cheuring bedreigt
ANC
entraal comité
artijleiding
adzjikistan
ontslag
Nederlaag Gorbatsjov in Opperste Sovjet
Afghanen voelen
zich vergeten
Sovjet-vredesplan
voor Afghanistan
Genland
QeidócQowumt
DONDERDAG 15 FEBRUARI 1990 PAGINA 5
Ipremier genoemd
[ks-schandaal
CL De Belgische oud-premier
Boeynants gaat een klacht
tegen een vrouw die hem er-
•huldigd heeft betrokken te zijn
'bij „de zaak van de rose ballet-
verscheen dinsdag in het
van de Vlaamse commerciële
•r VTM. Ze beschuldigde VDB,
jische magistraten en een oud-
'tcommandant ervan eind ja-
intig tehebben deelgenomen
fuiven waarbij ook minderjari-
betrokken.
heeft het parket van Brussel
ild dat het eind vorige week
irzoek in deze zaak is begonnen.
Ortega wil bezit van
oppositie in beslag nemen
MATAGALPA Indien de Sandinistische
partij de verkiezingen in Nicaragua wint,
zullen de bezittingen van de oppositie-kan
didaten in beslag worden genomen. Dat
verklaarde de Nicaraguaanse leider en pre
sidentskandidaat Daniel Ortega tijdens een
verkiezingsbijeenkomst in de stad Matagal-
pa. Hij zei verder dat de oppositiekrant La
Prensa verboden zal worden. De uitgeef
ster van de krant, Violeta Barrios de Cha-
morro, is de aanvoerdster van oppositie.
Ortega reageerde op uitspraken van de op
positie dat de Sandinisten de rekening ge
presenteerd zullen krijgen voor schendin
gen van de mensenrechten en de afwezig
heid van politieke rechten en burgerlijke
vrijheden.
Amnesty kritisch
over Sri Lanka
LONDEN Regerings
troepen en daarmee ver
bonden doodseskaders
zijn verantwoordelijk
voor de verdwijning en
de dood vorig' jaar van
duizenden burgers op Sri
Lanka. Dat staat in een
vandaag verschenen rap
port van Amnesty Inter
national. Het moorden
nam aanzienlijk toe nadat
de regering vorig jaar juni
een noodwet goedkeurde
waarbij het mogelijk werd
gemaakt om lijken on
middellijk te cremeren of
anderszins op te ruimen.
Hongersnood bedreigt
miljoenen Angolezen
LUANDA In het zuiden en midden
van Angola worden in totaal zo'n 2,6 mil
joen mensen door hongersnood bedreigd,
zo hebben Angolese regeringsfunctiona
rissen verklaard.
De oorzaken van de dreigende hongers
nood zijn de aanhoudende droogte en de
effecten van de nu al vijftien jaar durende
burgeroorlog in het land. Volgens rege
ringsfunctionarissen heeft het land drin
gend behoefte aan 300.000 ton voedselhulp
om de ergste nood te lenigen. De Angolese
regering heeft de VN gewaarschuwd dat
de situatie dit jaar nog zal verslechteren,
omdat deze winter tot dusverre opnieuw
te weinig neerslag is gevallen.
VEEL DODEN BIJ
TREIN OVERVAL
MAPUTO De rechtse verzetsbeweging
Renamo heeft in Mozambique een trein
overvallen. Daarbij zijn 47 mensen gedood
en zeker vijftig gewond geraakt. De trein,
die mijnwerkers vervoerde, werd met ex
plosieven tot stilstand gebracht waarna de
overvallers het vuur op de passagiers
openden. Na de beschieting gijzelden de
Renamo-overvallers een aantal passagiers,
die werden gedwongen om buitgemaakte
goederen te dragen. Renamo voert al der
tien jaar een guerrillastrijd tegen de rege
ring in Maputo. De regering in Zuid-Afri-
ka heeft Renamo lang gesteund, maar zou
daar in 1984 mee zijn gestopt. In dat jaar
ondertekenden Pretoria en Maputo een
non-agressiepact.
