van heelal
Telescoop op weg naar 'begin'
Steven Spielberg: nu films
voor een ouder publiek
De Klerk
en Mandela
maken
een nieuwe
afspraak
Radio Yaticaan prijst houding Boudewijn in abortuskwestie
BUITENLAND £eidóe<2ou/iant vrijdag 6 april 1990 pagina 6
KAAPSTAD De Zuida-
frikaanse president De
Klerk en ANC-leider
Mandela hebben gisteren
een nieuwe datum vastge
steld voor formeel overleg
tussen de regering en het
ANC. In een persconfe
rentie na afloop van zijn
drie uur durende informe
le ontmoeting met Mande-
la wilde de Klerk geen
datum of plaats noemen
voor de gesprekken.
Voorafgaand aan het gesprek
verweet De Klerk Mandela
druk te hebben uitgeoefend op
de leiders van de zwarte thuis
landen om niet in te gaan op
de Klerks uitnodiging eerder
op de dag met hem te komen
praten. Volgens De Klerk was an
het besluit van vier van de zes 0g
leiders om verstek te laten uS
gaan „niet vrijwillig" geweest. Hr
De president zei verder dat hij [ge
Mandela tijdens hun gesprek fn
had voorgehouden „dat nie- [rij
mand discussies moet tegen- Ln;
gaan die op zo ruim mogelijke
schaal dienen te worden ge- ie
houden". De Klerk verklaarde pa
dat het politieke geweld dat jee
overal in het land gaande was Ui
„openhartig en duidelijk" ter j>n
sprake was gekomen. Hij zei j
de indruk te hebben gekregen 1
er „algemene overeen
stemming" bestond dat aan het
geweld een einde moest ko-
n en dat het noodzakelijk l
3 een sfeer te scheppen
arin „normale politieke
processen" kunnen plaatsvin
den.
In het kleinste Zuidafrikaanse
thuisland Venda heeft het le
ger gisteren de regering ten
val gebracht. Het nieuws over
de coup tegen president Frank j_
Ra vele werd door de be vol- jjdi
king met enthousiasme be- fa
groet. De regering van Ravele j.5
3 de afgelopen weken het ^'L
doelwit van felle protesten joF
van de bevolking die eiste dat |8.
Venda, dat in naam onafhan- F
kelijk is, weer formeel onder M™
Zuidafrikaans bestuur wordt jg"
gebracht. (se
FILM
ROME/BRUSSEL Het
radiostation van het Vati
caan heeft de Belgische
koning Boudewijn giste
ren geprezen om zijn wei
gering de nieuwe Belgi
sche abortuswet te teke
nen. In een inleiding tot
een nieuwsbericht zei de
radio, dat de koning een
„nobele en moedige keus"
had gemaakt, die werd in
gegeven door zijn „zeer
strenge morele geweten
en zijn onbetwistbare ge
voel van souvereiniteit".
Intussen is de constitutionele
crisis rond de Belgische ko
ning voorbij. Gisteren besloten
de gezamenlijke kamers van
het parlement met 245 stem
men voor en 93 onthoudingen
een einde te maken aan Bou-
dewijns „onmogelijkheid te re
geren". Een meerderheid van
de Belgische volksvertegen
woordigers bleek evenwel
voor structurele wijzingen van
de grondwfet te zijn, die herha
ling van dit soort staatkundige
spanningen moet voorkomen.
Premier Martens zelf had zo'n
grondwetswijziging overigens
al aan het begin van de verga
dering aangekondigd.
Het waren vooral de Vlaamse
en de Waalse liberalen die
zeer ernstige bezwaren tegen
de door de koning en de rege
ring van premier Martens ge
voerde beleid hadden. De lei
ders van beide liberale fracties
vonden dat de koning het
recht niet heeft zijn handteke
ning onder een wet te weige
ren. Ook vonden ze de daarop
volgende reactie van de rege
ring „ongrondwetig". De rege
ringspartijen schaarden zich
evenwel achter hun ministers.
Herman van Rompuy van de
CVP (de christen-democraten)
zei dat de regering „ons land
voor een onvoorstelbare crisis
heeft behoed".
