)ostduitse nazi-archieven
ekken Nederlandse interesse
an pluimveehouder tot palingboer
Recreatiebad Oegstgeest
weer stap dichterbij
Sociale partners willen geld
kinderopvang zelf besteden
Specialisten waarschuwen voor groeiende wachtlijsten
PA(
INENLAND
Qeidó&Qounant
WOENSDAG 14 MAART 1990 PAGINA 3
14
.si:
ister Maij
t vogelhut
•eek
en verrekijker tuurt
Maij-Weggen
verkeer en water-
vanuit de nieuwe
hut 'de Grauwe
naar de vogels in
€and. De Oostvaar-
orde issen zijn een na-
onument dat het
an dankt aan de
ganzen. Die heb-
door het eten van
voor hebben ge-
at het moerasge-
drooglegging niet
jroeide. In het na-
servaat 'wonen' nu
Beeld crimineel gedrag drugsverslaafden overdreven
GRONINGEN Het beeld
dat de overheid, de pers en
het publiek hebben van de
criminaliteit onder heroïne-
verslaafden is overdreven.
Het geld dat deze mensen
voor de aankoop van verdo
vende middelen nodig heb
ben, komt voor een groot
deel uit legale bronnen.
Dat is de mening van de Gro-»
ningse onderzoeker K. Swier-
stra die morgen op dit onder
werp promoveert tot doctor in
de rechtsgeleerdheid. Uit een
steekproef in Amsterdam is bij
voorbeeld gebleken dat ge
bruikers van zware verdoven
de middelen voor de benodig
de contanten in beperkte mate
afhankelijk zijn van criminele
activiteiten. Diefstal, inbraken,
zakkenrollen en het vervalsen
van cheques vormen hun
kleinste inkomstenbron. Naast
werk, een uitkering; dienst
verlening en prostitutie leunen
zij op het inkomen van hun
ouders of levensgezel.
De criminoloog zet voorts een
groot vraagteken achter de al
gemene opvatting dat de cri
minaliteit onder heroïnever-
slaafden voortkomt uit de ver
slaving zelf, waarvoor dikwijls
meer geld nodig is dan een
normaal inkomen toelaat. Vol
gens de onderzoeker maakte
ongeveer de helft van de ver
slaafden zich al schuldig aan
diefstal en andere min of meer
ernstige delicten voordat ze
zich aan heroïne overgaven.
Overigens komt er in de mees
te gevallen na enige tijd een
einde aan het leven als drugs
verslaafde. Het is volgens de
deskundige geen „onuitroei
baar bestaan". Na vijf jaar
houdt ongeveer 20 procent er
mee op, uit zichzelf of door
hulpverlening van anderen.
Na tien jaar is dat 30 procent
en na vijftien jaar 35 procent.
De meeste anderen stoppen er
na twintig jaar mee, aldus de
onderzoeker.
Twee verdachten
lugubere moord
vrijgelaten
BUSSUM Twee verdachten
van de moord op een man uit Al-
mere zijn gisteravond vrijgelaten.
Het gaat om het echtpaar dat be
vriend was met de vrouw van
het slachtoffer. De vrouw van
het slachtoffer zit nog steeds vast.
Zij heeft geen bekentenis afge
legd en uit de verhoren is geble
ken dat het bevriende echtpaar
niets met de zaak uitstaande
heeft. Het slachtoffer werd twee
weken geleden, in stukken ge
sneden en in huisvuilzakken ver
pakt, gevonden op een dagcam
ping op de Bussumse hei.
Patiënt AMC krijgt
kleinste pacemaker
AMSTERDAM In het Academisch
Medisch Centrum in Amsterdam is
gisteren bij een hartpatiënt de klein
ste pacemaker ter wereld ingebracht.
Het apparaatje is ovaal met maximale
afmetingen van 40 bij 32 millimeter
en het weegt maar twaalf gram. Het
gaat om het eerste exemplaar van
een nieuwe serie pacemakers die op
de hartafdeling van het AMC voor
het Europese vasteland zal worden
beproefd. Pacemakers geven de hart
spier een elektrische prikkel waar
door het hart regelmatiger pompt.
