Muiterij in
Sovjetmarine
Wie
executeert
de meeste
misdadigers?
FICTIE BLIJKT DE WAARHEID
Bommen
Izvestia
Kordaat
£cidóc@ou/tcuit
AMERIKAANSE
TUSSENTIJDSE VERKIEZINGEN:
Rijzende ster
Krijgsraad
Verraden
LONDEN - De Russische krant
Izvestia heeft haar lezers verrast
met het bericht dat de nieuwe
Amerikaanse film 'The Hunt for
Red October', met in de hoofdrol
Sean Connery, gebaseerd is op een
werkelijk gebeurde muiterij in de
Sovjetmarine. De wanhopige po
ging van de muiters de terrioriale
wateren van Zweden te bereiken
liep uit op een tragedie - en een
KGB kogel voor hun leider.
Het is oktober 1975. De tragedie begint
in de grauwe havenstad Riga, de hoofd
stad van Letland. In de weinige groezeli
ge bars die Riga rijk is, houden zich
meer Russen dan Letten op, bescher
ming zoekend tegen de koude, vochtige
zeewinden. Het zijn veelal zeelui van
Breznjevs enorme nieuwe marine, met
een kater van de regimentsfeesten een
dag eerder wegens de 58e verjaardag van
de Glorieuze Bolsjewistische Oktoberre
volutie. Een clandestiene fles wodka on
der de dikke marinejas is geen uitzonde
ring, de knapen kunnen wel een 'poki-
melka' gebruiken, een glaasje tegen de
nadorst.
In de haven ligt het fregat Storozjevoi
- de Wachtpost - voor anker. Maar
niet voor lang. In het hoofd van een
man is een plan gerijpt, waarop hij, zo
als hij later toegeeft, drie jaar heeft lopen
broeden.
Valeri Michailovitsj Sablin, een kapitein
derde klasse, kijkt verder dan de toege
stane horizon. In het rustigste, donkerste
deel van de nacht, zo rond half vier, als
een groot deel van de bemanning nog
aan wal is, kiest de Storozjevoi het rui
me sop. De situatie is echter niet nor
maal. De kapitein en zijn meest loyale
officieren en onderofficieren zitten opge
sloten in hun hut. De gewone beman
ning volgt net als anders de bevelen op;
bevelen echter van Sablin, die met een
tiental getrouwen het gezag heeft overge
nomen. Er is maar één woord voor;
muiterij.
Een paar^uur later zendt Sablin via de
radio aan boord een eis aan de leiding
van de Sovjetmarine: „Verklaar het ter
ritorium van de Storozjevoi vrij en onaf
hankelijk van staats- en partijorga
nen Maar er is geen „of anders".
Op dat moment heeft de Storozjevoi de
Golf van Riga en het territorium van de
Sovjetunie al verlaten en zet koers naar
het dichtstbijzijnde Zweedse grondge
bied: het eiland Gotland. Gebrom in de
lucht kondigt echter de nadering aan van
een gevechtsvliegtuig. Het schip wordt
beschoten en waarschuwingsbommen
worden gelost in de open zee voor de
Storozjevoi.
Zo'n 21 zeemijlen buiten de territoriale
wateren van de Sovjetunie en nog maar
50 mijl van de bescherming van de
Zweedse rechtspraak, wordt de Storozje
voi tegengehouden, geënterd en terugge
sleept naar de Letse haven Liepaja. Ge
ketend worden de muiters van boord ge
voerd. Voor de meesten van hen bete
kent de toekomst moeilijke jaren in Si
berische strafkampen. Voor Sabin is er
geen toekomst meer: hem wacht de ko
gel.
Het klinkt als een thriller, en dat is het
ook geworden. Het boek 'The hunt for
Red October' van de Arperikaan Tom
Clancy is gebaseerd op de geschiedenis
van Sablin. Het verscheen in 1984 en is
nu verfilmd met in de hoofdrol Sean
Connery als kapitein Marko Ramius, de
leider van de muiterij.
