m m
De 8000 mooiste bomen van Nederland
Slanke lijn
in de aanbieding
UIT THUIS
Efiidbö Sou/tont
MAANDAG 26 FEBRUARI 1990 PAGINA
Uit de speeltuin
van de cosmetica
is alweer een
nieuw product
gerold. Het bindt
de strijd aan met
het leed dat vet
heet. Biotherm
voegt aan de be
staande reeks
van twee pro-
dukten een der
de toe: 'Système
Minceur Double
Liposome'. Hier
in is sprake van
twee verschillen
de typen liposo-
men, elk met een
afzonderlijke
werking.
Liposomen dui
ken in de meest
verschillende
produkten van
klasse op, ze zijn
op zich niet
nieuw. Het zo
juist op de markt
gebrachte 'Body-
contour System'
in de vorm van
een ivoorkleuri
ge lichtgewicht
crème in grote
tube (150 ml/ 75)
is dus geen hele
grote verrassing.
Men mag echter
verwachten dat
de liposomen een
steentje bijdra
gen tot vermin
dering van veto-
peenhopingen en
de vermaledijde
'sinaasappelh uid
of de 'panniculo-
se', waaraan
soms al twintig-
jarigen tot hun
verbittering lij
den.
Panniculose, ont
staat door inter
ne functiestoor
nissen, die in het
algemeen ook
stofwisselings
vertragingen
veroorzaken.
Hormonen en
oestrogenen spe
len daarbij een
slechte rol. Ook
erfelijkheid
speelt mee. De
onregelma tige
huidstructuur die
de sinaasappel
huid kenmerkt,
doet zich vooral
in een bobbeltjes-
patroon voor op
te zwaar ge
bouwde dijen.
Geen prettig
vooruitzicht voor
het komend bad-
modeseizoen.
Het nieuwe pro
duct bevat een
vetreducerende,
afslankende stof
op basis van caf
feine: 'Algo-Sili-
cumdie de
opeenhopingen
van lipiden in
kleine eenheden
afbreekt. Deze
worden door het
organisme zelf
afgevoerd. In het
produkt komen
derivaten voor
van de zogehten
Fla vonoiden -fa -
milies van een
groot aantal ver
schillende plan
tensoorten als
kamille, spinazie,
druiven en som
mige vruchten
met een rode
kleur. In de cos-
metologie blijken
deze scheikundi
ge verbindingen
de weerstand
van de haarvaten
te vergroten en
de werking van
de caffeïne te
versterken. De
afbraak van gif
ten wordt verge
makkelijkt en de
vochtopeenho-
ping uiteenge
dreven. 'Système
Minceur Double
Liposome' is
vanaf maart ver
krijgbaar.
Het nieuwe produkt en de gevolgen
(onder) voor de benen in de visie van
de producent.
foto's: pr
Archieffoto van de majestueuze paardekastanje tegenover paleis Noordeinde in Den Haag. Hagenaren kennen dit groene kunstwerk, dat allicht ook is opgenomen
op de monumentenlijst van de Bomenstichting, beter als „de Postzegel boom". Op woensdag- en zaterdagmiddag dient hij als trefpunt voor postzegelverzamelaars
UTRECHT - Hoe maak
je de mensen 'boombe-
wust'? Bijvoorbeeld door
3.000 'objecten' (solitaire
bomen, groepen, lanen,
parken) uit te roepen tot
monument. De Bomen-
stichting is zes jaar gele
den op het idee gekomen
en is nu bijna gereed met
de inventarisatie van de
bij uitstek bescherm
waardige bomen die ons
land rijk is.
Directeur Maijan ten Cate-
van Elsland van de in 1970
opgerichte en in Utrecht ge
vestigde stichting: „Als een
organisatie zich volledig richt
op zorg en aandacht voor bo
men dan moet je eerst weten
wat je hebt. Daarom hebben
we Nederland indertijd ver
deeld in topografische kaar
ten van tien bij twaalf kilo
meter. Via allerlei bladen
zijn toen vrijwilligers opge
roepen die die gebieden wil
den inventariseren".
