Sovjetunie krijgt 12 maart
en president- nieuwe-stijl
onlra s willen hun
)ases niet ontruimen
Arrestatie Enrile laatste
fase bizar politiek spel
Amerika verklaart oorlog aan sigaret
Buitenland
E&idóeQowiant
WOENSDAG 28 FEBRUARI 1990 PAGINA 5
eBulgaren in juni
naar de stembus
De Bulgaarse oppositie, verenigd
de Unie van Democratische Krachten
0: jdK), stemt in met verkiezingen in juni
'>als door de communistische partij (CPB) is
irgesteld. De UDK eist echter wel
tgang tot de massamedia en ontmanteling
i alle totalitaire structuren die de C? be-
jrdelen'. De UDK wil twee verkiezings-
;r jnden. Bij de eerste verkiezingen in juni
a aoet een parlement worden gekozen dat
56 echts de taak heeft een nieuwe democrati-
.foe grondwet en een nieuwe kieswet op te
ïllen. Bij de tweede verkiezingsronde, die
UDK in november wil houden, moet een
brlement met een zittingsduur van vier
ir worden gekozen. Het is nog niet bekend
dit voorstel aanvaard zal worden.
Toshiki Kaifu buigt voor keizer Akihito als hij de keizerlijke orde
in ontvangst neemt waarin staat dat hij tot premier is aangewe
zen. Links keizer Akihito.
Kaifu snel klaar
met nieuw kabinet
TOKYO De herkozen Japanse
premier Toshiki Kaifu heeft gisteren
een nieuw kabinet benoemd en is
erin geslaagd politici buiten de deur
te houden die betrokken waren bij
schandalen. Zoals verwacht herbe
noemde Kaifu minister van financiën
Ryutaro Hashimoto en minister van
buitenlandse zaken Taro Nakayama,
zodat zij kunnen doorgaan met de
herziening van de onlangs ingevoer
de btw en het zoeken naar een oplos
sing voor het handelsgeschil met de
Verenigde Staten. Kaifu leidt zijn
partij en de regering sinds augustus.
Door de gunstige verkiezingsuitslag
van vorige week is zijn positie aan-
FOTO: AP merkelijk versterkt.
TSJECHISCH PARLEMENT
NEEMT KIESWET AAN
PRAAG Het Tsjechoslo-
waakse parlement heeft giste
ren een nieuwe kieswet aange
nomen. De wet voorziet in een
evenredig kiesstelsel in twaalf
kiesdistricten en een kiesdrem
pel van vijf procent. Elke partij
die 10.000 handtekeningen
heeft verzameld of 10.000 leden
telt, kan aan de verkiezingen
meedoen. Op advies van presi
dent Havel zal het eerstkomen
de parlement slechts voor twee
jaar gekozen worden. „Ik ben
ervan overtuigd dat de demo
cratie in dit land zal zegevie
ren, maar voor de zekerheid
moeten we over twee jaar nog
eens de proef op de som ne
men", zei Havel dezer dagen.
Geheime protocollen van
Molotov-pact gepubliceerd
MOSKOU In de Sovjetunie zijn de
geheime protocollen openbaar ge
maakt die behoren bij het in 1939 tus
sen nazi-Duitsland en de Sovjetunie
gesloten pact Daardoor werden de
Baltische landen en een deel van Po
len aan de Sovjetunie toebedeeld. De
protocollen werden gepubliceerd in
het nieuwe tijdschrift 'Vestnik' dat
wordt uitgegeven door het ministerie
van buitenlandse zaken. De Sovjetu
nie had steeds volgehouden dat er
geen bewijs was voor het bestaan van
de protocollen. Officieel beweren de
autoriteiten ook nog steeds dat zij
geen afschriften van de protocollen
hebben. Vorig jaar werd overigens al
een Duitstalige versie van het docu
ment in de Sovjetunie gepubliceerd.
VN-rapporteur Iran
liet zich bedotten
GENÈVE De VN-rapporteur die
in Iran een onderzoek heeft inge
steld naar schendingen van de men
senrechten en daarover een rapport
heeft uitgebracht, heeft gisteren toe
gegeven dat hij wellicht onjuist is
voorgelicht door een Iraanse officier
van justitie. Deze had gezegd dat
sinds vorig najaar geen openbare te
rechtstellingen meer hadden plaats
gevonden in Iran. De rapporteur,
rechter Reynaldo Galindo Pohl uit
El Salvador, zei dat hij pas na zijn te
rugkeer uit Iran eind vorige maand
gehoord heeft dat de terechtstellin
gen nog wel degelijk plaatsvinden.
