►agelijks fles verse melk voor
irbeiders op 'giftige afdeling'
lElNIGKEIT
buitenland
Volgende week eerste
gesprek over hereniging
Helmut Kohl
geeft geen krimp
=AGL.
gtl
Qeidó&Qowumt
DINSDAG 6 MAART 1990 PAGINA 5
er<|,Amerikaanse soldaten
Smokkelden drugs uit
;£Tanama naar de VS-"
es H
buit([EW YORK Drugshandelaren in Panama hebben
e 24jerUgkerende soldaten van de Amerikaanse invasie-
gnacht in Panama gebruikt om cocaïne naar de Vere
en ligde Staten te smokkelen. Volgens de Amerikaanse te-
begegvisieomroep CBS wisten de militaire autoriteiten van
dat ije VS een drugsbende op te rollen die soldaten recru-
zi^erde om de drugs op militaire vluchten naar de Vere-
nooiijgde Staten te vervoeren. Daarbij zijn zeven Colombi-
fles^en en twee Amerikanen gearresteerd. De Verenigde
om jtaten vielen op 20 december Panama binnen om een
u is"ind te maken aan het bewind van generaal Manuel
"intonio Noriega, die door Washington werd gezocht
fegens drugshandel. Sindsdien zijn zo'n 13.000 militai-
:n naar huis vertrokken.
Fransen laten zich
probleemloos tellen
PARIJS „De toekomst van Frankrijk voorbe
reiden". Onder dat motto zijn 110.000 enquêteurs,
van het Nationale Instituut voor Statistiek en Eco
nomische Studies (INSEE) gisteren begonnen aan
de 32e volkstelling waarvan de gegevens als basis
moeten dienen voor de economische en sociale
planning. De enigen die 'een beetje moeilijk doen'
zijn de Bretonnen. De Friezen van Frankrijk heb
ben niets tegen de volkstelling op zich, maar eisen
vragenformulieren in hun eigen taal. Ze hebben
opgeroepen de 'Franse' vragenlijsten te boycotten
danwel uitsluitend in het Bretons in te beantwoor
den. Invullen van de vragenlijsten is overigens
verplicht. Wie weigert een enquêteur te ontvan
gen riskeert een boete van 100 francs ofwel 33
gulden.
BRUSSEL Vertegenwoordigers plus-Twee-formule de weg te effe-
van de vier overwinnaars van de nen voor een vreedzaam verloop
Tweede Wereldoorlog en de beide
Duitslanden zullen elkaar volgende
week voor het eerst ontmoeten voor
besprekingen over de vereniging
van de Bondsrepubliek en de DDR.
Dat heeft de Westduitse minister
Genscher gezegd in Brussel na af
loop van overleg met zijn Europese
collega's. Ambtenaren uit de Vere
nigde Staten, de Sovjetunie, Frank
rijk, het Verenigd Koninkrijk en de
twee Duitslanden zullen elkaar vol
gende week treffen. Genscher zei
niet waar en op welk tijdstip het
overleg zal plaatsvinden. Het is de
bedoeling via de zogenaamde Vier-
van de Duitse hereniging. Het resul
taat zou mogelijk eind dit jaar wor-.
den bekrachtigd op een topconferen
tie van alle 35 landen die zijn aange
sloten bij de CVSE, de Conferentie
over Veiligheid en Samenwerking in
Europa. De Tsjechoslowaakse minis
ter van buitenlandse zaken Dienst-
bier heeft de landen van het War
schau Pact uitgenodigd voor een top
ontmoeting op 17 maart (een dag
voor de verkiezingen in de DDR),
om te spreken over de Duitse een
wording en een veiligheidssysteem
in het toekomstige Europa.
Westduitse minister
aan aanslag ontsnapt
MUNCHEN De Westduitse minis
ter van landbouw, Ignaz Kiechle,
heeft zijn leven mogelijk te danken
aan een misverstand bij leden van de
Rote Armee Fraktion (RAF). Volgens
veiligheidsdeskundigen was de RAF
van plan Kiechle te vermoorden op
zijn 60e verjaardag op 3 maart (zater
dag) tijdens een feest waarvoor 350
gasten waren uigenodigd. Een persbu
reau in Bonn ontving echter op 2
maart al een brief waarin de com
mando-eenheid Juliane Plambeck
zich verantwoordelijk stelde voor de
aanslag, nog voor die gepleegd was.
