Mediacircus rond Van Gogh
overweldigend begonnen
lVan Dantzig centraal
bij Nationaal Ballet
„Van Gogh zou sommig werk maar nauwelijks herkennen"
s Jaags Gemeentemuseum: overzicht van Arnulf Rainer
Een betertv-aanbod zult u
in deze krant niet vinden.
KUNST/RTY
CcidócSoumnt
WOENSDAG 28 MAART 1990 PAGINA 17
Recordprijs
voor De Ylaminck
in Parijs
3nt5 PARIJS Een schilderij van
Maurice de Vlaminck, „De
brug van Chatou" uit 1906, is
gisteravond tijdens een veiling
in Parijs verkocht voor onge
veer 9 miljoen gulden. De som
een record voor een werk
n deze schilder, die meer uit
voeringen maakte van de brug.
Het schilderij uit 1906, een olie-
verfwerk dat 60 bij 63 cm meet,
is een van de belangrijkste doe
ken van de Franse kunstenaar,
en met zijn vereenvoudigde
vormen en krachtige kleuren
karakteristiek voor de „fauvis-
me"-stroming.
Rijksbouwprijs naar
Willemswerf in Rotterdam
DEN HAAG De rijksbouwprijs voor 1989 gaat
naar de vennootschap onder firma Willemswerf in
Rotterdam, waarin AMEV NV en Koninklijke
Nedlloyd Groep NV deelnemen, voor het kantoor
gebouw Willemswerf aan de Nieuwe Maas. Aan de
prijs, de Bronzen Bever genaamd, is een bedrag
van 50.000 gulden verbonden. De prijs werd in
1987 ingesteld door de toenmalige minister van
VROM, Nijpels. Hij is bedoeld ter stimulering van
opdrachtgevers van grotere projecten in de utili
teitsbouw (kantoren, fabrieken). De prijs wordt
eenmaal in de drie jaar uitgereikt. Willemswerf is
geselecteerd door een jury onder leiding van de
rijksbouwmeeester. De jury sprak haar waardering
uit voor de „vooruitziende blik waarmee de op
drachtgever op de strategische lokatie nabij de
Maasbruggen een bouwinitiatief heeft ontwikkeld"
waarvan een „belangrijke impuls uitgaat naar de
revitalisering van onze stedelijke centra".
Mandela zelf aanwezig op popfestival Wembley
LONDEN Een hele reeks popsterren neemt op 16 april deel
aan het concert in het Wembley-stadion ter ere van Nelson
Mandela, die daarbij aanwezig zal zijn. De Zuidafrikaanse leider,
die in februari op vrije voeten werd gesteld, zal tijdens het spek
takel het woord voeren, zo zei de organisatie. Er worden eén
miljard kijkers in de hele wereld verwacht bij de rechtstreeks
door de BBC uit te zenden show. Onder de musici en artiesten
die hun bijdrage voor de tweede Paasdag hebben toegezegd zijn
Tracey Chapman, Peter Gabriel, Simple Minds, Neil Young, de
Zuidafrikaanse zangeres Miriam Makeba, Dave Stewart, jazzmu
sici Abdullah Ibrahim en Stanley Clarke, soulzangeressen Anita
Baker en Nathalie Cole en de Newyorkse rapformatie Stetsaso-
nic. De show voor Nelson Mandela en „een vrij Zuid-Afrika"
wordt gepresenteerd door twee zwarte acteurs; Denzei Washing
ton, die een Oscar won voor zijn rol in „Glory", en de Brit Len
ny Henry. Denzei Washington vertolkte de rol van Steve Biko,
de vermoorde anti-apartheidsactivist, in de film „Cry Freedom"
van Sir Richard Attenborough. De 72.000 beschikbare kaarten
voor de show in Wembley waren al eerder binnen 48 uur uit
verkocht.
Eindhovens muziekcentrum duurder
EINDHOVEN Het nieuw te bouwen
Eindhovense muziekcentrum valt 17 mil
joen gulden duurder uit dan was begroot.
Aanvankelijk was berekend dat het cen
trum 45 miljoen zou gaan kosten. Het mu
ziekcentrum maakt onderdeel uit van de
Heuvel Galerie, een complex van winkels,
woningen, kantoren en horecabedrijven in
de Eindhovense binnenstad. De overschrij
ding van de begroting van het muziekcen
trum wordt voor een deel veroorzaakt
door algemene, niet beinvloedbare ontwik
kelingen zoals prijsstijgingen en rentever
liezen, aldus de gemeente. Daarnaast lei
den onder andere kwaliteitseisen tot een
hogere bouwprijs.