Deze superkleine uitvoering biedt
grote voordelen bij kleine kinderen
en mensen met een tere huid. Boven
dien is er minder kans op infecties.
obee
TERDAM Ook
Nederland bestaat
belangstelling voor
•chieven uit de nazi-
n de DDR. Volgens
Brilman, landelijk
er van justitie belast
le opsporing van oor-
n lisdadigers, is het
uitgesloten dat zich
gegevens bevinden
etrekking hebben op
land gepleegde oor-
lisdrijven. Mochten
ewuste DDR-archie-
Dinnenkort inderdaad
en opengesteld voor
igjduitse onderzoekers,
Brilman terstond
opnemen met zijn
[a's in de Bondsrepu-
met het verzoek
op de hoogte te hou-
ran de resultaten van
inderzoek.
lan veertig jaar lang zijn
se onderzoekers op een
"j uddelijk 'nein' gestuit
zoeken aan de Oostduit-
iriteiten om inzage in de
ven uit de nazi-periode,
nu zelfs de Berlijnse
is geopend, lijkt er geen
meer om die archie-
langer gesloten te
e zi(t
eind
'beu
opl
pari
lijkl
voet
vamp'
:iek
iifak
:C' "S
bond afgelo-
[laandag de kat de bel aan
door een beroep te doen op de
DDR de archieven open te
stellen voor Westduitse onder
zoekers. Wiesenthal, die in
Wenen 'Het Documentatiecen
trum voor Joodse Vervolgden
door het nazi-regime' leidt,
riep de Oostduitsers op de ar
chieven in Leipzig en Potsdam
aan het Bondsarchief in Ko
blenz over te dragen.
Of de Oostduitse autoriteiten
gehoor zullen geven aan dit
verzoek, moet worden afge
wacht. Maar mr. Brilman zit al
op het vinketouw. Hij is bij
zonder nieuwsgierig naar de
inhoud van de archieven: „Je
weet immers nooit of er iets
ligt dat voor ons van belang
zou kunnen zijn. Concreet zijn
er geen oorlogsmisdadigers in
de DDR gesignaleerd. Maar
het is best mogelijk dat tot nu
toe onbekende informatie ons
op het een of andere spoor zet.
Ik ben met name geïnteres
seerd in de vraag of er zich irï
die archieven Nederlandse na
men staan die we nog niet
kennen".
In het verleden heeft Brilman
incidenteel wel eens contact
gehad met de Oostduitse auto
riteiten. In tegenstelling tot
andere onderzoekers had hij
daarbij over gebrek aan mede
werking niet te klagen. „Die
contacten verliepen altijd
goed. Al heeft dat nooit tot
concreet resultaat geleid".
Brilman tekent daarbij onmid
dellijk aan dat het in die enke
le gevallen slechts ging om
verzoeken om informatie over
de verblijfplaats van deze of
gene. Niet om toegang tot de
archieven.
Alle verzoeken in die richting
wer.den tot nu toe consequent
afgewimpeld, weet ook Bril
man. Naar de reden van die
geheimhouding kan hij slechts
gissen. Hij vermoedt dat daar
aan politieke motieven ten
grondslag lagen. De Oostduitse
machthebbers wilden op die
manier hun anti-fascistisch
imago hoog houden: in tegen
stelling tot de Bondsrepubliek
had de DDR wel afgerekend
met het 'bruine' verleden.
Diepgaand onderzoek in de
Oostduitse archieven zou dat
zorgvuldig in stand gehouden
imago echter wel eens hebben
kunnen schaden en werd der
halve niet toegestaan.
Een andere theorie is dat de
inmiddels zo goed als ontbon
den Oostduitse geheime dienst,
de beruchte Stasi, er alle be
lang bij had de archieven ge
sloten te houden. Veel Stasi
medewerkers zouden namelijk
zelf geen brandschoon oorlogs
verleden hebben. Brilman:
„Dat is niet onwaarschijnlijk.
Het is zeker voorstelbaar dat
mensen uit de inlichtingen
dienst van Hitier na de oorlog
hun carrière in de DDR heb
ben voortgezèt". Volgens deze
theorie zou de Stasi bovendien
gretig gebruik hebben ge
maakt van de gegevens uit de
archieven uit de nazi-periode,
teneinde bepaalde mensen te
chanteren. Brilman: „Ook dat
behoort zeker tot de mogelijk
heden".
Terecht staan
Welk motief er ook achter
heeft gezeten, als Simon Wie
senthal zijn zin krijgt, behoort
die Oostduitse geslotenheid
binnenkort tot het verleden.
En toch hebben eventuele oor
logsmisdadigers in de DDR
naar het zich laat aanzien wei
nig te vrezen. Want zelfs wan
neer nieuwe informatie uit de
DDR zou leiden tot hun opspo
ring, is het nog maar zeer de
vraag of ze ooit in Nederland
terecht zullen staan.
