Roemeense regering doet
concessies aan Hongaren
Toekomst voor
minderheden
blijft onzeker
Het is nog
Rustig in
itouwen
,l->
Wapenstilstand tussen
Franse socialisten
1ITENLAND
£ekUe Somarit
DONDERDAG 22 MAART 1990 PAGINA 5
jiongarije staakt vluchten
J ussische joden naar Israel
DAPEST De Hongaarse staatsluchtvaart-
atschappij Malev heeft besloten geen Sovjet-
meer naar Israel te vervoeren. Het be-
ingegeven door dreigementen van Pale-
Clnse extremisten. Gisteren werd bekend dat
de luchthaven Ferihegy van Budapest onge-
1 do waarde veiligheidsmaatregelen waren ge-
ceui ffen nadat dreigementen waren ontvangen
Jdii t betrekking tot het vervoer van Sovjet-jo-
Mavia Hongarije. Het Centrum Informatie en
n zj cumentatie Israël (CIDI) en het Solidariteits-
11 nité voor Joden in de Sovjetunie hebben in
telegram aan de Hongaarse regering hun
steltenis uitgesproken over het besluit van
luchtvaarmaatschappij Malev om de vluch-
te staken.
Deportaties in
Burma veroordeeld
WASHINGTON De Verenigde
Staten hebben gisteren de massale
gedwongen deportaties in Myan
mar (het voormalige Burma) ver
oordeeld. Het militaire bewind in
Rangoon heeft honderdduizenden
mensen uit de steden overgebracht
naar afgelegen streken, klaarblij
kelijk om anti-regeringsgezinde
sentimenten de kop in te drukken.
Volgens de woordvoerder van het
ministerie van buitenlandse zaken
in Washington, Richard Boucher,
dwingen militairen al maanden de
inwoners in verschillende steden
en met name in de hoofdstad hun
woningen te verlaten en zich te
vestigen op het platteland.
Voedselkonvooi
bij hongerende
Etiopiërs
ADDIS ABEBA Het eerste
konvooi vrachtwagens met
voedsel voor de met de honger
dood bedreigde bevolking in het
noorden van Etiopië heeft zijn
doel bereikt. Twaalf vrachtwa
gens met 120 ton graan, melk
poeder en spijsolie zijn in Kobbo
in de provincie Wollo aangeko
men, zo heeft John Wiater van
de katholieke hulporganisatie
CRS gisteren meegedeeld. In de
toekomst zal op deze manier
elke maand 14.500 ton voedsel
naar het noorden van Wollo en
Tigray vervoerd worden.
Aanslag op ex-lid
Chileense junta
SANTIAGO Een voormalig lid
van de Chileense militaire junta,
generaal Gustavo Leigh, is giste
ren in zijn makelaarskantoor in
Santiago neergeschoten en ernstig
gewond in een ziekenhuis opge
nomen. De zakelijk partner van
Leigh, luchtmachtgeneraal-bui-
ten-dienst Enrique Ruiz, werd
eveneens neergeschoten. Over
zijn toestand is niets bekend. De
aanslag is opgeëist door de linkse
guerrillabeweging Front Manuel
Rodriguez. Leigh was bevelheb
ber van de luchtmacht toen het
leger onder leiding van' generaal
Pinochet in 1973 het bewind van
Salvador Allende omverwierp.
Ruim 150 indianen
vermoord in Peru
LIMA Meer dan 150 indianen
van de Ashaninkas stam in Peru
zijn de afgelopen maand ver
moord door de guerillabeweging
'Lichtend Pad'. Dit hebben leden
van de stam gisteren bekendge
maakt. De massamoord vond
plaats in het woongebied van de
indianen op 700 kilometer van de
hoofdstad Lima. Volgens de indi
anen werden de stamleden met
geweld weggevoerd naar een
concentratiekamp van de gueril
labeweging. In de strijd tussen de
linkse guerrillastrijders van
Lichtend Pad en het Peruaanse
leger zijn in tien jaar meer dan
17.000 doden gevallen
ICRETEN
[OVOCEREND
>q
!t
o!ktSKOU De sfeer
juwen is rustig. Be-
hol iten uit de hoofdstad
lagf nius zeggen, dat het
zo'n vaart loopt met
extra bescherming van
onder Moskou ressorte-
'chr de bedrijven die de
;s gemaakte Litouwers
hun eigendom be
bouwen. Er zijn wat fi-
en in burger aangetre-
alsmede enkele civie-
jjbewakingsgroepen. Het
ude jet-leger laat zich
en iirlopig nog niet zien.
