Twee miljoen genodigden
op welkomstfeest Mandela
Mandela en De Klerk volgen een gezamenlijke strategie
CcidaeSoutont
FELLE KRITIEK
OP THATCHER
China bang voor
etnische onrust
Crisis in Zweden
over bezuinigingen
AMBASSADEUR ALBERT NOTHNAGEL:
„Gewéld kan hervormingen
Zuid-Afrika niet stoppen'
BUITENLAND
WOENSDAG 14 FEBRUARI 1990 pj)
Roemenië heeft
interim - parlement
BUKAREST De Roemeense
Raad van Nationale Eenheid heeft
zich omgevormd tot een interim-
parlement.
De 253 leden, waarvan de helft uit
onafhankelijken bestaat, benoem
den interim-president Ion Iliescii
bij acclamatie tot voorzitter. De
eerste taak van de raad is de voor
bereiding van de verkiezingen van
20 mei, verklaarde Iliescu, die er
aan toevoegde dat de raad geen
echt parlement was omdat geen
verkiezing voor de leden gehouden
is. Naast het nieuwe parlement
kunnen ook de partijen en het
Front van Nationale Redding wets
voorstellen indienen.
LONDEN Labour-leider Neil Kinnock
heeft premier Margaret Thatcher gistermid
dag „absurd en arrogant" genoemd. Hij zei
dit in een ongekend fel debat in het Britse
lagerhuis over het voorstel van Thatcher
om ondanks de oproep van de vrijgelaten
ANC-leider Nelson Mandela, de sancties te
gen Zuid-Afrika te versoepelen. „Een ande
re afgevaardigde vroeg Thatcher of zij zelf
misschien 27 jaar in de gevangenis heeft ge
zeten. „Dat zou ze moeten", constateerde
Labour-woordvoerder voor buitenlandse za
ken, Gerald Kaufman. Toen Kinnock ver
wees naar de steun van Mandela voor sanc
ties, beschuldigde Thatcher de Labourpartij
ervan haar instructies van het ANC te ont
vangen. Een opmerking die zij na luid pro
test moest intrekken.
PEKING Een hoge Chinese
functionaris heeft gisteren gewaar
schuwd dat onder de nationale
minderheden in het land separatis
ten en anti-communisten te vinden
zijn. Hij riep op tot een „strikte
controle" om etnische conflicten te
voorkomen. De Chinese autoritei
ten zijn bevreesd dat het nationalis
me dat in de Sovjetunie tot geweld
dadigheden heeft geleid zal over
slaan naar China. Met name wordt
gevreesd voor onrust onder de Ti-
betanen en moslims in het oosten
van het land die al sinds jaar en
dag wrok koesteren tegen het
bewind in Peking.
STOCKHOLM Zweden is opnieuw dichter bij
een regeringscrisis gekomen, doordat vijf opposi
tiepartijen hebben verklaard dat zij donderdag in
het parlement tegen een ingrijpend pakket bezui
nigingsmaatregelen zullen stemmen. De regerende
sociaal-democraten dienden het plan vorige week
in met als doel een einde te maken aan een vicieu
ze cirkel van stijgende kosten, inflatie en stakin
gen. Het plan bevat een voorstel om voor de duur
van twee jaar de prijzen en lonen te bevriezen.
Een voorstel om een stakingsverbod af te kondigen
werd maandag na hevige kritiek ingetrokken. De
sociaal-democraten hadden gehoopt op steun van
de kleine communistische partij. De communisten
gaven gisteren evenwel te kennen dat zij de zijde
kiezen van de oppositie.
KGB: Onder Stalin
750.000 executies
MOSKOU De KGB, de geheime
dienst van de Sovjetunie, heeft in
een gisteren gepubliceerd rapport
bekendgemaakt dat in de jaren van
de stalinistische terreur van 1930
tot 1953 driekwart miljoen mensen
zijn doodgeschoten als vijanden
van de staat.
Niet inbegrepen bij dit getal zijn de
miljoenen die omkwamén in de
werkkampen en gevangenissen of
bij de hongersnoodrampen die ver
oorzaakt werden door Stalins col
lectivisering van de landbouw. Vol
gens westerse schattingen zijn on
der Stalin in totaal waarschijnlijk
tien miljoen mensen om het leven
gekomen.