Er zouden dit jaar al 80 mensen ter
dood zijn gebracht, wat zelfs door de
Iraanse media is gemeld.
i(Van onze correspondent
/Alexander Münninghoff
OSKOU Binnen en-
ele weken is Michael
orbatsjov de machtigste
lan uit de Sovjet-geschie-
enis. De functie van pre-
dent van de USSR zal
an met werkelijke uit-
oerende macht worden
mhangen door het Con-
res van Volksafgevaar-
igden, het overkoepe
ld USSR-parlement, dat
ip 12 en 13 maart in een
>eciale zitting bijeen
omt om de grondwet
dienaangaande te wijzigen
en de nieuwe president te
kiezen.
De Opperste Sovjet, het dage
lijks bestuur van de USSR, be
sloot hiertoe gisteren in onver
wacht grote meerderheid. Het
lijdt geen twijfel dat Gorbats-
jov de aangewezen man zal
zijn. De president-nieuwe-stijl
krijgt grote bevoegdheden. Hij
is opperbevelhebber van de
strijdkrachten, kan andere
landen de oorlog verklaren of
er akkoorden mee sluiten en
in eigen land kan hij de staat
van beleg afkondigen. Zijn be
langrijkste taak is ervoor te
zorgen dat door het parlement
aangenomen wetten worden
uitgevoerd. De president mag
voorts overheidsfunctionaris
sen voor ontslag voordragen
en kandidaten voorstellen
voor de post van premier en
andere hoge overheidsfuncties.
De CPSU (de communistische
partij van de Sovjetunie), tot
dusver de leverancier van
staatslieden, komt in het hele
verhaal niet meer voor. Wat
niet betekent dat de rol van de
partij is uitgespeeld. De CPSU
houdt eind juni haar 28e par
tijcongres, tot dusver de enige
maatstaf voor de koers van het
land. Tegen die tijd zal Gor-
batsjov echter zijn machtsbasis
zozeer hebben uitgebouwd, dat
hij zich weinig meer hoeft aan
te trekken van de conservatie
ve krachten binnen de partij.
Die dan waarschijnlijk ook de
bittere pil moeten verwerken
van een grote nedbrlaag in de
parlementsverkiezingen, die
deze week in alle republieken
worden gehouden.
Voorstanders van een sterke
man zeiden dat de angst voor
een totalitaire machtsfiguur a
la Stalin ongegrond was. Een
van hen: „Het hangt van ons
parlement af. Als dat een goe
de controle uitoefent krijgen
we niet te maken met de har
de hand van een of andere
dictator, maar met een sterke
uitvoerende macht die door
het volk en de wet gecontro
leerd zal worden". Tegenstan
ders vonden dat de macht
sconcentratie te snel kwam en
dat er eerst een tegenwicht
moet komen in de vorm van
een sterk parlement.
Op 12 maart wordt de nieuwe
president voor vier jaar geko
zen. In 1994 worden algemene
parlements- en presidentsver
kiezingen gehouden. Het volk
kan dan direct uit meer kandi
daten kiezen. Wie de meeste
stemmen krijgt wordt voor vijf
jaar president. In al zijn sim
pelheid een veel democrati
scher systeem dan bijvoor
beeld in de USA, waar de
kiesmannen elke keer weer
het beeld vertroebelen.
ÏANAGUA Duizenden
ontra's, die zijn gelegerd
het buurland Hondu
ras, hebben geweigerd de
3e( rapens neer te leggen en
demobiliseren. On-
anks een verzoek hiertoe
u an Violeta Barrios de
hamorro, die bij de ver-
lezingen in Nicaragua
a 'esident Daniel Ortega
ersloeg. Eerder had Or-
»ga al de demobilisatie
n an de contra-rebellen ge-
ist als voorwaarde om de
egeringsmacht aan Cha-
lorro's UNO over te dra-
en. De ontmanteling van
n e contra's maakt, net als
e verkiezingen van afge-
P ipen zondag, deel uit van
pt vredesplan voor Mid-
en-Amerika dat vorig
ar door Ortega en vier
idere presidenten in de
igio werd ondertekend.
aanstaande president Cha-
orro riep de rebellen in een
radiotoespraak op de wapens
neer te leggen en terug te ke
ren naar Nicaragua „om te
werken aan de wederopbouw
van ons vaderland", omdat de
oorzaken die hadden geleid tot
de burgeroorlog nu zijn ver
dwenen.
