pedriegeli jke stilte
n straten van Vilnius
Verrassend hoge opkomst
verkiezingen Hongarije
SPD verdringt CDU in Schleswig-Holstein
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Stasi-verleden zet politiek
overleg in DDR op laag pitje
ïin lENLAND
CeidaeSouiont
MAANDAG 26 MAART 1990 PAGINA 5'
hitein moet olie
paska opruimen
IRAGE Kapitein Joseph
>od van de olietanker Exxon
die vorig jaar in Alaska enor-
eveelheden olie verloor en
voor de grootste milieuramp
Verenigde Staten, heeft een
jekregen van 50.000 dollar en
ior straf duizend uur besteden
meehelpen schoonmaken van
uilde stranden in Alaska,
was Hazelwood groten-
nnschuldig bevonden. Zo achtte
htbank het niet bewezen dat hij
;n aan het roer stond. Wel be-
igde de rechtbank de kapitein
ïachtzaamheid door niet op te
n dat zijn schip 42 miljoen liter
irloor nadat die was gestrand.
Ontzag
Vol ontzag staren de
Franse bezoekers
naar hun wetboek
van strafrecht dat het
middelpunt vormde
van de eenmalige
tentoonstelling die
gisteren in het Franse
ministerie van defen
sie in Parijs werd ge
houden. Ter gelegen
heid van de open dag
was een gigantische
uitgave van het wet
boek van stal ge
haald. In plaats van
de verwachte 10.000
bezoekers trok de
expositie ruim 30.000
mensen. foto: ap
Premier Hawke met
hakken over sloot
SYDNEY De Australische Labour-
partij van premier Bob Hawke lijkt de
parlementsverkiezingen van zaterdag te
hebben gewonnen, maar met de hakken
over de sloot. Het zag er gisteren naar uit
dat Labour de absolute meerderheid
kwijtraakt in het parlement, maar deson
danks de grootste partij blijft. Zoals was
voorspeld werd het een nek-aan-nek race
met de liberalen van Andrew Peacock.
Peacock erkende dat Labour,, ondanks
het nodige stemmenverlies, er het beste
voor staat om voor een vierde achtereen
volgende termijn de touwtjes in handen
te nemen. Na het tellen van tachtig pro
cent van\de stemmen bleek Labour krap
aan veertig procent te komen, de Libera
len hadden 34,7 procent. De definitieve
uitslag wordt pas donderdag verwacht.
Miljoenen-buit bij
bankoverval in Genève
GENÈVE Vier gewapende mannen zijn
er gisteren in Zwitserland met 46 miljoen
gulden (35 miljoen Zwitserse francs) vandoor
gegaan na de grootste bankoverval die ooit
in het land gepleegd werd. De dieven vielen
even voor acht uur 's ochtends via de perso
neelsingang het kantoor van de „Union des
Banques Suisses" in Genève binnen. Zij bon
den twee bewakers, een portier en een on
derhoudsmonteur vast en maakten met de
sleutels van de bewakers tien kluizen open
waaruit zij 200 kilogram aan buitenlandse
bankbiljetten meenamen. Italiaanse lires lie
ten zij liggen en ook de kluizen van particu
lieren lieten zij ongemoeid. Omdat het alarm
niet afging neemt de politie aan dat de ro
vers op de hoogte waren van de werking
van het veiligheidssysteem.
Computergigant Wang overleden
BOSTON An Wang, de oprichter van het computerconcern
Wang Laboratories, is zaterdag op 70-jarige leeftijd overleden
aan slokdarmkanker. Wang realiseerde de Amerikaanse droom
door een eenmanswerkplaats uit te breiden tot een van de be
langrijkste computerconcerns ter wereld. Hij werd geboren in
Shanghai en kwam in 1945 naar de Verenigde Staten om daar
natuurkunde te studeren aan Harvard. In 1951 zette Wang met
een beginkapitaal van 600 dollar een werkplaats op voor de re-,
paratie van elektrische apparaten. In 1964 begon hij Wang Labo
ratories met de introductie van een rekenmachine en de ontwik
keling van computers. Het concern raakte enkele jaren geleden
in de versukkeling. In het boekjaar 1988/89 werd een verlies ge
leden van 424 miljoen dollar. Het aantal werknemers is met 7000
verminderd tot 25.000. Formeel was Wang tot zijn dood de top
man van Wang Laboratories, maar de dagelijkse supervisie had
hij al lang geleden overgedragen. Zijn grootste bijdrage aan de
wetenschap leverde Wang door de uitvinding van het kernge
heugen van de computer eind jaren veertig. Dit was tot de uit
vinding van de microchip eind jaren zestig een fundamenteel
onderdeel van elk computergeheugen.