De opmerkelijkste gebeurtenis
in het voor Belgische begrip
pen zeer kalme en waardige
debat was de voorlezing door
premier Martens van de brief
die Boudewijn eind vorige
week aan de regering schreef
en waarin hij meedeelde de
abortuswet op grond van ge
wetensbezwaren niet te kun
nen ondertekenen. De koning
nam vierkant stelling tegen de
wet die, volgens hem „door de
bevolking zal worden gebruikt
als een toevldcht tot vruchtaf
drijving". De koning schreef
ook dat de wet uiteindelijk
„tot een vermindering van de
eerbied voor het leven van de
zwaksten" zou leiden. Daarom
wilde hij geen verantwoorde
lijkheid dragen. „Is het nor
maal dat ik de enigé Belgische
burger ben die tegen zijn ge
weten in moet handelen?", zo
vroeg Boudewijn zich in zijn
schrijven af.
Koning Boudewijn foto: anp
STERREGISSEUR GAAT HET RUSTIGER AAN DOEN
HUBBLE- PROJECT BRENGT KOSMISCH VERLEDEN IN BEELD
LONDEN Steven Spiel-
berg domineerde de Hol-
lywoodse filmwereld van
de jaren tachtig.
Steven Spielberg: „Als de jeugd duistere, cynische dingen wil zien kan ik wel Inpakken".
kwam meer dan tien jaar gele
den van acteur Richard Drey-
fuss, die per se de mannelijke
hoofdrol wilde spelen in de
film. „Als je iemand anders
neemt voor de rol van Pete
vermoord ik je", zou hij tegen
Spielberg gezegd hebben.
In 1980 werd een scenario
schrijver aangetrokken, maar
van een film is het toen niet
gekomen. Spielberg: „Ik was
er emotioneel gezien nog niet
rijp voor. Ik kon ook geen
hoofdrolspeelster vinden". In
middels heeft Spielberg zijn
vrouwelijke hooidrol gevon
den in de persoon van Holly
Hunter, de actrice die naam
gemaakt heeft als tegenspeel
ster van William Hurt in de
film 'Broadcast News'. „Ik
kende haar niet, maar toen ik
tien minuten van 'Broadcast
News' gezien had wist ik: „Zij
is het, ik heb mijn cast".
Ouder publiek
Spielberg lijkt niet echt van
plan het bijltje erbij neer te
gooien na het succes van 'Bat
man'. Verre van dat: Spiel
bergs bedrijf (Amblin Enter
tainment) heeft plannen voor
een serie films voor een wat
rijper publiek, dat volgens de
statistieken weer naar de bio
scoop gaat. Voor de film 'Dad'
met Jack Lemmon - deze
week in Nederland in premiè
re - tekende Spielberg als pro
ducer.
Geruchten gaan dat Spielberg
van plan is het theatersucces
van ae jaren tachtig, de musi
cal 'Phantom of the Opera', te
verfilmen. De musical is ge
schreven door een Engelsman
die veel gemeen heeft met
Spielberg: zijn lengte, zijn
banksaldo, zijn appartement in
de Trump Tower en zijn talent
- Andrew Lloyd Webber.
„Andrew en ik zijn in vele op
zichten dikke vrienden, maat
jes, broers. We zien elkaar heel
vaak. We denken hetzelfde,
we maken ons druk om dezelf
de dingen, we lijken erg op el
kaar. We hebben het over
'Phantom of the Opera' gehad,
maar ik wil niet echt een to-
,taal gezongen libretto verfil
men. Ik zou een moderne
maar traditionele musical wil
len maken waarin zowel ge
praat als gezongen wordt. Ik
vond 'Phantom' fantastisch -
geniaal -, maar het libretto
zit me dwars voor de film.
Maar je zult zien: ik krijg vast
ongelijk wanneer de film een
maal uitkomt en een enorme
miljoenenklapper wordt".
Grief
Een grief die vele mensen te
gen Spielberg koesteren is dat
hij de rechten koopt van boe
ken en toneelstukken om ze
vervolgens niet te verfilmen.
Op zichzelf geen misdaad na
tuurlijk, maar zo krijgen ande
ren ook niet de kans dat te
doen. Een van de juweeltjes in
Spielbergs schatkist was 'Peter
Pan'. „'Peter Pan' is nu terug
naar Disney. Ik wilde de film
,niet maken omdat Max toen
'net geboren was. Ik wilde een
pappa zijn, en niet de hele dag
zeven kinderen aan touwen
Eén daarvan, de NTT (New
Technology Telescope) van de
Europese astronomische orga
nisatie ESO, die een plaats
heeft gekregen op het 2.400
meter hoge La Silla-bergpla-
teau in de Andes, is begin fe
bruari officieel in gebruik ge
nomen. Al tijdens de proefpe
riode leverde die NTT met zijn
zichzelf corrigerende optiek
Vorig jaar opnamen af die qua
scherpte overeenkomend
met het zien van een kwartje
op een afstand van tien kilo
meter alles wat tot dan met
aardse telescopen was gedaan,
in de schaduw stelden.
