Juba gaat hervormen
TeNLAND CeidaeSoiwmit
Ook ANC voor uur van waarheid
ZELFS TAKAKO DOI KAN
LDP NIET VERDRINGEN
Politieke gevangene
na dertig jaar vrij
Sharon stelt zich aan hoofd van compromisloze Israëli's
wmws^w
Doden bij
betogingen
in Nepal
jjositiepartij
;ericht
MAANDAG 19 FEBRUARI 1990 PAGINA 5
a)uwen
jaar al
afhankelijk
e^jjS Nog dit jaar
it [Litouwen zich af van
cejetunie. Dit heeft een
tse het politburo van de
gkistische partij van
;r pvjetrepubliek gisteren
Volgens Romualdas
rig besluit de Opperste
srtiet parlement, van Li-
pijvoor het eind van het
i ^ig te keren naar de on
gelijkheid die Litouwen
lop Tweede Wereldoorlog
TS
al^-
BELGRADO Eén van de beroemdste politieke gevan
genen in Joegoslavië, de 54-jarige schrijver van Albaanse
afkomst Adem Demaci, is na bijna dertig jaar achter de
tralies te hebben gezeten op vrije voeten gekomen. Hij
heeft zijn straf volledig uitgezeten. De vrijlating van De
maci werd zondag bekendgemaakt in Zagre bij de oprich
ting van een nieuwe, onafhankelijke mensenrechtenorga
nisatie. De vrijlating van Demaci was een van de eisen
die de Albanese inwoners van Kosovo in januari bij bloe
dig verlopen demonstraties meevoerden. Adem Demaci
werd op vrije voeten gesteld nadat hij een straf van vijf
tien jaar had uitgezeten. Hij was in 1975 gearresteerd. De
schrijver werd echter in 1959 al voor het eerst veroor
deeld en is sindsdien nauwelijks buiten de gevangenis-
poorten geweest. Hij zou zich schuldige hebben gemaakt
aan „ondermijnende activiteit" en „banden met vreemde
mogendheden".
Chileense
veerboot
gezonken
SANTIAGO
Voor de haven
van de stad Valdi-
via in Chili is gis
teravond een
veerboot gezon
ken, waardoor ze
ker 17 mensen zijn
verdronken. De
veerboot is wel
licht op een
vrachtboot gelo
pen, die enkele ja
ren eerder was ge
zonken.
Onrust in Teheran na voetbalverbod
TEHERAN Voetballiefhebbers in
de Iraanse hoofdstad Teheran hebben
vrijdag bussen en auto's in brand ge
stoken en eisten de dood van de gees
telijke leider Khamenei en president
Rafsanjani. De rellen liepen uit op bot
singen met leden van de Revolutionai
re garde. Tientallen betogers raakten
gewond.
Dat heeft de grootste Iraanse oppositie
beweging, de Volksmujaheddin, zater
dag meegedeeld. Het bericht kon niet
door onafhankelijke bronnen worden
bevestigd.
Geestelijke leiders hebben vorige
maand een verbod op voetbalwedstrij
den aangekondigd omdat de bijeen
komsten uitliepen op anti-regeringsbe-
togingen, aldus de mujaheddin.
Gisteren hebben duizenden Iraniërs
voor de Britse ambassade in Teheran
gedemonstreerd voor „de bevestiging
van de geldigheid" van de oproep tot
het vermoorden van schrijver Salman
Rushdie. De betogers eisten ook de
„spoedige executie van de Britse za
kenman Roger Cooper". Cooper zit
sinds 1985 zonder vorm* van proces
vast op verdenking van spionage. De
geestelijke Mohammed Ali Ansari, die
verantwoordelijk is voor de bouw van
een mausoleum van wijlen ayatollah
Khomeini, stak een militante, sterk
anti-Amerikaanse en anti-Britse rede
af. Hij noemde het doodvonnis door
Khomeini tegen Rushdie „historisch".
Ex-rijkswachter verdacht
van moord op Nederlander
BRUSSEL De beruchte ex-rijkswachter Madani Bouhouche,
wiens naam opduikt in alle duistere Belgische affaires van de af
gelopen jaren, wordt in een proces-verbaal van de Brusselse poli
tie genoemd als moordenaar van de Nederlandse zakenman John
Muller. Volkunie-senator Willy Kuijpers, die al geruime tijd in
het bezit is van kopieën van het proces-verbaal, heeft een jaar
geleden over deze kwestie opheldering gevraagd aan minister
Wathelet van justitie, maar tot dusver geen antwoord gekregen.