De volgende dag liet de RAF per brief
weten dat de aanslag mislukt was
„door onvoorziene omstandigheden".
kOEMEENS PROLETARIAAT NA CEAUSESCU
KAREST Nee, zegt
instantin Teodorescu,
ier zullen we maar niet
binnen gaan, hier
ank dp te veel schadelijke
iffen en de exportmede-
sierfyerker leidt ons snel ver-
Lf*iepr, naar een ander ge-
0ffgjeelte van Semanatoerea
Bukarest. In deze fa-
:irkïjriek van landbouwma-
j de hines werken achtdui-
fend arbeiders, van wie
onder zeer
euripchte omstandigheden,
en I
nij organiseren zich nu en
b^eigen met een staking als de
jtuatie niet verbeterd wordt.
ie portretten van Ceausescu
er niet meer, maar in
verschillende hallen van
èmanatoerea zijn nog wel
eeds leuzen te lezen over de
ëldhaftigheid der arbeiders
f adie de natie met hun ijzeren
nge.uisten opbouwen,
ruktaar zou niets verkeerds aan
Gar<jn, zegt Constantin Teodores-
er i, als Ceausescu die woorden
an eiet besmet had. Als de dicta-
;attigr ze niet verkracht had door
i, fl* arbeiders ermee te onder-
aarotukken. Nu gelooft niemand
stofj meer en moeten ze weg.
ide ladat in naam van de arbei-
kte prsbeweging in Roemenië
param verpauperd proletariaat is
moet een nieuw be
en tón worden gemaakt, waarbij
joor het eerst daden belangrij-
moer zullen zijn dan woorden,
an o^e man die Semanatoerea
Ihoet reorganiseren is Ion Se-
ijl genescu, directeur sinds 22
1989. Hij werd op
ielane dag, die in Bukarest alge-
ingeleen als 'de dag van de revo-
wordt beschouwd, door
bijkfet personeel naar voren ge-
itijnéhoven om de oude directeur
a's p vervangen. Eigenlijk ziet hij
nge ^et zoveel problemen. Ja, hier
T-shh daar kunnen de sociale om-
n eeiandigheden verbeterd wor-
verffen, maar over de bedrijfsvoe-
bordjng is hij niet ontevreden. En
roogjat particulier eigendom en
iet bjmcurrentie betreft: daar
teloifeeft hij nooit zo over nage-
gebi&cht. „Onze fabriek heeft een
Y Ajaditie in het procuderen van
indbouwmachines sinds
Ï45", zegt hij. „Nu maken we
boral combines, voor de
Onze machines zijn mis-
hien niet zo goed als de wes-
;e, maar naar onze maatsta-
:n zijn ze prima. We exporte-
n ze ook naar China,
pjechoslowakije en de Sovjet-
^et eniSe gro*e probleem
e ti|t we hebben is de toeleve-
van banden. Die hapert.
e^aarbuiten staan nu verschil-
ge ^nde machines die klaar zijn,
laar nog niet verkocht kun-
'exppn worden omdat er nog
ctj^pen banden onder zitten".
lanfcuritate
iroeger, vertelt Semenescu,
laakten de communistische
ftrtij en de Securitate hier de
lenst uit. De partij had een
Ureau in het bedrijf nu is
I 4ar de export-afdeling geves-
^kd en bepaalde in feite
lat er gebeuren moest. De di-
mjcteur had niets anders te
^ien dan de bevelen opvolgen.
e Securitate had één man in
lingf fabriek gestationeerd. Hij
ngt.joest gewaarschuwd worden
ekerf
als er iets gestolen was, of als
er gedronken werd, want dat
was ook verboden. En als een
van de arbeiders naar het bui
tenland wilde, gaf het rapport
dat de Securitate over hem
maakte de doorslag bij de be
slissing of hij wel of geen vi
sum kreeg. Ook bepaalde de
man van de Securitate wie
van het personeel wel in aan
merking kwam voor een za
kenreis naar het buitenland en
wie niet. Semenescu: „Op 22
december was hij opeens ver
dwenen en daarna hebben wij
hem nooit meer gezien".