Maar de leider van de contra's,
Israel Galeano, zei dat de door
de VS gesteunde rebellen hun
Hondurese bases pas zullen
verlaten nadat de sandinisten
de macht aan de UNO hebben
overgedragen. „We vertrou
wen de sandinisten niet", zei
Galeano vanuit Honduras. „Ze
zijn ertoe in staat om wel af
stand te doen van de regering,
maar niet van de macht of van
hun wapens." De leiding van
de contra's zal later deze week
bijeen komen om een strategie
te bepalen voor wat Galeano
de overgangsperiode noemde.
Ook de Amerikaanse ex-presi
dent Jimmy Carter, die als
waarnemer in Nicaragua is,
heeft de eis tot ontmanteling
van de contra's „redelijk" ge
noemd.
President Ortega zei gisteren
dat het leger en de politie, die
worden beheerst door de san
dinisten, onaangetast moeten
blijven. Chamorro had in haar
verkiezingscampagne beloofd
dat de dienstplicht zou worden
afgeschaft en dat het leger
kleiner gemaakt zou worden.
Na een vergadering van de
sandinistische leiding las Orte
ga voor duizenden aanhangers
een verklaring voor. „Een ver
andering van regering bete
kent nog niet het einde van de
revolutie," zei hij onder luide
toejuichingen.
De sandinisten verklaarden
dat zij als grootste politieke
partij de verworvenheden van
de revolutie zullen verdedi
gen, waaronder de landbouw
hervormingen en de nationali
satie van de banken en de bui
tenlandse handel. Verder eisen
ze dat er geen ontslagen zullen
vallen onder het overheidsper
soneel. De UNO wil de econo
mie juist verbeteren door mid
del van privatiseringen.
Ortega benadrukte dat de san
dinisten zeker van plan zijn de
macht aan de UNO over te
dragen, maar hij voorspelde
dat de mensen die voor de
UNO hebben gestemd, hun
keuze spoedig zullen berou
wen. „Iedereen die voor de
UNO heeft gestemd, zal in de
toekomst voor het Sandinis-
tisch Front stemmen."
Volgens de voorlopige uitsla
gen (82 procent van de stem
men geteld) haalde Chamorro
in de presidentsverkiezing 55
procent van de stemmen, te
gen Ortega 40 procent. De
nieuwe president zal op 25
april voor een termijn van zes
jaar worden beëdigd. De uit
slagen van de parlementsver
kiezing waren nog niet be
schikbaar, maar volgens de re
geringsgezinde krant El Nuevo
Diario zal de UNO 52 zetels
krijgen, het Sandinistisch
Front 38 en de Sociaal-Chris
telijke Partij een zetel.
Eerder op de dag waren bij de
staatsradio tal van verontruste
telefoontjes binnengekomen
van sandinistische aanhangers
die de oppositiecoalitie UNO
Mexicaanse
ambassadeur
in Nicaragua.
FOTO: AP
beschuldigden van een oneer
lijke verkiezingsstrijd. Velen
vroegen president Ortega zich
niet bij de nederlaag neer te
leggen.
Salvador
In het buurland El Salvador is
de verkiezing van Chamorro
tot president van Nicaragua
positief ontvangen door de re
geringspartij Arena. Die hoopt
nu dat er een eind komt .aan
de steun vanuit Nicaragua
voor het verzet in El Salvador.
De Salvadoraanse verzetsbe
weging FMLN betreurt de
verkiezingsnederlaag van de
sandinisten in Nicaragua,
maar put hoop uit het feit dat
de sandinisten wel de grootste
politieke partij blijven. In een
uitzending van Radio Vence-
remos verklaarde het FMLN
verder dat het zal blijven strij
den voor „ware democratie" in
El Salvador.
K v
Yasser Arafat van de PLO en Nelson Mandeis
Lusaka.