Roemeense militairen
gaan door met acties
BUKAREST Ongeveer vierhonderd Roemeense mili
tairen hehben besloten door te gaan met hun demonstra
tie op het Plein van de Overwinning. Zij zijn niet tevre
den met het compromis dat is bereikt tussen opstandige
officieren en de regering. Dat compromis behelst een
onderzoek naar de rol van het leger tijdens de revolutie
van vorig jaar, met name of het waar is dat het leger
en niet Securitate-agenten als eerste op demon
stranten in Timisoara heeft geschoten. De regering is
(nog) niet ingegaan op de eis van ontslag van de minis
ters van binnenlandse zaken en defensie. Volgens de of
ficieren is de huidige minister van binnenlandse zaken
rechtstreeks betrokken geweest bij het legeroptreden in
Timisoara. In de stad Sibiu zijn zeven officieren van de
Securitate wegens volkerenmoord veroordeeld tot lang
durige gevangenisstraffen. In Sibiu kwamen tijdens de
revolutie honderd mensen om het leven.
ÏDELA (NOG) NIET IN LUSAKA
Wrakstukken
Brandweerlieden
lopen rond de
wrakstukken van
de gisteren neer
gestorte en uit
gebrande Airbus
van Air India. Bij
de vliegramp zijn
overigens min
der mensen om
het leven geko
men dan werd
aangenomen.
Aanvankelijk
werd gevreesd
dat van de 146
mensen aan
boord er 130 om
het leven waren
gekomen. Later
is het aantal
slachtoffers ver
laagd tot 89. De
oorzaak van de
ramp met Airbus
is nog onbekend.
Een team Franse
experts is ter
plekke om te hel
pen bij het on
derzoek.
foto: afp
MOSKOU De Opperste
Sovjet heeft het verzoek
van president Gorbatsjov
afgewezen om binnen een
maand het Congres van
Volksafgevaardigden in
spoedzitting bijeen te roe
pen om een nieuwe presi
dent te kiezen die wordt
toegerust met aanzienlijk
meer macht.
Een meerderheid van de 542
leden van de Opperste Sovjet
keerde zich tegen diens voor
stel en maakte op een rumoe
rige bijeenkomst opnieuw dui
delijk dat dit parlementaire
college zich niet langer de wet
laat voorschrijven door Gor
batsjov. De radicale hervormer
Boris Jeltsin merkte op dat de
Opperste Sovjet zich bij zijn
besluitvorming niet onder
dryk wenst te laten zetten
door Gorbatsjov en in alle rust
de argumenten voor en tegen
een presidentschap met meer
bevoegdheden wil bekijken.
Hij zei dit in reatie op een
vlammende rede die Gorbats
jov eerder tot het college richt
te.
„Als de democratie niet wordt
versterkt en gewaarborgd door
daarmee corresponderende
mechanismen, dan zal de de
mocratie te gronde gaan en
zullen wij de verliezers zijn,"
zo hield hij hen voor. „Dege
nen die de schroeven nog ver
der willen aandraaien dan in
het verleden, zullen dan de
winnaars zijn".
Gorbatsjov erkende dat hij
nooit zo'n voorstander is ge
weest van het Amerikaanse of
Franse model van een presi
dent met een grote uitvoeren
de macht. „Maar het leven
vergt veranderingen. Ik denk
dat we zijn aangekomen op het
punt, dat we daarover toch
een beslissing moeten nemen".
De bedoeling was dat het vol
tallige parlement van 2.250 le
den in een speciale zitting op
27 februari bijeen zou komen
om zich uit te spreken over de
door Gorbatsjov gewenste uit
breiding van de presidentiele
macht. De president in de
nieuwe opzet zou een ambts
termijn moeten krijgen van
vijf jaar, even lang als het ver
leden jaar gekozen Congres.