Semanatoerea is eigendom van
de staat. „Natuurlijk", zegt Se
menescu. Of het beter zou zijn
als dat niet zo was, weet hij
niet. „Ik heb geen ervaring
met particuliere ondernemin
gen", zegt hij. „In de landbouw
bestaat zeker de noodzaak van
privatisering, maar in de in
dustrie? Ik weet het niet. Par
ticuliere bedrijven produceren
wel meer dan staatsbedrijven,
dat weet ik wel. De nieuwe re
gering moet daar maar over
beslissen, na de verkiezingen".
Binnen Roemenië mag Sema
natoerea wèl zijn klanten re
gelen (er is geen andere pro
ducent van combines, dus van
concurrentie is geen sprake),
in het buitenland mag de fa
briek ook zelf onderhandelen
met potentiële klanten, maar
zodra er een contract getekend
kan worden, moet de overheid
erbij betrokken worden.
Salaris
Voorheen regelde het ministe
rie van buitenlandse handel
alles. De prijs van de produk-
ten is voor de binnenlandse
markt aan regels gebonden,
voor de buitenlandse markt
gelden gewoon de internatio
nale prijzen.
Volgens Semenescu werken in
zijn bedrijf meer mensen dan
strikt noodzakelijk is, maar hij
is niet van plan personeel te
ontslaan als dat onder de
huidige Roemeense wetgeving
al zou kunnen. De arbeiders
van Semanatoerea kregen, als
alle arbeiders onder Ceauses
cu, betaald naar de mate waar
in ze erin slaagden de plancij-
fers te verwezenlijken. Dat de
den ze nooit voor honderd
procent, het plan eiste te veel.
En als je geen banden krijgt
kun je geen combines maken,
dus kregen de arbeiders nooit
honderd procent salaris, nooit
de 250 gulden waar ze recht op
hadden.
Semenescu: „Er is geen plan
meer en we kunnen onze
mensen gewoon uitbetalen. Ze
hoeven ook niet meer langer
dan veertig uur te werken".
Het geld dat iedereen ver
plicht maandelijks in het soci
aal fonds moest storten en dat
rechtstreeks naar de staat
vloeide, is teruggegeven aan
de arbeiders. „Sommigen, die
hier al jarenlang werkten, kre
gen ineens tienduizend lei te
rug", aldus Semenescu. Tien
duizend lei is ongeveer dui
zend gulden en dat is in Roe
menië een groot bedrag.
„We zijn gezamenlijk bezig de
arbeidsomstandigheden te ver
beteren", zegt de directeur.
Het gaat daarbij volgens hem
in de eerste plaats om het sala
ris, dat de afgelopen jaren al
leen maar gedaald is, en de
verwarming in de winter, die
ontbreekt. Voor de arbeiders
die op gevaarlijke plaatsen
werken is al een regeling ge
troffen, zegt Semenescu. Om
dat zij blootstaan aan giftige
stoffen krijgen ze elke dag een
fles melk en een iets hoger
loon. Dat gezegd hebbend, laat
hij de rondleiding door de fa
briek verder verzorgen door
Constantin Teodorescu.
Longziekte
Teodorescu brengt ons een
grote hal binnen, die welis
waar niet erg gezellig, maar
toch ook niet al te primitief
oogt. Aan weerskanten staan
machines, daar omheen de ar
beiders.
Een van hen voert het woord
namens de nieuwe vrije vak
bond. De anderen vallen hem
in de rede, proberen hem te
overschreeuwen en zijn het
overigens helemaal met hem
eens. „Nee, we zijn niet tevre
den", zeggen ze. „We krijgen
betaald voor wat we produce
ren, en dat vinden we prima,
maar als we steeds geen reser
veonderdelen krijgen en de
andere afdelingen niet op tijd
aan ons leveren, dan krijgen
wij ons geld niet. Bovendien is
het werk ongezond".
Hier, zegt een van hen, en hij
haalt zijn duim over een van
de machines, moet je kijken:
„Dit stof is giftig. Het gaat in
je longen zitten. Na je vijftigste
word je ziek, dan krijg je sili-
cose. Daarom zie je hier alleen
jongere mensen. We zouden
dagelijks een fles melk moeten
hebben, zoals de arbeiders van
de spuiterij. En het verouderde
materiaal waarmee we werken
moet vervangen worden".