i de
Ik h heeft president Gorbats-
1 bi gisteren weer een paar de-
en uitgevaardigd die be-
1 zijn om de Litouwers
te houden. Nogmaals wil
dat de rechten van.alle
bed jet-burgers in de afvallige
^ulejjbiiek beschermd worden,
bijeenkomst in Vilnius,
n deze week, van anti-
/êasitandigheidsburgers trok
laffi j JOO 000 mensen, i
D' zo'n bescherming.
ktri
tra-
Nijr
n Kir
zegt Gorbatsjov dat de
R-grenzen die langs het
luwse grondgebied lopen
r de grenstroepen en de
araijB bewaakt moeten worden.
Litouwers zijn bezig om
een stuk of dertig grens-
adu en op te richten, daarvoor
ien al nieuwe slagbomen
hilderd en vrijwilligers
eworven, die eigen Li-
uniformen zullen krij-
(de particuliere confectie-
rijfjes in het land hebben
er druk mee). Moskou wil
zijn eigen vertrouwde
fac iswachten handhaven.
'szins provocerend klonk
iluri batsjovs besluit, dat ieder-
zijn jachtbuks vrijwillig
;t inleveren,- anders komt
leger die ophalen. Geweld-
a z< beid is nu juist een van de
n. I angspunten van de nieuwe
is luwse regering op haar pad
ikkr onafhankelijkheid. En
par lotte zegt Gorbatsjov dat.
Jm enlanders die Litouwen
reld en bezoeken, daar, net als
d, toestemming van Mos
voor moeten hebben. Naar
luidt, zijn er, met name uit
Scandinavische landen,
journalisten en politieke
visten op eigen initiatief
Litouwen getrokken,
Vlaafr ze met open armen wer-
ontvangen en dat wil Mos-
nu afstoppen.
tijd
ten
k t< steeds is het niet duidelijk
tus Istland en Letland het Li-
alsprse voorbeeld net zo dras
gaan volgen. In beide
ische staten hebben de
ementsverkiezingen van
lopen weekeinde geen
Kiderde meerderheid voor
ifscheiding-gerichte natio-
itische volksfronten
'ht, al kan dat nog wel ko-
Gro want er moet in beide
3on< en nog in tientallen dis-
w< en worden overgekozen
ot K en de twee hoogst geëin-
e kandidaten. Dat zal over
weken gebeuren; zowel
erb 'allin als in Riga is
}f 1 die onafhankelijkheid
k d iblikkelijk zal worden uit-
ovei iepen als die tweederde
wan st, nodig voor grondwets-
nlev iging, is gerealiseerd,
iflic
SITUATIE IN TIRGU MURES BLIJFT GESPANNEN
TIRGU MURES De
voorlopige regering van
Roemenië heeft gisteren
ingestemd met een aantal
eisen van de Hongaarse
minderheid in een poging
het etnische geweld in de
stad Tirgu Mures te stop
pen.
Inwoners van de Transsyl-
vaanse stad zeiden echter
nieuwe ongeregeldheden te
vrezen, omdat de toezeggingen
de woede zouden kunnen op
wekken van Roemeense natio
nalistische heethoofden. Vice-
premier Gelu Voican sprak
gisteravond met een groep van
1000 etnische Hongaren en be
loofde hen aparte scholen voor
de Hongaarse minderheid en
straatnamen en dagbladen in
de Hongaarse taal. In Trans-
sylvanië wonen twee miljoen
Hongaren.