Hongerstaking
op Robbeneiland
KAAPSTAD Op het
Zuidafrikaanse Robbe
neiland zijn eergisteren
gedetineerden in hon
gerstaking gegaan. Zij
eisen de vrijlating van
drieduizend mensen die'
volgens hen om politie
ke redenen vastgehou
den worden. Zij zijn het
niet niet eens met presi
dent De Klerks definitie
van politieke gevange
nen. De Klerk heeft
vrijlating beloofd van
alle politieke gevange
nen, maar daartoe beho
ren niet degenen die
wegens gewelddaden
veroordeeld zijn en
evenmin de politieke ge
vangenen in de thuis
landen. In de Zambiaan-
se hoofdstad Lusaka zijn
ANC-leider Nelson
Mandela en overige lei
ders van het ANC van
morgen begonnen aan
hun eerste echte ge
sprekken over de nieu
we koers van de bevrij
dingsbeweging. Mandela
riep op tot internationa
le hulp opdat het ANC
de uitdaging van de re
cente hervormingen in
Zuid-Afrika kan aan
gaan.
NOG ZES MEDESTANDERS AANGEHOUDEN OP FILIPIJNEN
MANILA Niet alleen
senator Juan Ponce Enrile
is gisteren op de Filipijnen
gearresteerd op verden
king van deelname aan de
mislukte couppoging te
gen de regering-Aquino
eind verleden jaar. Nog
zes anderen werden aan
gehouden wegens betrok
kenheid bij „rebellie,
moord en bescherming
van opstandelingen".
De anderen zijn ex-luitenant-
kolonel Gregorio Gringo Ho-
nasan, de gouverneur van de
provincie Cagayan, Rodolfo
Aguinaldo, de gepensioneerde
generaal Felix Brawner, de
gepensioneerde luitenant-kolo
nel Billy Bibit, zakenman Re-
becco Panlilio en diens echtge
note. Allen zeggen dat de rege
ring met valse beschuldigin
gen de oppositie het zwijgen
probeert op te leggen.
De arrestatie van Enrile vormt
de laatste episode in diens bi
zarre relatie met president Co-
razon Aquino. De schatrijke
jurist, die in 1924 in grote ar
moe werd geboren, was van
1970 tot 1981 onder de vroege
re leider Marcos minister van
defensie. Hij was degene, die
na de door Marcos ingestelde
staat van beleg duizenden van
diens opponenten liet arreste
ren. Eén van hen was Benigno
Aquino, de in 1983 vermoorde
echtgenoot van de huidige
president.
Na de frauduleuze verkie
zingsstrijd tussen Marcos en
Corazon Aquino begin 1986
koos Enrile partij tegen het
oude bewind en gaf hij met
een legermuiterij de aanzet tot
de volksopstand die Marcos de
kop zou kosten. Hij wist zijn
Hervormingsbeweging van de
Strijdkrachten ervan te over
tuigen af te zien van de instel
ling van een militaire regering
en de weduwe Aquino te er
kennen als wettig president.
Hij werd daarvoor beloond
met'de ministerspost van de
fensie. Maar geleidelijk namen
de spanningen met Aquino
toe, omdat Enrile vond dat het
leger door zijn beslissende rol
bij de verdrijving van Marcos
meer politieke invloed toek
wam dan waartoe Aquino be
reid bleek. In november 1986
werd hij door Aquino uit de
regering gezet, omdat hij
eerder dat jaar betrokken zou
zijn geweest bij een staats
greep, die een medestander
van Marcos aan de macht had
moeten brengen. Na zijn ont
slag ging hij oppositie voeren
tegen de regering. In mei 1987
werd hij in de Senaat gekozen.
Maar pas maanden later kon
hij die functie innemen door
naar zijn zeggen een vertra
gingstactiek van de regering.
ODEN BIJ
ERKIEZINGEN
N INDIA
EW DELHI Bij verkiezin-
en in de Indiase deelstaat Bi-
ir zijn gisteren zeker 82 men-
n om het leven gekomen,
ok in de andere zeven deel-
iten waar verkiezingen wer-
:n gehouden deden zich ge-
elddadige incidenten voor,
aarbij veel gewonden vielen,
e politie heeft toegegeven
rie mensen te hebben dood-
ischoten in Bihar, bij gevech-
n tussen politieke tegenstan-
irs die trachtten een stembus
bemachtigen om deze vol te
oppen met stembiljetten voor
in partij. De politie verricht-
meer dan duizend arresta
is. Bihar is een van de arm-
deelstaten van India, waar
iweld en politiek vaak hand
hand gaan.