Als aan hun eisen niet tege
moet wordt gekomen, gaan ze
staken, zo dreigen de arbei
ders. „Dat is onze manier om
onze gevoelens te uiten. En
het is sinds december toege
staan".
Luide knallen
De arbeiders hebben gelijk dat
ze klagen en dreigen, maar ze
hebben nog geluk, zij werken
in een van de modernere ge
deeltes van de fabriek. Er zijn
collega's van hen die de ganse
dag verblijven in een omge
ving uit de Industriële Revolu
tie, waar het proletariaat, en
dus het marxisme, zijn bestaan
aan te wijten heeft. In een
donkere hal, waar onophoude
lijk luide knallen klinken en
een gedreun alsof er geheid
wordt, werken mannen met
machines uit het jaar nul, dat
wil zeggen, uit de tijd van de
Tweede Wereldoorlog. Ze zijn
van Duitse makelij: Erfurt.
Wat vinden ze er zelf van?
Ze laten hun zwarte handen
zien; ze zouden wel graag
handschoenen willen hebben,
en zeep, om ze te wassen voor
dat ze gaan eten. En schoenen
die geschikt zijn voor het zwa
re werk dat ze doen. Oorbe
schermers hoeven ze niet. Je
raakt gewend aan het lawaai,
schreeuwen ze. Teodorescu
haalt zijn schouders op. „Ze
zijn zo gewoon geraakt aan
deze toestanden, dat ze niet
weten wat ze eisen moeten",
zegt hij, en hij gaat ons voor,
door de blubber, naar de vol
gende hal. Aan de rode verf op
de ruiten is al te zien dat het
hier gaat om de spuiterij. Die
is op dit moment buiten be
drijf, omdat het middag is en
de machines alleen 's ochtends
gespoten worden. Dat gebeurt
in een gesloten ruimte, zonder
ramen, zonder deugdelijke
ventilatie, zonder wasinstalla-
tie om de verfresten te verwij
deren. Een fles melk en een
iets hoger loon, dat krijgen de
arbeiders hier in ruil voor hun
gezondheid. „Dit was het
slechtste", zegt Teodorescu als
hij ons begeleidt naar de uit
gang. Nog even steekt hij zijn
hoofd ergens naar binnen,
maar nee, zegt hij, „hier zullen
we maar niet ingaan, hier zijn
te veel schadelijke stoffen".
STEVO AKKERMAN
Het beeld in Roemenië is niet ve
van de werknemers de sluitpost
el anders dan dat in andere Oosteuropese landen: in de meeste fabrieken vormt de gezondheid
van de begroting. foto: ap
°)E AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
HET RAADSEL VAN STRAAT MAGELHAES
i tentoonstelling in
IN1778 Willem van Noort en zijn stuurman gaan er op uit om
pfficieluyden" en goede matrozen te werven. Er is belangstel-
ng genoeg: het avontuur lokt en elke reis naar verre landen
>r mledt nog de mogelijkheid schatrijk terug te keren. „Waar gaat
-e reis-heen, seigneur?", wordt er gevraagd, maar Van Noort
eeft ontwijkende antwoorden, want het doel van de tocht mag
niet bekend worden; overal immers loeren de concurrenten en
als de Heren Zeventien van dit plan hoorden, zouden zij er wel
eens een stokje voor kunnen steken. Ondertussen wordt de
„Fortuyn" uitgerust en zwaar bewapend. Op 23 April 1651 ver
laat het schip de rede van Texel. De koers is Zuid.
Francoise Sagan
ontbreekt
op eigen proces
LYON Het proces tegen de
Franse schrijfster Frangoise
Sagan wegens het bezit van
verdovende middelen en tegen
veertig anderen die verdacht
worden van het leveren van
drugs aan de Parijse 'jetset' is
gisteren in Lyon van start ge
gaan. De 54-jarige Sagan was
zelf niet aanwezig. Haar advo
caat overlegde een medische
verklaring waarin stond dat
haar gezondheid het haar niet
toelaat de 460 kilometer lange
reis te maken van haar wo
ning in Parijs naar Lyon. Sa
gan is aangeklaagd wegens ge
bruik, bezit en vervoer van
verdovende middelen. De
Franse schrijfster gaf twee jaar
geleden, nadat zij bij de zaak
betrokken was geraakt, op te
levisie toe drugs te gebruiken.