Jakobsen tilt overigens niet zo
zwaar aan een mogelijke 'pres-
tigestrijd' tussen HST- en
NTT-fans. „Ik vind niet dat
het een kwestie is van elkaar
beconcurrerende systemen. De
Hubble-telescoop (genoemd
naar de befaamde Amerikaan
se astronoom Edwin P. Hub
ble, die in 1953 overleed) en de
nieuwe instrumenten die in de
Andes en op Hawaii worden
gebouwd, kunnen elkaar juist
heel goed aanvullen". Volgens
Jakobsen is er voor de HST
een duidelijke pioniers-missie
weggelegd doordat bepaalde,
betrekkelijk kortstondige ob
servaties met de ruimte-tele
scoop naderhand kunnen wor
den gevolgd en uitgediept door
veel langduriger waarnemin
gen en onderzoekingen via
aardse observatoria.
Zwarte gaten
Het hart van de HST wordt
gevormd door een primaire
spiegel met een doorsnede van
2,4 meter, waaraan in totaal 28
maanden is geslepen en gepo
lijst. Op aarde zijn er verschei
dene observatoria met een
grotere spiegel (de grootste, zes
meter, is van Sovjet-makelij
en bevindt zich op de Krim),
maar door zijn 'werkplek' bo
ven de dampkring zal het
HST-instrumentarium toch
veel verder en scherper kun
nen zien. Hij zal het licht kun
nen opvangen dat misschien
wel veertien miljard jaar gele
den werd uitgestraald door ob
jecten uit het beginstadium
van het heelal en die voor een
groot deel al lang niet meer
bestaan. Daarbij zal vooral de
door West-Europa ontwikkel
de en bekostigde FOC (een ca
mera voor het waarnemen van
lichtzwakke objecten, die zelfs
met de grootste aardse telesco
pen nog nooit gezien zijn) een
zeer belangrijke rol spelen.
Europa heeft vijftien procent
aan de kosten van het HST-
project bijgedragen. In ruil
daarvoor krijgen Europese we
tenschappers nu ook vijftien
procent van de beschikbare
observatietijd. Over gebrek
aan belangstelling valt bepaald
niet te klagen. Voor het eerste
jaar werden in totaal maar
liefst 11.000 uren waarne-
mingstijd gevraagd, terwijl er
maar 1.200 beschikbaar waren.
Een internationale groep ge
leerden selecteerde uiteinde
lijk 162 uit de 566 ingediende
voorstellen, afkomstig uit der
tig verschillende landen. Tot
die geaccepteerde voorstellen
behoren plannen voor een
speurtocht naar zwarte gaten
in naburige melkwegstelsels,
bestudering van het myste
rieuze centrum van onze eigen
Melkweg en onderzoek naar
neutronensterren die bizarre
uitbarstingen van gammastra
ling produceren.
SJOERD VAN DER WERF
Na zijn visitekaartje 'Jaws' in
de jaren zeventig, begon hij
het nieuwe decennium met
'E.T.' - nog steeds de meest
succesvolle film ooit ge
maakt -, werkte zich door de
'Indiana Jones'-trilogie heen,
kreeg 11 Oscarnominaties voor
'The Color Purple', regisseerde
'Empire of the Sun' - door ve
len gezien als zijn belangrijk
ste wérk -en vond daarnaast
nog de tijd een scala van popu
laire films te produceren, van
'Back to the Future' tot 'Who
Framed Roger Rabbit'.
In totaal is Spielberg verant
woordelijk (als regisseur of
producent) voor 7 films in de
top 20 aller tiiden.
Aan het einde van de jaren
tachtig kwam echter een film
die op alle punten beduidend
afwijkt van de Spielbergethiek*
van liefde, een lach en opti
misme. De film is duister,
zwaarmoedig en cynisch, en
nog populairder geworden dan
welk werk van Spielberg dan
ook, 'E.T.' uitgezonderd: 'Bat-
,,'Batman' was een triomf van
productie, design en atmos
feer", zo vertelt Spielberg.
„Maar voor mij was de inten
tie van de film onduidelijk.