Ruim tweehonderd geïnte
resseerde gegadigden togen
vervolgens met fototoestel en
meetlat door berg, dal, stad
en dorp. Ze noteerden hoog
te, breedte, dikte, de plaats
waar de bomen staan en bij
zondere kenmerken. De cri
teria: esthetische waarde (be
levingswaarde, is er bijvoor
beeld sprake van een be
schermd dorpsgezicht), cul
tuurhistorische waarde (her
denkingsboom, bakenboom
voor schippers of bomen met
mythologische betekenis),
zeldzaamheid en natuurwe
tenschappelijke waarde (is de
boom bijvoorbeeld verblijf
plaats van zeldzame diersoor
ten en planten).
Postzegelboom
Aldus kwam in Den Haag bij
voorbeeld de „Postzegel
boom" op de „bomen-monu-
mentelijst". De Postzegel
boom is die majestueuze
paardekastanje recht tegen
over het paleis Noordeinde.
Zijn ouderdom is door mede
werkers van de Bomenstich
ting geschat op 120 jaar. Hij is
tien meter hoog, heeft een
stamomvang van 3.10 meter
en verkeert in de redelijke
gezondheid. Al zijn er wel
berschadigingen geconsta
teerd aan de kroon, vermoe
delijk als gevolg van zuur
stoftekort in het wortelgestel.
Perfect gezond zijn de onge
veer dertig paardekastanjes
langs de Witte Singel in Lei
den die vanwege hun voor
het stadsbeeld zo bepalende
karakter eveneens tot monu
ment zijn verklaard. Deze
bomen hebben een hoogte
van ongeveer achttien meter,
een stamomvang van twee
meter en zijn zo'n tachtig jaar
oud.
Voor de echt bijzondere bo
men moeten we de blik bui
ten de regio richten. De oud
ste staat in Sambeek, vlakbij
Boxmeer en heeft een leeftijd
van maar liefst acht eeuwen.
Een Hollandse linde is het en
hij is gespleten in zeven
stammen, gekerfd en ver
weerd. De best verzorgde
boom staat in Etten-Leur.
Ook deze is een linde. Hij
wordt ondersteund door een
ijzeren stellage onder de tak
ken.
De dikste boom is te vinden
in Beek: een kastanje met
een omtrek van 8,5 meter,
met als bijnaam De Kabou
terboom. Vergeleken met
deze joekel zijn mensen niet
groter dan een kabouter. De
hoogste boom staat in Rhe-
den. Deze sequoiadendron gi-
ganteum oftewel mammoet
boom is 35 meter hoog. In
warmere klimaten kan hij tot
100 meter doorgroeien.
De meest vereerde boomsoort
is de eik, en een voorbeeld
hiervan staat bij kasteel Ver-
wolde te Lochem. Deze Lo-
chemse eik is vijfentwintig
meter hoog, 450 jaar oud en
heeft een omtrek van 745
centimeter. De Germanen
plachten recht te spreken on
der een eik. Romeinen wijd
den de eik aan Jupiter, en
ook voor de Grieken is de
eik heilig.
De waarde van deze zeer bij
zondere bomen wordt allicht
door niemand betwist. In pu-
blikaties over „gewone" bo
men benadrukt de stichting
aspecten als de produktie van
zuurstof, het vasthouden van
grond, de bescherming tegen
zon, wind en regen, het on
derdak voor insekten, vogels
'en kleine zoogdieren en het
beftvloeden van het klimaat
(ontbossing wordt gevolgd
door dorheid).
Niet vervaardigd
De bomen-monumentenlijst
verwijst naar de Rijksmonu
mentenlijst. Directrice Mar
jan ten Cate: „Maar omdat
bomen niet 'vervaardigd'"
zijn, kunnen ze niet op die
lijst terecht. Nu zijn er men
sen die zeggen dat de Schep
per ze vervaardigd heeft,
maar dat telt niet. Het 'ver
vaardigen' moet door mensen
gedaan zijn".
De consequentie is dat de Bo
menstichting, als ideële orga
nisatie afhankelijk van dona
teurs en een subsidie van
Staatsbosbeheer, een andere
weg bewandelt: „We kunnen
ook geen 8.000 eigenaren op
de hoogte brengen van hun
kostbare bezit. Daar is geen
geld voor. Daarom schrijven
we op 1 maart alle gemeen
ten aan, die dan de particu
liere eigenaren moeten infor-
De gemeenten zelf hebben
volgens Marjan maar liefst
drie mogelijkheden om het
behoud van de monumentale
bomen te garanderen. Dat
zijn de kapverordening, de
gemeentelijke monumenten
verordening (want daarin
komt het woord „vervaar
digd" niet voor) en bestem
mingsplannen.
