstwerken in
de Nederlandse musea
wel in deze vorm aan het
publiek getoond kunnen
worden. Kunst lijkt het
meest veilig achter slot en
grendel. Is dat de weg die
de musea moeten opgaan?
„Nee, zeker niet", luidt de be
sliste reactie van de directeur
van het Van Goghmuseum in
Amsterdam, R. de Leeuw.
„We zitten natuurlijk in een
wat ambivalente situatie. We
hebben hele kostbare voor
werpen in huis die we toch
aan een zo groot mogelijk pu
bliek willen tonen. Daar zijn
ze tenslotte voor bedoeld.
Kunst verliest haar functie als
je dat niet doet".
Dat neemt niet weg dat veilig
heidsmaatregelen noodzakelijk
zijn. „Soms zal dat het kijkge
not wat verminderen", zegt De
Leeuw met spijt in zijn stem.
„Veel schilderijen hangen in
middels achter glas. Dat is niet
ideaal, maar kunst is er om ge
zien te worden".
Directeur Derek Snoep van
het Frans Halsmuseum in
Haarlem zegt dat er voor de
grote Frans Halstentoonstel
ling die vanaf 12 mei plaats
heeft, extra voorzorgsmaatre
gelen zijn getroffen. Voor de
duur van de tentoonstelling,
waarvoor kostbare werken
eenmalig zijn uitgeleend, heeft
de organisatie van de expositie
een particuliere bewakings
dienst in de arm genomen om
de suppoosten te assisteren.
Snoep: „Wat je doet is voor
zorgsmaatregelen treffen,
maar honderd procent beveili
gen kun je nooit". Glazen
kooien, elektronische detectie
om mensen op grote afstand te
houden en maatregelen zoals
fouilleren vóór betreden van
het museum en slechts één be
zoeker tegelijk onder begelei
ding van een suppoost toela
ten, vindt Snoep 'absurde'
(Vervolg van de voorpagina)
AMSTERDAM De
Nachtwacht is waarschijn
lijk twee weken lang voor
het publiek niet te zien.
Daarna wordt het schilde
rij tijdelijk achter een gla
zen wand geplaatst zodat
de vernislaag kan drogen
en beschermd is tegen
stof.
Het omvangrijke doek is in
middels van zijn frame afge
haald voor een onderzoek
naar de beschadiging die een
31-jarige Hagenaar gisteren
inrichtte met verdikt, gecon
centreerd zwavelzuur. De af-
De Nachtwacht, met links de
zwavelzuurvlek die een 31-jari
ge Hagenaar er gisteren op
aanbracht.
deling waar de Nachtwacht
staat was gisteren voor het
publiek afgesloten. Het mu
seum is verder gewoon geo
pend.
De laatste keer dat het werk
werd beschadigd was in 1975,
toen een gestoorde man er
met een mes twaalf krassen
in kerfde. De herstel- en
schoonmaakwerkzaamheden
namen toen ruim een half
jaar in beslag. Alle oude ver
nislagen werden daarbij
weggehaald en er werd een
nieuwe vernislaag aange
bracht. De Nachtwacht, die
veel lichter van- kleur gewor
den was, werd tijdelijk ach
ter een glazen wand ge
plaatst wegens het rondvlie
gend stof, de droogtijd van
de lak en uit het oogpunt
van veiligheid. Het schilderij
van Rembrandt werd volle
dig in ere hersteld.
maatregelen die hun doel
voorbij zouden schieten. „Het
gaat er immers om dat je onge
stoord van kunst kunt genie-
De directeur van de afdeling
Schilderijen van het Rijksmu
seum, dr. P. van Thiel, onder
schrijft Snoep's mening. „In
1975, na de eerste beschadi
ging, hebben we de Nacht
wacht tijdelijk achter glas ge
zet. Dat was vooral omdat het
schilderij, de vernislaag al
thans, moest drogen. Ik vind
dat kunst gezien moet worden.