Clancy heeft altijd beweerd dat zijn boek
gebaseerd is op feiten. In de gebruikelij
ke formulering in het voorwoord dat alle
personages in het boek op fictie berusten
worden de volgende uitzonderingen ge
maakt: de admiraals Sergei Gorsjkov en
Joeri Padorin, de overloper Oleg Pen-
kovski en diens Britse chef Greville
Wynne en ook een zekere Valeri Sablin,
die in het boek een minder belangrijke
rol toegekend krijgt dan hij in werkelijk
heid gespeeld heeft.
'The Hunt for Red October' is het soort
boek dat de propagandisten van het
Kremlin altijd minachtend hebben afge
daan als Koude-Oorlogsverzinsels. Het
verhaal heeft echter een wending geno
men die zelfs Clancy niet had kunnen
voorzien: Moskou speelt open kaart.
James Bond heeft geen geheime docu
menten uit het Kremlin hoeven smokke
len om aan te tonen dat de muiterij op
de Storozjevoi geen westers verzinsel
was. De regeringskrant Izvestia kwam
met het schokkende verhaal.
Izvestia splitste het artikel, getiteld 'Was
er een muiterij op een Sovjettorpedoja^-
ger?' in twee delen. Het eerste deel is een
verslag van Izvestia's correspondent in
Washington over de ophef rondom de
nieuwe film en de onuitroeibare geruch
ten over het verhaal erachter.
Het tweede deel, de echte bom, is een
commentaar van majoor-generaal Boris-
kin, hoofd van een riieuwe, in het kader
van de glasnost in het leven geroepen
dienst: Het Opperste Militaire Aankla
gers Directoraat voor de Supervisie van
de Wetnaleving door KGB-Agenten. Of
ficieel is Boriskin belast met de - meest
al posthume - rehabilitatie van tot ver
getelheid gedoemden die nu 'incorrect'
blijken te zijn beoordeeld.
De Sovjetkrant houdt de twee artikelen
strikt gescheiden. Er wordt geen oordeel
gegeven over de verschillen tussen de ge
kruide Amerikaanse versie en de bijna
verontschuldigende verklaring van de
Ann Richards, wier politieke loopbaan ten einde kwam toen ze weigerde te antwoorden
op de vraag of ze ooit drugs heeft gebruikt.
WASHINGTON - Wie de indruk
heeft dat Amerika zich in een neer
waartse spiraal bevindt, ziet zich
gemakkelijk bevestigd in de manier
waarop de politiek van de jaren ne
gentig nu in de VS gestalte krijgt.
Er zijn in het komend najaar tussentijd
se regionale en landelijke verkiezingen
en de kandidaten worden eigenlijk maar
op twee onderwerpen getest: hun opvat-,
ting over de bestrijding van misdaad en
drugs. In de staten Florida, Texas en Ca-
lifornië wordt de toon maar al te duide
lijk gezet. In Florida verschijnt dezer da
gen gouverneur Bob Martinez, die graag
herkozen wil worden, in zijn tv-reclame-
spot met op de achtergrond een grote
foto van Ted Bundy. Bundy is een 'se
riemoordenaar' die vorig jaar ter dood is
gebracht.
„Ik heb nu in totaal negentig doodvon
nissen getekend", zegt de gouverneur
met de louche blik van de overledene in
zijn rug. En terwijl hij zijn ogen tot
spleetjes knijpt ten teken van vastbera
denheid, voegt hij eraan toe: „Ik geloof
in de doodstraf, ik geloof dat dat de juis
te straf is voor iemand die een ander
van het leven heeft beroofd".
Bob Martinez is van de Republikeinse
Partij, die vanouds 'hard' is tegen mis
dadigers. Maar ook de wat genuanceer
dere Democratische Partij kan intussen
niet meer achterblijven. In Texas, waar
Democraat en hoofdofficier van justitie
Jim Mattox een gooi doet naar het gou
verneurschap, zijn de kandidaten in een
nog verbetener wedijver verzeild geraakt
over wie de meeste criminelen naar het
hiernamaals zal zenden.