Dinsdag waren bij etnische
rellen tussen de twee bevol
kingsgroepen zes doden en
meer dan 300 gewonden geval
len.
De Roemeense vice-president
Cazimir Ionescu heeft de bloe
dige confrontaties in Transsyl-
vanie geweten aan een hero
pleving van de fascistische IJ
zeren Garde, een invloedrijke
volksbeweging in de jaren der
tig en veertig in Roemenie. De
rellen vinden hun oorsprong
in de traditionele rivaliteit tus
sen Roemenen en etnische
Hongaren in Transsylvanie.
Onder het regime van Ceau-
sescu werden de ongeveer 1,7
miljoen Hongaren in Roeme
nië onderdrukt, maar sinds de
val van de dictator komen zij
op voor hun eigen culturele en
politieke rechten. De etnische
Hongaren eisen onder meer
onderwijs in hun eigen taal en
een Hongaarstalig televisies-
tion. Ionescu zei dat er pam
fletten waren verspreid van de
IJzeren Garde met teksten als
„het tijdstip is aangebroken".
De vice-president zei dat de
Garde kennelijk verdeeldheid
en chaos wil 'creëeren. Hij zei
niet te weten wat het uiteinde
lijke doel van de Gardisten is.
Onder de gisterochtend uitge
roepen staat van beleg in Tir
gu Mures patrouilleren politie
en leger door de stad. De stra
ten zijn bezaaid met een dikke
laag glassplinters temidden
van uitgebrande bussen en
vrachtwagens.
Eenheden parachutisten en
een twaalftal tanks hielden
overdag Roemenen en etni
sche Hongaren uiteen. Voor
alle openbare gebouwen ston
den gepantserde wagens opge
steld, terwijl helikopters boven
de stad cirkelden. De stad zou
geheel door het leger zijn om
singeld.
De toestand in Tirgu Mures
heeft veel weg van een bur
geroorlog en dreigt het hele
land te destabiliseren, waar
schuwde de Hongaars-Roe
meense leider Karoly Kiraly
voor de Hongaarse radio. In
drie districten van Transsylva
nie hebben de Hongaren een
algemene staking gehouden
ter nagedachtenis van de
slachtoffers van het geweld.
Tienduizenden mensen zijn
Etnische Hongaren lopen gewapend met stokken en knuppels door de straten van Tirgu Mures in
Roemenië. Bij onlusten tussen de Hongaren en Roemenen werden dinsdag zes mensen gedood en
raakten honderden gewond.
FOTO: AP
daarbij de straat opgegaan.
De betrekkingen tussen de
twee landen zijn verder ver
slechterd na de beschuldiging
van Budapest dat in Roemenië
een pogrom plaatsvindt tegen fend om dit probleem op te
de Hongaren. „We zullen geen lossen", aldus Joszef Antall, de
oorlog beginnen, maar we zul- leider van het Hongaarse De
len ervoor zorgen dat er inter- mocratische Forum, de groot-
nationale druk wordt uitgeoe- ste oppositiepartij.
Vrachtvliegtuig
neergestort
Brandweerlieden
staan bij het
wrak van een
vrachtvliegtuig
dat is neerge
stort in de buurt
van Tegucigalpa
in Honduras. De
drié beman
ningsleden van
het toestel, dat
opgestegen was
in Miami, kwa
men bij de ramp
om. Nog geen
kilometer van de
plek verwijderd
stortte een half
jaar geleden een
vliegtuig neer,
waarbij 131 do
delijke slachtof
fers te betreuren
waren.
FOTO: AP
Honduras wil VN bij demobilisatie contra's
TEGUCIGALPA Honduras
heeft gisteren de Verenigde
Naties opgeroepen VN-troepen
in te zetten om toezicht te hou
den op vreedzame repatriëring
van de Nicaraguaanse Contra
rebellen.
„Vanuit Hondurees gezichts
punt moeten de VN zo snel
mogelijk troepen inzetten in
Nicaragua", aldus de Hondure-
se minister Mario Carias van
buitenlandse zaken. De VN-
troepen zouden de confronta
ties tussen de contra's en aan
hangers van de sandinistische
regering moeten voorkomen.