BONN De Westduitse
bondskanselier Helmut
Kohl heeft gisteren, on
danks kritiek van coalitie
genoot FDP, verklaard
vast te willen houden aan
zijn voorwaarden voor de
erkenning van de Poolse
westgrens. Kohl zei dit tij
dens een persconferentie
in Bonn.
Ock bagatelliseerde de bonds
kanselier de controverse bin
nen de regering die was ont
staan na zijn verklaring van
vrijdag toen hij zei bereid te
zijn de huidige Duits-Poolse
grens te erkennen op voor
waarde dat Polen afzag van de
eis voor herstelbetalingen aan
een verenigd Duitsland.
Coalitiegenoot FDP verklaar
de afgelopen zaterdag geen
steun te zullen verlenen aan
Kohls plannen, terwijl minis
ter Hans-Dietrich Genscher
(FDP) van buitenlandse zaken
zondag indirect aangaf dat
Kohl met deze voorwaarden
de weg naar een verenigd
Duitsland blokkeerde.
Kohl ontkende gisteren echter
dat de grenskwestie een scheu
ring heeft-veroorzaakt binnen
zijn regering. Wel moest hij
's avonds na een onderhoud
met Genscher onder vier ogen
toegeven dat „het zeer moei
lijk wordt binnen de coalitie".
Eerder op de dag had Kohl al
toegeven dat er verschil van
mening bestond, maar ont
kend dat er sprake was van
een crisis binnen zijn kabinet.
Kohl zei na afloop van een
vergadering van de CDU-par-
tijtop niet te begrijpen waarom
er onrust was ontstaan over
zijn uitlatingen. .Volgens hem
wordt het debat over de Oder-
Neissegrens gemanipuleerd
door „zekere lieden" om de
entrée van de extreem-rechtse
Republikaner in het parlement
mogelijk te maken door de po
sitie van de CDU en CSU te
verzwakken. In december
worden in de Bondsrepubliek
algemene verkiezingen gehou
den. Waarnemers menen ech
ter dat Kohl zich niet defini
tief wil uitspreken om zich
niet te vervreemden van het
rechtse kiezersvolk.
De Republikaner willen een
herenigd Duitsland binnen de
grenzen van vóór 1937, dus in
clusief de Poolse gebieden Si-
lezië en Pommeren. Hoewel de
meeste landen de Oder-Neisse-
grens hebben erkend, heeft
Bonn dit nooit gedaan. De
Bondsrepubliek stelt zich op
het standpunt dat de grens al
leen door een herenigd Duits
land kan worden gegaran
deerd.
Kohl herhaalde gisteren dat
een garantie van de Oder-
Neissegrens door een verenigd
Duitsland verbonden moet
worden aan een verklaring
van Warschau dat het afziet
van herstelbetalingen voor de
oorlog. De bondskanselier zei
ook dat hij een formele ver
klaring wil hebben van de
Poolse regering waarin de
rechten van de 600.000 etni
sche Duitsers in Polen worden
gegarandeerd. Kohl zei verder
geen vredesverdrag te willen
tekenen met de overwinnaars
van de Tweede Wereldoorlog.
De Franse president Mitter
rand zei gisteren dat er een in
ternationale overeenkomst
moet komen over de Duits-
Poolse grens. De president zei
dit tijdens zijn ontmoeting met
de Tsjechoslowaakse parle
mentsvoorzitter Alexander
Dubcek. Mitterrand zal vrijdag
de kwestie opnieuw naar vo
ren brengen als hij de Poolse
president Bogcich Jaruzelski
en premier Tadeusz Mazowiec-
ki ontvangt.
Premier Hans Modrow van de
DDR, die gisteravond voor een
tweedaags bezoek in Moskou
arriveerde, zei bij aankomst op
de luchthaven dat de grens
kwestie ook onderwerp van
gesprek zal zijn gedurende zijn
verblijf in de Sovjetunie. Van
daag had Modrow een ontmoe
ting met Sovjetleider Michail
Gorbatsjov.