Over vier jaar zou het staats
hoofd dan rechtstreeks door de
burgers moeten worden geko
zen.
Volgens zijn adviseur Georgi
Sjachnazarov is het waar
schijnlijk dat Gorbatsjov zich
voor de functie kandidaat
stelt. Gorbatsjov liet zich hier
over niet erg duidelijk uit.
„We zullen besluiten dat er
meerdere kandidaten komen.
Maar ik weet niet of ik daar
toe zal behoren".
De Opperste Sovjet boog zich
na een reces van twee maan
den ook over een pakket wets
voorstellen. die verandering
moeten brengen in het politie
ke en economische systeem
van de Sovjetunie. Daaronder
zijn voorstellen om de leiden
de rol van de partij te schrap
pen uit de grondwet en om
particulier eigendom in ere te
herstellen, waarmee vorige
week het centraal partijcomité
al instemde.
Gorbatsjov verdedigde het in
zetten van het leger om een
eind te maken aan het etni
sche geweld in Tadzjikistan.
„We moeten alles doen om de
brand daar te blussen", aldus
Gorbatsjov. Het beraad van de
Opperste Sovjet is vandaag
voortgezet.
3
MEER VLUCHTELINGEN EN HONGERSNOOD
van de politieke macht. Hij
ging echter niet verder in op
de aard van de eventueel te
sluiten compromissen.
„We zijn ons bewust van de
angst van de blanken voor
overheersing door zwarten en
we nemen dat heel serieus",
aldus Mandela. In hetzelfde
interview zei hij ook, dat het
geweld van het ANC zich al
leen zal richten tegen rege
ringsinstallaties. Het verzet zal
geen geweld gebruiken tegen
blanke burgers.
Pendeldiplomatie
Diplomaten sluiten inmiddels
uit dat Mandela een bemidde
lende rol gaat spelen tussen de
blanken en het ANC, zoals de
Verengide Staten vertrouwe
lijk geopperd hebben. Mandela
zou dan pendeldiplomatie
moeten gaan bedrijven zoals
de Amerikanen die enkele ke
ren met succes hebben toege
past. Maar Mandela presen
teert zich duidelijk als een ge
disciplineerd ANC-lid. Dat
staat zo'n bemiddelaarsrol in
de weg. Het zou niet passen in
zijn taktiek om zich niet te
vervreemden van grote delen
van zijn achterban. Een leider
kan nu eenmaal alleen iets
doen als hij zich gesteund weet
door een mandaat van zijn
achterban.
Of zo'n pendeldiplomatie nog
noodzakelijk is, gezien de snel
le politieke veranderingen,
kan worden betwijfeld. Minis
ter Viljoen heeft herhaaldelijk
gezegd dat Zuidafrika nooit
meer een blanke verkiezing
zal hebben. In diplomatieke
kringen doet ook de kleine
anekdote de ronde (die door
Mandela zelf aan diplomaten
verteld zou zijn), dat De Klerk
tijdens een van zijn bezoeken
aan de ANC-leider zei: „Ik ben
bereid om de eerste blanke
president te zijn die wordt
weggestemd". Waarop Mande-
la prompt antwoordde: „En ik
de eerste zwarte".
De Klerk zou in zijn hart het
systeem van 'one man, one
vote' al lang aanvaard hebben.
Omdat hij met zo'n standpunt
zijn kiezers massaal van hem
zou vervreemden is hij op
zoek naar een manier om dit,
in elk geval tijdelijk, te omzei
len. Daarvoor is nodig be
scherming van de belangen
van minderheden, zonder dat
dit ontaardt in privileges op
basis van ras. Het Nederlandse
onderwijssysteem wordt daar
bij wel als voorbeeld genoemd.
Gezondheid
Overigens beginnen steeds
meer mensen zich. zorgen te
maken over de gezondheids
toestand van Mandela. Hij is in
de gevangenis enkele keten
ernstig ziek geweest. De Cape
Times had gisteren het onbe
vestigde bericht dat Mandela
hartproblemen zou hebben.