YN-manschapP
verlaten Nami^
WINDHOEK Met de nadere,
hankelijkheid van Namibia op^1
hebben de Verenigde Naties gistr'
nen aangekondigd voor de terf11
van hun meer dan zesduizend my
uit het gebied. Met de terugtri
meteen na de onafhankelijkheid'
worden gemaakt, aldus VN-wo(
Fred Eckhard. De terugtrekkii?
eerste vierduizend mensen zal v?
voltooid zijn. VN-secretaris-gene!
de Cuellar zal de onafhankelijkF
tigheid bijwonen.. De bevrijding
SWAPO zal de eerste regering vzx
vormen. Zowel de Zuidafrikaansi"
De Klerk als ANC-leider Nelsois
zijn voor de plechtigheid uitgeno#r
(Van onze correspondent
Leo Enthoven)
SOWETO Soweto, het
uitgestrekte zwarte woon
oord bij Johannesburg,
komt vandaag langzaam
bij van het ongekende
welkomstfeest voor Nel
son Mandela. Honderd
duizenden zwarte Zuid
afrikanen waren bijna 24
uur op de been voor één
ding: hun idool, Nelson
Mandela, zien en horen.
Maandag nog hadden Soweto
en de rest van Zuid-Afrika
een gruwelijk voorproeve ge
had van een mensenmassa die
slechts met de grootste moeite
in de hand is te houden. In het
Orlando Stadion wachtten
toen honderdduizend mensen
op de ANC-leider, waarbij in
het gedrang een dode en tien
tallen gewonden vielen.
Er was dus alle reden om de
dag van gisteren met grote be
zorgdheid tegemoet te zien. De
scholen in Soweto bleven
dicht en arbeiders gingen niet
naar hun werk. Mensendrom-
men stroomden in de richting
van het stadion. Uiteindelijk
schatte de politie de menigte
in en nabij het voetbalstadion
op anderhalf tot twee miljoen
mensen. Dertig mensen raak
ten licht gewond toen een
schutting het begaf en enkele
In het volgepakte stadion van Soweto zweefde deze ballon met
de tekst „Welkom Mandela". Er was niemand die het daar niet
mee eens was.
FOTO: AP
tientallen mensen moesten be
handeld worden voor uitput
ting, uitdroging of zonnesteek.
Gematigde toon
Mandela zelf speelde een be
langrijke rol bij het in toom
houden van de massa. Hij riep
in een opvallend gematigde en
verzoeningsgezinde toespraak
op tot kalmte en waardigheid.
Hij deed een krachtig beroep
op de zwarte Zuidafrikanen
om de discipline te bewaren
zonder welke „zij nooit vrij
heid zullen krijgen". En hij
veroordeelde „het zinloos ge
weld". Hij vroeg ook „begrip
voor de angst onder de blan
ken" voor hun toekomst in
een Zuid-Afrika als eenmaal
de apartheid is afgeschaft. Hij
deed een beroep aan degenen
„die door ontwetendheid in
het verleden gecollaboreerd
hebben met de apartheid" zich
aan te sluiten bij de bevrij-
dingsstrijd. Niemand zal van
wege zijn fouten worden uit
gesloten, aldus Mandela tot
zijn aanghangers. „Laat nie
mand van jullie de vijanden
van de vrijheid de gelegenheid
geven ons terug te voeren
naar de hel van apartheid. Al
leen door gedisciplineerde
massale actie zullen we de
overwinning behalen waar wij
naar streven". Hij hief her
haaldelijk zijn gebalde vuist,
waarop de menigte scandeerde
„Welkom onze leider", „Man
dela er is niemand zoals jij" en
„Het volk wil door jou geleid
worden".
Ondertussen liet de extreem
rechtse Conservatieve Partij
duidelijk blijken dat zij geen
boodschap had aan de verzoe
nende woorden van Mandela.
Partijleider Andries Treur-
nicht diende gisteren een aan
klacht in tegen Mandela en
oud-secretaris generaal van
het ANC, Walter Sisulu, we
gens hoogverraad, omdat zij de
gewapende strijd tegen de
Huis
De ANC-leider bezocht later
op de dag het huis in Soweto
waar hij met zijn vrouw Win
nie woonde totdat hij ruim 27
jaar geleden achter de tralies
belandde. Een enorme ANC-
vlag hing uit en aan de gara
gedeur was een bord bevestigd
waarop stond: „Kom terug
Afrika", in het Xhosa, de taal
van de gelijknamige stam
waarvan Mandela deel uit
maakt.
