fina li
Peter O'Toole
in Nederlands
duurste film
£eicUc Commit1
1 Mm
Op de vlucht
voor de dood
met een pot
vitaminen
'WINGS OF FAME':
ZATERDAG 24 MAART 1990 PAGINA
DagravitT
forte
TAURIZINE
Daviramon
davitamon davitamon
Ddvltamon
Bjm nn
A OdVTiamon
ra'
mife'
[pormo-Q'
UTRECHT - In de hoop langer en
vooral gezonder te leven, slikt Ne
derland massaal vitaminepillen.
Volgens de hoogleraar Milieukun
de Lucas Reijnders heeft slechts
vijf procent van hen daadwerkelijk
aanvullende vitamines nodig. „De
rest slikt ze als ritueel van een le
vensstijl", meent de wetenschap
per, die morgen zijn boekje 'De Vi
tamine Cultus presenteert in De
Balie in Amsterdam. Een cultus die
Reijnders interpreteert als een
'vlucht voor de dood', maar door
vitaminejunks wordt uitgelegd als
een prettig uitstel van het aardse
einde.
„Ik wil gewoon gezond doodgaan. Zon
der diabetes, kanker of andere ziekte",
zegt G. Schuitemaker. Hij is apotheker,
voorzitter van de Maatschappij ter Be
vordering van de Orthomoleculaire Ge
neeskunde en grootverbruiker van vita
minen. Hij neemt dagelijks één grote pil
'met alles erin' (vitaminen en mineralen)
en drie tot vier gram vitamine C extra.
Alleen al de dosis vitamine C komt
overeen met zestig sinaasappels. Volgens
Reijnders kunnen bij langdurige inname
van meer dan een gram vitamine C per
dag vergiftigingsverschijnselen optreden,
zoals misselijkheid, diarree, verstoring
van de koperopname en vererging van
sommige soorten nierstenen. Maar
Schuitemaker voelt zich kiplekker en
noemt vergiftiging bij overdosering 'we
tenschappelijk achterhaald'. De vitami
nepillen slikt hij als aanvulling op het
voedsel. Eet Schuitemaker dan uit de
muur? „Nee, een goede voeding is de ba
sis van een gezond lichaam. Vitamine
pillen kunnen goed voedsel niet vervan
gen. Maar niemand leeft hier onder opti
male omstandigheden. Denk alleen maar
aan de luchtvervuiling. En ik drink ook
wel eens een borrel of zit in een rokerige
ruimte. De vitaminepillen dienen ter
compensatie", legt Schuitemaker uit. Hij
is ervan overtuigd dat hij met deze le
venswijze langer en gezonder zal leven.
Beroerd
Schuitemaker staat niet alleen in zijn
overtuiging. De laatste tien jaar is de
omzet van vitaminepreparaten verdub
beld tol naar schatting zo'n honderd
miljoen gulden per jaar. Gemiddeld één
op de vijf Nederlanders slikt. Maar niet
allemaal in de megadosissen van Schui-
tema. Het gros heeft potten pillen in de
keukenkastjes staan als verzekeringspre
mie: baat het niet, dan schaadt het niet.
Maar die vlieger gaat volgens Reijnders
niet op. In zijn boekje staat een lijst met
vervelende tot ernstige vergiftigingsver
schijnselen die kunnen optreden bij
overdosering van vitaminen: vermoeid
heid en jeuk, maar ook haaruitval, hart-
stoornissen, stuipen en leverklachten.
Wetenschappelijk bewezen, zegt Reijn
ders. En dat kan hij niet zeggen van alle
wondere eigenschappen die aan vitami
nes worden toegeschreven. „Sinds de ja
ren veertig zijn vitaminen beschreven
als middel tégen en vóór van alles en
nog wat. Van tégen grijze haren tot vóór
meer moreel besef; en van tégen inge
scheurde nagelriemen tot vóór een lan
ger leven. Maar slechts wéinig vitaminen
Colin Firth en Peter O'Toole.
'Fan' en idool verenigd in het hiernamaals
se video* (videodromen van een Turkse
man in een Rotterdamse afbraakwijk),
die het goed deed met hoofdprijzen op
festivals in Finland en Parijs.