n onze correspondent
xander Münninghoff)
•A COU De situatie
>en. J touwen is rustig. Na
r »rote machtsvertoon
vroege uren van za-
?de |morgen,
vijde
toen een
van ongeveer
enspJerd Sovjettanks door
ijn i raten van de hoofd-
Vilnius reed, op weg
het legerkamp Sau-
.~.'.d[ estalis' is er een be-
ës'e/i olijke stilte in de stad
chteifeden. Ook uit de
grote stad, Kau-
kwamen geen mel-
n van ongeregeldhe-
t Va
ia bel
'ns Sl Dorbijrollen van de Sov-
cs en vrachtwagens, die
1.500 tot 2.000 man
bewapende Sovjettroe-
de stad brachten, heeft
frvo/jjaj
r op
eedt
nt vl tbeslotenheid van de Li-
melne „vrijwilligers" in Vil-
'r ta chter versterkt. De „ge-
registratie ging dit
linde onverdroten door.
aat de vrijwilligers niet
„vorming van militaire
den", zei Landsbergis za-
in een boodschap aan
leider Michaïl Gorbats-
ra 2<Zij zullen uitsluitend in
De van nood helpen de
tdoe are orde te handhaven
ze djegen te bewaken. Hun
ipge/jjs dan allereerst om te
•men dat Litouwse be-
e repul:>liek uit-
et oiibldus de verklaring van
anghjbergis. Daarin staat ver-
•elt c
ffjissagraf
ftchtoffers
ged(
nne' ilin in
der dat de hulp van de vrijwil
ligers „in de toekomst nuttig
kan zijn", zonder dat hij daar
bij ingaat op de aard van deze
hulp.
Sinds Litouwen zich op 11
maart onafhankelijk verklaar
de van de Sovjetunie stromen
vrijwilligers toe, jong en oud.
Zij laten zich registreren bij de
nationalistische volksfrontbe
weging Sajudis, die als grote
overwinnaar tevoorschijn
kwam uit de parlementsver
kiezingen in het land. De re
gistratie geschiedt in klein
kantoortjes. Het hoofd van het
'Bureau voor de registratie
van vrijwilligers' in Vilnius,
Giedrus Papinigis, wilde zater
dag niet zeggen hoeveel men
sen er intussen in Litouwen
zijn geregistreerd.
„Wij houden onze cijfers ge
heim en wij verbergen onze
documenten op verschillende
plaatsen opdat niemand er in
zicht in kan krijgen".
De vrijwilligers melden zich
ingevolge oproepen van de Li
touwse autoriteiten in de
kranten om „samen met func
tionarissen aan de grens te ko
men werken".
De autoriteiten hoeden zich
ervoor van een Litouws leger
te spreken, maar de term
„vrijwilligers", in het Litouws
„savanoris", zegt genoeg, daar
deze elke Litouwer herinnert
aan de mannen die in 1919 de
jonge republiek verdedigden
tegen de Poolse invasie.
Dat is de reden waarom Sov
jetpresident Gorbatsjóv zo hef
tig reageert en „binnen twee
dagen" ontbinding eiste van
„deze kennelijke nationale de
fensie-organisatie".
„Maar daarom juist meld ik
mij aan. Dat is mijn antwoord
aan Gorbatsjov", zegt de 41-ja-
rige bulldozerbestuurder Jonas
Palionis, gehuwd en vader van
twee dochters van twaalf en
veertien jaar. Ik 'oen bereid
om voor Litouwen te sterven".
