Noord- en
Zuid-Holland
150jaar
gescheiden
Drugsprobleem
dat het nieuwe gerechtshof in Den Haag
gevestigd zou worden. Een bittere pil
voor Amsterdam, dat ook alle voordelen
van de provinciale hoofdstad moest ont
beren. En Mokum had nog wel vurig bij
de regering gepleit om de Hoge Raad of
het provinciale gerechtshof toegewezen
te krijgen. GS van Noord-Holland steun
den die pleidooien. Tevergeefs: Amster
dam werd 'afscheept' met een 'criminele
rechtbank', die alleen strafzaken zou be
handelen. Dit sterkte Amsterdam in de
mening dat men wellicht beter af zou
zijn in een afzonderlijke provincie. Die
wens zou spoedig in vervulling gaan. En
wel bij de grondwetswijziging van 1840.
Pas in 1839 gaf Willem I zijn verzet op
tegen de afscheiding van België. Het ko
ninkrijk werd hierdoor kleiner, dus
moest de grondwet worden veranderd.
Die wijziging leidde er onder meer toe
dat de beide Hollanden nu formeel van
elkaar werden gescheiden. Het landsbe
stuur vond dit nodig omdat men Hol
land als eenheid ten opzichte van de an
dere provincies te groot en te rijk vond.
Graafschap
Het jaar 1889 wordt beschouwd als het
geboortejaar van het latere graafschap
Holland. Tot aan de afzwering van de
Spaanse koning Filips II op 24 juli 1581
hebben vijf grafelijke geslachten over
Holland geregeerd: het Hollandse Huis,
het Henegouwse Huis, het Beierse Huis,
het Bourgondische Huis en het Habs-
burgse Huis. Hoewel Floris II (1091-
1121) in 1101 voor het eerst graaf van
Holland (comes de Holland) werd ge
noemd, beschouwen historici Dirk I
(916-939) als de eerste graaf van het
Hollandse Huis, dat in 1299 door gebrek
aan mannelijke opvolgers was uitgestor
ven. Vanaf 1291 noemden de landsheren
van Holland zich graven van Holland en
Zeeland en heren van Friesland. Zij wa
ren leenheren van de Duitse keizer. Het
grondgebied van de graven van Holland
omvatte in de late middeleeuwen de hui
dige provincies Noord- en Zuid-Holland
en Zeeland en de voormalige Hollandse
gebieden in het huidige Noord-Brabant,
te weten: de Grote of Zuidhollandse
Waard, stad en land van Heusden en het
land van Altena.
Na 1840 volgen Noord- en Zuid-Hol
land bestuurlijk hun eigen weg. In de
eerste vijfenzeventig jaar van de negen
tiende eeuw werden in beide provincies
veel wateren drooggelegd. In die tijd
werd ongeveer 68.000 hectare grond ge
wonnen en in cultuur gebracht. Hoewel
het accent lag op het droogmaken van
meren en plassen werden er ook een
flink aantal min of meer boven de
vloedlijn liggende kustgebieden inge
DEN HAAG - Honderdvijftig jaar
geleden gingen Noord- en Zuid-
Holland formeel uit elkaar. Haar
lem werd de hoofdstad van het
noordelijke, Den Haag de bestuur
lijke zetel van het zuidelijke deel.
De scheiding kwam tot stand bij de
grondwetswijziging in 1840. Toch
was er voor die tijd al sprake van
een 'scheiding van tafel en bed'. In
1807, toen de broer van Napoleon
Bonaparte, Lodelijk Napoleon, in
rns land aan het roer stond, werd
het gewest Holland verdeeld in de
lepartementen Amstelland (het
hoorden) en Maasland (het zui-
- den).
)e reden van de deling was dat Holland
in grootte populatie en vermogen, bui
en proportie met de overige (gewesten)
tond', meldt het gedenkboek '150 jaar
«loord-Holland en Zuid-Holland', een
litgave van De Bataafse Leeuw - in de
erie Hollandse Historische reeks - ter
;elegenheid van de honderd vijftigste
•eijaardag van de beide Hollanden. In
boek belichten tien deskundige au
teurs geschiedenis, bestuur, cultuur, de-
nografie, verkeer en vervoer, handel,
,i conomie en landbouw van de twee
lollanden.
n 1814 - de Franse troepen hadden in-
niddels Neerlands grondgebied verlaten,
coning Willem I stond nu op de vader
landse brug - werden in de nieuwe
irondwet de departementen vervangen
lltioor 'provincies of landschappen'. De
provincie Holland werd deels her
teld. Holland raakte het deel van Hol-
ïdands Brabant, dat al eerder bij Noord-
ui Irabant was gevoegd, definitief kwijt. In
e 815 ging ook het restant van Hollands
Brabant, het land van Altena, in Noord-
kprabantse handen over. Maar Holland
j reeg wel de waddeneilanden Vlieland
n Terschelling terug. Deze eilanden
verden overigens later bij Friesland ge
voegd en staan nog altijd onder Fries be
tuur.