Gisteravond werd officieel
meegedeeld dat hij een dage
lijkse medische controle on
dergaat. Bijzonderheden wer
den niet bekendgemaakt. De
regering zou zich zorgen ma
ken over zijn gezondheid. De
overgang van het relatief rus
tige leven in de gevangenis
naar de immense druk waar-
HET RAADSEL VAN STRAAT MAGELHAES
(Over dit stripverhaal loopt tot 11 juni een tentoonstelling in
het Maritiem Museum in Rotterdam).
Het spreekt vanzelf, dat de wilden Jacob Claeszoon
ndam met grote onderscheiding behandelen. Hij slaagt er
aal zo'n beetje te leren. Deze stam blijkt het rampzalige
ot te zijn van een groot volk, dat de god Kuatiautak aan-
.'uwenlang heeft hun god hen beschermd tegen de ver-
- 3lijke koude door middel van een vlam, maar enkele jaren
„pn heeft een reusachtige vloedgolf het vuur gedoofd en de
strenge winters hebben honderden slachtoffers geëist. Maër nu
begint het nieuwe leven weer. Jacob Claeszoon, die altijd nog
hoopt, dat op een goede dag wel een schip aan de horizon .zal
opdoemen, dat hem weer mee terug zal nemen naar het vader
land, schrijft zijn bevindingen op. Inkt bereidt hij uit visgal en een
stuk berkenschors dient tot papier. De winter begint en weer
teisteren hoge vloedgolven de grot. Maar de vlam blijft branden.
(Van onze correspondent
Hans Kuitert)
PESHAWAR In de
grillige grauwheid van
het Shin Dante-kamp bij
de Pakistaanse plaats Pes
hawar, vlak bij de grens
met Afghanistan, wachten
Afghaanse vluchtelingen
op het voedseltransport.
Lusteloos hangen zij rond
bij de tenten, waarin hun
vrouwen zich verschuilen.
Kinderen met vodden aan
het lijk rommelen wat rond
in de modder. Abdullah, met
zijn veertig jaren al een grijs
aard, is een van de circa
70.000 Afghanen die na het
vertrek van de Sovjets op 15
februari 1989 hun land zijn
ontvlucht. „Tijdens de bezet
ting", zegt hij „konden we
gewoon ons land bewerken.
Maar toen er zogenaamd
vrede werd gesloten, begon
de strijd tussen het regime in
Kabul en de mudjahedien
(verzetsstrijders). We werden
van ons land verdreven".
Er lijkt geen kans op een
spoedige terugkeer van grote
aantallen vluchtelingen. De
situatie is daarvoor te onze
ker. Het lot van de meest re
cente vluchtelingen is nog
het minst benijdenswaardig.
Het gastland Pakistan en het
Hoge Commissariaat voor de
Vluchtelingen van de Vere
nigde Naties (UNHCR) zijn
niet meer bij machte om de
ontheemde Afghanen zelfs
maar de meest elementaire
levensbehoeften te verschaf
fen.
In Shin Dante hebben de
vluchtelingen een tent ge
kregen en het enige voedsel
dat hen wordt verstrekt is
tarwe. Ongeacht de gezinssa
menstelling is dat een portie
die voldoende is voor zeven
personen, maar de meeste
vluchtelingenfamilies tellen
meer leden. In het verleden
kregen vluchtelingen ook
andere levensmiddelen, zoals
olie, poedermelk, thee en
suiker. Bovendien kregen ze
een gering bedrag per maand
per gezinslid.
Shulam Mohammed Taj, de
commissaris voor Afghaanse
vluchtelingen in de grens
provincie, spreekt van sterke
ondervoeding en beginnende
verschijnselen van hongers
nood onder de circa 3,5 mil
joen geregistreerde vluchte
lingen.