Olijk
Gestoken in olijke
en bizarre
kostuums lopen
carnavalvierders
door de straten
van New Orleans.
Zij zijn op weg
naar de grote
,,Rex parade" die
gisteren ter
afsluiting van de
Mardi Gras —het
carnavalsfeest in
de Amerikaanse
stadis
gehouden.
FOTO: AP
EAVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
HET RAADSEL VAN STRAAT MAGELHAES
*11773 Hoe verder zij komen, hoe groter de hitte wordt. Bei
mannen zien zich zelfs genoodzaakt hun oliegoed uit te trek-
t. En wanneer zij zich een weg hebben gebaand door de ver-
Jlmde spanten en inhouten van het oude wrak zien zij de oor-
ik van het licht en de warmte; nog altijd brandt het aardgas,
3 jaar geleden aangestoken door Jacob Claeszoon en nog
teds verlicht de rosse vlam het enorme afgodsbeeld! En wat
zien zij daar aan de voet van het beeld? Onwillekeurig deinzen
Rob en Olivier even terug: is de grot dan toch bewoond? Maar
neen, het zijn de stoffelijke resten van de hier gestorven zeelie
den, die bij de gasvlam tot het laatste toe nog wat warmte heb
ben gezocht. Ongetwijfeld zijn zij van uitputting omgekomen.
Maar waarom zijn hun lichamen niet verteerd?
(Vervolg van de voorpagina)
WASHINGTON De
anti-rooklobby weet zich
verzekerd van een schitte
rende overwinning op de-
laatste verdedigers van de
slechte gewoonte. Het
aantal sigaretten dat in de
Verenigde Staten wordt
verkocht zakt nu in een
recordtempo van zes pro
cent per jaar. Sedert het
eind van de jaren '60, toen
het verband tussen roken
en kanker en vaatziekten
kwam vast te staan, is het
aantal rokers van zestig
procent van de bevolking
royaal gehalveerd tot
minder dan dertig pro
cent. De meest dramati
sche afname doet zich de
laatste vijf jaar voor.
Het gemiddelde cijfer zegt
echter weinig over de tabaks
verslaving in deelgroepen in
de Amerikaanse samenleving.
Van de zwarte bevolking
rookt nog altijd 36 procent en
in de totale vrouwelijke bevol
king heeft de daling van het
aantal rokers zich beperkt tot
zestien procent.
Maakt men een uitsplitsing
naar opleidingsniveau, dan
doen zich de meest spectacu
laire verschillen voor. Van
daag ligt het percentage rokers
onder voortijdige schoolverla
ters twee procent lager dan in
1965. Maar bij de academisch
gevormden heeft zich een ver
mindering van het aantal ro
kers met niet minder dan 52
procent voorgedaan.
In wanhopige pogingen een
Amerikaanse rokersmarkt in
stand te houden, zijn de grote
sigarettenfabrikanten zich
vooral gaan richten op die
groepen waar zich in de toe
komst de grootste dalingen als
nog dreigen voor te doen:
zwarten, vrouwen en jongeren
in het algemeen. Maar de spe
cifiek op deze groepen gerich
te reclamecampagnes hebben
een golf van verontwaardiging
teweeggebracht.
R.J. Reynolds, na Philip Mor
ris de belangrijkste sigaretten-
maker van de VS, heeft onder
politieke druk de introductie
moeten afzeggen van een
nieuw merk, Uptown, dat spe
ciaal beoogde zwarte jongeren
in de grote steden te bereiken.
De campagne die Reynolds in
de voor de helft zwarte stad
Philadelphia op touw had ge
zet, is op het laatste moment
afgeblazen. Dezelfde fabrikant
loopt nu alom tegen keihard
verzet op tegen een ander
nieuw merk, Dakota, dat zich
op jonge vrouwen richt.