Volgens het rapport zou Muller op het trottoir voor zijn hotel op
de Brusselse Luizalaan met opzet zijn doodgereden door een rijks
wachtwagen met loeiende sirene. Aan het stuur van die wagen
zou Madani Bouhouche hebben gezeten. Muller zou zijn omge
bracht, omdat hij te veel wist van een wapenroof bij het Speciaal
Interventie Eskadron van de Rijkswacht, de groep-Diane, in 1981.
Bouhouche werd daar lange tijd van verdacht. De geavanceerde
wapens die toen geroofd werden, zijn later in verband gebracht
met de bloedige overvallen van de Bende van Nijvel.
(Van onze correspondente
Willy Werkman)
TEL AVIV De Israëli
sche minister van indus
trie, Ariel Sharon, heeft
formeel ontslag genomen.
Vorige week diende hij
tijdens een chaotische bij
eenkomst van de Likud-
partij onverwacht zijn ont
slag in, uit protest tegen
het plan van Shamir voor
verkiezingen in de door
Israel bezette gebieden.
Dat ontslag is nu formeel.
Zijn opstappen luidt het begin
in van zijn 'oorlog' tegen het
politieke proces dat moet lei
den tot een Israëlisch-Pale-
stijnse dialoog. Sharon zal als
ervaren commandant de troe
pen van extreem-rechts in Is
raël leiden tegen een politiek,
die kan leiden tot het verlies
van de bezette gebieden. Een
missie waarvoor hij, zoals hij
zelf zegt, „van partij-afdeling
naar partij-afdeling en van
stad naar stad" zal reizen. En
waarbij hij niet alleen op zijn
legendarische charisma onder
het volk kan rekenen, maar
ook op zijn eigen verleden,
waarin hij bereikte wat velen
wel wilden, maar niet voor
mogelijk hielden.
Enkele jaren na de Zesdaagse
Oorlog drukte de toenmalige
militaire commandant van de
beruchte commando-eenheid
101 de beslissing door een kor
daat einde te maken aan de
„terreur"-daden van de Pale
stijnse bevolking in de Gaza-
strook. Persoonlijk joeg hij zijn
leger door de dichtbevolkte
Palestijnse kampen. Hij liet ar
resteren, verwonden en doden.
Sharon 'herstelde' binnen en
kele maanden 'de rust' in de
Gaza-strook. Enkele jaren la
ter liet de generaal inmid
dels commandant van het zui
delijke front opnieuw van
zich horen. Tijdens de Yom
Kippoer-oorlog van 1973 stak
hij met zijn troepen in het
diepste geheim het Suezkanaal
over en creëerde zo een brug-
gehoofd, waarlangs Israël en
kele dagen later kon opruk
ken.
Het stempel dat Sharon zette
op Israëls invasie in Libanon,
in 1982, was nog indrukwek
kender. Hij stormde met zijn
troepen veel verder door dan
officieel was toegestaan. Hij
bezette tenslotte de hoofdstad
Bayrut. Hij viel tegen de
opdrachten van het thuisfront
in de in Libanon gelegerde
Syrische troepen aan, schond
wapenstilstandsovereenkom
sten en gidste tenslotte de
Christelijke Falangisten naar
de beruchte massamoord in de
Palestijnse kampen Sabra en
Shatilla, vlakbij Bayrut. Sha
ron werd naar aanleiding hier
van afgezet als minister van
defensie. Maar zijn handig ma
noeuvreren en de populariteit
die hij opbouwde bezorgde
hem enkele jaren later op
nieuw een kabinetspost.