Dat moet ook Brilman tot zijn
spijt erkennen. Zoals hij in het
verleden keer op keer tot zijn
diepe teleurstelling heeft
moeten ervaren, is niet het
verzamelen van bewijsmateri
aal het probleem, maar de uit
levering van verdachten aan
Nederland. Verschillende oor
logsmisdadigers wisten de af
gelopen jaren de dans te ont
springen, omdat het land waar
ze woonden weigerde hen uit
te leveren. Openstelling van
de Oostduitse archieven zal in
die frustrerende situatie wei
nig verandering brengen.
JAN ANKONÉ
if, di
elk
?c/ ai
rika
lEL/WAGENIN-
Negen jaar gele-
ersleten al zijn colle-
pluimveehouder J.
uit Bladel nog voor
Een deel van je leg-
•ij afstoten om paling
jjan kweken, wie doet
ou? Maar Duis heeft
ijn gedeeltelijke om-
eling nog geen mo-
spijt gehad. Als het
hem ligt, heeft hij
>n enkele jaren de
van zijn bijna der-
sïiizend legkippen op-
'irnd ten gunste van
bakken" paling.
acties van de graanboe-
afgelopen weken iets
ti duidelijk gemaakt, is
il de overtollige produk-
in onze huidige land-
De gevolgen voor de
n het milieu, of het nu
m melk, eieren of vlees,
voor de hand. Condu
it moet anders. Dat be-
pluimveehouder Duis
jaar geleden al. „De
voor eieren schommel-
n al. Eén van mijn leg-
ijen was aan vervanging
i dat kostte me te veel
Iet rapport van de Club
ome voorspelde voor de
nst een tekort aan vis in
>a. Ik besloot er handig
te spelen".
gangen waar normaal de
mest werd opgevangen
te Duis voor twaalfdui-
gulden plastic bakken
een pompsysteem. Met
en opstaan ontpopte hij
tot viskweker: „Ik liet
izend palinkjes in de
m zwemmen, drie weken
waren er nog maar hon-
vijftig in leven", zo zegt
'uis leerde veel van de
inde forellenkwekerijen
an bedrijven in Japan,
de palingkwekerij al
het begin van deze eeuw
at, Vier jaar duurde het
Pluimveehouder J. Duis bezig met zijn paling in de kwekerij in Bladel.
voor hij het vak onder de knie
had, maar .nu kan hij goedko
pere en bovendien schonere
paling leveren dan menig im
porteur.
Geen mestprobleem
Een mestprobleem heeft Duis
ook al niet, zegt hij. „Paling-
mest bevat v^el ammoniak.
Via een pompsysteem zet ik
die met bacteriën om in ni-
triet. Dat verandert van ni
traat tot een gasvormig stik
stof. Ik voeg daar weer zuur
stof aan toe en breng dat weer
terug naar de vissen. Het slib
dat overblijft strooi ik uit over
het land. Het bevat ook bacte
riën die zeer nuttig zijn voor
de waterzuivering. Wanneer je
het in het riool zou storten zou
het water al gezuiverd zijn
voor het bij een zuiveringsin
stallatie aankomt".
Dat de Nederlandse landbou
wer wel eens wat flexibeler
zou mogen worden, is ook de
overtuiging van prof. drs. J.D.
van Mansveldt, hoogleraar Al
ternatieve Land- en Tuinbouw
in Wageningen. „Landbouw is
de laatste halve eeuw steeds
meer een industrie geworden
waarbij het er niet meer toe
doet wat de gevolgen Van de
produktie zijn voor het milieu
en het landschap", zo zegt hij.
Van Mansveldt predikt al ja-
FOTO: JOHN CLAESSENS
ren omschakeling van inten
sieve landbouw naar biologi
sche landbouw. „Het is een
hardnekkige mythe dat onze
voedingsbehoeften de huidige
landbouw noodzakelijk ma
ken", aldus Van Mansveldt.
Omschakelen op paling, hazel
noten, vlas of scharrelvlees,
om maar enkele reeds bestaan
de alternatieven te noemen,
ziet hij als dé oplossing voor de
landbouwproblematiek. Het
terugverdienen van investe
ringen staat snelle veranderin
gen echter in de weg.