Maar dat was toch iets anders dan
'Wings of fame'. Votocek: „Natuurlijk
heb ik best eens gedacht: gaat dit niet te
ver? Er zijn momenten dat je denkt: hoe
ga je dat aanpakken als je straks staat te
regisseren? De meeste acteurs waren ge
lukkig gecharmeerd van dat script. En ik
ben van tevoren langdurig met alle be
langrijke acteurs gaan praten. Anders
spring je inderdaad in een onbekende
diepte. Je kunt je voorstellen dat ik lich
telijk nerveus was toen ik naar Londen
ging om voor het eerst met Peter
O'Toole te praten. Peter O'Toole, niet
niks. En wie ben ik? Zo'n gevoel moet je
echt wegsluiten. We hadden die dag epn
vroege afspraak in een hotel. O'Toole is
niet zo'n ochtendmens. Hij had boven
dien met z'n chauffeur in zo'n enorme
Londense verkeerschaos gezeten. Dan
krijg je een hand van hem, hij gromt
wat, hij kijkt de kamer rond die we heb
ben ingericht om te repeteren, ziet een
sofa, werpt zich daarop en vervolgens is
er niets met hem te beginnen. Het ont
breekt er alleen aan dat hij in slaap valt.
Daar sta je dan. Ik heb hem toen geluk
kig met thee naar de tafel kunnen lokken
en daarna hebben we goed gewerkt".
„Al is 'Wings of fame' voor Nederland
een grote produktie. er is altijd geld te
weinig. Draaidagen zijn duur, er worden
er zo weinig mogelijk gepland. Je weet
dat je niets kunt overdraaien. Als je niet
aan een 'shot' toekomt, kun je het verge
ten. Je hebt acteurs, maar één bepaalde
dag, dan zijn ze weg. En je hebt de nor
male spanning van filmopnames, dingen
die niet klaar zijn, decors die omvallen.
Je bent op een gegeven moment aan
'take five', de vijfde opname van een be
paalde scène, bezig en je twijfelt of het
goed is. Iedereen oefent druk op je uit
om door te gaan met de volgende scène.
Dan moet je het lef hebben om tóch een
zesde 'take' te maken". Bovendien zat
Votocek nog eens met de vele verplaat
singen' Het prachtige hotel in het hierna
maals in zijn film is bijvoorbeeld sa
mengesteld uit een ballroom in de studio
hier, kamers idem dito daar, een trappe-
huis in een bestaand pand plus het inte
rieur van het Palais Méditerrané, het
voormalige casino van Nice. Een sinds
twaalf jaar leegstaand, verloederd en
leeggeroofd gebouw dat door de art di
rectors van de film weer op smaak werd
gebracht.
Nachtmerrie
Tijdens de produktie van 'Wings of
fame' werd de nachtmerrie van elke re
gisseur bovendien werkelijkheid: een
filmrol raakte weg. Otakar Votocek heeft
het door de herinnering eraan opnieuw
moeilijk: „Een aantal blikken film moest
vanuit Frankrijk ter ontwikkeling naar
een laboratorium in Nederland gevlogen
worden. Ze zijn op het vliegveld be
zorgd, er is een ontvangstbewijs afgege
ven, maar de doos met films is nooit in
Amsterdam aangekomen. Het vliegtuig
heeft een tussenlanding in Parijs ge
maakt. Daar is die doos waarschijnlijk
per abuis uitgeladen, in een van die gi
gantische magazijnen terechtgekomen,
en het zou best kunnen dat hij nu ergens
in Tokyo staat. We hebben hem nooit
meer teruggezien. Terwijl het om belang
rijke scènes ging die we niet kónden mis
sen. Er zijn telexen over de hele wereld
gestuurd. We hebben exact zo'n doos
met labels nagemaakt en iemand met
een foto ervan als een detective alle ma
gazijnen langs gestuurd. Het was zoeken
naar een naald in een hooiberg. Geluk
kig was First Floor Features bij Lloyds
in Londen verzekerd voor zulke calami
teiten. Maar je moet tóch overdraaien,
weer al die acteurs voor een paar shots
bij elkaar halen. Dat is heel erg verve
lend. En het is psychologisch moeilijk
om iedereen weer in dezelfde sfeer te
krijgen. Je begrijpt dat ik een klap kreeg
toen ik het hoorde. Had ik een slecht
hart gehad, dan zat ik nu hier niet met je
te praten".