Als minister van handel en in
dustrie vocht hij vooral de
strijd van de joodse vestiging
in de bezette gebieden. Sha
ron. de vechter, kreeg van het
volk de titel „koning van Is
raël". Ironisch genoeg ver
schillen premier Shamir en
ex-minister Sharon niet van
mening als het gaat over het
„nooit opgeven van ook maar
één vierkante centimeter
Eretz Israel, het Land van Is
raël". Maar Shamir, buigend
onder de zware internationale
druk en bang zijn regerings
coalitie-partners te verliezen,
wil op zijn minst de indruk
wekken mee te helpen aan het
vredesproces in het Midden-
Oosten. Diep in de moeilijkhe
den als gevolg van de nu al
ruim twee jaar durende Intifa
da, de Palestijnse opstand in
bezet gebied, formuleerde hij
vorig jaar een plan voor ver
kiezingen onder de Palestij-
nen. Het was een initiatief dat
tot nu toe nog geen kans op
succes heeft geboden. Maar het
was wel een begin van toege
ven.
Sharon vormde met de minis
ters David Levy en Yitschak
Modai „het bondgenootschap
van de tegendruk". Ze begon
nen hun rebellie binnen de
partij. Gedrieën vielen ze
openlijk de steeds moeilijker
uit zijn woorden komende pre
mier aan. Niet zonder succes
brachten ze de boodschap
thuis, dat de bejaarde Likud-
leider over niet al te lange tijd
zijn voorzittershamer tal
moeten neerleggen. Maar Sha
ron heeft meer bereikt. Tij
dens een kortgeleden gehou
den opinie-peiling antwoordde
46,4 procent van de Israëlische
ondervraagden dat de pers in
Israël te veel vrijheid heeft
ewn dat de persvrijheid de
veiligheid van het land
schaadt. Op de vraag of Israël
een sterke leider nodig heeft,
die de orde en de rust kan her
stellen zonder zich wat aan te
trekken van verkiezingen of
parlementsbeslissingen, ant-
wooordde 45 procent: ja. Die
sterke leider wil Sharon zijn.
„Ik zie mezelf beslist als kan
didaat voor het premierschap",
zegt hij zelf. Hii zal alles doen
ook tegen de logica in
om dat doel te bereiken.
In Sovyeto
lijkt het
leven, na
alle drukte
van vorige
week, zijn
gewone
gang te
hebben
hernomen.
Zo kon
Winnie
Mandela
worden
gefoto
grafeerd
tijdens een
praatje
met een
vrouw die
langs de
deur
bezems
kwam
verkopen.
ZUIDAFRIKAANSE PROFESSOR ROBERT SCHRIRE:
(Van onze speciale
verslaggever Leo Enthoven)
KAAPSTAD „Het be
sluit van het ANC een de
legatie te sturen naar de
blanke president De
Klerk geeft aan dat de or
ganisatie echt bereid is om
te "onderhandelen. Veel
verder kan zij op dit mo
ment niet gaan", zegt pro
fessor Robert Schrire van
de politieke faculteit van
de Universiteit van Kaap
stad, Zuid-Afrika. „Het is
een echte doorbraak".
Professor Schrire is een toon
aangevende Zuidafrikaanse
wetenschapper. Door zijn vele
contacten met het ANC weet
hij wat leeft binnen de organi
satie. Het ANC, zo legt hij uit,
heeft tientallen jaren onder
slechte omstandigheden
moeten werken. „Het ANC
heeft altijd voorrang gegeven
aan het verwerven van de
macht boven het uitdenken
van een uitgebalanceerd poli
tiek programma". Het ANC
zat ook ver weg van het thuis
front, in oorden met belabber
de faciliteiten en kampte met
een groot gebrek aan geld.
„Vergelijk dat nou eens met de
regering. Die is rijk, heeft alle
moderne communicatiemidde
len tot haar beschikking, zit
heel dicht bij haar achterban,
heeft een lange ervaring in
het ontwikkelen van beleid.
Dan is het toch niet verwon
derlijk dat het ANC nog niet
even ver is als zijn tegenpar
tij?"
Geen terreur
Schrire vindt dat de blanke
regering wel erg veel ophef
maakt van de 'guerilla-oorlog'
van het ANC: „De werkelijk
heid is heel eenvoudig. Het
ANC heeft de meest gebrekki
ge militaire organisatie van
alle revolutionaire groeperin
gen. Daar komt nog bij dat de
motivatie voor gewelddadige
strijd onder ANC'ers altijd
heel laag is geweest. Het ANC
is nooit overgegaan tot niet
sontziende terreur. Zij heeft
nooit vliegtuigen gekaapt. Het
doel van wat iedereen nu de
'gewapende strijd' noemt was
niet het voeren van massale
terroristische acties, maar het
beeld hooghouden van krijgs
haftigheid".