Voor mij betekende de film
rook en donkere schaduwen
en Nicholson was natuurlijk
fantastisch. Maar afgezien van
Nicholson en de sets ontging
hij mij volkomen. Omdat de
film in Amerika zo aansloeg -
alhoewel minder in Europa -
dacht ik: 'misschien ben ik
m'n voeling kwijt".
De vraag is of het Amerikaan
se publiek een andere richting
ingeslagen is dan Spielberg, of
was 'Batman' gewoon een uit
zondering? „Je moet een paaf
jaar wachten voor je weet
waarvoor het publiek nogj
meer warmloopt' vindt Spiel
berg. „'Batman was in Ameri
ka een rage en kwam en ging
al weer snel, zoals de meestej
rages. Maar kinderen vonden:
De gestorven piloot Richard Dreyfuss ontmoet engel Audrey Hepburn in Spielbergs 'Always', vol
gende week in première.
de film goed, de duisternis van
de film sprak ze aan. Willen
de kinderen van de jaren ne
gentig duisternis en zwarte
humor? Als dat zo is kan ik
wel inpakken, want dat soort
films kan ik niet maken. Dan
zal ik ander werk moeten zoe
ken".
Wat voor werk vraag je je af.
Spielberg: „Ik zou het niet we
ten. M'n zoon opvoeden, meer
kinderen krijgen. Ik heb het
afgelopen jaar twee films ge
maakt, 'Always' en 'The Last
Crusade', en ik heb tegen me
zelf gezegd: 'Twee films in een
jaar, ik ben '42 jaar, wat doe ik
mezelf aan? Waar is de kwali
teit van het leven?' Ik neem
dit voorjaar en deze zomer vriji
- eind mei komt de baby".
De aanstaande moeder is Kate
Capshaw, tegenspeelster van
Harrison Ford in 'Indiana Jo-
feweest met de actrice Amy
rving, bij wie hij een vier jaar
oude zoon heeft, Max. „Amy
heeft Max de ene week, ik de
andere. Dan ben ik een full
time vader".
Chip
Spielbergs eigen vader was
een elektrotechnicus en maak
te deel uit van het team van
wetenschappers dat de eerste
computers ontwikkelde. Op
een dag kwam hij thuis bij zijn
gezin in Arizona en toonde
zijn kinderen een chip.' „Dit is
de toekomst", zei hij. De elfja
rige Steven pakte de chip en
slikte hem door, hetgeen mis
schien een veklaring is voor
zijn uitzonderlijke begaafd
heid. Dat zijn vader een wor
kaholic was heeft zeker een
invloed gehad op zijn eigen
houding ten opzichte van zijn
„Mijn vader had een heel plan
Ik
uitt
moest electrotechnicus of dok
ter worden, en dus stond hij
erop dat ik op school de vak
ken volgde die daarvoor nodig
waren, zoals wis- en scheikun
de, waarin ik verschrikkelijk
slecht was. Natuurlijk ging ik
precies de andere kant op en
trad in mijn moeders voetspo
ren. Zij is concertpianiste en ik
koos voor de artistieke bena
dering van het leven. Ik wil
Max dit niet aandoen. Van mij
hoeft hij de filmindustrie niet
in. Hij moet later doen wat hij
wil. Misschien is hij de film
wereld dan wel zo zat dat hij
kiest voor electrotechniek'L
Onlangs is Spielbergs laatste
film 'Always' in Amerika in
première gegaan (op 6 april
volgt de Nedèrlandse). Het
idee voor de film, een remake
van de Spencer Tracy-film 'A
Guy Named Joe' uit 1944,
voor een blauw doek regisse-l
ren. Ook had ik Peter Pan ge-I
bruikt als inspiratiebron voorl
'E.T'. Ik had het gevoel datl
een verfilming van 'Peter Panï
gezien zou worden als een ve
volg op E.T. of als jatwerk 1
|mijn eigen film".
In de hoogtijdagen van 'E.T.I
ging het gerucht dat Spielberg
1 miljoen dollar per dag 1
diende. Het was niet w
■maar hij maakte zich er
zorgen over. „Ik werd er
een beetje paranoïde van,
dacht dat de belastingen zou- T
den opbellen van: 'Is dat waar? J
Waar blijft ons geld dan?'