Mattox richt zich tot de huiskamers met
de trotse verklaring dat hij als strafver-
volger persoonlijk getuige is geweest van
dertig executies. Uit zijn onbewogen ge
laatstrekken wordt duidelijk dat hij ook
de volgende dertig zonder problemen zal
gadeslaan. Mattox is een harde jongen,
een 'tough guy', dat is duidelijk. Maar
herkiesbaar gouverneur Mark White,
ook Democraat, is evenmin een doetje.
Hij laat in zijn tv-spot een hele dodenga-
lerij van geëxecuteerde boeven zien en
zegt: „Als gouverneur heb ik er voor ge
zorgd dat deze mensen de ultieme straf
kregen en dat Texas nu veiliger is dan
voorheen".
Ook in Californië moeten de Democra
ten zich van hun meest kordate kant la
ten zien. Want uit een enquête is geble
ken dat maar.liefst tachtig procent van
de Amerikaanse bevolking voor de
doodstraf is. Dianne Feinstein, voorma
geschieden i<
ZATERDAG 10 MAART 1990 PAGINA
lig burgemeester van de progressieve
stad San Francisco en nu gegadigde voor
het gouverneurschap van Californië,
kiest een iets andere, maar ook aanspre
kende stijl. In haar campagne-optredens
omschrijft ze in 'grafische details' hoe
moord eruit ziet. „Er stroomde een klei
ne rivier van bloed over de vloer en de
hersenen plakten tegen het plafond".
Behalve dat weerstand tegen de dood
straf voor politici in de meeste Ameri
kaanse staten neerkomt op politieke zelf
moord, kan nu ook het onderwerp drugs
heel gemakkelijk de doodsteek beteke
nen voor iemands aspiraties. Dat blijkt
opnieuw in Texas, waar tot vorige week
Ann Richards (Democratische Partij) de
kansrijkste kandidaat voor het gouver
neurschap was. Maar toen kwam die tv-
uitzending waarin een journalist haar
vroeg of ze ooit in haar leven drugs heeft
gebruikt. En drugs zijn inmiddels een ta
boe in Amerika. De reactie van Ann Ri
chards: aarzeling. Ze aarzelde en werd
dus ongenadig verder ondervraagd door
journalisten en bloedruikende politieke
rivalen, waarop ze haar toevlucht nam
tot een principiële weigering te antwoor
den, met een beroep op haar recht op
privacy.
„Jij wilt de staat Texas gaan besturen en
beroept je op privacy? Terwijl iedere po
litieagent en iedere vrachtwagenchauf
feur die in Texas een baan wil, die vraag
moet beantwoorden?!", zo scoorde te
genstrever (maar partijgenoot) Mark
White. En Mattox voegde eraan toe:
„Wat denk je dat Williams met jou en
onze partij gaat doen als jij tegenover
hem komt te staan zonder dat je deze
vraag hebt beantwoord?".
De naam Clayton Williams zindert de
zer dagen door de Amerikaanse media
als een rijzende Texaanse ster, die de po
litieke mode van de jaren negentig zou
kunnen gaan bepalen. Deze Republikein
is in korte tijd reusachtig populair ge
worden en lijkt nu in plaats van Ann Ri
chards af te stevenen op een verkiezing
tot gouverneur.
Williams is een onvervalste cowboy, ei
genaar van een grote runderranch, trots
op zijn persoonlijke knokpartijen met al
lerlei deugnieten en liefhebber van bier,
rodeo's en kermissen. Williams vindt
dat gevangenen „rotsen moeten gaan
splijten". Over wat hij denkt van de
doodstraf wordt hij niet eens onder
vraagd. Dat zie je zo wel aan hem.
Het verschijnsel-Williams is volgens
veel ontwikkelde Amerikanen als ken
merk van een toekomstig politieke ni
veau uiterst verontrustend. Amerika
blijft op complexe problemen onweer
proces was Sablin volgens Boriskin kaïn
en toonde hij geen berouw. Dit laatste ii
het verbijsterendst voor de Russische le
zers. Waar eens het publiek alleen te ho
ren kreeg van het berouw van crimine
len voor hun executie, wordt nu gemek
dat ten minste één van hen de dood in
ging in het geloof dat wat hij gedaan ha<
juist was.