De politieke strategie van het
ANC valt, aldus professor
Schrire, in drie onderdelen
uiteen. „Het ANC wenste door
de buitenwereld geaccepteerd
te worden als de enige verte
genwoordiger van de brede
massa in Zuid-Afrika. In die
opzet is het geslaagd. Ten
tweede heeft het ANC hard
gewerkt aan zijn imago in
Zuid-Afrika zelf. Als derde, en
minst belangrijke, was er die
gewapende strijd om druk uit
te oefenen op de regering. Dit
onderdeel heeft het minste
succes gehad".
Tussen de revolutionaire reto
riek en de praktijk van de po
litieke dialoog zit een groot
verschil. Dat blijkt des te
scherper, nu de ontwikkelin
gen zoveel sneller gaan dan ie
dereen had gedacht. Schrire:
„Het ANC is er steeds van uit
gegaan dat het nog heel lang
zou duren voordat het blanke
bastion zou scheuren. Dat het
nog tientallen jaren de tijd zou
hebben om politieke alterna
tieven uit te denken. Dat is
een grote misrekening geble
ken". De uitlatingen over de
nationalisatie van grote indus
trieën zijn volgens hem dan
ook niet veel meer dan „sim
pele retoriek om steun te ver
werven bij de massa. Maar nu
moet het ANC van de ene dag
op de andere realistische be
leidsplannen ontvouwen, en
dat zal nog heel moeilijk wor
den".
Uur van de waarheid
In zekere zin staat het ANC
voor het uur van de waarheid,
aldus Schrire. „Het gemakke
lijke gedeelte van de weg
Mandela vrij, het ANC toe
gestaan is achter de rug.
Maar nu moet de organisatie
waarmaken dat zij binnen de
grenzen van Zuid-Afrika meer
is dan een symbool. De leiders
staan ver af van de basis in
Zuid-Afrika, mede doordat ze
zo lang in de cel hebben geze
ten of hun hele leven al in bal
lingschap zijn. Er is de genera
tiekloof. De huidige leiders
zijn bijna allemaal bejaard,
maar meer dan de helft van de
zwarte bevolking in Zuid-
-Afrika is jonger dan twintig
en is vooral militant. Het ANC
zal nu de oude, vertrouwde
leiders naar voren schuiven.
Maar over een paar jaar zijn zij
naar de achtergrond verdwe
nen. Het is onbekend hoe de
toekomstige leiders denken.
Of ze even redelijk zijn en tot
compromissen bereid. En of zij
De Klerk ook een integer man
vinden".
Het moeilijkste onderwerp bij
de komende besprekingen
wordt de verdeling van de po
litieke macht. Voor Schrire
staat vast dat de blanke rege
ring niet bereid is om het land
aan de zwarte medeburgers
over te dragen. „Wat De Klerk
precies wil weet ik niet. Waar
ligt de grens die de Nationale
Partij voor zichzelf heeft ge
trokken?"
Voorlopig, zo is de conclusie
van Schrire, verkeert de blan
ke regering in een comfortabe
le positie. Ze heeft het initia
tief, de hervormingen zijn
goed gevallen in het buiten
land en de regering heeft zich
verzekerd van de onvoorwaar
delijke steun van leger en poli
tie. Alleen de tijd kan zich te
gen de regering keren
maar ook tegen het ANC.
Over vijf jaar moet De Klerk
verkiezingen uitschrijven voor
het (blanke) parlement en hij
wil de zaak dan geregeld heb
ben.
Scenario's
Schrire voorziet twee mogelij
ke scenario's: „Het optimisti
sche is dat de Afrikaners ons
verrassen. Dat hun uiterste
grens heel ver weg ligt. Dat ze
afstand doen van de macht.
Dat ze met de zwarte bevol
king tot werkbare compromis
sen komen. Het pessimistische
alternatief is dat de regering
zich hopeloos vergist in de
stellingname van het ANC en
dat de gesprekken vastlopen.
Ik ben van nature pessimis
tisch waar het de politieke toe
komst van dit land betreft.
Maar ik ben nu iets minder
pessimistisch dan een tijdje ge
leden".
Van de oer-conservatieve
blanken verwacht Schrire niet
veel moeilijkheden meer.