De carrière van Otakar Votocek is om
meer redenen opmerkelijk. Hij werd in
1943 in Praag geboren, studeerde chemie
en kwam in 1969 via een studiereis naar
Nederland. Hij besloot niet terug te ke
ren naar zijn land. Hier ging hij werken
als onderzoeker op het gebied van de
kernenergie. Dat deed hij zes jaar. In '19
besloot hij naar de Filmacademie te
gaan. Votocek: „Op papier een onver
wachte stap, in werkelijkheid een lange
ontwikkeling. Het was niet mijn keus
om scheikunde te gaan studeren. Dat
had politieke oorzaken: het was de enige
manier om weg te komen uit een chemi
sche fabriek waar ik als arbeider werkte.
Daar zat ik omdat ik eerst geen toestem
ming kreeg om te studeren. Chemie was
de enige uitweg. Aan de andere kant was
ik al jaren een fanatieke amateurfoto
graaf op professioneel niveau. Ik maakt
films op super acht, terwijl ik overdag i
een witte jas rondliep. Op m'n 33e voé
de ik me vastgelopen in een wereld waa
ik niet thuis was. Tussen mensen me
wie je niet over literatuur, over film ko
praten. Ik vond dat ik radicaal verande
ren moest".
Als filmregisseur heeft hij de laatste ja
ren bovendien een nieuwe handica
moeten overwinnen. Votocek lijdt aa
atrofie van een oogzenuw en ziet op a
stand niet goed. Regisserend haalt h
zijn acteurs nu 'dichterbij' via een verre
kijker, hij heeft het hulpmiddel van d
'video-assist', de afsplitsing van de c;
mera die de gefilmde beelden ter contn
le op video vastlegt, en bij 'Wings
fame' had hij regie-assistente Tama
Baruch: „Mijn vervangend paar ogen
prijst Votocek. „Alles bij elkaar functi
neer ik zo goed. Het neemt niet weg d
ik op afstand niet kan zien of mense
'happy' zijn of niet, of ze sjagrijnig ki
ken omdat we al te lang aan het filme
zijn, of ze stress hebben".
'Wings of fame' is nu af. Volgende
voor Votocek? „Kijken in Tsjechoslowa
kije hoe de frisse wind daar hopelijl
door het land waait. In theorie is het ni
voor mij mogelijk daar ook te filmen
dat was vóór de omwenteling ondenk
baar. Maar er staan misschien al rijei
filmmakers klaar die geen kans hebbe
gehad en nu hun morele rechten opei
sen". In elk geval bestaat vanuit he
filmfestival van Karlovy Vary (Karls
bad) deze zomer interesse om de verlo
ren en herboren zoon binnen te halen
Wie weet op 'Wings of fame'.
BERT JANSMJ
taminefabrikanten die een intensievi
lobby hebben ingezet voor het toevoegei
van vitaminen aan voedingsmiddelen
Tot nu toe heeft de Nederlandse over
heid op dit punt nauwelijks thuis
ven. „De vrienden van de gevitamineer
de voeding hebben dan ook hun hooj
gevestigd op de Europese gemeenschap
Daar maken in het kader van de opera
tie-1992 monomane vrijhandelaars ei
industrievrienden het overgrote deel vai
de dienst uit. Het is inderdaad zeer we
mogelijk dat gevitamineerde voedings
middelen via de weg over Brussel Ne
derland zullen gaan overspoelen".
Dood
Wie gematigd en gevarieerd eet, hoef
volgens Reijnders helemaal niet bij te
slikken en houdt veel geld in de zak
Maar geld is van ondergeschikt belanj
voor vitaminejunks. Zij hebben er kapi
talen voor over om gezond oud te wor
den en vitaal in te slapen. Zonder lijder
necultus plaatsen in dezelfde lijn als df
expansie van allerlei medische kunstgre
pen om het leven te verlengen. Angs
voor de dood. Ik denk dat het te maker
heeft met het verval van het christen'
dom. Vroeger was men er van overtuigd
dat je na de dood naar een beter lever
toe ging", aldus Reijnders, niet-christen
De ylucht in vitaminen vindt hij eer
ontkenning van de werkelijkheid
„Vroeg of laat word je toch krakkemik
kig. Dat proces kun je wel uitstellen
maar niet afstellen". De wens om het le
ven te verlengen kan worden gereali
seerd door de steeds verdergaande tech
nische mogelijkheden. Maar niet lanj
meer, voorspelt Reijnders. „We kunner
het straks financieel gewoon niet meei
opbrengen. Het is onvermijdelijk dat be
paalde handelingen de komende tien
twintig jaar op de bon gaan. En di<
schaarste moet leiden tot een rustiger*
positie tot te dood; een verzoening. Da
had eigenlijk al veel eerder moeten ge
beuren. Euthanasie is de eerste door
braak in de vlucht voor de dood, maa'
het is nog slechts een kleine groep die
zegt, 'voor mij hoeft het niet meer', d*
rest blijft nog hard weghollen".