Het college van B en W van Eindhoven
beraadt zich de komende weken over de
vraag op welke manier de extra kosten
kunnen worden gedekt.
Richard Pryor
weer in ziekenhuis
BRISBANE De Amerikaan
se acteur en komiek Richard
Pryor, die vorige week een
lichte hartaanval kreeg, is op
nieuw in het ziekenhuis opge
nomen. Pryor, die zijn vakan
tie doorbrengt aan de noord
oostelijke kust van Australië,
werd begin vorige week opge
nomen wegens pijn in de
borst. Hij werd zondag ontsla
gen. Hoewel een woordvoer
ster van het ziekenhuis dins
dag niet wilde zeggen wat
Pryor ditmaal mankeerde,
vertelde ze wel dat de artsen
tevreden waren over zijn toe
stand.
Actrice Glenda Jackson
kandidaat voor Labour
LONDEN De Britse actrice
Glenda Jackson (53) is door de
leden van de Labour partij in
het Londense kiesdistrict
Hampstead en Highgate kan
didaat gesteld voor de eerst
volgende parlementsverkie
zingen. Deze verkiezingen
moeten uiterlijk midden 1992
worden gehouden. Jackson be
loofde zich met alle kracht te
zullen inzetten voor een ver
kiezingsoverwinning van La
bour in het district dat nu nog
in handen is van de Tories. Zij
zei haar toneel- en filmcarriè
re op te zullen geven als zij in
het Lagerhuis wordt gekozen.
AMSTERDAM Een in
ternationaal gezelschap
van tussen 850 en 900
journalisten verzamelde
zich gisteren in het Rijks
museum Vincent van
Gogh in Amsterdam en
het Rijksmuseum Kröller-
Müller in Otterlo voor de
voorbezichtiging van de
grote expositie die is geor
ganiseerd ter herdenking
van het honderdste sterf-
van Vincent van
ogh. Daarbij waren on
geveer 50 radio-en televi-
sieploegen, afkomstig uit
een groot aantal landen.
'Van Goghs duur omdat er Vincent op staat'
DEN HAAG De vooriïaamste reden van de belachelijk
hoge prijzen voor schilderijen van Van Gogh ligt in de sig^
natuur „Vincent". Dit concludeert prof. Hermann Bauer in
het eerstvolgende nummer van Westduitse kunstmaandblad
„Pan"-. Bauer, hoofd van de faculteit geschiedenis der scho
ne kunsten aan de Universiteit van München, keurt de Van
Gogh-euforie af. Hij stelt vast dat Van Gogh niet zelden een
slecht schilderij maakte. Dit komt doordat hij vereenzaamde
en terugviel op jeugdige, zelfs kinderlijke naïviteit. Ondanks
zijn inspanningen om in zijn schilderijen verschillende fa
cetten uit de natuur voor te stellen, schiep Van Gogh vol
gens de hoogleraar in werklijkheid slechts een aangenaam
sierpatroon dat dikwijls heel oppervlakkig was. Door verf
rechtstreeks uit de tube op het doek te brengen, bereikte hij
niets anders dan een simpele, zelfs banale voorstelling, vindt
Bauer.
dam en Otterlo. Deze wordt
vrijdag geopend door koningin
Beatrix en duurt tot en met 29
juli, de sterfdag van de schil
der in 1890. De stichting Van
Gogh 1990, organisator van de
tentoonstelling, heeft zijn slui
tende begroting mede geba
seerd op de verkoop van
800.000 toegangsbewijzen,
maar er kunnen maximaal 1,4
miljoen bezoekers worden,ont
vangen.
De vele journalisten die giste
ren aanwezig waren toonden
zich over het algemeen tevre
den over de wijze waarop het
publiek kennis kan nemen
van de vele schilderijen van
Van Gogh. Gevreesd werd dat
met de enorme toeloop die
wordt verwacht de werken overzichtelijk gerangschikt,
onvoldoende tot hun recht Zowel in Amsterdam als Ot-
zouden komen. Tijdens de terlo is de museale sfeer ge-
voorbezichtiging bleek echter handhaafd.
al dat in de musea zelf van een Inmiddels zijn er 500.000 toe-
Van Gogh-kermis geen sprake gangsbewijzen verkocht voor
dubbeLexpositie in Amster-
is. De werken zijn sober en de c
Catalogus
Bij de expositie is een catalo
gus verschenen in een aantal
Europese talen. Alleen de
Westduitsers durfden dit com
merciële risico niet aan. De ca
talogus toont alle geëxposeerde
werken in „ware" kleuren en
bevat een aantal grondige arti
kelen ter toelichting op de ont
wikkeling van Van Gogh als
kunstenaar en zijn eigen visie
daarop.