Doorbraak
nationalisten
in Oekraïne
MOSKOU De verkie-
zingen van zondag in drie
grote deelrepublieken van
de Sovjetunie hebben pre
sident Gorbatsjov een
nieuw nationaliteiten-pro
bleem bezorgd. Hoewel de
officiële uitslag nog steeds
niet binnen is, is duidelijk
dat in de Oekraïne de na
tionalistische volksfront-
beweging Roech veel aan
hang heeft gekregen.
Twee van haar leiders, die ja
ren in de gevangenis zaten tot
dat Gorbatsjov aan de macht
kwam, werden direct in het
parlement van de Oekraïne
gekozen. „Wij verenigen ie
dereen die ontevreden is over
het systeem waaronder wij le
ven, van radicale communis
ten tot wetenschapsmensen tot
dissidenten en vroegere ge
vangenen. Wij willen strijden
voor een onafhankelijke, soe
vereine Oekraïne, maar er be
staan verschillende opvattin
gen over of dit buiten de Sov
jetunie moet gebeuren of in de
vorm van een nieuw soort fe
deratie", aldus een van de lei
ders van Roech.
De doorbraak van Roech
(waarschijnlijk een kwart van
de 450 zetels) wijst op een
krachtig mengsel van nationa
lisme en democratiseringsdrift,
zoals dat zich ook in de Oost-
zeerepubliekën heeft ver
spreid. Maar doordat de Oek
raïne de economische motor
van de Sovjetunie is, zou een
streven naar afscheiding van
deze republiek veel problema
tischer zijn voor het Kremlin,
dan wat zich aan de Oostzee
afspeelt.
Roech schijnt in Lvov en an
dere delen van de West-Oek-
raïne af te stevenen op een to
tale overwinning. Dit zijn cen
tra van nationalisme sinds het
gebied bij de Sovjetunie werd
ingelijfd op grond van het pact
tussen Stalin en Nazi-Duits-
land uit 1939. „Het niveau van
politisering is hier hoger dan
elders in de Oekraïne", aldus
een student in Lvov. „De
mensen willen hier niet alleen
dat er worst te koop is, maar
eisen ook politieke vrijheid".
Ook in de meeste kiesdistric
ten van de Russische Federa
tie, en Wit-Rusland deden her-
vomingsgezinde partijleden
het goed, al haalden zij niet
onmiddellijk het vereiste mi
nimum van 50 procent van de
stemmen. Dat maakt een
tweede ronde noodzakelijk
tussen de twee hoogst geëin
digde kandidaten, of geheel
nieuwe verkiezingen in het
geval er slechts één kandidaat
was. Deze wordt gehouden op
18 maart.
Een van degenen die wel di
rect werden gekozen was de
leider van de radicale hervor
mers, Boris Jeltsin. In zijn dis
trict, Sverdlovsk in de Russi
sche Federatie, haalde hij in
één keer ruim 80 procent van
de stemmen. Jeltsin, gisteren
op bezoek in ons land. wilde
nog niet zeggen of hij zal po
gen president van de Russi
sche Federatie te worden. De
huidige president, politburolid
Vitali Vorotnikov, werd ook
direct herkozen.
De opkomst in de verschillen
de parlementen van onafhan
kelijke kandidaten zal, naar
verwachting, binnen de com
munistische partij tot fractie
vorming leiden. Als de partij
straks haar machtsmonopolie
definitief opgeeft, zullen zelfs
tal van oppositiepartijen ont
staan.
De tweede rondes tussen twee
kandidaten of nieuwe verkie
zingen werden zondag al ge
houden in districten van de
Oostzeerepubliek Litouwen,
waar de democraten een week
tevoren waren doorgebroken
bij parlementsverkiezingen.
De doorbraak van het Volks
front Sajudis zette zich hier
onverminderd door.
Jong geleerd...
Een Libanees jongetje speelt met het geweer van zijn vader. De jongen kwam zijn vader bezoeken
in een van de stellingen die de christenen in Bayrut hebben ingenomen in hun onderlinge strijd.
Momenteel probeert Alberto Sozzi van het Vaticaan te bemiddelen tussen de christelijke facties.
FOTO: EPA