Marjan ten Cate vestigt haar
hoop niet alleen op lokale be
stuurders. „Iedereen moet die
bomen als een monument
gaan zien. Je kunt nog zoveel
met wetten en regelingen
zwaaien maar als mensen de
pest aan 'n boom hebben, dan
liggen ze daar ook niet wak
ker van".
De mens is in principe de
grootste bedreiging voor het
bomenbestand. Marjan ten
Cate: „Er heerst een totale
onverschilligheid en onkun
de op dit gebied. Een nieuwe
rijksweg? Hop, overal dwars
doorheen. Of men maakt een
tekening voor een nieuw ge
bouw en daarna blijkt, oh
schrik!, er staat nog een
boom. Helaas, de tekening,
die tienduizenden guldens
kostte, is al gemaakt. Dus
moet het allemaal maar door
gaan. Maar wat is er nou
mooier dan een grote, vol
wassen boom bij een nieuw
gebouw?"
Bomen verliezen de slag
vaak als het gaat om nieuw
bouw of graafwerk ten be
hoeve van kabels en leidin
gen. „Men denkt altijd dat ze
wel een paar worteltjes kun
nen missen. In de bebouwde
kom is er vaak slechts een
klein vierkantje grond voor
bomen om te kunnen func
tioneren, terwijl ze niet al
leen bovengronds maar ook
ondergronds juist voldoende
ruimte moeten hebben. Eén
van hun belangrijkste taken
is het opvangen en breken
van wind. Dan moet er plaats
voor wortels zijn".
Stormen
Andere gevaren die Marjan
signaleert. „Bij het maaien
van bermen ontstaat vaak
beschadiging. Dan zie je weer
afgebroken takken liggen".
De recente stormen vindt ze
van minder belang. „Er is
wel vrij veel beschadigd, zo
zijn er veel takken afgebro
ken, maar dat hoort bij het
leven van een boom. Anders
ligt het bij de omgewaaide
exemplaren. Daarbij speelt
het gebrek aan voldoende
wortels een rol".
De verzuring leidt tot een
„algemene teruggang in vita
liteit". Toch zijn de gevolgen
daarvan voor de monumen
ten-bomen nog te overzien.
„De bossen staan op de arm
ste gronden maar de bomen
op de lijst staan door het hele
land, dus ook in weilanden
en goed bemeste achtertui
nen. Je kunt zeggen dat het
totale bestand aan monumen
ten bestaat uit mooie, gave en
gezonde bomen waar je met
plezier naar kijkt, zonder di
rect angst te moeten hebben
dat je een tak op je hoofd
krijgt'.
De Bomenstichting propa
geert een evenwichtig be
stand. Marjan ten Cate: „Van
alle leeftijden moet wat voor
handen zijn. Nu hebben we
te kampen met een geweldig
gat tussen 1900 en 1950. Vijf
tig jaar lang is er alleen maar
schade aangericht door oor
log, crisis en wederopbouw.
Daarom zijn er weinig bomen
van middelbare leeftijd en
moeten we zuinig zijn op de
oudere exemplaren, regelma
tig jonge bijplanten en ze al
lemaal goed verzorgen".
ze les op het
Londense Colle
ge of Fashiun.
Feitelijk is haar
werk een uiting
van kunst, geïn
spireerd door de
Meding die voor
komt op antieke
schilderijen en
portretten. Bor
duursels van
haar hand zijn
imitaties van de
antieke motie
ven, de stijl van
de satijnen robes
met kanten slui
ers grijpen terug
op tradities van
vroeger. Deze
bruidjapon is ge
maakt van zware
ivoorkleurige sa
tijn en voorzien
van een ge
schulpte, zwaar
geborduurde
zoom. De Queen
Anne halsuitsnij
ding is bezet met
Meine parels en
het lijfje sluit
met zeer kleine
met satijn over
trokken knoop
jes. De japon is
geheel gevoerd,
zodat ze in stati
ge plooien valt.