Familietradities
Pluimveehouder en paling
kweker Duis ziet nog andere
oorzaken van het achterblij
ven van zijn collega's. „Die
graanboeren bijvoorbeeld hou
den veel te veel vast aan fami
lietradities. Het graanbedrijf is
vaak generaties lang van va
der op zoon gegaan. De boeren
weten niet beter dan dat ze
graan moeten verbouwen. Een
psychologisch en emotioneel
argument. Ook de. overheid
heeft jarenlang specialisatie
gepropageerd. Dat is fout ge
weest. We moeten toe naar be
drijven waarin steeds meer
neventakken ontstaan. Ook de
banken zouden minder huive
rig moeten staan tegenover le
ningen voor die nieuwe be
drijfsvoering".
Professor Van Mansveldt
denkt dat de overheid en de
consument een doorslaggeven
de rol spelen in het stimuleren
van de landbouwers. „Pro-
duktgebonden subsidies, zoals
op graan, zouden plaats
moeten maken voor inko
menssubsidies, afhankelijk
van bijvoorbeeld de omzet en
het aantal hectaren grond dat
een boer bezit. Banken zou
den, net zoals we nu al doen
met de Derde Wereld, zoge
naamde besmette schulden
kunnen kwijtschelden aan
boeren. Die krijgen dan een
reële kans over te schakelen
op andere bedrijfstakken.
De keuze voor paling als alter
natieve teelt was voor pluim
veehouder Duis betrekkelijk
willekeurig. „Ik ben niet ver
knocht aan mijn kippen of pa
ling", merkt hij op. Voor de
protesterende graanboeren
heeft hij nog wel een gouden
tip: „Hier in mijn tuin staat
een acacia. In vier jaar tijd
werd hij, zonder mest, zo'n vijf
meter hoog. Het hout is harder
dan eiken. Wanneer je be
denkt dat over tien jaar het
tropisch hardhout taboe is ge
worden, zou het slim zijn een
deel van je akker te bezaaien
met acacia's. Wie dat op een
goede manier doet, zal op lan
gere termijn grote winsten
kunnen maken..."
JEAN-PIERRE GEELEN
Ongeluk na ongeluk
Brandweerlieden verwijderen hier een gebroken ruit uit een gekantelde vrachtwagen. Gisteren ont
stond een enorme chaos op de snelweg ter hoogte van Duiven (bij Arnhem) toen een vrachtwagen
en een personenauto in de mist met elkaar in botsing kwamen, waarna ook vijf andere, afgeleide
auto's aan de overzijde van de weg elkaar raakten.
FOTO: ANP
FIKSE RUZIE MET MINISTER D'ANCONA
DEN HAAG Werkge
vers en werknemers ru
ziën met het kabinet over
kinderopvang. Kort nadat
zij gisteravond in een ge
zamenlijke nota het kabi
net hadden laten weten
dat kinderopvang het bes
te middel is om de combi
natie ouderschap-betaalde
arbeid mogelijk te maken,
kregen ze van minister
D'Ancona (WVC) te horen
dat extra geld hiervoor
via de gemeenten gaat lo
pen. Dat is volgens sociale
partners in strijd met de
afspraken.
Het gaat om tientallen miljoe
nen guldens per jaar, oplopend
tot 160 miljoen in 1994. Dat
geld komt bovenop de 130 mil
joen gulden per jaar die in elk
geval via de gemeenten gaat
lopen. Werkgevers en werkne
mers rekenden erop dat zij de
extra middelen, die in het re
geerakkoord waren aangekon
digd, zouden kunnen gebrui
ken als „smeermiddel" voor
afspraken over kinderopvang
in cao's. Tot dusver zijn er
over 4.000 plaatsen afspraken
gemaakt tussen werkgevers en
werknemers.
Tot hun verbijstering moesten
sociale partners vorige week
in de nota over sociale ver
nieuwing lezen dat ook de ex
tra miljoenen via de gemeen
ten in kinderopvang moet
worden gestoken. „In elk ge
val de komende twee jaar", al
dus minister D'Ancona na af
loop van het overleg met
werkgevers en werknemers in
Den Haag.
Het kabinet vraagt sociale
partners op gemeentelijk ni
veau met de overheid te wil
len bekijken hoe het geld het
beste kan worden besteed en
na twee jaar eens te bezien of
dit werkt. Daar voelen zij niets
voor zo, bleek uit woorden van
drs. J. Dortlanfi (VNO) en drs.
K. Adelmund (FNV) na afloop
van het overleg.
Hun idee was de vorming van
een rijksbijdrageregeling
waaruit cao-partijen zouden
kunnen putten. De gemeente
lijke omweg is volgens hen on
werkbaar. „Ik heb een cao af
gesloten met een afspraak
over kinderopvang, vooruitlo
pend op geld uit het extra pot
je. Moet ik dan per gemeente
gaan onderhandelen hoe dat
tot stand moet komen?", vroeg
drs. B. Vonk van het KNOV
zich af.