De openbaarheid van het mu
seum brengt gewoon enige ri
sico's met zich mee. Er zal nog
over worden gepraat of dit in
cident aanleiding is om onze
veiligheidsmaatregelen te ver
scherpen", aldus Van Thiel.
De Nachtwacht is niet verze
kerd. Het schilderij is eigen
dom van de gemeente die haar
kunstvoorwerpen niet verze
kert, zo verklaart Van Thiel.
Wat voor bedrag er gemoeid is
met het herstel van de Nacht
wacht is nog onbekend. Wie er
voor de kosten opdraait even-
De Amsterdamse kunst-Wet
houder M. Luimstra: „Het be
langrijkste is dèt de Nacht
wacht hersteld wordt. Over de
eventuele bijdrage van de ge
meente Amsterdam aan het
herstel kan ik nu nog niets
zeggen". De wethouder is met
Van Thiel van mening dat er
afdoende veiligheidsmaatrege
len zijn getroffen. „Wat moet
je nu nog meer? Het optimale
is gedaan aan beveiliging. Als
je nog meer veiligheidsmaatre
gelen gaat treffen kan je geen
kunst meer vertonen".
AMSTERDAM Met De
Nachtwacht is sinds de vol
tooiing in 1642 al heel wat af-
gesold. De beschadiging van
vrijdag is al de vierde: in 1915
bracht een gestoorde schoen
maker een kras aan en in 1975
viel het werk ten prooi aan
een in geestelijke problemen
verkerende onderwijzer. In
1815 werd het schilderij om
praktische redenen van 387
cm bij 500 cm afgesneden tot
361 cm bij 436 cm.
Rembrandt's beroemdste werk
heet officieel „De compagnie
van kapitein Frans Banning
Cocq en luitenant Willem van
Ruytenburch". Het schilderij
wordt De Nachtwacht ge
noemd omdat de in 1947 ver
wijderde bruine vernislagen
lange tijd hebben doen ver
moeden dat het om een nacht
tafereel ging.
Het schilderij werd, naar ver
luidt, in 1642 ook al niet en
thousiast ontvangen. De com
pagnie zou zelf niet erg tevre
den zijn geweest. De opstelling
van de mannen werd te wan
ordelijk gevonden.
Er stond het schilderij, waar
voor Rembrandt 1600 gulden
ontving, ook een tamelijk
zwervend bestaan te wachten.
Tot 1715 hing het in de Doe
lenzaal aan de Amsterdamse
Kloveniersburgwal, om via
het Amsterdamse Trippenhuis
(waarvoor het werd gecou
peerd) in het Rijksmuseum te
belanden.
Daar hing het van 1885 tot
1939. In dat jaar werd het in
verband met het oorlogsgevaar
overgebracht naar kasteel
Radboud bij Medemblik. Toen
het in 1941 ook daar te gevaar
lijk werd geacht, ging het gro
tendeels per boot naar de be
tonnen schuilkelder voor
kunstschatten in het Noord
hollandse Heemskerk. Onder
weg kreeg het met stevige
wind te maken en werd het
ook nog een nachtje onder een
afdakje van een schuur van
een smidse in het dorpje Win
kel gestald.
Uiteindelijk bleek de ingang
van de schuilkelder in Heems
kerk niet hoog genoeg en
moest het schilderij uit zijn
lijst worden gehaald. Met was
soepel gemaakt, werd De
Nachtwacht opgerold om een
cylinder, samen met een ander
werk. Tenslotte ging het schil
derij naar de Gemeentegrotten
van Maastricht om na dë be
vrijding via België in het
Rijksmuseum terug te keren.
Camelot:
schitterend
schouwspel
Camelot, de plaats in Groot-
Brittannië waar in de zesde
eeuw het hof van de legenda
rische Koning Arthur geves
tigd zou zijn geweest, was al
eens aanleiding tot enkele
films, een musical en een
soortgelijke productie van het
Koninklijk Ballet van Vlaan
deren.