„Het lijkt wel of de wereld
de Afghanen heeft verge
ten", zegt Anwar Moham
med Haq, een Afghaan die
vijf jaar geleden naar Pakis
tan vluchtte en nu bij een
hulporganisatie werkt. „De
donorlanden geven Pakistan
en de UNHCR steeds minder
geld. Veel landen willen hun
handen niet meer branden
aan Afghanistan, waar de
Amerikanen en de Russen
het feitelijk met elkaar aan
de stok hebben via steun aan
Kabul en het verzet. De Eu
ropese landen kijken naar
Oost-Europa, daar liggen nu
hun belangen. Maar ik vraag
de Europeanen ons niet in de
steek te laten, nadat men ons
al die jaren geholpen heeft.
Ik kan me niet voorstellen
dat Europeanen eraan mee
werken, dat Afghanen straks
moeten kiezen tussen hon
gersdood in Pakistan of hon
gersdood in Afghanistan".
Volgens sommige berichten
verkopen hongerige families
in Afghanistan hun kinde
ren, maar een woordvoerder
van de Afghaanse verzetsre-
gering in Peshawar gelooft
daar niets van. „Het past niet
in onze cultuur om zulke
dingen te doen. Maar het feit
dat dergelijke berichten cir
culeren, zegt iets over de
ernst van de situatie".
aan hij blootstaat zou de reden
zijn voor de dagelijkse contro
le.
De Zuidafrikaanse politie
heeft gisteren nog eens zes po
litieke gevangenen vrijgelaten,
die hun straf uitzaten op het
beruchte Robbeneiland. Zij
waren allen veroordeeld voor
hun steun aan het ANC, de tot
voor kort verboden zwarte be
vrijdingsbeweging. Volgens de
zes zitten er nog 354 politieke
gevangenen vast op Robbenei
land, waar ook ANC-leider
Nelson Mandela achttien jaar
heeft doorgebracht. De Zuida
frikaanse president De Klerk
heeft gezegd dat alleen dege
nen die slechts zijn veroor
deeld voor steun aan een voor
malig verboden organisaties
zullen vrijkomen. Degenen die
zijn veroordeeld wegens aan
slagen wil De Klerk niet vrij
laten.
Bij gevechten tussen anti-
apartheidsgroepen en conser
vatieve zwarte groepen in de
Kaapprovincie zijn volgens de
politie zeker negen doaen ge
vallen. Een groot aantal hui
zen werd in brand gestoken.
In Kwanobuhle probeerde de
politie naar eigen zeggen met
traangas, rubberen kogels en
geweerschoten een eind te ma
ken aan de onlusten. In de
provincie Natal vielen bij ge
vechten tussen voor- en tegen
standers van het ANC drie do
den. De regering heeft gezegd
dat het leger zal worden inge
zet om een eind te maken aan
het onderling geweld tussen
zwarten.
Armeense vluchtelingen, eerder verdreven uit Azerbajdzjan, op weg naar een vliegtuig dat hen vanuit Tadzjikistan naar Armenië
moet brengen. foto: afp
Tot het centrum van de hoofd
stad drongen zij niet door, óm-
dat daar een grote troepen
macht was geconcentreerd van
militairen, ressorterend onder
het ministerie van binnen
landse zaken.
Op verschillende plaatsen zou
den veiligheidstroepen het
vuur op activisten hebben geo
pend.
De rebellerende jongeren ei
sen het vertrek van Armeense
vluchtelingen, het aftreden
van de regering en partijlei
ding, vrijlating van eerder
aangehouden geestverwanten
en besteding van de inkom
sten van de katoenindustrie in
de eigen republiek.
De partijleider van de Tadzji
kistan, Kachar Machkamov,
premier Izatullo Chajejev en
president Gaibnazar Pallajev
zijn intussen opgestapt. Voor
de drie vertrokken leiders zijn
nog geen vervangers benoemd.