De ongeveer 12.000 contra's
die met Amerikaanse hulp
acht jaar lang tegen de Sandi
nistische regering vochten,
hebben een oproep van de on
langs gekozen Nicaraguaanse
president Violeta Chamorro
genegereerd om zich te ont
binden.
Volgens de Nicaraguaanse re
gering zijn dinsdag tien con
tra's zijn gedood bij een treffen
met het sandinistische leger.
Managua zei dat 200 Contra's
het leger aanvielen nabij het
dorpje Ubu Norte in het noor
den. De Sandinisten stelden na
de recente verkiezingen een
eenzijdig bestand in.
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
traadsel van straat magelhaes
791 Thijs van Noort, die van dergelijke wrede strafmaat-
-'en niet veel goeds verwacht, geeft op de platvoetwacht de
Hermeester opdracht de messentrekker wat water te bren-
»En als je kans ziet dat mes een beetje los te maken, zon
der dat iemand het merkt, zal ik je dat niet kwalijk nemen",
voegt hij er fluisterend aan toe. De kwartiermeester begrijpt zijn
opdracht maar al te goed en haast zich die uit te voeren. Maar
juist wanneer de man voorzichtig het mes uit de mast probeert te
trekken, verschijnt kapitein Harder op de campagne. Woedend
keert hij zich tot de kwartiermeester. „Je schijnt behoefte te heb
ben om mijn vonnis te corrigeren!" zegt hij. „Dat zul je betreu
ren, vriend!"
Volkskammer-leden DDR
verdacht van Stasi-verleden
OOST-BERLIJN Het
verleden blijft de DDR
achtervolgen. En telkens
is het de tot voor kort
alomtegenwoordige staats-
veiligheidssdienst Stasi die
daarbij op de voorgrond
staat.
Ten minste tien procent van
de vierhonderd leden van de
nieuwe Volkskammer, het af
gelopen zondag gekozen parle
ment van de DDR, wordt er
van verdacht verplichtingen
te hebben gehad aan de Stasi.
Zeker na het schandaal van
Wolfgang Schnur, de afgetre
den voorzitter van de partij
Demokratischer Aufbruch, die
zichzelf al als ministerpresi
dent had aanbevolen, lijkt
wantrouwen gerechtvaardigd.
Harde feiten liggen nog niet
op tafel omdat de honderddui
zenden persoonsdossiers over
Stasi-medewerkers, in beslag
genomen door het Openbaar
Ministerie, nog door vrijwel
niemand mogen worden inge
zien. De onafhankelijke com
missie die op grond van een
besluit van het inmiddels niet
meer bestaande Ronde-Tafel-
overleg de antecedenten van
de nieuwgekozen parlementa
riërs zou onderzoeken is nog
niet geformeerd, laat staan
geïnstalleerd.
SPD misschien
in regering
OOST-BERLIJN Voor
zitter van de Oostduitse
sociaal-democraten, Ibra
him Böhme, sluit niet uit
dat zijn partij toch een
coalitieregering zal vor
men met de conservatie
ven. „Het is denkbaar dat
de fractie de aanbeveling
van het partijbestuur om
in de oppositie te gaan,
naast zich neerlegt", zei
Böhme gisteren in Oost-
Berlijn, waar de 87 SPD-
parlementsleden voor het
eerst bijeen zijn.
De voorzitter van het 'College
van Drie' dat erop toeziet dat
de ontbinding van de staats
veiligheidsdienst inderdaad
plaatsvindt, de Oostberlijnse
bisschop Forck, heeft nu voor
gesteld nog dit weekeinde te
beginnen met het anteceden
tenonderzoek van de volks
vertegenwoordigers. Het on
derzoek kan volgens hem af
gerond zijn op het moment dat
het nieuwe parlement voor het
eerst bijeenkomt: volgende
week vrijdag.