De hoofdtooi,
waaraan de slui
er van kant is
bevestigd, bestaat
uit drie satijnen
rozen met gebor
duurde bladeren.
Twee jaar gele
den begon ont
werpster Dawn
Cloak haute cou
ture te ontwer
pen voor upper
class cliënten in
haar Westion -
dense studio. Het
waren jonge
vrouwen die
naar exclusieve
partijen, diners,
lunches en bals
gingen, gelegen
heden die in En
geland veel meer
voorkomen dan
in onze lage lan
den. Gelegenhe
den waarvoor
men zich speciaal
'kleedt'. Denk
Kasteelbruid
aan de paarden
rennen van As
cot, waarvoor da
mes enorme hoe
den dragen en
die speciaal voor
de races zijn ge
kocht.
Dawn heeft zich
di t jaar ge worpen
op bruidskleding
in de meest tra
ditionele zin van
het woord. Ze
weet waarmee ze
bezig is door
haar vooroplei
ding in Mode,
Kunstgeschiede
nis en Engels.
Bovendien geeft
Deze japon is geïnspireerd op kleding
die voorkomt op antieke schilderijen
en portretten. foto.- pr
Huiver,
'volk van Nederland
Nooit te voren zijn we zo gezond
geweest als nu. We leven langer
dan ooit: wie zijn pensioen bereikt,
heeft nog gemiddeld 14 tot 19 jaar
tegoed en per jaar sterft nog niet
een op de duizend Nederlanders.
Niet slecht als je bedenkt dat hon
derd jaar geleden de gemiddelde
leeftijd nog rond de 45 lag. Maar
echt gelukkig zijn we er niet mee.
Er bestaat zoiets als de 'Paradox of
Health', de idiote situatie dat we
wel steeds gezonder worden, maar
ons tegelijkertijd steeds ongezon
der voelen.
De ellende is, dat we onze medi
sche onschuld hebben verloren.
Honderd jaar geleden dronken we
nog onbekommerd uit grachten en
vaarten waar de riolering recht
streeks op loosde, en nu staat Ne
derland op zijn kop omdat er een
spoortje benzeen in de Perrier zit.
Niet dat het gevaarlijk is, daarvoor
zou je honderd van die flesjes per
dag moeten drinken, maar toch.
Nee, leidingwater uit oude water
leidingen, daar maken we ons zor
gen over, hoor ik net een meneer
van de waterleiding in 'Met het
oog op morgen' zeggen. Daar zitten
per liter liefst 120 000 deeltjes as
best in.
Verkeerden we vroeger nog in za
lige onwetendheid, nu schrikken
wij ons dagelijks een ongeluk van
al dat onheil dat de wetenschap op
het spoor komt. Overal loert het
gevaar en sluipt in de gedaante
van picogrammen en risicofacto
ren onzichtbaar om ons heen. Nie
mand is veilig. Alles is gevaarlijk.
Allergie
De remedie. Voor mensen met al
lergie bestaat er een 'desensibilisa-
tie-kuur'. Daarbij krijgt men net
zolang de irriterende stof toege
diend tot men er niet meer (over
gevoelig voor is. Iets dergelijks
zou je ook met medisch onheil
kunnen doen. Daartoe verzamelde
ik allerlei berichten, en wat nu
volgt is de oogst van nog geen drie
maanden. Huiver, oh volk van Ne
derland.
Twee linkerhanden hebben, bete
kent niet alleen dat je onhandig
bent. De Canadese psycholoog
Stanley Coren vond uit dat links
handige golfspelers een half jaar
korter leven dan hun rechtshandi-
ge clubgenoten. Tot het 33e le
vensjaar is er niets aan de hand,
maar daarna lopen de levenskan
sen van linkshandigen drastisch
terug. De verklaring zou kunnen
zijn dat linkshandigen vaker onge
lukken krijgen omdat ze moeten
leven in een wereld die voor
rechtshandigen is ontworpen. En
inderdaad. Bij een onderzoek waar
1900 studenten aan meededen,
bleek dat linkshandigen 85 pro
cent meer kans hebben op een
auto-ongeluk, 45 procent meer op
ongelukken met apparaten en 20
procent op sportblessures.
Sport
We moeten ons meer bewegen en
dus is sport gezond. Tenminste, dat
is de boodschap die je minstens
eens per week te horen krijgt van
volksopvoeders en andere medi
sche voorlichters die het beste met
ons voor hebben. Sport gezond?