Het werk is in de eerste plaats
afkomstig uit het Van Gogh-
museum en het museum Kröl-
ler-Müller die samen de groot
ste Van Gogh-collectie ter we
reld beheren. Daarnaast werd
echter een essentiële aanvul
ling geleverd door bruikleen
gevers uit onder meer Japan
(het Kunstmuseum in Hiroshi
ma), Italië (de Galleria Nazio-
nale d'Arte Moderna in
Rome), Frankrijk (het Musée
d'Orsay) in Parijs) en de Vere
nigde Staten (een groot aantal
museale en particuliere collec
ties).
Als leidraad bij de samenstel
ling van de expositie is het
werk genomen dat Van Gogh
zelf als „de kern" van zijn
oeuvre beschouwde. Voor de
reconstuctie van zijn denk
beelden daarover konden de
samenstellers onder meer ge
bruik maken van de brieven
van de schilder aan zijn broer
Theo.
Deze opzet leidde tot een expo
sitie waarin een prachtig beeld
Oog in oog met Van Gogh. Talloze cameraploegen van over de hele wereld waren gisteren in Am
sterdam en Otterlo om verslag te doen van de grote overzichtstentoonstelling van Vincent.
FOTO: ANP
wordt gegeven van de groei van Tilborgh in de schilderij- kan worden gevolgd, laat zien
van de kunstenaar van „een encatalogus.
wat geëxalteerde, onbeholpen De expositie in Otterlo, waar
tekenaar tot een in onze ogen aan de hand van 248 van de
volleerde meester met een on- 1100 bekende tekeningen
navolgbaar oeuvre", zo schrij- stapsgewijs de ontwikkeling
ven Evert van Uitert en Louis van Van Gogh als tekenaar
leen de schilderijen gold. Van
Gogh stelde ooit zelf dat „de
wortel van alles teekenen is"
en is het tot aan zijn dood blij
ven doen.
RESTAURATEUR
LUUK VAN DER LOEFF:
ïïflïEN HAAG „Onze
f eerste taak is, te behouden
wat je hebt: conserveren.
^Maar verouderingsver-
:hijnselen kunnen we
iet tegenhouden; hoog-
;ens hun ontstaan vertra-
Barsten in de verf
jvoorbeeld werken we
leestal niet weg. Wan-
ier kleuren veranderen,
ior de inwerking van
iUV in het licht of omdat
met slechte, goedkope
verf is gewerkt, dan mo
gen we daar niets aan ver-
Jinderen. Ik denk dat Vin-
:ent van Gogh sommig
werk maar nauwelijks zou
ïerkennen. Uit zijn brie
ven blijkt wel, dat hij ver-
*j kleuringen verwachtte,
il( naar toch niet zo veel".
meent Luuk van der
rï -oeff, restaurateur in dienst
CD ran het Mauritshuis in Den
ran laag, werkzaam onder meer
oor het Rijksmuseum Kröl-
er-Mtlller. En dus sterk be
srokken bij al wat mooi en
„'t' luur is. Ook heel persoonlijk.
«en mens kan niet meer doen
hij kan. Luuk van der
-oeff, na Rietveld Academie
n, Pgeleid in Amsterdam, Enge
land, België en Italië - „Dil
Luuk van der Loeft, restaurateur: „Het is riskant voor het schilderij waaraan je werkt, niet te weten
wat je niet weet".
FOTO: CEES VERKERK
zien. Maar wel verantwoorde
lijk voor wat zij onder handen
krijgt. „Ik lees zo veel moge
jaar begint ook in Nederland
officiële opleiding voor naar om zelf wit doek van
voelt zich niet genoeg kunste
naar om zelf wit doek van
prangende paarsen te voor
lijk, uit belangstelling, maar
ook omdat ik wil weten waar
ik mee bezig ben. Door bij
voorbeeld brieven van Van
Gogh te lezen vergroot je de
mogelijkheden tot interpreta
tie en begrip. Het is riskant
voor het schilderij waar je aan
werkt om niet te weten wat je
niet weet".
Juist.
„Dat je niet over het hoofd
ziet, wat een rol speelt", licht
ze toe.