MONIQUE VAN DE VEN
AMSTERDAM - Internationaler
kan het niet. Nederlandse produ
centen, Laurens Geels en Dick
Maas van First Floor Features
('Amsterdamned', 'Flodder'). Een
Tsjechische regisseur, Otakar Voto
cek, die zijn filmcarrière hier. be
gon. Engels als voertaal van een
zeer internationaal gezelschap ac
teurs: Peter O'Toole, Colin Firth,
Marie Trintignant, Andrea Ferreol,
Maria Becker. Achter de camera de
Brit ('Excalibur', 'Year of the Dra
gon') Alex Thompson. Naam van
de film: 'Wings of fame'. De vleu
gelen der roem, een miljoenenpro-
duktie en de eerste grote speelfilm
van Votocek. Het verhaal van een
scenario dat een voor Nederland
ongewone spanwijdte kreeg.
Het eerste dat Otakar Votocek zegt nu
zijn film er is: „Ik heb een gevoel van
milde trots". Dat mag ook wel. 'Wings
of fame' moet met z'n binnen- en bui
tenopnames in drie landen - Zuid-
Frankrijk, Brusse) en Amsterdam -, met
acteurs die van alle windstreken aange
vlogen werden, alleen al logistiek een
moeilijk beheersbare puzzel zijn geweest.
Votocek en schrijver Herman Koch had
den in '86 hun eerste versie van het sce
nario klaar. Over een beroemde ster die
door een fan wordt vermoord en mèt die
fan tussen gestorven beroemdheden in
een hotel in het hiernamaals terecht
komt. Votocek: „Ik was gefascineerd
door het feit dat men van roemrijke
mensen verwacht dat ze béter zijn dan
gewone mensen. Dat ze iets goddelijks
hebben, iets perfects. Een idiote misvat
ting natuurlijk. In werkelijkheid zijn ze
door die roem een tikje gedeformeerd,
gedragen ze zich vaak heel kinderlijk of
hebben ze rare zwakheden en ijdelheden.
Dat verschil tussen buitenkant en bin
nenkant wilde ik laten zien via dat gezel
schap in het hiernamaals, dat zich gru
welijk verveelt en geen gesprek van eni
ge inhoud op gang kan brengen. Dat zijn
rollen dóórspeelt, elkaar probeert af te
maken. Dat hiernamaals is eigenlijk een
afspiegeling van onze normale wereld".
Charisma
Votocek had toen nog niet het idee aan
het begin te staan van de duurste Neder
landse speelfilm ooit gemaakt. Dat as
pect, laat hij liever onaangeroerd. Voto
cek: „Als ik terugkijk is het pas gaan es
caleren in de tijd dat we ontdekten dat
de 'casting' van de hoofdrol heel moei
lijk was. De film moest Engels gesproken
zijn. Zo'n cosmopolitisch gezelschap in
dat hotel hoor ik niet zo gauw Neder
lands praten. Je hebt dan een oudere ac
teur nodig, die charisma heeft en acteer-
Hoewel de meeste mensen geen aanvul
lende vitaminen nodig hebben, staan de
schappen vol met preparaten die grif ver
kocht worden. FOTO: SP
blijken ook de werking te hebben die er
aan wordt toegedicht. Van vitamine C
weten we dat het verkoudheid met tien
procent kan verkorten en verder zijn er
studies die een verband leggen tussen vi
tamine A en E en de voorkoming van
kanker. Maar wetenschappelijk bewijs
daarvoor ontbreekt nog", aldus Reijn
ders. Dat fabrikanten desondanks onge
straft strooien met gezondheidsclaims is
de hoogleraar een doorn in het oog. „De
Warenwet zegt dat fabrikanten niet zo
maar gezondheidsclaims mogen gebrui
ken. Anders kunnen ze voor de rechter
worden gesleept. Dat er desondanks niet
wordt opgetreden, is zeer betreurens
waardig. Kennelijk is men op het minis
terie van WVC te beroerd om de wet
ook echt uit te voeren".
