i'Iedereen moet in
kantoor een raam
open kunnen doen'
t
IEUWO
KONINKLIJK
HUIS
Eveline Herfkens (PvdA) directeur bij Wereldbank
Werkgevers zijn
woedend op Kok
Spoorstaking nog
niet van de baan
—BIN
A 2)
INNENLAND
£eicbe<3ou/La/nt
WOENSDAG 4 APRIL 1990 PAGINA 3
Misbruik
n alle basisscholen en
al van instellingen
>>loft deze week een
>rochure over sek-
lueel misbruik, be-
itemd voor kinderen
fan acht tot twaalf
n in aar, op de deurmat.
1 de)e titel ervan is 'Zoek
DtenBffiand en praat ero-
gtü-fer'. De initiatiefne
mers hopen dat veel
pen" jnderwijzers ertoe
ions)ver zullen gaan hier
van jan in de klas als on-
ter-Jerwijsproject aan-
In jacht te besteden.
j )eze scholier wilde
jaar niet op wachten.
I FOTO: ANP
BVD zou informanten
paspoort bieden
UTRECHT Het Landelijk Steunpunt
Vluchtelingen (LSV) start een onderzoek
naar de Binnenlandse Veiligheidsdienst
(BVD) die informatie zou inwinnen over (po
litieke) activiteiten van vluchtelingen en
asielzoekers.
Volgens het steunpunt worden asielzoekers
„bij herhaling" benaderd door BVD-recher-
cheurs. In ruil voor informati'e zou de vluch
teling een Nederlands paspoort of de vluchte
lingenstatus krijgen aangeboden. Een woord
voerster van het ministerie van binnenlandse
zaken, dat verantwoordelijk is voor BVD,
ontkent 'de praktijken. „Vluchtelingen en
asielzoekers worden niet anders behandeld
dan de gewone Nederlander. Er is helemaal
geen sprake van het aanbieden van een pas
poort of vluchtelingenstatus".
Boeren dreigen
met nieuwe acties
DRONTEN De akkerbouwers overwegen
volgende week donderdag opnieuw actie te
voeren. Zij hebben deze dag uitgekozen omdat
het kabinet dan naar alle waarschijnlijkheid
zijn standpunt bepaald over het vorige week
uitgebrachte advies van de commissie van goe
de diensten. In verband met Goede Vrijdag
wordt het wekelijkse kabinetsberaad volgende
week op donderdag in plaats van vrijdag ge
houden. Hoe de actie er precies uit gaat zien
kon K. Dijkstra, woordvoerder van de boeren,
gisteren nog niet zeggen. Hij sluit niet uit dat er
opnieuw trekkers de weg op gaan. Dijkstra
heeft zich met spijt neergelegd bij het tijdspad
dat de Kamer gisteren voor de behandeling van
het advies heeft uitgezet. Alsnog proberen kabi
net en Kamer de behandeling te laten versnel
len zal volgens hem moeilijk zijn.
Van Gennip mogelijk
naar 'denktank' CDA
DEN HAAG Mr. J. van Gennip,
plaatsvervangend directeur-generaal
Internationale Samenwerking van
het ministerie van buitenlandse za
ken, wordt mogelijk de nieuwe direc
teur van het Wetenschappelijke In
stituut van het CDA. De vacature bij
dit instituut is vorig jaar ontstaan
door het vertrek van drs. A. Oostlan-
der naar het Europees Parlement.
Van Gennip liet vandaag via zijn se
cretaresse weten „dat de procedure
nog loopt" en dat hij „verder geen
commentaar" heeft. De mogelijke be
noeming van Van Gennip komt niet
als een volslagen verrassing. De top
ambtenaar was al eerder actief in de
'denktank' van het CDA.
APK-KEURING VOOR GEBOUWEN BEPLEIT
N VANDAAG C\
IN HET VJ
DELFT Hoofdpijn, irri
terende ogen en huid,
vermoeidheid, lusteloos
heid, misselijkheid, duize
ligheid, een droge keel.