'Rolland kreeg omstreeks 1814 twee gou
verneurs, een voor het noorden en een
ioor het zuiden. De beide gewesten kre-
.%n ook elk een eigen college van Gede-
ie uteerde Staten (GS), maar zij moesten
'iet samen doen met een college van
'rovinciale Staten. De Staten vergader
beurtelings in Haarlem en in Den
laag. In de Residentie kwamen zij bij
len in de huidige fraaie vergaderzaal van
Ie Eerste Kamer. De Zuidhollandse Sta-
en kregen overigens pas in 1975 een ei-
;en vergaderzaal in het huidige toen
lieuwe provinciehuis. Tot die tijd ble
ien zij op het Binnenhof vergaderen.
^democratie
A
^Onder Willem I stond de democratie
log in de kinderschoenen. Het gewone
olk had niets in de melk te brokkelen,
!3ok op provinciaal niveau niet. Zo
nocht alleen de gegoede burgerij bij de
'rovinciale-Statenverkiezingen haar
tem uitbrengen. Bovendien was een be
langrijk deel van de statenzetels gereser
veerd voor de adel (de Ridderschap).
u let volk kon zich echter troosten met
Ie wetenschap dat de invloed van de
provinciaal beleid zeer ge-
de andere kant speelde dit
een belangrijke rol bij de sa-
van de Tweede Kamer,
de gewone man destijds niet
De kamerzetels werden ver-
afgevaardigden, die de
gewesten aanwezen. De
iten kiezen overigens nog
van de T
al
onder Willem I de
provinciaal bestel,
vertrouwensman van
Hij moest erop toezien dat
verordeningen en besluiten
'an het hoogste gezag juist werden uitge-
Hij kon besluiten van Provinciale
opschorten, als ze in zijn ogen in
varen met de wet. Willem I eiste
n gouverneurs dat zij het rijksbe-
oorop stelde. Wie dat niet deed
aakte uit de gratie. En Zijne Majesteits
egering probeerde via de gouverneurs
le Staten te beïnvloeden bij hun keuze
'an de afgevaardigden voor de Tweede
(amer. Niet voor niets had de liberale
•oorman Thorbecke veel kritiek op de
[ang van zaken in het koninkrijk. Hij
imschreef het staatsbestel onder Willem
als een 'Napoleontisch gereglementeer-
ig le staat met een constitutionele gevel',
)e regering van Willem I was ook niet
a|enegen om de provincie veel eigen be
voegdheden te geven. Het provinciaal
e lestuur werd dikwijls beschouwd als een
irievenbus en doorgeefluik van het Rijk.
'och had de provincie ook al eigen ta-
en. Zo hielden GS financieel en be-
tuurlijk toezicht op gemeenten en wa-
erschappen. En zij benoemden raadsle-
len van de plattelandsgemeenten.
i gerechtshoven
'as in 1838 werd nog de uit de Franse
r^ijd daterende rechterlijke organisatie ge
wijzigd. Als gevolg daarvan werden de
logeheten Hoven van Assisen opgehe
en kreeg elke provincie een gerechts-
lof. Holland had destijds twee Hoven
Jan Assisen, een in Amsterdam en een
n Den Haag. De Amstelstad had het na-
öjken, want in 1838 besliste de regering
)e gouverneur (de latere
ton de koningin) was onder
entrale figuur in het provir
De trekschuit was in 1840 het belangrijkste vervoermiddel voor het interlokale verkeer
trekschuit het veld ruimen voor de veel snellere diligence
dijkt. Die landaanwinningen waren no
dig als antwoord op de groei van de be
volking, de toenemende vraag naar land-
bouwprodukten en de stijging van de
grond- en grondpachtprijzen. Op 1 janu
ari 1840 telde Nederland 2.860.599 in
woners. Bijna 34 procent woonde in
Noord- en Zuid-Holland (969.354 perso
nen). Op 1 januari 1988 telden de beide
provincies samen 5.561.302 inwoners,
bijna zes keer zoveel als in 1840, maar
het aandeel in de totale Nederlandse be
volking week met bijna 38 procent niet
veel af van dat van 150 jaar geleden.
Stoommachine
Van grootschalige industrie was in de
eerste helft van de vorige eeuw in Hol
land geen sprake. De produkten werden
nog op de traditionele manier gemaakt,
dat wil zeggen in kleine ambachtelijke
bedrijfjes, ondernemingen met zelden
meer dan tien werknemers. Er werd
veelal geproduceerd voor de lokale en
regionale markt. Windmolens zorgden
voor de aandrijving van de machines.