„Hun politieke rol is uitge
speeld. Hun conservatisme
leidt tot niets. Oh, de bestaan
de situatie kan nog tientallen
jaren blijven bestaan. Er zijn
genoeg tanks en soldaten om
de zwarten in toom te houden.
Maar wat een miserabel, arm
zalig land zal Zuid-Afrika dan
zijn".
[NA De Cubaan-
1 mmunistische partij
JJaterdag ingrijpende
lCKmingsplannen aan-
niigd om het politie-
teem te veranderen.
'Norwaarden zijn ver
kijkt om het politie-
nj institutionele sy-
•ujvan de natie con-
sfen praktisch te per-
leieren", aldus het
comité van de
communistische partij.
Afgelopen vrijdag is in Cuba
een bijzondere zitting gehou
den van het centraal comité.
Volgens waarnemers wijst
deze speciale bijeenkomst erop
dat de Cubaanse leiders niet
tevreden zijn over het functio
neren van de partij en de rege
ring, en van de socialistische
structuren in het algemeen.
Het besluit lijkt een reactie op
de toenemende politieke en
economische druk op Cuba als
gevolg van de ontwikkelingen
binnen de communistische
landen in Oost-Europa.
Het is voor het eerst dat op
Cuba sprake is van een bereid
heid tot hervormingen. Tot
dusverre had president en par
tijleider Fidel Castro zich altijd
negatief uitgelaten over de
hervormingen in de Sovjetu
nie en Oost-Europa.
De verklaring maakte echter
wel duidelijk dat er geen ver
anderingen te verwachten zijn
in het één-partijstelsel in
Cuba. In de verklaring werd
i
-
rf:
gesteld dat Cuba erin was i
slaagd fouten te vermijden die
elders waren gemaakt. „Wij
moeten ons bewust zijn dat wij
andere fouten kunnen en
moeten vermijden". Cuba
dient bovenal de principes van
het marxisme-leninisme aan te
passen aan zijn eigen situatie
en eigenaardigheden en moet
niet proberen buitenlandse
modellen te kopiëren. Dit leid
de in het verleden tot „een
verlies aan frisheid" en tot te
veel bureaucratie, aldus de
verklaring.
KATHMANDU In Nepal
zijn gisteren zeker vier doden
gevallen toen ongeregeldhe
den uitbraken op de eerste dag
van een campagne voor de in
voering van een meerpartijen-
democratie.
Aanhangers van verboden po
litieke partijen die samenwer
ken binnen de Beweging voor
Herstel van de Democratie
(MRD) gingen gisteren de
straat op om, voor het eerst, te
demonstreren tegen de rege
ring en tegen het radensys
teem waarin geen ruimte is
voor partijen.
Er braken gevechten uit met
de politie. In Chitwan, zo'n 150
kilometer van de hoofdstad
Kathmandu, werden twee stu
denten en een politieman door
kogels gedood. Het vierde
slachtoffer, een agent, viel in
Hetauda, op 100 kilometer van
Kathmandu. In de hoofdstad
demonstreerden zo'n 10.000
mensen, tegen wie de politie
traangas inzette en de wapen
stok gebruikte. De MRD heeft
voor vandaag opgeroepen tot
een algemene staking.
Nepalese jongeren roepen
anti-regeringsslogans tijdens
demonstraties in Kathmandu.
Zij eisen een meerpartijenstel-
sel.
foto: afp
(Vervolg van de voorpagina)
TOKYO Ondanks een flinke
opmars van de socialisten zijn
de gisteren gehouden parle
mentsverkiezingen in Japan
een overwinning geworden
voor de regerende Liberaal-De
mocratisch Partij (LDP).
Daar komt nog bij dat 15 van
de 21 onafhankelijke kandida
ten zich vermoedelijk zullen
aansluiten bij de LDP-fractie.
De socialistische JSP, de groot
ste oppositiepartij onder leiding
van de charismatische Takako
Doi, deed het niet slecht, maar
slaagde er niet in de conserva
tieven van hun plaats te ver
dringen. Kennelijk hadden de
kiezers te weinig vertrouwen in
een werkbare coalitie van de
oppositiepartijen om de LDP de
regeringsmacht te ontzeggen.