Zolang de financiers, ont
werpers, bouwers en in
richters van kantoren
geen belang hebben bij
een goede ventilatie van
een gebouw, zullen de ge
bruikers ervan klagen
over hun gezondheid. Al
leen harde cijfers over een
verhoogd ziekteverzuim
of een soort opgelegde
APK-keuring voor kli
maatinstallaties kunnen
de longen van Neerlands
I kantoorgebouwen zuive-
I Voor de zoveelste keer zal ir.
van M. Rolloos van TNO morgen
ken tijdens een themamiddag over
het 'Sick Building Syndrome'
1 een pleidooi houden voor sa-
j menwerking en vakmanschap
van beleggers, architecten,
aannemers, installatiebureaus
en beheerders van gebouwen.
Achttien jaar geleden al riep
hij tijdens een symposium op
tot een intensieve samenwer
king van alle mensen die bij
de totstandkoming van een ge
bouw zijn betrokken. Maar in
de tussenliggende periode is er
weinig veranderd.
Terwijl in de Verenigde Staten
werknemers weigeren in een
nieuw kantoor te kruipen
voordat de ventilatie is goed
gekeurd. snottert Nederland
door. Wetenschappers vragen
om wettelijke richtlijnen, maar
de overheid wil eerst harde
onderzoekgegevens zien. En
die ontbreken vooralsnog. Tot
die tijd fungeert TNO samen
met andere instituten als arts
van zieke gebouwen. Steeds
vaker leggen zij visites af om
dat werkgevers willen weten
waarom hun werknemers kla
gen over de atmosfeer.
Bacteriën
In acht van de tien gevallen
kunnen de oorzaken van de
klachten worden weggenomen
omdat ze te maken hebben
met. een klimaatinstallatie die
slecht (vaak zuinig) is afge
steld of met een verkeerde op
stelling van computerbeeld
schermen, waardoor irritatie
van de ogen kan optreden. In
twintig procent van de geval
len staat TNO voor een raad
sel. De oorzaak is dan niet te
vinden in allerlei technische
installaties, maar vermoedelijk
in de grote hoeveelheden bac
teriën en schimmels die in
kantoorgebouwen huizen.
Mensen dragen miljarden mi
cro-organismen met zich mee.
Een airconditionings- of venti
latiesysteem moet de hoeveel
heid verlagen. Maar als de
luchtfilters worden beschadigd
of niet regelmatig verwisseld,
groeit het aantal bacteriën en
schimmels en kan het bevoch
tigingswater besmet raken. De
micro-organismen worden
daarna voortdurend met de
ventilatielucht de kantoren in
geblazen, zodat hun aantal niet
afneemt maar toeneemt. Hoe
massaal de beestjes aanwezig
zijn in kantoorgebouwen en
welke invloed zij hebben op de
gezondheid van de mens,
wordt op dit moment onder
zocht door drs. B. Teeuw, we
tenschappelijk medewerker
van de faculteit Geneeskunde
aan de Rijksuniversiteit
Utrecht.
Nederland telt ongeveer zes
tigduizend kantoorgebouwen,
waar in totaal zo'n twee mil
joen mensen werken. Volgens
op buitenlands onderzoek ge
baseerde cijfers klagen naar
schatting 400.000 Nederlanders
over vage kwalen. „Vroeger
werden deze klachten als ge
zeur afgedaan, maar nu wor
den zij steeds serieuzer geno
men", weet Teeuw. Als weten
schapper spreekt hij van een
In de Verenigde Staten, en vooral in kantorencentra zoals het Newyorkse Manhattan, weigeren
werknemers in een nieuw kantoor te kruipen voordat de ventilatie is goedgekeurd.
FOTO: SP
'sick building' als minimaal
twintig procent van de men
sen regelmatig gezondheids
klachten heeft.
Dat er geen nauwkeurigere
cijfers bestaan, vindt Teeuw
begrijpelijk. Het is moeilijk te
achterhalen welke klachten
waaraan te wijten zijn. Is het
de slechte ventilatie waarom
iemand zo'n hoofdpijn heeft,
de herrie buiten, de stank van
de stencilmachine, het spaan-
plaatgas of de spanningen
thuis of op het werk? „Moei
lijk. Maar vast staat dat een
kunstmatig ventilatiesysteem
meer klachten geeft dan na
tuurlijke ventilatie", aldus
Teeuw.