Tot hun vertrek werd gister
avond besloten na een gesprek
dat het partijcomité had met
een delegatie van de rebelle
rende jongeren, die zich heb
ben verenigd in een beweging
met de naam „Volkscomité
van 16". Partijleider Kachar
Machkamov had dinsdag al
zijn ontslag aangeboden, maar
de partijleiding weigerde toen.
Na het opstappen van de drie
leiders zou de situatie in Does-
janbe iets tot bedaren zijn ge
komen.
MOSKOU Sovjetminister van buitenlandse zaken
Sjevardnadze heeft een vredesplan voor Afghanistan
gepresenteerd, dat moet leiden tot vrije verkiezingen
onder supervisie van de Verenigde Naties.
De Afghaanse president Mohammed Najibullah staat achter
het voorstel en heeft de verzetsgroepen opgeroepen hetzelfde
te doen. In het tien-puntenplan wordt gesproken over een
gedemilitariseerd Afghanistan en een vredesconferentie
waaraan de VS, de Sovjetunie, Iran, Pakistan, de VN en de
strijdende Afghaanse partijen moeten deelnemen. Sjevard
nadze heeft vorige week zijn Amerikaanse collega James Ba
ker reeds over het plan ingelicht. Vandaag is het precies een
jaar geleden dat de Sovjetunie haar laatste troepen uit Af
ghanistan terughaalde. Sindsdien is de strijd tussen de com
munistische regering en de opstandelingen echter nauwelijks
geluwd.
1
^an onze speciale
"liever Leo Enthoven)
/KAAPSTAD
IZambiaanse hoofd-
ka zijn de leiders
ANC nog steeds in
ring over de her-
t4gsvoorstellen van
idafrikaanse presi-
le Klerk. Grote af-
r bij de gesprekken
r$on Mandela. Maar
uitgesloten dat
laag of morgen als-
ir Lusaka reist om
iddelen. Er dreigt
jjk een scheuring
gematigde vleu-
In de verzetsbewe-
de voorstanders
harde lijn.
die weinig of niets
?)prekken met de blan
ket weten, zolang die
ein de apartheid volledig
afeweren, wordt aange-
joor Chris Hani van de
•qe vleugel.
Jlbeki, die verantwoor-
voor buitenlandse za
lft veel gematigder op-
:1 en. Hij is, net als Man-
reid tot compromissen,
t maar in het belang
gehele land is en we
principes niet voor
op te geven", zei Man
eren in een interview
BBC. Hij zei te ver-
•nln dat binnen vijf jaar
rgetoria een akkoord zal
reikt over de verdeling
LJ De etnische on-
Tadzjikistan dreigen
1 uit de hand te lopen,
jen nog meer militairen
of America
Sovjet-moslims
\AG De Israëlische
heeft gemeld dat er
lelingen tussen de
Staten en de Israë-
ïgering gaande zijn
installeren van een
/an de 'Voice of Ame-
de Negev-woestijn. De
moet uitzendingen
voor de mos-
et zuiden van de Sov-
om hen democratie en
te leren", aldus de Is-
tv.
worden ingezet om het geweld
onder controle te krijgen en de
drie belangrijkste regionale
leiders zijn opgestapt.
Volgens Radio Moskou is de
toestand in de republiek, en
vooral in de hoofdstad Does-
janbe, „verder verslechterd en
niet meer onder controle". De
radio meldde dat bij de rellen,
die maandag begonnen, al ze
ker 37 mensen om het leven
zijn gekomen. Maar dat is door
een woordvoerder van het mi
nisterie van binnenlandse za
ken van de aan China en Af
ghanistan grenzende republiek
tegengesproken. Naar zijn zeg
gen zijn er tot nu toe 11 doden
en ruim 140 gewonden geval
len.
Groepen Tadzjiekse jongeren
trokken gisteren door de stra
ten van Doesjanbe en richtten
grote schaal vernielingen aan.
L