PARIJS Na heftige ru
zies, met name op het par
tijcongres in Rennes dit
weekeinde, hebben de ri
valiserende stromingen
binnen de Franse socialis
tische partij gisteren hun
geschillen bijgelegd.
Een nieuwe nacht touwtrek
ken tussen de diverse clanlei
ders en mogelijke presidents
kandidaten voor 1995 leverde
tenslotte een, voorlopige, wa
penstilstand op. Partijleider
Pierre Mauroy werd herkozen
en de andere socialistische
'tempelbewaarders', verenigd
rond onderwijsminister en
oud-partijleider Lionel Jospin,
kregen vier sleutelposten, in
clusief die van Mauroy. De
vrienden van de ambitieuze
Kamervoorzitter en oud-pre
mier Laurent Fabius konden
hun gezicht redden met even
veel zetels. De 'neutrale' stro
ming van premier Rocard
kreeg drie posten; de clans van
de ministers Chevènement en
Poperen elk een. De socialisti
sche broederstrijd zal het tot
nu toe gunstige imago van de
PS een flinke knauw geven.
Voor de Fransen zijn de socia
listen onderling net zo egoïs
tisch gebleken als liberalen en
neo-gaullisten. Bij tussentijdse
verkiezingen in gemeenten
leiden de socialisten de laatste
tijd gevoelige verliezen.
POSITIE RUSSEN IN BALTISCHE STATEN
VILNIUS Als de Est-
landers en Letten het
voorbeeld van Litouwen
volgen en de onafhanke
lijkheid uitroepen - het
geen in de lijn der ver
wachtingen ligt na het
succes van de separatisti
sche groepen bij de ver
kiezingen van afgelopen
zondag - krijgen zij het
nog veel zwaarder te ver
duren dan de Litouwers.
De reden hiervoor ligt in de
etnische samenstelling van
Estland en Letland. In de ja
ren van het Sovjetbewind zijn
honderdduizenden Russen de
republieken binnengestroomd
om te werken in de enorme
industriecomplexen van Riga,
Tallinn en Daugavpils, als
plaatsvervangers voor de grote
aantallen plaatselijke bewo
ners die gedood werden, naar
Siberië gedeporteerd werden
of naar het Westen wisten te
ontkomen.
Litouwen, minder ontwikkeld
en met een grotere reserve
aan arbeidskrachten, heeft
deze immigratie in veel min
dere mate gekend. Ook heeft
katholiek Litouwen een hoger
geboortecijfer dan het prote
stantse Estland en Letland.
Daarbij komt nog dat de Li
touwse partijleiders zich met
redelijk succes verzet hebben
tegen de industrialisatieplan
nen van Moskou in de jaren
vijftig.
Ruim 39 procent van de bevol
king van Estland bestaat uit
niet-Estlanders, waarvan 31
procent Russisch is. In Letland
is zelfs 48 procent van de be
volking niet-Lets. Evenals in
Litouwen behoren deze min
derheden overwegend tot de
lagere arbeidersklassen. Bij de
grote protestdemonstratie te
gen onafhankelijkheid in Vil
nius afgelopen zondag - waar
aan vooral Russen deelnamen
en een kleiner aantal Polen -
viel op hoe arm, slecht gekleed
en slecht gevoed deze leden
van de heersende natie eruit
zagen, zelfs in vergelijking
met vele Litouwers.
Sociale ladder
Juist omdat zij onderaan de so
ciale ladder staan is in alle
drie de Baltische staten een
aantal gewone Russen bereid
de onafhankelijkheid te steu
nen in de hoop dat, zoals een
jonge arbeider in de Estlandse
stad Narva het formuleerde,
„we worden als Finland".
De onafhankelijkheidsbewe
gingen in Litouwen en Estland
hebben weinig begrip getoond
voor de Russen - zij worden
„illegale immigranten" en
„kolonisten" genoemd. Dit is
niet echt verrassend, want de
autochtone bevolkingen heb
ben door de jaren heen ontel
bare beledigingen moeten on
dergaan en hun nationale
identiteit ernstig bedreigd ge
zien.