Zonwering
Als hoofd van de afdeling Bin
nenmilieu bij TNO in Delft
weet ir. Rolloos alles over
kunstmatige ventilatie. Zijn
kantoor zou een verademing
kunnen zijn, maar is het niet.
Rolloos klaagt over het ontbre
ken van een zonnewering bui
ten, die veel effectiever werkt
dan luxaflex binnen. En in de
glazen muur zitten weliswaar
twee raampjes die open kun
nen, maar nergens zijn knop
pen waarmee je zelf het kli
maat kunt regelen. „Ieder in
dividu moet zelf het klimaat
kunnen regelen. Via een ther
mostaat of gewoon door een
raam open te zetten. Alleen al
psychologisch gezien hebben
mensen daar behoefte aan",
weet Rolloos.
Dat hij samen met duizenden
andere werknemers is overge
leverd aan een centraal wer
kende airconditioning heeft
alles met geld te maken. Apar
te knoppen en ramen die open
kunnen, kosten extra geld en
zijn een bedreiging voor de
energiekosten, die beheerders
graag willen terugdringen. Dat
deze extra investering op ter
mijn veel kosten kan bespa
ren, laat de bouwers van kan
toren koud. Teeuwe: „Ze den
ken niet vooruit, maar het
ziekteverzuim en prestatiever-
lies als gevolg van hinder en
klachten, kost Nederland vol
gens berekeningen ongeveer
1,3 miljard gulden per jaar".
Volgens Rolloos moet de op
drachtgever van een nieuw
kantoorpand hogere eisen stel
len, want architecten houden
over het algemeen weinig re
kening met klimaatbeheer
sing. „Gesloten gevels zijn
vaak noodzakelijk door de
verkeersoverlast buiten, maar
dan kun je uit psychologische
redenen best zorgen voor een
raam dat open kan". Rolloos is
ervan overtuigd dat het com
plexe binnenmilieu meer aan
dacht zou krijgen als er een di
recte link kon werden gelegd
met het ziekteverzuim. Maar
hij wil niet wachten totdat de
wetenschap dit verband heeft
aangetoond. Hij denkt aan een
soort wettelijke APK-keuring
voor klimaatinstallaties van
gebouwen. De keuring zou te
gelijkertijd een nieuwe markt
zijn voor bedrijven in luchtbe
handeling.
MONIQUE VAN DE VEN
4 april
Pieter van Vollenhoven
woont in de Aula van de
Technische Universiteit
Delft de afscheidsrede bij
van professor J.L. de
Kroes.
5 april
Prinses Margriet en Pieter
van Vollenhoven zijn in de
schouwburg van Drachten
aanwezig bij de uitvoering
van de musical „Foxtrot"
van Annie M.G. Schmidt
door leden van het Gronin
ger Studentencorps 'Vindi-
cat Atque Polit.
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Het
PvdA-kamerlid Eveline
Herfkens gaat de Neder
landse politiek verlaten
en wordt directeur bij de
Wereldbank in Washing
ton. Zij zal ook in deze
stad gaan wonen en dus
niet meer bij haar echtge
noot Ed van Thijn, de
burgemeester van Am
sterdam.
Mevrouw Herfkens wilde gis
teravond niets over haar hu
welijk zeggen. „Dat is absoluut
niet belangrijk. Aan mijn
voorganger bij de Wereldbank
is ook nooit gevraagd wat zijn
echtgenote ging doen".
Na de verkiezingen van vijf
maanden geleden is Eveline
Herfkens de zesde parlementa
riër die het voor gezien houdt.
Nijhuis, Nijpels (beiden VVD),
Borgman (CDA) en Schaefer
en Kombrink (beiden PvdA)
gingen haar voor. Herfkens:
„Ik ben nu negen jaar kamer
lid en dat vind ik een heel lan
ge tijd. Toen deze functie zich
voordeed, dacht ik: op die plek
kan ik ontzettend veel voor de
Derde Wereld doen. De We
reldbank is één van de belang
rijkste organisaties op het ge
bied van de ontwikkelings
hulp, dat altijd mijn grote inte
resse heeft gehad".