Thans viert het Koninklijk
Ballet van Vlaanderen er zijn
20e verjaardag mee. Een schit
terend schouwspel, dit ballet
d'action, met alle vrouwen op
spitzen en de mannen zonder
uitzondering verbluffende
springers. Ridderschap, altijd
zicht- en voelbare poëtische
realiteit, nergens afwezige ly
riek, steeds gebed in theatrali-
teit, alles op basis van acade
mische schoonheid en kracht,
waarbij de virtuositeit duide
lijk middel en nergens doel
Deze dansstof, met uitlopers
naar de Griekse mythologie en
de bijbel en vanaf de middel
eeuwen literair uitwaaierend
door de gehele culturele we
reld, trekt in deze podium-
vorm als vanzelf de inhoud
aan. Het moet voor de Ameri
kaanse choreograaf Stuart Se
bastian, een theaterman in
hart en nieren en de enige
Amerikaan aan wie het Lon-
dende Royal Ballet zijn dans-
jeugd choreografisch toever
trouwde, heerlijk werken zijn
geweest.
Het zo uitzonderlijk goed ge
trainde Koninklijk Vlaams
Ballet is immers even jong als
dynamisch. Zelfs in een nood
lotsduet op de bekende Valse
Triste van Sibelius blijft de
sfeer verheven. Ook deze mu
ziekkeuze - fragmenten uit
suites en symfonieën van Sibe
lius - is karakteristiek voor dit
Vlaamse ensemble. De compo
nist uit het land van de dui
zend meren, Finland, samen
met koning Arthur strijdend
om macht en liefde in het
voormiddeleeuwse Engeland,
dat toen nog duizend gehei
men kende. Een unieke com
binatie, die borg stond voor
een even unieke uitvoering.
FRANK DELBOY
ARNHEM De Stichting
Vrienden der Geldersche Kas
teelen heeft in Arnhem uit
handen van Henri de Koster,
voorzitter van de internationa
le Federatie van Instellingen
ter Bescherming van het Euro
pees Cultureel Erfgoed, de Eu
ropa Nostra Award 1989 ont
vangen. De stichting kreeg de
onderscheiding omdat zij zich
al vijftig jaar inzet voor het
behoud en de restauratie van
Gelderse kastelen en buiten
plaatsen.
In de Grote of Eusebiuskerk
in Arnhem werd donderdag
j.l. het halve eeuwfeest van de
Stichting Vrienden der Gel
dersche Kasteelen gevierd. De
stichting werd in 1940 opge
richt door de toenmalige com
missaris der koningin mr. S.
baron van Heemstra.
Inmiddels heeft de stichting 21
Gelderse kastelen en landhui
zen in bezit. Door inspannin
gen van de stichting zijn in
middels zes kastelen openge
steld voor publiek: Ammersoy-
en, Cannenburch, Doorwerth,
Hernen, Verwolde en Zypen-
daal. Kasteel Rosendael zal op
22 mei van dit jaar heropend
worden.
Rhythm blues in
Haagse Koninginnenacht
DEN HAAG - In de nacht voor Koninginnedag zal zich in
het centrum van Den Haag een groot rhythm en bluesfesti
val afspelen. Bluesmuzikanten van internationale allure zul
len op twee buitenpodia spelen. Verder hebben dertig café's
voor die avond live-optredens geprogrammeerd. De defini
tieve programmering wordt in de loop van april bekendge
maakt.
Weduwe
VonKarajan
opent
expositie
Eliette von
Karajan,
weduwe van
Herbert von
Karajan,
opende
gisteren in
Salzburg een
expositie met
foto's van de
vorig jaar
overleden
sterdirigent.
De tentoon
stelling
bestaat uit
het werk Von
Karajans
persoonlijke
fotograaf
Siegfried
Lautwasser
(zie foto). De
expositie
wordt
georgani
seerd ter
gelegenheid
van de
Salzburger
Operette ,Die Csardasfürstin' van
Emmerich Kalman door Odes De
Residentie Operette o.l.v. Patrice
van Opstal. Prins Willem-Alexander-
zaal, Den Haag.