„Ik ben het zat om bang te
moeten zijn", zegt de 20-jarige
Arturas Kuodys, die van
beroep toneelspeler is en de
tanks 's nachts voorbij zag rol
len. „Als het een militaire cri
sis wordt, zal ik mijn land po
gen te verdedigen".
Volgens het hoofd van het re
gistratiebureau is het niet
vreemd dat de mannen allen
zo vastberaden zijn: „Ons volk
heeft generatie na generatie
geleerd dat Litouwers altijd
voor Litouwen hebben moeten
vechten".
Er zijn in Litouwen ook men
sen die kritiek hebben op de
mogelijke vorming van bur
gerwachten. Het onafhankelij
ke Litouwse dagblad Respubli-
ka noemde het een „stommi
teit".
Dienstweigeraars
Daarnaast doken na het bin
nenrollen van de tanks hon
derden jonge Litouwers die
weigeren dienst te doen in het
Sovjetleger, in vele steden van
Litouwen onder. Vooral in zie
kenhuizen. President Vytautas
Landsbergis had dienstweige
raars en deserteurs uit het
Sovjetleger zaterdag aangera
den zich in kerken te ver
schuilen. Allen hadden bevel
gekregen zich uiterlijk zater
dag aan te melden.
Sovjetgeneraal Valentin Va-
rennikov, de commandant van
de landstrijdkrachten van de
USSR, heeft al gezegd dat hij
de dienstplichtigen zal gaan
ophalen.
Een tweede punt van mogelij
ke confrontatie in de nabije
toekomst betreft het bevel van
president Gorbatsjov dat ie
dereen in Litouwen die een
wapen heeft dat moet inleve
ren. Er zijn vele jagersvereni-
ging^n in het land en officieel
staan er dertigduizend gewe
ren geregistreerd. Daarvan
zijn er, aldus het Volksfront
Sajudis, tot dusver ongeveer
honderd vrijwillig ingeleverd.
De Sovjetautoriteiten zelf noe
men een getal van ruim vijf
duizend, maar geven toe dat
het bevel op grote schaal
wordt genegeerd. Dezelfde ge-
rjeraal Varennikov zei in een
interview met het dagblad
Sovjetskaja Rossija veront
waardigd dat Litouwse parle
mentsleden hadden voorge
steld speelgoedgeweren te ko
pen en die aan de Sovjets te
geven om ze tevreden te stel
len. Hij sprak van een dicta
tuur door Sajudis en zei dat
grote groepen van de Litouwse
bevolking het helemaal niet
eens zijn met de eenzijdige on
afhankelijkheidsverklaring
van 11 maart. Daarop werd in
Vilnius schamper gereageerd.
Terecht wijst mien erop dat de
grote verkiezingswinst van Sa
judis te maken had met het
programma van de beweging,
dat duidelijk op directe af
scheiding was gericht.
Provoceren
Moskou heeft inmiddels de
toegang tot Litouwen voor
Een groot konvooi Sovjet-tanks arriveerde dit weekeinde in de kazerne in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen.
buitenlandse correspondenten
geblokkeerd, een maatregel
die over het algemeen slechts
genomen wordt als ergens
sprake is van een noodtoe
stand. De berichten uit Litou
wen wijzen daar niet op, maar
het ministerie van buitenland
se zaken wilde verder geen
toelichting op het besluit ge
ven. President Landsbergis
noemde deze en andere maat
regelen van Moskou onderdeel
van de psychologische oorlogs
voering, en riep zijn bevolking
op om zich niet te laten provo
ceren tot gewelddadigheden.
reldopinie deed en om interna
tionale hulp voor Litouwen
vroeg, kan de republiek wel
vernietigd worden, maar dan
explodeert de hele Sovjetunie.
Uit de Baltische republiek Est
land kwam gisteren het be
richt, dat de Estlandse commu
nistische partij zich heeft afge
scheiden van Moskou en dus
geen deel meer uitmaakt van
de CPSU. Een soortgelijke stap
namen de Litouwse kamera
den al enkele maanden gele
den en dat was tevens de voor
bode -da onafhankelijk-
heidsverfflai*mg van de repu
bliek. Maar zo snel willen de
bedachtzame Estlanders hun
vertrek uit de USSR niet door
zetten. Men kondigde in één
moeite door een overgangspe
riode aan die tot oktober van
dit jaar zal duren en die ge
kenmerkt zal worden door ge
sprekken met Moskou. Intus
sen kijkt men waakzaam toe
hoe de ontwikkelingen in Li
touwen, dat als een soort
proefkonijn fungeert, verlo
pen.