Herfkens wilde niet ontken
nen dat zij gehoopt had minis
ter voor ontwikkelingssamen
werking te worden in het der
de kabinet-Lubbers. Het werd
echter haar partijgenoot Jan
Pronk, die ook van 1973 tot
1977 dit ambt bekleedde. „Ik
billijk de reden waarom ik het
niet ben geworden. Wim Kok
wilde een aantal ministers in
zijn team hebben met ervaring
als bewindsman of -vrouw.
Dat was jammer voor mij,
maar ik heb Kok dat nooit
kwalijk genomen. Bovendien
is Pronk voor de Derde We
reld de beste minister die ik
mij kan voorstellen. In de
Tweede Kamer zou ik aan zijn
werk weinig toe te voegen
hebben. In Washington kan ik
waarschijnlijk nu meer doen
voor de Derde Wereld doen
dan in Den Haag", aldus Her
fkens.
Bij de Wereldbank wordt het
PvdA-kamerlid één van de
twintig directeuren. Zij zal op
treden als bewindvoerder na
mens Nederland, Roemenië,
Joegoslavië, Cyprus en Israel.
Grote landen hebben bij de
Wereldbank een eigen be
windvoerder; kleine landen
delen er één met andere sta
ten.
Eveline Herfkens
FOTO: DIJKSTRA
PVDA: BEDRIJFSLEVEN MOET
OPDRAAIEN VOOR WIR-TEGENVALLERS
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG De werk
gevers zijn woedend op
minister Kok (financiën)
die wil dat het bedrijfs
leven opdraait voor de
miljarden-overschrijding
op de investeringspremies
(WIR). „Dit plan is voor
ons onaanvaardbaar", al
dus directeur economische
zaken P. Verhaegen van
het VNO.
Kok schrijft in zijn 'kader
brief', waarin de grote lijn
voor de rijksbegroting voor
1991 wordt geschetst, dat de
staat opnieuw een forse te
genvaller kan verwachten op
de twee jaar geleden afge
schafte WIR, een fiscale pre
mieregeling die nog jaren na
werkt. Volgens de minister
moet het bedrijfsleven op de
één of andere manier voor
dit geld opdraaien. De PvdA-
fractie steunt Kok. „Com
pensatie vanuit het bedrijfs
leven is onvermijdelijk", al
dus PvdA-woordvoerder
Melkert. Met Kok wil Mel-
kert voorkomen dat andere
groepen de dupe worden van
de WIR-overschrijding.
De werkgevers krijgen steun
van minister Andriessen
(economische zaken), die
zich overigens op initiatief
van D66 morgen in de Ka
mer moet verantwoorden
over de WIR. De CDA-frac-
tie hield zich gisteren op de
vlakte omdat de kaderbrief
nog niet officieel is versche
nen en pas vrijdag in het ka
binet wordt besproken. Maar
ingewijden wijzen erop dat
het CDA vierkant achter
haar eigen minister Andries
sen staat. Bovendien zegt
CDA-fractieleider Brinkman
in het morgen verschijnende
blad De Werkgever van het
christelijke NCW dat bedrij
ven niet kaal geplukt mogen
worden. „Er moeten wel heel
goede argumenten zijn om
oude koeien uit de sloot te
halen", zegt Brinkman over
de WIR-problematiek. „Het
lijkt me nogal zwaar om inci
dentele meeruitgaven - en
dat zijn de WIR-overschrij-
dingen - te compenseren
met structurele lastenver
zwaringen. Dat vind ik
scheef".
Keihard
Kok schrijft in de kaderbrief
niet keihard dat de WIR-te-
genvallers ten laste van de
bedrijven moeten komen,
maar hij laat dat wel door
schemeren. Kok wil nog
overleg plegen met zijn colle
ga's Andriessen en De Vries
van sociale zaken. Namens
de werkgeversorganisaties
zegt VNO-woord voerder
Verhaegen dat de overschrij
dingen op de rijksbegroting
met heel andere zaken dan
de WIR hebben te maken.