Dit terwijl in Engeland de stoommachi
ne, de uitvinding van James Watt al in
de 18e eeuw op grote schaal werd ge
bruikt. De Britten konden hierdoor
grootschalig en goedkoper produceren.
Aan de overkant van de Noordzee brak
dan ook een ware industriële revolutie
uit. De Hollanders waren niet zo happig
op die nieuwerwetse machine, omdat die
in het begin nogal onbetrouwbaar was.
Bovendien was de turf, de brandstof
voor de stoommachine, in Holland erg
duur. De overheid had zelfs een extra
heffing op het gebruik van turf voor de
stoommachine ingesteld. Dit was onder
meer voor de ondernemers in de Zaan
streek reden om hun pas gekochte
stoommachine weer van de hand te
doen of stil te zetten. Zij schakelden
weer over op de vertrouwde windmolen.
Pas aan het einde van de negentiende
eeuw schoot de industriële revolutie ook
in Nederland wortel. En toen was de op
mars van de stoommachine ook niet
meer te stuiten. Kleine werkplaatsen
maakten plaats voor grote fabrieken. De
mechanisatie diende zich aan en werd
na de Tweede Wereldoorlog vergaand
doorgevoerd.
Bovendien werd er steeds meer geauto
matiseerd.
De twee Hollanden slaagden erin binnen
de Nederlandse economie een unieke
plaats te veroveren. Dit geldt vooral op
het gebied van vliegtuigbouw (Fokker),
de staalindustrie (Hoogovens), de petro
chemische industrie (Rijnmond) en de
transport-, opslag- en communicatiesec
tor (Rijnmond). Uit een beroepentelling
van 1849 bleek dat Amsterdam, Rotter
dam, Den Haag en Haarlem toen al een
hoofdrol speelden in de economie van
Holland. Daar waren de belangrijkste
economische concentraties te vinden.
Overigens waren de beide Hollanden,
evenals de rest van Nederland, in 1840
nog grotendeels agrarisch. Wat dat be
treft is er naderhand veel veranderd.
Beide provincies beschikken nu over
moderne industrieën en een geavanceer
de dienstverlening. Die dienstverlening
was overigens altijd al sterk vertegen
woordigd in Holland.
Verkeer
Een belangrijke factor in de economi
sche ontwikkeling is het verkeer. In 1840
in de beide Hollanden. Later moest de
beschikten de twee Hollanden al èver
een fijnmazig vertakt stelsel van water
en landwegen. De trekschuit was destijds
voor het interlokale vervoer van perso
nen en goederen het belangrijkste trans
portmiddel. Die schuit werd echter na
derhand vervangen door de veel snellere
diligence. Maar niet alle trekschuit-on
dernemers gaven zich zomaar gewon
nen. Een paar ondernemers introduceer
den de zogeheten 'vliegende schuit', een
boot die niet door één paard werd ge
trokken, maar door twee. Hierdoor kon
de schuit sneller varen. Maar het succes
bleef uit. Later werd de rol van de post
koets overgenomen door de trein. En nu
is de auto het belangrijkste vervoermid
del voor personen.
In het gedenkboek wordt ook uitgebreid
aandacht besteed aan de Hollandse cul
tuur, hoewel ook de vraag wordt gesteld
of gesproken kan worden van een speci
fieke Hollandse cultuur. Wie geïnteres
seerd is in de ontwikkeling van de recre
atie in de beide provincies, het provinci
ale bestuur, vindt eveneens veel van z(jn
gading in het gedenkboek. Het boek laat
zich overigens niet zo makkelijk lezen,
wellicht doordat het is samengesteld
door tien auteurs, waardoor er geen sa
menhangend verhaal ontstond. De vaak
wat droge teksten zijn overigens fraai
geïllustreerd met foto's en afbeeldingen
van landkaarten en schilderijen. Het
boek is slechts in een kleine oplage ge
drukt en is in beperkte mate te koop op
een van de twee provinciehuizen.
GÉ ANSEMS
'150 jaar Noord-Holland en Zuid-Hol
land'. Uitgeverij De Bataafse Leeuw.
Prijs 50 gulden.
De huidige vergaderzaal van de Provinciale Staten van Zuid-Holland. FOTO: MILAN KONVALINKA
ZATERDAG 24 FEBRUARI 1990 PAGINA 31
door Bob van Huët
PARIJS - Ondanks harde maatregelen
die de opmars van drugs moesten
tegengaan, is het gebruik van
verdovende middelen in Frankrijk de
laatste jaren gestaag toegenomen.