Dat Sablin misschien niet zozeer een cri
mineel als wel een misleide held was, i
de opruiende boodschap voor de Russei
die getraind zijn in lezen tussen de r<
gels. Boriskin sluit de mogelijkheid ni<
uit dat de lezers van vandaag met de lei
der van de muiters zullen sympathise
ren: „Veel mensen zeggen dat over d<
politieke overtuiging van Sablin nu hee
anders geoordeeld zou worden dan iiai
1975. Was hij niet misschien een voorlo
per van onze perestrojka, de huidige her
vormingen, waartoe ook de overtuigini
behoort dal avonturisme, ook in politier
ke zin, vooral wanneer gebaseerd op on
wettige daden en gebruik van geweld
niet gerechtvaardigd is en slechts leid
tot pui;e en simpele criminaliteit".
Het Kremlin heeft nu in feite toegegevei
dat de ware tragedie van de Storozjevo
niet ligt in de poging tot muiterij en d#(
onderdrukking daarvan, maar in hef
web van onwaarheden dat de Sovjet
maatschappij daar omheen gewevei
heeft. Izvestia's correspondent in Was
hinton komt tot een bittere conclusie
„Het is een droevige stand van zakei
dat het Westen dissertaties kan schrijvei
over gebeurtenissen in ons land waar w<
zelf niets van afweten. Het is afschuwe-
se schrijversmaar zij schreven ero
ver toen wij dat niet deden".
PETER MILLAR JT
(c) The Times, Londen -
staanbaar antwoorden zoeken in oude,
simplistische benaderingen. „De wereld
is sneller dan ooit aan het veranderen.
Europa en Japan halen ons met rasse
schreden in. En in die onzekerheid lijken
de Amerikanen eerder houvast te zoeken
in vertrouwde dan in nieuwe instrumen
ten", zegt professor David Schneider,
politicoloog aan de Harvard Universi
teit. Een van die vertrouwde instrumen
ten is het particuliere wapenbezit, op de
bestrijding waarvan ook al zowat de po
litieke doodstraf staat. Tachtig procent
van de huishoudens beschikt nu over
een of meer schietwapens, het percenta
ge stijgt nog steeds en de zwaarte van de
wapens eveneens. Vooral de semi- en
volautomatische aanvalswapens komen
steeds meer in trek.
Het aantal doden dat jaarlijks in Ameri
ka valt door kogels uit al dat schiettuig
is opgelopen tot dertigduizend. Wapen
geweld is een epidemie in Amerika. „We
vermoorden onze toekomst. Dit heeft
niets meer met beschaving te maken.
Met de Sovjetunie komen we ontwape
ning overeen, maar in ons eigen binnen
land is eèn wapenwedloop aan de gang
waarmee Amerika zich isoleert van de
internationale gemeenschap van be
schaafde landen", is de opvatting van
Sarah Brady, hoofd van de actiegroep
Handgun Controll.
Volgens een klein maar groeiend aanta
prominente Amerikanen is ook de poli
tieke onmogelijkheid om belastingen te
verhogen (nadat die door voormalig pre
sident Reagan drastisch zijn verlaagd
een van de factoren die samenspannen
tegen Amerika. President Bush heeft zijn
presidentsverkiezing gewonnen met de
eindeloos herhaalde belofte: „Geen be
lastingverhoging!".
Het is een belofte die volgens serieuze
waarnemers onmogelijk nog is vol te
houden en die zeer bedreigend is vooi
's lands economie en overheidsfinan
ciën. Maar het woord belastingverhoginj
is van kust tot kust een vloek gewordei
en ook de Democratische Partij durft hef
taboe niet te doorbreken. Prof. Schnei
der van de Harvard Universiteit meent
dat het eigenlijk alleen een 'national!
schok' kan zijn, zoals een echte beurM
krach, die een ommekeer teweeg kan
brengen. Of een nieuwe president van
het kaliber Kennedy die wel taboes durf]
de te doorbreken en er, dank zij perj
soonlijke uitstraling en karakter, nog
steun voor kreeg ook. „Maar voorlopig
wordt al ons politiek talent vermoord in
een verduisterde geest, die fluistert tegen
iemand die onze president zou kunnen
worden: „Heb je vijftien jaar geleden wel
eeris een sticky gerookt?".