„Het komt vooral door de
verhoging van de ambtena
rensalarissen en uitkerin
gen", aldus Verhaegen. „Bo
vendien zijn bij de afschaf
fing van de WIR afspraken
gemaakt. De vennootschaps
belasting is verlaagd en wij
hoeven geen kinderbijslag
premies meer te betalen.
Daar mag niet aan worden
getornd". PvdA-woordvoer
der Melkert meent dat de
werkgevers en Andriessen
„verder moeten kijken dan
hun neus lang is".
Melkert vindt de kaderbrief
„een evenwichtig beeld" ge
ven, gericht op een solide fi
nancieringspoli tiek. „Het pad
dat in het regeerakkoord is
uitgezet wordt voluit ge
volgd", aldus Melkert. „Het
uitgangspunt is dat de daling
van het financieringstekort
niet mag worden aangetast".
Volgens Kok is in 1991 een
tekort van zes miljard gulden
te verwachten. Naast de
WIR-uitgaven ontstaat het
gat door tegenvallende belas
tinginkomsten en hogere
rente-uitgaven. De minister
van financiën schrijft daar
om dat het kabinet voor „in
grijpende afwegingen" staat.
Defensie
Kok wil dat de defensie-uit
gaven dit jaar worden 'be
vroren'. Daarnaast zou in de
toekomst de defensie-begro
ting jaarlijks met een procent
moeten afnemen. Dat levert
in totaal 640 miljoen gulden
op. Melkert: „Gezien de in
ternationale ontspanning is
dit de juiste keus. De percen
tages spreken ons aan".
Het CDA is het ook wat de
fensie betreft niet met de
PvdA eens. Volgens het
CDA gaat Kok veel te ver.
„Het plan van Kok is wat al
te stoutmoedig. Het is name
lijk te vroeg om bezuinigin
gen op dit terrein aan te
kondigen", aldus CDA-
woordvoerder Frinking. Vol
gens Frinking moet eerst
worden gewacht op concrete
internationale afspraken
over wapenbeheersing en
troepenvermindering.
„Het regeerakkoord gaat
voor dit en volgend jaar uit
van een groei van de defen
siebegroting van 0,6%. In
1991 zie je dus een verschil
van 1,6% tussen het plan-
Kok en de uitgangspunten
van het kabinet. Dit strookt
niet met de afspraken, daar
heb ik moeite mee". Frin
king betwijfelt of Koks me
ning door het kabinet wordt
overgenomen.
Aandelen
Voorts wil Kok voor een
miljard gulden extra aande
len verkopen die de staat in
diverse bedrijven heeft. Ook
meent Kok dat het rijk enke
le bijdragen moet verminde
ren aan sociale-zekerheidsre-
gelingen. Een miljard moet
komen van een hogere 'voor
heffing' van de vennoot
schapsbelasting. Efficiëntie-
verbeteringen in het ambte
narenapparaat moeten voorts
600 miljoen opleveren. Ook
vindt de minister het de
hoogste tijd om het aantal
uitkeringen voor arbeidson
geschiktheid terug te drin
gen.
De bewindsman sluit niet uit
dat er later dit jaar aanvul
lende bezuinigingen moeten
worden gezocht. Wel is Kok
verheugd over de gunstige
ontwikkeling van de collec
tieve lastendruk (het totaal
van belastingen en premies).
Deze druk komt in 1991 uit
op 52,7%, 0,9% beneden de
verwachting.
Astrid Roemer
lid Haagse
gemeenteraad
DEN HAAG' De dichteres
en romanschrijfster Astrid
Roemer wordt lid van de nieu
we gemeenteraad van Den
Haag. De leden van Groen
Links hebben daar gister
avond mee ingestemd.
Roemer, als onafhankelijke
kandidate nummer vier op de
lijst, neemt de plaats in van
CPN-lid Vera Wijnker. Wijn-
ker stond haar plaats af aan
deze zwarte vrouw, als tegen
zet tegen de komst van drie le
den van extreem rechts.