In Georgië hebben demon
stranten dit weekeinde geëist
dat de Georgische regering de
republiek Litouwen erkent. In
de hoofdstad Tbilisi vinden
voortdurend kleine manifesta
ties plaats, zoals hongerstakin
gen en sit downs, die ook de
foto. ap
wens tot afscheiding van Ge
orgië uitspreken. De verkie
zingen in de republiek, die dit
weekeinde gehouden hadden
moeten worden, zijn uitgesteld
tot het najaar.
Ook in Azerbajdzjan heeft
Moskou weer problemen ge
kregen. Volgens het staat-
spersbureau Tass vielen gewa
pende Armeniërs zaterdag en
kele Azerbajdzjaanse dorpen
aan, waarbij een gezin om-,
kwam toen hun huis in brand
werd gestoken en bij schiet
partijen ook enkele doden vie
len. In totaal kwamen negen
mensen bij deze raid om het
leven. Voor wraakacties wordt
gevreesd.
)R ontdekt
nertjé
\ar oj
zij b
t hij
zich
zich.
gehe^t
;t en
de ra
n slai
ngele
hem
Zei
3-laïa
y kijk
rs het
rt h{
lefeni
drink
te Bi
lat de
chzel \[r
ls er
ggelt
Zarmi
ïstei
kro
ikere
IJN In Oost-Duitsland
kele massagraven ont-
let de stoffelijke resten
lizenden slachtoffers van
,e issisch interneringskamp
"tijd van Stalin,
imp bij Fünfeichen, niet
van Neubrandenburg,
u onder bevel van de Sov-
ische geheime politie
V de voorloper van de
KGB. Onder de men-
e er gevangen werden
len, bevonden zich oud
oud-nazi's, politiemen-
militairen uit de Twee-
'ereldoorlog en andere
!ichte personen", zo be
de Berliner Zeitung za-
Een van de slachtoffers
lar verluidt een man die
yoren was vrijgelatèn uit
uits concentratiekamp en
'jj steerd werd omdat hij
erzette tégen de onteige-
'an zijn huis. De jongste
neerde was twaalf jaar
o verklaarde een oud-ge
ne tegenover de Oostber-
krant. Fünfeichen was
145 tot 1948 in gebruik als
aal kamp nummer ne-
In de Sovjetbezettingszo-
Duitsland waren in totaal
zulke interneringskam-
'olgens Westerse historici'
aarin 65.000 mensen om-
len. Na de opheffing van
np werd al het mogelij-
laan om sporen uit te
Veel gevangenen wer-
Een stenen monument markeert het voormalige Sovjet-kamp
Fünfeichen. Onlangs is in de naaste omgeving van dit door voor
gangers van de KGB beheerde strafkamp een massagraf gevon
den met duizenden skeletten. foto: epa
den naar de Sovjetunie gede
porteerd en zijn nooit meer te
ruggekeerd. De overlevenden
kregen een zwijgplicht opge
legd. De massagraven werden
eerder deze maand ontdekt
door een plaatselijke geschied
kundige. Het bestaan van de
graven was al langer bekend
bij boswachters en boeren in
Fünfeichen en omstreken,
maar zij durfden daar pas na
de val van het bewind-Honec-
ker over te vertellen. De com
munistische heersers zouden
iedere verwijzing naar terreur
onder Stalin hebben onder
drukt.
(Vervolg van de voorpagina)
BUDAPEST Bij de eerste
vrije verkiezingen in Honga
rije sinds veertig jaar is giste
ren ten minste zeventig pro
cent van de kiezers gaan stem
men. Dat is vernomen in krin
gen rond het Nationaal Kies-
comité nadat de meeste stem
bureaus waren gesloten.