De uitvinding in de jaren veertig dat vi
taminen geconcenteerd en gesyntheti
seerd kunnen worden, kwam als een ge
schenk uit de hemel. Mensen die door
slechte voeding kampten met een tekort
aan vitaminen en leden aan gebreksziek-
ten konden dit voortaan eenvoudig aan
vullen. Toen de welvaart in Nederland
steeg, nam het vitaminengebruik af. Nu
zijn gebreksziekten nog steeds zeldzaam
maar gebruiken we meer vitaminen dan
ooit tevoren. We slikken en smeren voor
miljoenen weg. Want behalve kostbare
capsules, zijn er nog duurdere crèmes op
de markt die door toevoeging van vita
mine E het verouderingsproces zouden
vertragen. „Onzin", meent Reijnders,
„vitamine E wordt nauwelijks door de
huid opgenomen".
De slikkers en smeerders lijden niet aan
gebreksziekten maar zijn bezorgd over
de rimpels in hun gezicht, hun lichaam
en/of het milieu waarin ze leven. Ze jog
gen ten minste één keer in de week,
doen aan fitness, drinken met mate, eten
gezond en vaak zelfs biologisch dyna
misch. Voor de schappen van vitamine
preparaten verdringen zich kortom
vrouwen, sporters, mensen die verval
haten of vroeger op geitenwollen sokken
liepen. „Er bestaat een grote groep ge
bruikers uit de alternatieve hoek die vi
taminen nemen als tegengif voor de ver
slechtering van het milieu. Maar het is
zeer de vraag of je een slecht milieu of
voedingspatroon kunt corrigeren door
het bijslikken van chemische middelen.
Een chemische vitamine C is weliswaar
exact hetzelfde als die uit een sinaasap
pel, maar in een sinaasappel zitten nog
veel meer stoffen. Door de combinatie
van stoffen kan de vitamine C uit een
sinaasappel anders uitwerken. Dat geldt
voor alle groente- en fruitsoorten. De
consumptie van een op wieltjes geteelde
paprika heeft altijd nog de voorkeur bo
ven het slikken van een pil".
Met bezorgdheid volgt Reijnders de vi
kwaliteiten. Dan hoef je geen onbekende
acteur te zoeken, want dat is een tegen
strijdigheid. Als hij onbekend is, ont
breekt er iets aan zijn charisma". Zo
kwam Peter O'Toole in beeld.
Votocek: „We zochten een acteur met
arrogantie, ijdelheid, maar ook met
charme. Iemand als Marcello Mastroian-
ni heeft een grote charme, maar absoluut
niet die arrogantie. Je kunt een krachti
ger persoonlijkheid nemen, zoals die
prachtige acteur Albert Finney, maar die
heeft weer niet die charme. En je moet je
ook kunnen voorstellen dat er vroeger
hordes vrouwelijke fans achter hem aan
hebben gehold. Peter O'Toole kreeg ons
script toegespeeld en reageerde heel en
thousiast. Misschien omdat hij zichzelf
herkende. Met iemand van zijn kaliber
krijgt je film meteen een ander gezicht.
Steeds meer internationale acteurs kre
gen lucht van het script, je krijgt via cas
ting-bureaus in Duitsland of Frankrijk
acteurs aangeboden. Dat zijn dan logi
scherwijs óók niet de meest onbekende".
Vandaar de beroemde Duitse actrice uit
het klassieke theater, Maria Becker.
Vandaar Gottfried John, die een vaste
plek had in zo'n beetje alle Fassbinder-
films.
Otakar Votocek volgde in Amsterdam
de Filmacademie en leverde in 1979 een
eindexamenfilm in die er niet om loog,
'Schijnbewegingen'. Met Martin Simek
in de hoofdrol als een Tsjechische prof
voetballer die het moeilijk heeft in Ne
derland, maar die de schijn moet ophou
den als zijn ouders uit zijn geboorteland
overkomen. Humoristisch, menselijk en
verrassend volwassen. Daarna maakte
Votocek diverse korte films, zoals 'Turk-
Otakar Votocek„Ik heb een gevoel van
milde trots". FOTO'S: PR