Als Spielberg zich ergens zor-'AS
jgen over moet maken, dan zijnipa
jdat de hooggespannen ver-tko
Vachtingen van het bioscoop- gri
[publiek. Iedereen verwacht: j
dat alles wat hij aanraakt inch
goud verandert. Waarschijn-ian
lijk is dit vooral de oorzaak dat rug
ihij de filmwereld tijdelijk dein
rug toekeert voor een meer ko
'huiselijk leven. sl
IAIN JOHNSTON!
(c) The Times, Londei
NOORDWIJK „Ik
weet dat het moeilijk zal
zijn, maar we moeten al te
grote haast vermijden. We
zouden het eens kunnen
bederven De Deense
astronoom dr. Peter Ja
kobsen, wetenschappelijk
leider van het Westeuro-
pese deel van het Hubble-
ruimtetelescoop-project,
straalt enig ongeduld uit.
Maar juist hij weet als geen
ander dat er nog wel een paar
maanden zullen verstrijken
voordat de volgende week per
ruimteveer Discovery te lan
ceren Hubble Space Telescope
(HST) ook daadwerkelijk kan
beginnen aan zijn ongeveer
vijftien jaar durende astrono
mische ontdekkingsreis naar
het begin van het heelal.
Overhaasting is niet alleen ris
kant, maar ook zinloos. De
HST, beklemtoont Jakobsen, is
een zo „extreem ingewikkeld
ruimtevoertuig", dat het de
nodige tijd zal kosten om te le
ren er mee te werken. Boven
dien, als de Discovery-beman-
ning er eenmaal in geslaagd
zal zijn het toestel ter
grootte van en iets zwaarder
dan een gemiddelde auto
bus in zijn circa 600 km
hoge omloopbaan om de aarde
te parkeren, duurt het in elk
geval nog een maand of drie
voordat alle systemen zullen
zijn uitgeprobeerd. Daarna zou
het nog wel eens drie maan
den kunnen duren voordat de
eerste in wetenschappelijk op
zicht van belang zijnde beel
den naar de aarde kunnen
worden overgeseind. Als het
tenslotte eenmaal zo ver is,
zullen de HST-wetenschappers
en -technici al een zeer span
nende periode van hard wer
ken en schietgebedjes achter
de rug hebben.
In de beginfase van het project
de samenwerking van het
Amerikaanse bureau voor
lucht- en ruimtevaart (NASA)
met de Westeuropese zusteror
ganisatie (ESA) begon al in
1973 werd gemikt op een
lancering in oktober 1983. Die
lancering in 1983 stond ook
nog steeds gepland toen tegen
het eind van 1973 met de ont
wikkeling van de reusachtige
ruimtetelescoop werd. begon
nen. Eind 1980 werd echter al
duidelijk-dat als gevolg van fi
nanciële problemen 1983 geen
haalbare kaart was. Uitstel dus
tot januari 1985.
Maar toen deden zich verschil
lende technische problemen
voor, vooral met de qua ont
werp en uitvoering uiterst
veeleisende telescoop-spiegel,
en werd de lancering uiteinde
lijk naar oktober 1986 verscho
ven. Dat schema zou waar
schijnlijk gehaald zijn, maar de
ramp met ruimteveer Challen
ger (januari '86) leidde tot
nieuwe vertragingen. Pas in
januari van dit jaar kwam vast
te staan dat de ruim dertien
meter lange en 11.360 kg we
gende HST deze maand (vol
gens de laatste berichten ko
mende dinsdag) van start zou
kunnen gaan in het vracht-
compartiment van de door vijf
astronauten bemande Discove
ry-
Verbleken
Al die vertragingen hebben tot
gevolg gehad dat de HST uit
eindelijk wel eens een minder
De Hubble-
telescoop
ruim der
tien meter
lang en
11.360 kilo
zwaar is
even groot en
iets zwaarder
dan een ge
middelde au
tobus.
foto: afp
revolutionair en uniek onder
zoeksinstrument zou kunnen
zijn dan de ontwerpers, de
bouwers en de mensen die er
mee gaan werken, steevast be
weren. De superster, die nu al
zo'ri vier miljard gulden heeft
gekost en daarmee royaal het
duurste onbemande ruimte
voertuig tot dusverre is, lijkt al
lichtelijk te verbleken. Over
niet al te lange tijd zullen zijn
verwachte prestaties waar
schijnlijk worden geëvenaard
door op aarde geïnstalleerde
telecoopconstructies, waarbij
van de modernste technologie
gebruik wordt gemaakt.