De laatste peilingen, vlak voor
het sluiten van de stembu
reau's gaven nog aan dat het
een nek-aan-nek-race zou
worden tussen Alliantie van
Vrije Democraten (SzDSz) en
het Hongaars Democratisch
Forum (MDF). De regerende
ex-communisten (MSzP) zou
den op een grote nederlaag af
stevenen.
Wegens het gecompliceerde
kiessysteem, een mengvorm
van een proportioneel en een
districtenstelsel, waren de eer
ste uitslagen pas gisteravond
laat bekend. In totaal konden
zondag 7,8 miljoen Hongaren
uit 1.600 kandidaten van 27
partijen 386 afgevaardigden
voor het nationale parlement
kiezen. Op 8. april wordt de
tweede verkiezingsronde ge
houden.
Uit de laatste opiniepeilingen
van het bureau Gallup in Bu
dapest bleek dat de vijf cen
trumrechtse partijen (SzDSz,
MDF, de Onafhankelijke Par
tij van Kleine Landeigenaren
(FKqP), de Federatie van Jon
ge Democraten (FIDESZ) en
de christendemocraten) 75
procent van de stemmen heb
ben gekregen. De regerende
ex-communisten van de Hon
gaarse socialistische partij
(MSzP) zouden nog zo'n acht
procent van de stemmen be
haald hebben.
Premier Miklós Nemeth, de
communistische hervormer
die herkozen is, verklaarde
voor hij ging stemmen dat hij
met „opgeheven hoofd en met
een zuiver geweten" de macht
zou overdragen en dat hij met
tevredenheid terugkeek op de
door de communisten in gang
gezette veranderingen. Hij zei
te hopen dat een sterke rege
ring gekozen zou worden, om
dat alleen een regering die
niet door de oppositie wordt
gehinderd erin zou slagen de
De leider van de Hongaarse socialistische partij Reszo Nyers tij
dens een persconferentie gisteren. foto: afp
economische problemen op te
lossen.
Bij enkele stembureaus wer
den kleine incidenten gemeld,
maar over het algemeen ver
liepen de verkiezingen rustig.
De meeste bureau's gingen
rond 18.00 uur dicht hoewel de
kieslokalen twee uur langer
open mochten blijven in geval
van een lage opkomst. Walter
Mondale, oud-president van de
Verenigde Staten en de leider
van een groep internationale
waarnemers, prees de vreedza
me sfeer. „Niemand lijkt geïn
timideerd te worden of angstig
te zijn". Een woordvoerder
van het Forum merkte op „Dit
is een revolutie zonder bloed
vergieten".
(Van onze correspondent
Rink Drost)
KIEL De sociaal-democrati
sche SPD is er bij lokale ver
kiezingen in de Westduitse
deelstaat Schleswig-Holstein
gisteren in geslaagd de chris
ten-democratische CDU van de
eerste plaats te verdringen. De
SPD won 2,7 procent en kwam
op 43 procent uit. De CDU ver
loor 3 procent en eindigde op
41,2 procent. Nergens lukte het
de rechts-radicale Republika-
ner in de gemeenteraad door te
dringen.
Ondanks het magere resultaat
vergeleken met de Landdag
verkiezingen van elf maanden
geleden bestaat er voor de SPD
reden tot feestvreugde. Voor
het eerst in veertig jaar is het
de partij gelukt om ook op lo
kaal niveau de sterkste politie
ke kracht te worden. „Dit is
een lichte bries in de rug van
onze kanselierskandidaat Os
kar Lafontaine", meende SPD-
voorzitter Gerd Walter. „Van
daag is duidelijk geworden dat
de klokken in de DDR en de
Bondsrepubliek niet gelijk lo
pen".
Veel politici hadden inderdaad
de lokale verkiezingen in
Schleswig-Holstein ingeschat
als een dubbele graadmeter.
De eerste gold het herstel van
de CDU na het schandaal rond
haar minister-president wijlen
Uwe Barschel, die zelfmoord
pleegde nadat hij via een af-
luistertruc tevergeefs had ge
poogd de sociaal-democraten in
diskrediet te brengen. De
tweede gold de reactie van de
kiezers op de daverende CDU-
overwinning een week geleden
in de DDR.