Kleur
Mevrouw Van der Loeff, 18
jaar in dit vak, mag zich een
bekwaam restaurateur noe
men, die niet was terugge
schrokken de ernstig bescha
digde Nachtwacht onderhan
den te nemen. „Ik zie geen
verschil tussen mechanische
beschadigingen die expres en
die per ongeluk zijn aange
bracht. Naast beschadigingen
die door ouderdom zijn ont
staan. Maar je moet wel weten
wat je doet, waarom en waar
mee. Je moet ook weten, wat
je niet weet, niet kunt weten,
al mag intuïtie uiteindelijk wel
meewerken".
Bijvoorbeeld. „Waar Van
Gogh citroenchromaatgeel ge
bruikte, veranderde niet zo
veel in kleur. Maar het donke
re chromaatgeel werd donker
der. En zijn geranium lakroze
is lichter, zo niet kleurloos ge
worden, zoals nu blijkt als je
de lijst wegneemt. Dat kan op
elk gebied van invloed zijn;
gezichteri veranderen, land
schappen ook. Maar het is niet
onze taak daar verandering in
aan te brengen; wat betreft de
mate van verkleuring hebben
we ons vermoeden en die zal
er niet ver naast zitten. Maar
bij onzekerheid houden we
onze handen thuis. We willen
voorkomen dat over tweehon
derd jaar wordt gezegd: nou,
die restaurateurs uit de twin
tigste eeuw hadden er ook niet
veel kijk op".
Zoals wij bedenkingen hebben
tegen enkele restauratieprak
tijken uit vorige eeuwen,
waarbij bijvoorbeeld echt werd
verdoekt, dat wil zeggen: het
oude doek werd vervangen
door nieuw. Afgezien van deze
martelpraktijk voor de verf
laag, beïnvloedt de nieuwe
drager de verflaag op zijn ma
nier en veroorzaakt bijvoor
beeld een nieuw craquelépa-
troon naast het oude. Wij be
doeken. Dat wil zeggen dat we
het bestaande doek steundoek
geven. Bij bedoeken voorko
men we die oude martelprak
tijk, omdat niets van het origi
neel hoeft te worden aange
tast".
„Zo elke zestig jaar is een
schilderij aan een restauratie-
beurt toe", verduidelijkt Luuk
van der Loeff. „Alle 94 Van
Goghs die Kröller Müller
heeft, ongeveer twaalf procent
van het totaal, zijn al eens ge
restaureerd. Wanneer ik met
een schilderij bezig ben, is dat
niet hetzelfde als het verwisse
len van een bougie, het doet
me nog steeds iets. Aan de
gaatjes kun je zien, dat Van
Gogh zijn doek met punaises
op een tijdelijke reislijst span
de. Daaraan kun je ook zien,
dat hij steeds met een velde-
zeltje zijn voettochten maakte.
Nee, van opstuivend zand in
Zuid-Frankrijk heb ik in zijn
verf niets terug gevonden,
mijn collega Jorgen Wadum
wel. Ik ben wel boomblaadjes
in de verf van een Haags na
jaarslandschap tegengekomen.
Minuscuul, maar ze zitten er".
Ook aan de blaadjes zal Luuk
van der Loeff niet komen, zo
als zij aan vermoedelijk ver
dwenen kleuren niets veran
dert. „Al zou ik willen, het
kan niet eens, de kleur is weg,
er is niets anders voor in de
plaats gekomen. De enige ver
betering ontstaat, wanneer we
oude bruin geworden vernis
verwijderen en eventueel ver
vangen door een kleurloze
nieuwe. Daarmee intensiveer
je de kracht van iedere kleur
en dus alle nuances en ver
sterk je de suggestie aan diep
te. Storende beschadigingen
worden geretoucheerd. Veel
verf, zoals bij een Israels die ik
nu onder handen heb, is vaak
niet nodig en schakeringen
aan brengen is een kwestie
van mengen. Maar aan barsten
in verf kom ik niet en ook het
zweefvuil in barsten en kloven
wordt niet met opzet verwij
derd. Dat gebeurt, als neven
effect, wanneer de oude vernis
wordt weggehaald".
Proces
Dat Vincent van Gogh zijn
schilderijen anders heeft ge
zien dan wij nu, is voor Luuk
van der Loeff geen reden om
ontmoedigd verder te gaan.
„Vrijwel alles oogt nu anders
dan toen, meer dan honderd
jaar geleden. Het veroudings-
proces begint al, wanneer de
kunstenaar zijn werk voor
voltooid heeft verklaard. Al
leen zie ik geen algemeen gel
dende curve, een stijgende lijn
van verouderen, daarvoor zijn
er te veel goedgeconserveerde
werken uit vervlogen eeuwen.