Takako Doi heeft echter al la
ten weten dat zij zich blijft in
zetten om de door de LDP inge
voerde omstreden omzetbelas
ting ingetrokken te krijgen.
De secretaris-generaal van de
JSP, Tsuruo Yamaguchi, kon
zijn teleurstelling niet verber
gen. Hij zei de keuze van de
kiezers, die blijkbaar de voor
keur geven aan stabiliteit bo
ven verandering, te betreuren.
„Wij hebben ons best gedaan
om de status quo te trachten te
wijzigen", voegde hij er versla
gen aan toe.
De socialisten betreuren het dat
de andere kleinere partijen het
zo slecht hebben gedaan. De
Komeito-partij viel terug van
56 naar 45 zetels, de communis
tische partij van 26 naar 16 en
de Democratisch-Socialistische
Partij van 27 naar 14 zetels.
Welvaart
De LDP is al sinds 1955 aan de
macht. In die periode is Japan
opgeklommen tot een economi
sche wereldmacht. De bood
schap van de Japanners is dui
delijk: politieke ethiek is wen
selijk, maar economische groei
en stabiliteit zijn noodzakelijk.
En degenen die de welvaart
hebben gebracht, mogen niet in
de steek worden gelaten.
De regeringspartij werd het af
gelopen jaar gekweld door cor
ruptie- en seksschandalen, met
name door het Recruit-aande-
lenschandaal. Dit had tot ge
volg dat de LDP in juli 1989 de
meerderheid in het Hogerhuis
verloor. Politici in de regerings
partij, die grote sommen aan
steekpenningen in hun zak sta
ken, kregen de naam alleen op
eigen voordeel uit te zijn. Des
ondanks zijn zij bijna allemaal
terug. Zo behouden de ex-pre
miers Noboru Takeshita, Yasu-
hiro Nakasone en Sosuke Uno
hun zetel.
Premier Kaifu was zeer tevre
den over de verkiezingsuitslag,
die hij „een vorm van zuive
ring" noemde. Het is echter de
vraag of Kaifu nog lang als pre
mier zal aanblijven. Hij werd
als compromispremier naar vo
ren geschoven door de LDP
omdat hij niet betrokken was
bij enig financieel schandaal,
maar een sterke basis in dé par
tij heeft hij niet. De kans lijkt
groot dat als de LDP is beko
men van de perikelen, hij opzij
gezet zal worden door machti
ger figuren in de partij, zoals
oud-minister van financiën
Abe, die gisteren herkozen
werd in het parlement ondanks
zijn rol in het Recruit-schan-
daal.
HET RAADSEL VAN STRAAT MAGELHAES
(Over dit stripverhaal loopt tot 11 juni een tentoonstelling in
het Maritiem Museum in Rotterdam).
voor voelen om samen met mij die grot eens op te zoeken?" Oli
vier van Noort is natuurlijk voor het plan te vinden. Zijn vader
geeft direct toestemming, ofschoon hijzelf van die rare verhalen
niets gelooft. Maar als zijn zoon zich aan die expeditie wil wa
gen..., het is hem goed. En hij kent kapitein Rob als een kundig
zeeman, die zeker geen gekke dingen zal uithalen.
G In Mongolië is
i een politieke opposi-
j opgericht die het
monopolie van de com-
ische partij betwist. Het
longolische Democrati-
artij, die is voortgeko-
it de Mongolische De-
aische Unie. Deze actie-
t heeft in de afgelopen
j maanden vijf massa-'
omsten georganiseerd
igen de communistische
ersing werd gedemon-
q De Mongolische pre-
re Dumaagiyn Sodnom
[j 'orige week laten door-
lSfren dat de regering be-
h tot overleg met de be-
edie beweert 60.000
ngen te hebben. De
r misten, die sinds 1921 in
;Jliê aan de macht zijn,
schoorvoetend de her-
jpgen die in de Sovjetu-
jgang zijn gezet.
15 Ja, ook Rob geeft toe, dat het verhaal wel geloof-
ig klinkt. Die monnik zal dit toch niet uit zijn duim hebben
en?.... Ze nemen de kaart erbij. De plaats waar Jacob
oon indertijd aan land is gezet, is uit de oude journalen
s bekend. Daar moet het zijn geweest. Rob stopt een verse
i zegt dan tegen de jonge Van Noort: „Zeg, zou je er iets