Het talrijke publiek in de
Prins Willem-Alexanderzaal
had gisteravond volop de gele
genheid open doekjes uit te de
len aan de medewerkers van
'Odes De Residentie Operette'
zoals de nieuwe naam van het
gezelschap luidt. Het 57 jaar
oude Odes bracht de operette
'Die Csardósfürstin' van de in
1953 overleden Emmerich
Kólmón en dat werd een voor
stelling met vaart, kleur en ge
voel voor theater.
Op het podium en in de or
kestbak werd de succes-ope
rette met veel overtuiging
neergezet, de voorbereiding
wierp rijpe vruchten af. 'Die
Csardasfürstin' beleefde z'n
première in 1915, in 1927 werd
de operette voor het eerst op
het witte doek gezet als stom-
•me film, in 1934 en in 1951
werd het werk opnieuw ver
filmd. Hoewel Kalmón tal van
operettes heeft geschreven
was het juist deze operette
waarmee hij naam maakte. De
aantrekkelijkheid van de
voorstelling door Odes lag in
de eerste plaats in de levendi
ge, beweeglijke regie van Dick
Schaar. Alle figuren op het po
dium gaven een ontspannen
indruk en dat maakte het kij
ken tot een genoegen en ook
het luisteren een over het al
gemeen aangename bezigheid.
Dirigent Patrice van Opstal
had het geheel uitstekend in
de hand en hij liet het Amster
dams Begeleidings Orkest re
delijk goed klinken. Loes van
Croonenburg als Sylva was de
ster van de avond, zij speelde
charmant en zong welluidend.
Maar ook de overige solisten
haalden een ruime voldoende
zoals Mary Kok (Stasi), Hans
van Loon (Boni), Hans Hof
land (Edwin), Henk van Blerk
(Leopold), Nel den Boer (An-
hilde) en Hans Baptist (Feri).
Het gloedvolle aandeel van het
koor mag niet onvermeld blij
ven. Odes kan een succesvolle
voorstelling in de annalen bij
schrijven.
ADRIAAN HAGER
De Johannes Passion van Bach door
C.O.V. Laudate Dominum, Voorburg
o.l.v. Eduard Nieland. Oude Kerk,
Voorburg. Vrijdagavond.
De C.O.V. 'Laudate Domi
num' Voorburg heeft een
lange traditie in het bren
gen van de Johannes Pas
sion in de Paastijd. In een
uitverkochte Oude Kerk,
sfeervol bijgelicht door
kaarsen, leidde dirigent
Eduard Nieland zijn koor,
een Begeleidingsorkest en
zes zangsolisten voortva
rend en muzikaal door
deze emotioneel geladen
Het openingskoor deed even
het ergste vermoeden door de
volstrekt ongelijke begelei
dingsfiguren van de violen.
Het orkest moest het inder
daad voornamelijk van zijn
uitstekende blazers hebben,
ook al trokken de violen later
enigszins bij.
Organist Rob Goorhuis lever
de op het orgel een rustige een
betrouwbare begeleiding en
ook de verschillende instru
mentale soli - met name viola
da gamba en hobo da caccia -
hadden een goed niveau. Het
koor kent zijn muziek en nam
de meeste moeilijke barrières
heel aanvaardbaar, een enkel
'wohin' daargelaten. De dra
matische 'turbae' hadden vaart
en de nodige lading en de diri
gent zorgde ervoor dat men
nergens uit de bocht vloog.
Die macht had hij niet over de
zangsolisten die het zo nu en
dan moeilijk hadden om in de
vrij snel genomen aria's hun
adem goed te verdelen en tot
dramatische uitdrukking te
komen. De twee hoofdfiguren,
de evangelist Ludwig van Gij-
segem en de Christuspartij
door Frans Huyts vormden de
onbetwiste top van het solis
tensextet. De emotioneel sterk
betrokken evangelist van Gij-
segem heeft een technisch
goed ontwikkelde, lichte stem
waarmee hij deze veeleisende
tenorpartij uitstekend aankon.