Maar het is gewoon waar dat
sommig werk van Van Gogh
nu donkerder of fletser is, of
minder diepte heeft dan hij ze
destijds opzette".
FRITS BROMBERG
AMSTERDAM In het Verder volgt onder meer een
eeniieuwe seizoen van het nieuwe versie van het ballet
lationaal Ballet staat het ..Onder mijne voeten" uit 1981,
epertoire van Rudi van gezet op muztek van de Eerste
ntzig centraal. Van
ntzig vertrekt aan het
ymfonie van Peter Schat. Het
thema is de tegenstelling tus-
twee groepen waarvan er
ind van het seizoen 1990- één door Van Dantzig wordt
991 als artistiek leider aangeduid als „de engelen",
an het gezelschap, maar Dezf symboliseren de idealen
1--C, i u c en dromen van de mensheid,
•lijft als choreograaf aan
"t iet gezelschap verbonden.
kS
seizoen wordt in juni geo-
end met de première van een
allet van Van Dantzig op mu-
iek van de hedendaagse com-
Hans Werner Henze,
ie 'aarvoor hij samenwerkte
net beeldend kunstenaar Ger-
jan Evenhuis.
ni n hetzelfde programma in het
ader van het Hollandse Pre-
0j lièrefestival, wordt een ballet
gevoerd dat Toer van
ïayk maakte op het-„Requi-
tl van Wolfgang Amadeus
taart.
Daartegenover heeft de chore
ograaf pessimistisch „de mas
sa" gesteld. In dit programma
zijn ook de „Pyrrhische dan
sen II" van Toer van Schayk
opgenomen, waarvoor hij dit
keer inspiratie vond in het 17e
eeuwse Frankrijk en de ball-
room-dans van Jan Linkens.
Ook wordt een nieuwe versie
van de liefdesgeschiedenis
„Romeo en Julia" verwacht,
dat in 1967 het eerste avond
vullende ballet van Neder
landse makelij was. Van Dant
zig heeft de nieuwe produktie
aangepast aan de afmetingen
van het Amsterdamse Muziek
theater. Het Nederlands Bal
letorkest onder leiding van
Roelof van Diesten voert de
muziek van Sergej Prokofjev
uit.
In de kerstperiode volgt een
reprise van „Het zwanen-
meer" op muziek van Peter II-
jitsj Tsjajkovski, een van de
grote klassieke balletten uit
het eind van de vorige eeuw.
De meeste voorstellingen wor
den opgevoerd in de Randstad,
maar er zijn voor daarbuiten
drie programma's met onder
meer choreografieën van Van
Dantzig, Van Manen, Van
Schayk en Balanchine ge
pland.
Er wordt op 5 juli 1991 een
speciale afscheidsvoorstelling
voor de scheidende artistiek
leider georganiseerd. Het pro
gramma daarvan wordt nog
nader bekendgemaakt.
Edison voor Havenzangers
Edisons zijn er niet alleen voor grote namen uit het buitenland,
zo bleek gisteren nog eens tijdens de uitreiking van de onder
scheiding aan De Havenzangers. Robert Long overhandigde het
kleinood gisteren in zijn programma Fantastico aan Henk Pleket,
de belangrijkste man van de groep. De Havenzangers kregen de
Edison in de categorie Nederlandstalige lichte muziek.
de
JEN HAAG In het Haags De expositie omvat ongeveer in het Guggenheim Museum ling biedt een uitgezocht over-
emeentemuseum wordt 19 honderd werken, die tot en in New York, mei vorig jaar, zicht van Rainers totale oeu-
een grote overzichtsten- met 2 september te zien blij- reisden de werken langs mu- vre: overschilderingen, krui-
31 onstelling geopend van de ven. Museumdirecteur Rudi sea in Chicago, Wenen en Tu- zen, foto-overschilderingen,
ostenrijkse kunstenaar Ar- Fuchs stelde de expositie sa- rijn. In Den Haag wordt deze vingerschilderingen, doden-
Rainer. men. Na een eerste presentatie reis besloten. De tentoonstel- maskers, Christusbeelden en
ander werk. Het gaat om werk
vanaf de jaren vijftig tot zijn
meest recente produktie.
(ADVERTENTIE)
Infrarood Philips kleurentv. 55 cm "inline" beeldbuis. On-screen display. 40 voorkeuze
afstandsbediening. zenders. Front luidspreker. Van 1199,- voor 999,-
't Wordt steeds leuker bij V&D.