Het leiden van de geldstroom
via de sociale vernieuwing is
volgens Dortland» een schen
ding van de afspraak in het
gemeenschappelijk beleidska
der. „Met Lubbers' handteke
ning eronder" (aldus Dortland)
verklaarde het kabinet zich
daarin bereid tot overleg met
sociale partners over de beste
ding.
Volgens minister D'Ancona is
er sprake van spanning tussen
de afspraken van 1 december
en het regeerakkoord. In dat
akkoord staat dat de de beste
ding van de „krap 300 miljoen
gulden" (130 plus de extra 160)
plaatsvindt in en door de ge
meenten en dat halfweg de
kabinetsperiode zal worden
bekeken of dat goed werkt.
D'Ancona houdt daaraan vast,
zo zei ze desgevraagd. „Blijk
baar heeft het kabinet bij na
der inzien gekozen voor het
regeerakkoord en niet voor de
later gemaakte afspraak met
ons", aldus Dortland.
OEGSTGEEST Ook de
NV Sportfondsen schat
dat de bouw van het re
creatiebad in Oegstgeest
ongeveer 3,2 miljoen gul
den kost. Dat bleek gister
avond tijdens de vergade
ring van de commissie fi
nanciën. De raming van
Sportfondsen komt nadat
de liberalen om een „se
cond opinion" hadden ge
vraagd. De schatting is
vrijwel gelijk aan die van
de gemeentelijke werk
groep.
De commissie heeft geen be
zwaar tegen het laten ontwik
kelen van drie bestektekenin
gen voor het recreatiebad. B
en W willen daar een ton voor
uittrekken. Het door de PvdA
gevraagde openlucht-trimbad
is financieel niet haalbaar.
Wel wordt aanbevolen het uit-
zwembad (gedeeltelijk binnen
en gedeeltelijk buiten) te ver
groten.
Voor de inrichting van het bad
is een prijsvraag uitgeschre
ven. Het is mogelijk dat het
bekroonde ontwerp niet past
bij de bestektekeningen. In dat
geval komen de plannen in de
lucht te hangen. CDA'er Hel-
linga: „Wij gaan er in ieder ge
val van uit dat Oegstgeest een
zwembad nodig heeft en dat
deze er blijft".
Wethouder van Veen liet de
radicaal Van Eisen weten dat
zonder het alternatief van be
bouwing van het vrijkomende
gebied het plan voor de ge
meente onbetaalbaar wordt.
Het gedeeltelijk privatiseren
van het vernieuwde bad zal
straks voor het huidige perso
neel geen consequenties heb
ben, liet de wethouder nog we
ten.
tAIBAAI
door WILLEM RITSTIER
UTRECHT De kwali
teit van de gezondheids
zorg loopt gevaar. In de
ziekenhuizen krijgen pa
tiënten lang niet altijd de-
aandacht, die zij verdie
nen. Dat is de uitkomst
van een enquête die de
Landelijke Specialisten
Vereniging vorig jaar
hield onder specialisten
uit verschillende soorten
ziekenhuizen.
De nieuwe voorzitter van de
LSV, dr. A.W. Mulder, wil dat
ook patiëntenorganisaties zich
gaan verzetten tegen wantoes
tanden. Hij wees er gisteren in
Utrecht op dat hun controle
steeds meer nodig zal zijn. Met
name de op handen zijnde
volksverzekering belooft te
veel aan de burgers gelet op de
beschikbare mogelijkheden,
volgens de LSV-voorzitter.
Mulder vindt dat er jaarlijks
een miljard gulden meer be
schikbaar moet komen om de
grootste knelpunten weg te
werken, zoals de lange wacht
lijsten in poliklinieken en zie
kenhuizen. Zo duurde het vijf
jaar geleden 'nog maar' twee
weken, voordat de patiënt op
de polikliniek terecht kon, vo
rig jaar was dat vier weken.
Er worden zelfs wachttijden
gemeld van meer dan een half
jaar. Ook in de chirurgie is er
een probleem; per jaar worden
zo'n 30.000 operaties afgezegd.
Als voornaamste oorzaken
worden genoemd gebrek aan
behandelruimte en aan perso
neel. Dr. Mulder: „Ik voorspel
dat er over vijf jaar een groot
tekort is aan specialisten. Dê
narigheid die we nu meema
ken met de verpleegkundigen
beleven we dan met de specia
listen".