„Sporten is absoluut niet gezon-
d",aldus de hoogleraar hersenon
derzoek Dick Swaab op een con
gres aan de Technische Hoge
school van Twente. Intellectuelen
leven anderhalf jaar langer dan
top-sporters, dus voor een gezond
leven is denken gezonder dan
sporten. De zaal was niet over
tuigd. Maar ja, zo reageerde Swaab
droog, brengers van onheil zoals
hij, krijgen altijd de zwarte piet.
Behalve dan de eerste marathonlo
per; die viel vanzelf dood neer.
En dan dat gezeur over koffie. In
Nederland word je er slapeloos
van, maar in Hongarije gebruiken
ze een kopje koffie als slaapmuts.
Tien jaar geleden zou je van koffie
kanker aan de pancreas krijgen,
vijf jaar geleden juist weer niet, en
nu blijkt uit een Nijmeegs onder
zoek dat je, anders dan men altijd
had gedacht, er geen hoge bloed
druk van krijgt. En dat niet alleen.
Van cafeïnevrije koffie, gezond -
heidskoffie dus, daar schijn je da
verende hoofdpijn van te kunnen
krijgen. Nauwelijks had ik drie
werf hoera geroepen of onderzoe
kers uit Rotterdam meldden dat
gekookte koffie weer slecht is voor
hart en vaat. Tegelijkertijd kwam
het bericht binnen dat hoge bloed
druk nauwelijks de kans op een
hartinfarct verhoogt. Tenminste,
dat zei de 'nestor van de Neder
landse cardiologie', prof dr Arntze-
nius, voor een aandachtig gehoor
van huisartsen. Heb je nauwelijks
opgelucht ademgehaald, of je leest
het volgende bericht. „Vaker hart
aanval bij kleine mannen". Wat
nou weer? De Britse Hartstichting
heeft acht jaar lang de gegevens
van 8000 mannen bijgehouden en
daar zou het volgende uit blijken.
Mannen kleiner dan 1 meter 67
hebben een twee keer zo grote
kans op hartinfarct dan hun broe
ders van twee turven hoger, te we
ten 1 meter 76. Het wachten is op
het onderzoek waaruit zou blijken
dat lange mensen vaker kanker
krijgen.
Moedermelk
Ruimtegebrek dwingt me om met
zevenmijlslaarzen door de feitje
sprut te waden. Hondepoep, daar
krijgen kinderen wormen van.
Nog erger, aldus weer een ander
onderzoek, ze zouden er ook
CARA van kunnen krijgen. Maar
tegen CARA helpt moedermelk, zo
wisten deskundigen vorige maand
te vertellen. O ja? zegt de Gezond
heidsraad. En die polychloorbife-
nylen, dioxine en dibenzofuranen
dan, die tegenwoordig in de moe
dermelk zitten? Als koemelk zo
veel dioxine zou bevatten, dan zou
die zonder pardon worden afge
keurd. Nader onderzoek moet uit
wijzen of moedermelk kwaad kan.
En wat te denken van die acties
'Veilig vrijen' waarmee je dage
lijks vanaf de buis om de oren
wordt geslagen? Een moment van
onbedachtzaamheid, maakt dat je
zeven dagen schreit. Hoewel. De
kans dat een willekeurige hetero
aids oploopt wanneer hij 'het' doet
met een willekeurige hetera is on
geveer 1 op de miljoen. Dat zegt de
Leidse klinische epidemioloog
prof. dr Jan Vandenbroucke. Maar
goed. Een condoom is ook een ze
ker weermiddel tegen andere, niet
misse, geslachtsziekten. Maar ja.
Dan lees je weer dat het gebruik
van een condoom de kans op ern
stige complicaties bij zwanger
schap verhoogt. De baarmoeder
moet 'wennen' aan het sperma van
een bepaalde partner, en anders
schijnen, zeggen onderzoekers van
de universiteit van Californië, er
ongelukken te kunnen gebeuren
met moeder of kind.
Dit was dan de bij elkaar geraapte
medische ellende van een maand
of drie. Die mag je, op jaarbasis,
met vier vermenigvuldigen, en elk
jaar komt er weer een zootje bij.