Tabaks-vrij
Die laatste poging heeft minis
ter Sullivan doen besluiten tot
een campagne voor een tabak-
vrij Amerika. Dezer dagen
kwam hij op de proppen met
een nieuwe wetenschappelijke
studie, die laat zien dat het ro
ken in Amerika duizend dode
lijke slachtoffers per dag
kost en de Amerikaanse be
groting met een miljard dollar
extra per week opzadelt aan
medische en sociale onkosten.
Sedert enkele dagen is ook in
de luchtvaart roken absoluut
verboden op alle binnenlandse
vluchten, een maatregel die
volgens de vereniging van ste
wards de 90.000 vliegende per
soneelsleden van de Ameri
kaanse luchtvaartmaatschap
pijen „eindelijk de kans geeft
op een- lang leven".
Hoewel wetenschappelijk zeer
twijfelachtig, is in brede bevol
kingsgroepen in Amerika de
overtuiging gegroeid dat ver
plicht 'meeroken' in een ruim
te waar anderen roken, nage
noeg even gevaarlijk is als zelf
aan de sigaret zijn. „Als er een
roker in een kamer is, is ieder
een roker", is het devies Ann
Donley, die in Virginia vol
doende actievoerders op de
been wist te krijgen om de
deelregering tot het gevierde
openbare rookverbod in de ta-
bakstaat bij uitstek te dwin
gen. Haar 'Groep tegen roken
in publieke ruimten' heet in
de Engelse afkorting GASP,
hetgeen tevens een werk
woord is dat 'naar adem snak
ken' betekent.
Japan
Senator Edward Kennedy
diende vorige week een wets-
wontwerp in dat tabaksver
koop wil reguleren, zoals dat
in de VS ook met alcohol het
geval is. En in verschillende
deelstaten gebruikt de over
heid kinderen om winkeliers
op heterdaad te kunnen be
trappen op verboden verkoop
van sigaretten aan mindeijari-
gen. Een van de volgende doe
len van de anti-rokers is de
spoorwegen. Het zal naar ie
ders overtuiging niet lang
meer duren alvorens er ook in
de Amerikaanse tremen geen
enkele rookcoupé meer zal
ziin.
Wat de Amerikaanse overheid
op haar beurt voor een moreel
dilemma plaatst is het feit dat
de tabaksindustrie vrijelijk
haar jacht op winst kan ver
leggen naar andere wereldde
len, zoals Zuid-Amerika, Euro
pa en Japan. De regering-Bush
heeft de oorlog tegen de drugs
verklaard en richt zich daarbij
vooral op de illegale coca
plantages in Latijns-Amerika.
Maar in eigen land staat ze
reusachtige tabaksverbouw
toe, die steeds meer dood en
verderf in andere landen zaait.
Philip Morris (met Marlboro
als absoluut topmerk) en Rey
nolds hebben vorig jaar hun
teruggang op de Amerikaanse
markt ruimschoots goedge
maakt met sterk gestegen ver
kopen in het buitenland. De
winst van Philip Morris is vo
rig jaar met dertig procent om
hoog gegaan en bedroeg zeven
miljard dollar. Vooral Japan,
dat in 1987 zijn markt opende
voor buitenlande merken, is
profijtelijk voor de Ameri
kaanse sigarettenmaker.
Perfide
„We kunnen de Japanners al
leen "maar aanraden om zelf
vrijwillig te stoppen met ro
ken, zoals de Amerikanen
massaal doen", zegt Tom Sal
man van een anti-rokers
'waakhondgroep' die de
tabaksindustrie in North Caro
lina kritisch volgt.
Hij toont een nieuw bewijs van
de 'immorele' wijze waarop de
sigarettenproducenten zich in
Amerika overeind proberen te
houden: een poster van Camel
duidelijk bedoeld om in de ka
mer van een jongere te wor
den opgehangen. De bij de wet
verplichte begeleidende waar
schuwing van de Amerikaanse
overheid dat roken schadelijk
is, is niet gewoon onderaan op
de poster gedrukt, maar omge
ven door een geperforeerde
lijn. Men kan er de waarschu
wing dus heel gemakkelijk
van los maken. „Het is niet zo
zeer en geperforeerde, maar
meer een perfide lijn", zegt
Tom en zweert dat de dader
ervoor zal boeten in een
rechtszaak die zijn actiegroep
tegen deze kleine, maar veel
zeggende wetsontwijking heeft
aangespannen.
MARC DE KONINCK