Volgens Groen Links vormen
racistische stromingen een be
dreigende situatie voor met
name migranten. Met Roemer
in de gemeenteraad worden
migranten beter in staat ge
steld voor hun eigen positie op
te komen, aldus Groen Links.
Delft schakelt informateur
in bij college-vorming
DELFT In Delft wordt binnenkort een informateur
benoemd, die de vorming van een college van B en W
rond moet krijgen. Over de vorming van een college
was al overeenstemming bereikt, maar zes van de ze
ven fracties waren niet echt gelukkig met het bereikte
akkoord.
De gevormde coalitie van CDA, D66, Stadsbelangen en VVD
kon slechts rekenen op 19 van de 37 zetels. De meeste frac
ties in de raad gaven echter de voorkeur aan een coalitie met
een breder draagvlak.
De inschakeling van de informateur, vermoedelijk een pri
meur in de lokale politiek in ons land, moet er volgens Ton
Jacobs, voorzitter van het partijenoverleg in Delft, voor zor
gen dat er een coalitie met een breder draagvlak komt.
De kern van de zaak in Delft is volgens Jacobs dat veel meer
partijen dan ooit het geval is geweest in aanmerking komen
voor één of meerdere wethouderszetels. Dat maakt het vol
gens hem niet gemakkelijk om een college te vormen. De
PvdA is in Delft met negen zetels de grootste partij. Het
CDA heeft er acht, D66, VVD en Stadsbelangen hebben er
elk vijf, Groen Links heeft er vier en de fractie van
GPV/SGP/RPF heeft één zetel.
UTRECHT De harde acties
bij de spoorwegen lijken nog
altijd niet van de baan, ook al
kwam de NS-directie gisteren
met drie van de vier spoor
wegvakbonden een principe
akkoord overeen over de nieu
we cao voor de 27.000 werkne
mers. De vervoersbonden van
FNV en CNV alsmede de VHS
(hoger personeel) leggen het
resultaat met een positief ad
vies aan hun leden voor, maar
de spoorwegvakbond FSV
blijft het resultaat te mager
vinden. De FSV blijft daarom
dreigen met acties op 9 april.
De FSV blijft erbij de NS via
een ultimatum tot morgen de
tijd te geven alsnog aan de
verlangens van de bond tege
moet te komen. Gebeurt dat
'GAAIBAAI'
door WILLEM RITSTIEft
016 BeZ6IINIS/NG£N IN
oe VeZPLEGIHG WORCÏN
kXL STEEPS
CR&a?, ZCGl
niet dan zal volgens FSV-
woordvoerder H. in 't Panhuis
maandag het treinverkeer
„ernstig worden ontwricht".
Volgens hem kan de bond de
NS behoorlijk in de wielen rij
den, ook als de bond in zijn
eentje het actiepad opgaat.
De onderhandelingen liepen
vorige week vast, maar giste
ren gingen bonden en NS
weer aan tafel toen de ver
voersbonden FNV en CNV en
de VHS voorstelden met het
eindbod van de NS-directie in
zee te gaan, mits de spoorweg
directie nog met een kwart
procent extra loonsverhoging
over de brug zou komen. De
NS-top ging er mee akkoord
dat de NS'ers dat extraatje per
1 januari 1991 krijgen.
Het cao-overleg in het kruis
werk werd gisteren afgebro
ken. „De actiedraaiboeken lig
gen al klaar", zei vakbondson
derhandelaar H. Stapel van de
bij het CNV aangesloten CFO.
Volgens Stapel liggen bonden
en werkgevers mijlen uit el
kaar. Zo claimt de CFO een
loonruimte van in totaal zes
procent, waarvan vier procent
in de loonsfeer zou moeten
worden besteed (2,5 procent
salarisverhoging en 1,5 pro
cent functiewaardering) en de
rest in verbetering van de se
cundaire arbiedsvoorwaarden.
De werkgevers bieden op het
punt van de lonen maar twee
procent.
Gedessineerde
dress-shlrts met
lange
Katoenen broek