MARC DE KONINCK
>g
n
lins
ery\
Een Kirov-fregat
van de Sovjet
marine. Op zo'n
schip werd in
1975 muiterij
gepleegd.
FOTO:.4 P
overboord sprong toen het schip de ha
ven uitliep. Ondertussen was een van de
officieren aan boord van de Storozjevoi
erin geslaagd zichzelf te bevrijden. Over
de radio zond hij een dringende bood
schap: „Muiterij op de Storozjevoi. We
koersen naar open zee". De boodschap
was niet gecodeerd en werd onderschept
door de Zweedse radio-telegrafisten.
Het schip had bijna de Zweedse wateren
bereikt toen de bombardementen begon
nen. Volgens de 'onofficiële' Amerikaan
se bronnen moest 'harde taal' gebruikt
worden om de Sovjetpiloten ertoe te zet
ten een van hun eigen schepen aan te
vallen. Boriskin ontkent echter dat er
een directe luchtaanval op het schip is
uitgevoerd.
„Er zijn inderdaad wapens gebruikt.
Maar de bommen waren niet op het
schip gericht, maar ervóór. Het schip
werd ook niet geraakt. Er waren geen do
den of gewonden, behalve Sablin zelf.
Hij was aangeschoten door de eerste ka
pitein die probeerde orde en gezag aan
boord van zijn schip te herstellen".
Ook over het lot van de muiters ver
schillen de meningen. Volgens de Ame
rikanen werden Sablin en 82 anderen ge-
executeerd. De correspondent van Izves
tia voegt tussen haakjes aan zijn verslag
toe dat „dit cijfer duidelijk overdreven
is". Boriskin wuift het getal weg als „ab
surd". Hij beweert dat alleen Sablin ter
dood veroordeeld werd. Zijn belangrijk
ste medeplichtige zou acht jaar werk
kamp gekregen hebben en zes andere of
ficieren en elf onderofficieren lichtere
straffen.
Voor de krijgsraad op 13 juli 1976 be
kende Sablin zich schuldig. Tijdens zijn
Sean Connery
speelt de hoofdrol
in de film die
gebaseerd is op de
geschiedenis van
Valeri
Michailovitsj
Sablin, de man
die het plan tot
muiterij
uitbroedde.
FOTO: SP
Sovjetofficier. De Russische lezer mag
zich zelf een beeld vormen, er wordt
'zelfs een beroep op hem gedaan.
„Het lijdt geen twijfel", zo schrijft Izves
tia, „dat wat we vandaag publiceren niet
alle vragen over de muiterij op de Sto
rozjevoi beantwoordt. Vandaag hebben
we een eerste stap gezet in de ophelde
ring van de details van dit verhaal. De
gebeurtenissen rondom de Storozjevoi
en kapitein derde klasse Sablin zijn de
afgelopen vijftien jaar omgeven met een
stroom van geruchten die we niet kun
nen checken. Het is daarom wenselijk
dat we van ooggetuigen en deelnemers
de precieze toedracht van de gebeurte
nissen van 8-9 november 1975 verne
men. De kapitein is bij wet veroordeeld.
Het hele verhaal is echter tot dusver nog
niet duidelijk. Hoe kwam hij ertoe deze
stap te nemen, wat dacht hij
De Amerikanen en Boriskin zijn het er
over eens dat het overgrote deel van de
bemanning er in eerste instantie geen
idee van had dat er een muiterij gaande
was. Maar op een aantal punten ver
schillen zij van mening. Volgens de ver
sie van Washington werd de Storozjevoi
verraden door een loyale matroos die