Tel je dat allemaal bij elkaar op,
dan is de kans om dood te gaan
ongeveer drie honderd procent.
door Joke Forceville-Van Rosn
Kerkgezag
Heer, Ik geloof, kom mijn ongi
Mattheus 9, 24
Commentaar van buiten
mijn column Kerkgang
eind januari, heeft mij h
toe niet bereikt. Maar bi
thuis in ieder geval wel
gediscussiëerd naar aanh
van de ontwikkelingen t
onze kerkprovincie. We
houden het vandaag bij
éne feit: dat intercommi
van rooms-katholieke w
afgewezen.
Ik heb me, als gelovige 1
vragen gesteld bij het ce
gezag dat de r.k.-Kerk
uitoefent. Even roep ik I
de herinnering dat ik he
geschreven me ervan be
te zijn dat aan het hoofd
een wereldkerk staan he
bijzondere eisen stelt.
Anderzijds geldt dat nieo
godsbeelden, mens- en
wereldbeelden mensen ei
brengt materiële en
maatschappelijke feiten,
ook het niet-materiële, k
religieuze, het gelovige, a
te benaderen.
Wij hadden het geluk bij
discussie een theoloog in
midden te hebben. We wi
er dus voor behoed maai
flierefluiterig op eigen
gevoelens en wensen voc
drijven.
Zo is duidelijk geworden
hoezeer we onderscheid
dienen te maken tussen j
en theologie. Geloven is
proberen (altijd maar we
proberen, want geloof he
niet in je zak) datgene te
aanvaarden wat we als d
tussen hemel en aarde
ervaren. Wat we niet mi
menselijk brein vermoge
verklaren en dus aan eet
ander pasklaar kunnen
aanreiken. Geloven is je
overgeven aan dat wat i
is dan jezelf en daarmee
staan in de grote joods- K
christelijke traditie.
In die zin moet de room
katholiek die aan de
eucharistie wil deelnemi
gelovige overgave aannt
dat Christus onder de
gedaanten /symbolen vai
brood en wijn werkelijk
ons tegenwoordig komt.
Dat de theologie in het
verleden heeft getracht t
onbenoembare, ongrijpbi
gebeuren op een of an de
manier te formulieren, is
andere zaak. De leer van
transsubstantiatie, ouden
onder ons van de godsdie
nog wel bekend, is dus e
léér. Theologen hebben
geformuleerd dat brood
wijn vlees en bloed zijn
geworden. Vlees en bloei
Christus.
Onze bevriende theoloog
dat verder verduidelijkt
het Aramees werd veelvi
een zaak op twee maniei
achter elkaar uitgedrukt
vindt dat onder meer tei
de psalmen, waarin heel
duidelijk dikwijls óók tv
elkaar volgende regels it
andere termen uitgedruk
hetzelfde bedoelen. In dt
Aramese tekst heeft gesl
Dit is mijn lichaam, dit i
bloed. Daarmee wordt op
manieren één en hetzelt
uitgedrukt te weten: Chi
aanbod: Dit ben ik zelf,
mij, ik geef me zoals ik b
breek en deel me voor l
Vroeger werd dat ook w
'offerengenoemd.
Wie in geloven bijeen zij
zullen zich overgeven aa
ervaring dat eucharistie 1
betekent aannemen dat t
uitzonderlijke wijze Chrl
tegenwoordig komt. Op
uitzonderlijke wijze, heel
anders dus dan in welk
samenzijn gelovigen ook.
Wie tot uiteenlopende k
behoren, maar dit toch s
geloven, staan op de goe
grond waarop samen ge\
kan worden. Dat r.k.-pn
en protestantse dominee
werkelijkheid theologisi
verschillend benaderen
omschrijven, verandert
daaraan niets.
Nee, hier wordt geen
toverformule uit een
trucendoos tevoorschijn
gehaald. Hier is sprake
gelovige waarheid. We
kunnen ons voorstellen i
pastorale redenen nog n
het algemeen tot de pra
wordt overgegaan. Maar.
het nu zo slecht zijn als
incidenteel -óók om pas
redenen - degenen die t
praktijk-in-wording trac
gestalte te geven, in geit
bekommernis om
gemeenschappelijke heil,
dienaangaande wat kans
kregen; werden ontzien