Volgens de laatste schattingen van de
overheid zijn er momenteel
honderdduizend heroïne- en
vijftigduizend cocaïneverslaafden. Tien
procent van de Franse jongeren tussen
elf en twintig jaar zou al op een of
andere wijze drugs hebben geprobeerd.
Vorig jaar werden in Frankrijk 33.400
mensen aangehouden wegens bezit of
gebruik van verdovende middelen, of
omdat zij er in handelden. Vergeleken
met 1988 betekende dal een stijging
van zeven procent. Gendarmerie en
grenspolitie namen 938 kilo cocaïne en
300 kilo heroïne in beslag,
respectievelijk 342 en 80 kilo meer dan
het jaar daarvoor. Aan een overdosis
stierven 318 mensen (236 in 1988).
Alleen de hasjvangst verminderde met
een derde, tot bijna 18 ton.
„Die cijfers zijn uiterst zorgwekkend,
hoewel ze nog altijd minder erg zijn
dan in andere landen", zegt Georgina
Dufoix, ex-onderminister van sociale
zaken. Onlangs is ze door premier
Rocard benoemd tot 'Madame Anti-
Drugs' met als voornaamste taak de
coördinatie van het Franse anti-
drugsbeleid.
„Als je ziet dat de douane steeds grote
voorraden in beslag neemt lopen de
rillingen je over de rug. De cocaïne
komt meestal via Spanje en Nederland
het land in. Nu de Amerikaanse markt
steeds ontoegankelijker wordt, zoeken
de Colombianen via Spanje een
alternatieve afzetmarkt in Europa.
Maar ook via Amsterdam komen er
drugs, omdat de Nederlandse traditie
op het gebied van drugsbestrijding
minder dwingend is dan de Franse. In
sommige landen zijn de dealers meer
beschermd. Daarmee wil ik niemand
nawijzen, maar wel zeggen dat de
Franse wet handel en gebruik van
drugs veroordeelt. Gebruikers hebben
hier de mogelijkheid van een
alternatieve straf, dat wil zeggen ze
kunnen zich onderwerpen aan een
therapeutische behandeling. In de
discussie, die momenteel ook bij ons
gaande is, om het gebruik van drugs
toe te staan, is de Franse regering
vastbesloten de huidige politiek te
handhaven. Toelaten van het gebruik
kan slechts leiden tot het toelaten van
de handel. Kijk naar Spanje waar het
debat inmiddels die kant opgaat. Op
dat hellende vlak willen we niet
komen
'Madame Anti-Drogue' beschouwt het
als een van haar taken de uitwisseling
van ervaringen in de verschillende
landen te bevorderen, zowel op het
gebied van drugsbestrijding als
therapeutische zorg. „Wat het laatste
betreft worden in Nederland
interessante dingen gedaan. Maar net
zo min als de Amerikanen, die zo
ongeveer alle mogelijke
ontwenningskuren hebben
uitgeprobeerd, heeft Nederland het
tovermiddel gevonden. Wij werken dan
wel niet op dezelfde manier, maar
volgen wel met interesse wat er bij u
gebeurt".
Hoewel de bestrijding van
drugsgebruik vooralsnog prioriteit zal
hebben wil de ex-onderminister van
volksgezondheid de regering
binnenkort voorstellen het aantal
plaatsen in afkick-klinieken (nu
beperkt tot ongeveer duizendte
verhogen. De Franse hulpverlening zou
volgens haar een 'gecombineerde
medische en sociale opvang' moeten
omvatten.
Recent onderzoek heeft een
profielschets van de Franse
drugsverslaafden opgeleverd. Zo'n
tachtig procent van hen zijn mannen.
De gemiddelde leeftijd ligt even boven
de 25, maar heeft een tendens te
zakken. De helft van alle 'toxicomanes'
woont rond de hoofdstad, de andere
helft hoofdzakelijk in verstedelijkte
gebieden als Marseille, Lyon,
Straatsburg en de streek Languedoc.
Slechts een derde van de verslaafden
heeft een baan; de helft is
heroïnegebruiker en besmet met het
aidsvirus. Bijna veertig procent heeft al
eens in de gevangenis gezeten, terwijl
24 procent een of meer
zelfmoordpogingen heeft gedaan.
Typisch voor Frankrijk en volgens
Dufoix een eveneens zorgwekkend
verschijnsel is de consumptie van
'legale drugs' in de vorm van
kalmerende middelen. Het gebruik is
de laatste tien jaar met tien procent
toegenomen. Daarnaast blijft het
alcoholisme relatief het ernstigste
probleem met naar schatting tussen de
veertig- en zestigduizend doden per
jaar.
CeidócSouAcmt