Als hij zich niet had laten ver
leiden om soms te gehaast te
zingen en één gepassioneerd
recitatief zo snel te nemen dat
de helft van de noten sneuvel
de, was zijn optreden perfekt
geweest.
Joep Bröcheler is met zijn gro
te en gulle bas meer een ope
razanger en soms, hoe fraai
van klank ook, te onbeheerst.
Marijke Nieuwen weg en He-
leen Resoort hebben goede
stemmen, maar weinig adem
en persoonlijkheid. De jonge
tenor Rob Stallinga tenslotte
zal zijn uitstekende stem nog
wat verder moeten scholen
maar houdt beloftes in voor de
toekomst.
ERIK BESIER
Volle schouwburg voor Venetiaans vertier
Koor, ballet en orkest van De Hoofd
stad Operette met „Eine Nacht in
Venedig" van Johann Stauss jr.
(1825-1899). Regie: Hans Fretzer,
choreografie: Gerhard Senft, decors:
Jan van Hemert, muzikale leiding:
Martin Malzer. Leidse Schouwburg,
6 februari. Herhaling: vanavond.
Na 107 jaar slaan de getoonzet
te capriolen van de hertog van
Urbino en consorten nog
steeds aan te slaan. Johann
Strauss' luchtige 'Eine Nacht
in Venedig' uit 1883 was des
tijds een onmiddellijk succes
in Wenen en bleek gisteren
nog altijd goed voor een uit
verkochte schouwburg.
De komische misverstanden
worden door Delaqua, senator
van Venetië, in gang gezet,
wanneer hij verneemt dat zijn
vrouw Barbara voor een car
navalsbal in het paleis van de
hertog is uitgenodigd. Hij ver
trouwt zijn vorst voor geen
cent en wil daarom zijn vrouw
in een klooster in veiligheid
brengen. Tegelijkertijd vat Ca-
ramello, de kapper van de
hertog, het plan- op om de
schone Barbara voor zijn
werkgever te ontvoeren. Bar
bara zelf blijkt liever met De-
laqua's neef, Enrico, naar het
bal te gaan. Voor wie dat alle
maal te snel gaat: geen nood!
Eind goed, al goed.
De regie van Hans Fretzer was
terecht traditioneel: met ope
rettes moet je niet experimen
teren. Tegen de kleurrijke
achtergrond ontspon zich een
duizelingwekkend spel van
gracieuze balletten, botte grol
len en onbeholpen achtervol
gingen, doorspekt met fraaie
ariettes en veel gekissebis.
Slecht een enkele maal verliep
de samenwerking met het or
kest, dat zijn partijen zorgvul
dig en met de nodige zwier
uitvoerde, wat hortend.
Nico Schaap was een prima
hertog, en ook Germaine
Compier (Annina) en de sop
raan Anita Heins (Ciboletta)
kregen volop bijval. Jacco van
Renesse (Pappacoda), Ton
Hofman (Caramello) en Dick
Schaar (Delaqua) hadden met
hun sluwe en parmantige on
benulligheden de lachers op
hun hand.
TOM STRENGERS
Ikonen gestolen
uit klooster
HUYBERGEN Uit het Wilhelmietenmuseum in Huybergen
zijn deze week vijftig waardevolle ikonen en gebruiksvoorwer
pen uit de 13e en 14e eeuw gestolen. Het museum is onderge
bracht in het Sint-Marieklooster.
De waarde van de gestolen ikonen wordt geschat op 200.000 gul
den. Ze maken deel uit van de collectie van wijlen professor
Hendrix. Het museum had ze in bruikleen. Verder zijn beelden,
zilveren kelken en tinnen bekers gestolen. De waarde daarvan
is niet bekend.
De politie denkt dat de diefstal een goed georganiseerde actie
was. De inbrekers hebben een met zware luiken beveiligd raam
opengebroken. Het alarm is afgegaan, maar niemand van de be
woners van het klooster heeft iets gehoord. De politie onder
zoekt of er verband bestaat tussen deze inbraak en een aantal
inbraken dezelfde nacht in het aan de andere kant van de Ne
derlands-Belgische grens gelegen plaatsje Essen.