Het Volksfront in Letland stelt
echter dat de strijd gaat om
„volksbestuur, economische
voorspoed en sociale recht
vaardigheid" voor alle natio
naliteiten. Het programma v'an
het Volksfront voorziet in de
bescherming van diegenen
voor wie de economische ver
anderingen een nadelige uit
werking zouden hebben en be
nadrukt dat geen enkele be
volkingsgroep Letland zou
hoeven te verlaten.
Deze benadering van het
Volksfront is een triomf van
realisme en redelijkheid over
de zelden vriendschappelijke
persoonlijke gevoelens van de
leiders ten opzichte van de
Russische gemeenschap. Aan
gezien de Russen niet alleen in
Riga, maar ook in de andere
twee grote steden, Daugavpils
en Liepaja, in de meerderheid
zijn, is dit realisme ook maar
beter.
Voor het comunistische
bewind was de relatie tussen
de Russen en de Letten over
het algemeen goed. Nog steeds
zijn er veel gemengde huwelij
ken. Intellectuelen geboren uit
zulke huwelijken stonden bij
de verkiezingen van zondag in
verscheidene districten kandi
daat voor het Volksfront en
wonnen zetels in Riga en Lie
paja. Dit is een van de redenen
- regeringsknoeierij is een an
dere - dat het aantal Russen
in verhouding tot de Letse be
volking niet weerspiegeld
word door het aantal gekozen
afgevaardigden dat tegen de
onafhankelijkheid is.
Volksleiders
De Sajudisbeweging in Litou
wen heeft de minderheden
niet zo succesvol aan zich we
ten te binden. Daar met name
zijn de Russen bang dat ze hun
banen en woningen zullen
verliezen en gedwongen zullen
worden terug te keren naar
een verarmde Sovjetunie met
weinig kans op werk.
De angst voor werkloosheid -
die overigens gedeeld wordt
door veel Litouwers - en
prijsstijgingen geeft een scher
pe klank aan de kritiek van de
nieuwe generatie Russische
volksleiders in Litouwen op de
„bourgeois intellectuelen" van
de nationale bewegingen die
hun „bourgeois republieken"
willen herstellen.
De economische vooruitzich
ten zijn inderdaad huivering
wekkend. Een halsbrekende
poging wordt nu gedaan om
een eigen munt in te voeren,
maar omdat er niet genoeg
dekking is en het bijzonder
moeilijk is de huidige roebel-
voorraad in te wisselen onder
de ogen van Moskou, vrezen
Westerse economen dat deze
munt snel met inflatie te kam
pen zal krijgen.
Er wordt dapper gepraat over
de herstructurering van de
economie om de Westerse
markten te bevoorraden. Ge
geven de goedkope arbeids
kracht - en het grote aantal
mensen met een technologi
sche opleiding - zijn de voor
uitzichten op lange termijn
hoopgevend. Maar die her
structurering van de Litouwse
economie, die nu voor 95 pro
cent van de Sovjetunie afhan
kelijk is, zal een enorm karwei
worden.
Als de drie Baltische staten
zich snel van de Sovjetunie
losmaken kan alleen hulp uit
het Westen hen redden van
een erg pijnlijke economische
verandering en de daaruit
voortvloeiende etnische con
flicten. Deze hulp hoeft niet
omvangrijk te zijn, per slot
van rekening gaat het hier om
een totale bevolking van 8
miljoen. De Westerse landen
worden dan echter voor de bij
zonder moeilijke vraag gesteld
of zij de republieken die zich
van de Sovjetunie afscheiden
willen versterken en zo een
deel van de morele verant
woordelijkheid op zich willen
nemen voor de conflicten die
daarvan het gevolg kunnen
zijn.
ANATOL LIEVEN
(c) The Times, Londen
Russische demonstranten in Vilnius. Zij hielden een pro-Moskou
betoging en stelden via dit bord dat het vioolspel van president
Landsbergis disharmoniëert met de Sovjet-muziek.
FOTO: AP