Ottfried Hennig, de voorzitter
van de CDU in Duitslands
noordelijkste deelstaat, was blij
dat het verlies beperkt was ge
bleven tot 3 procent. Hij noem
de de uitslag een klinkend suc
ces voor zijn partij. Elf maan
den geleden, bij de Landdag
verkiezing ha het Barschel-
schandaal, was de CDU in de
deelstaat op 33,3 procent blij
ven steken. De vergelijking
met de Landdagverkiezing
door uitgerekend de CDU-
vooi'zitter is opmerkelijk. De
partij had namelijk een indrin
gende campagne gevoerd om
de kiezers duidelijk te maken
dat de politiek op deelstaatni
veau met deze lokale verkie
zingen niets te maken had.
HET RAADSEL VAN STRAAT MAGELHAES
Even later wordt de deur van zijn gevangenis geo-
"en de constabel en de bootsman treden binnen. „Het schip
Vonder ons bevel, Sir," zeggen zij. „U hoeft niets te vrezen,
if ndeel, wij verzoeken u de navigatie over te nemen." „Met
rs wil ik niets te doen hebben," zegt Van Noort, „breng mij
de kapitein." De mannen kijken erkaar veelbetekenend aan
engen hem aan dek. „Kijk," zeggen zij, over de verschan
sing in zee wijzend, „als u de kapitein wilt spreken, moet u dóór
zijn." Tot zijn ontsteltenis ziet Van Noort alleen nog de slaapmuts
van Harder op de golven drijven.... Aan de gezichten van de ma
trozen ziet hij wel, dat zij in staat zijn ook hem overboord te
gooien, ofschoon hij het destijds voor één hunner heeft opgeno
men. Wat moet hij doen? Want de muiterij keurt hij streng af.
OOST-BERLIJN De
besprekingen over de vor
ming van een regerings
coalitie in de DDR zijn dit
weekeinde, een week na
de verkiezingen, vrijwel
tot stilstand gekomen
door de aanhoudende be
schuldigingen dat toppoli
tici samengewerkt hebben
met de veiligheidsdienst
Stasi van de vroegere
communistische macht
hebbers.
De leider van de Oostduitse
sociaal-democraten Ibrahim
Böhme, de laatste politicus die
in het groeiende schandaal is
betrokken, sprak zaterdag be
richten in de Westduitse pers
tegen dat hij een informant
van de Stasi zou zijn geweest.
„Ondanks deze beweringen en
beschuldigingen verklaar ik
dat ik nooit gewerkt heb voor
of samengewerkt heb met het
ministerie van staatsveilig
heid", zo schreef Böhme in
een open brief.
De leider van de Ost-SPD
deed daarnaast een beroep op
Lothar de Mazière, de leider
van de christen-democratische
Oostduitse CDU, om alle be
sprekingen tussen de parle
mentaire groepen, ook die
over een regeringscoalitie,
voorlopig te bevriezen tot de
„Stasi-affaire is opgehelderd".
De conservatieve alliantie,
waarvan de CDU deel uit
maakt, won de verkiezingen
en De Mazière is bezig een re
gering te vormen. De SPD
werd de tweede partij.
Ook De Mazière en CDU-se-
cretaris-generaal Martin Kirc-
hner zijn ervan beschuldigd
dat zij banden met de Stasi on
derhielden. Beiden hebben dat
inmiddels ontkend.
Honeckers uit
woning verjaagd
OOST-BERLIJN LJe afge-
zette Oostduitse partijleider
Erich Honecker is zaterdag
door een woedende menigte
gedwongen zijn nieuwe wo
ning te verlaten, waar hij
pas een dag eerder was inge
trokken. Honecker verbleef
sinds zijn ontslag uit het zie
kenhuis met zijn vrouw in
het huis van een Lutherse
dominee, omdat niemand
anders hen wilde opnemen.
De Lutherse kerk kwam
met de regering overeen dat
Honecker vanwege zijn
slechte gezondheid naar een
ruimere behuizing zou gaan.
Het echtpaar woonde echter
nog geen dag in hun nieuwe
onderkomen of er verzamel
den zich demonstranten die
het vertrek van de Honec
kers eisten.