„Nederlands Centrum voor
Amateurtoneel schiet tekort"
DEN HAAG Het Nederlands Centrum voor Amateurtoneel (NCA) schiet
tekort in zijn voornaamste taak: het ondersteunen van het amateurtoneel in
Nederland. t)at heeft de Raad voor de Kunst gisteren gesteld in een door de
minister van WVC gevraagd advies. „Door zijn beperkte taakopvatting stijgt
het NCA in onvoldoende mate uit boven het niveau van de verschillende
regionale centra", aldus de Raad. Het ontbreekt het NCA aan visie en een
duidelijk geformuleerd beleid. Nieuwe ontwikkelingen binnen het amateur
toneel worden door het NCA onvoldoende gezien en daardoor niet, of te
laat, in beleid omgezet. Amateurprodukties met een voorbeeldfunctie heb
ben geen prioriteit. Verder zijn de kadervorming en het aanbod van cursus
sen en opleidingen onvoldoende. Ook concentreert het NCA zich teveel op
de eigen leden. De Raad voor de Kunst vindt het nodig dat het NCA een
nieuw beleid ontwikkelt. Er is echter tevredenheid over de wijze waarop het
ftCA de documentatie op peil houdt, aan informatievoorziening doet en re
pertoire-ontwikkeling adviseert. NC A-directeur F. Heine kon begrip op
brengen voor sommige punten van kritiek, maar vond dat andere zaken bij
de Raad voor de Kunst waarschijnlijk „niet helder zijn overgekomen".
Museum moderne kunst in
Amsterdams Spiegelkwartier
AMSTERDAM In een oud bankgebouw aan de Spiegelstraat
in de hoofdstad komt een museum voor moderne kunst. Initia
tiefnemer is een particulier van wie de naam nog niet bekend is.
In het pand wil hij zijn eigen kunstcollectie en objecten van
vrienden en relaties tentoonstellen.
Het pand staat volgens de Amsterdamse dienst ruimtelijke orde
ning al enkele maanden leeg. De werkzaamheden zullen waar
schijnlijk al dit jaar beginnen. De plannen voor een museum
passen goed in het streven van de gemeente het doodse stukje
Spiegelstraat tussen Heren- en Keizersgracht te verlevendigen.
Aan de overkant van het voormalig bankgebouw, waar tot voor
kort de lerarenopleiding d' Witte Lelie was gevestigd, komen op
korte termijn antiekwinkels. Het Spiegelkwartier staat bekend
om de grote verscheidenheid aan antiekzaken. Het karakteris
tieke bankgebouw, dat ongeveer de helft van de straat in beslag
neemt, zal ingrijpend worden verbouwd. In het souterrain wordt
ook een restaurant gevestigd.
Arthur Japin wint jeugdtheaterprijs
DEN BOSCH Arthur Japin (33) uit Amsterdam
heeft de eerste prijs van de schrijfwedstrijd Jeugd
theater gewonnen. Hij krijgt de prijs - 2.500 gulden
- voor zijn toneelstuk „Tassen". Hij heeft het be
drag vrijdagavond gekregen tijdens het Jeugdthea
terfestival in Den Bosch. De wedstrijd is een initia
tief van het Utrechts Toneelschrijversproject.
Leo Hogenboom en Michaël van Buuren, beiden
uit Utrecht, behaalden met hun toneelstuk „Het
Grote Nokken" de tweede prijs. De derde ging
naar Ton Fleurie uit Amsterdam voor „Rits in je
rug". Met „Tassen" debuteert Japin in het jeugd
theater. Zijn stuk biedt volgens de jury de meeste
mogelijkheden om met een goede regie en goed ac
teren tot een theatrale gebeurtenis kan uitgroeien.
Japins toneelstuk zal in het seizoen 1990/1991 als
professionele produktie uitgebracht worden door
TheaterPlatform Utrecht.
De wedstrijd leverde in totaal 27 inzendingen op.