De woning, die in niets ver
schilt van de huisjes waarin de
meeste mensen in Soweto wo
nen, is veruit de kleinste van
de drie die de Mandeia's in So
weto bezitten, waaronder het
omstreden luxe huis dat zijn
vrouw heeft laten bouwen.
Mandela had zondag na zijn
vrijlating al gezegd dat hij de
kleine woning verkoos boven
de twee andere, uit solidariteit
met de armen in Soweto.
De uitzinnige inwoners van
Soweto, die al sinds Mandeia's
vrijlating onafgebroken op
hem hadden gewacht, bezorg
den hem bij het huis een nieu
we heldenontvangst. Zij zon
gen en dansten, en voelden er
niets voor gehoor te geven aan
de verzoeken van politiemen
sen om weg te gaan. Sommi
gen stonden daar vanaf het
moment dat president F.W. de
Klerk zaterdag aankondigde
dat hij Mandela zou vrijlaten.
De in zijn jarenlange gevan
genschap tot een legende uit
gegroeide zwarte leider ant
woordde hen: „Mijn terugkeer
naar Soweto vult mijn hart
met vreugde. Maar tegelijker
tijd kom ik terug met een die
pe droefheid omdat jullie
nog steeds lijden onder een on
menselijk systeem".
DEN HAAG Na de
dramatische beslissingen
van president Frederik de
Klerk kun je de komende
tijd in Zuid-Afrika niet
anders dan geweld en
grote emoties verwachten,
waarschuwt de Zuidafri-
kaanse ambassadeur in
Nederland, Albert Noth-
nagel.
De oproep van Nelson Mande
la dat de apartheid nog steeds
met geweld bevochten moet
worden, schaart Nothnagel on
der „de grote emoties". Maar
hij voegt daar direct aan toe
dat die hoog opgelaaide emo
ties het veranderingsproces
niet meer kunnen stoppen.
„Ze kunnen het hoogstens ver
tragen". De regering wil het
proces ook niet tegenhouden,
betoogt de ambassadeur, de
apartheid ligt op sterven.
„Het is belangrijk dat men
goed begrijpt hoe enorm de
veranderingen zijn waartoe de
regering van De Klerk heeft
besloten. Met de vrijlating van
Mandela, die voor een deel
van de leden van de regerende
Nasionale Party als staatsge
vaarlijk gold, en de legalise
ring van in hun ogen „terro
ristische" organisaties als het
African National Congress
(ANC), is de filosofie die de
blanken al tientallen jaren
koesteren radicaal omgege-
gooid", aldus Nothnagel.
Maar de Nasionale Partij, die
al sinds 1948 onafgebroken al
leen aan de macht is, heeft uit
het verleden geleerd dat een
„machtsconcentratie in de
complexe situatie in Zuid-
Afrika een bijzonder gevaarlij
ke zaak is". Zowel Mandela als
de regering spreken nu over
een deling van de macht en
het is heel belangrijk, zegt de
ambassadeur, dat Mandela
heeft gezegd dat hij tegen
overheersing door een zwart
meerderheidsbewind is.
Zeggenschap
Wat de regering betreft be
staan er geen eerste-klas-bur-
gers meer in Zuid-Afrika, alle
mensen in het land zullen zeg
genschap krijgen op een ge
lijkwaardige basis. Volgens
Nothnagel houdt dat ook in
dat er een „one man, one
vote"-systeem zal komen. (De
zwarten in Zuid-Afrika mogen
op dit moment niet meedoen
aan parlementsverkiezingen
en worden dan ook niet verte
genwoordigd in de drie naar
ras gescheiden kamers van de
'volksvertegenwoordiging').
Het bestuur in Zuid-Afrika zal
waarschijnlijk sterk gedecen
traliseerd worden, waardoor
de blanken het in sommige re
gio's, en vooral steden, het nog
wel enige tijd voor het zeggen
hebben. In de nieuwe grond
wet, die de regering in onder
handelingen met zwarte lei
ders wil formuleren, moeten
de rechten van minderheden
dan ook gewaarborgd zijn,
„anders is een grondwet niet
werkbaar in Zuid-Afrika".
Maar de NP zal niet eenzijdig,
paternalistisch een nieuwe
grondwet voorstellen, alles zal
in overleg gebeuren.
Het blanke minderheidsbe
wind heeft openingen genoeg
gegeven. Over de eisen van
het ANC, dat voor het overleg
kan beginnen eerst de nood
toestand moet worden opgehe
ven en de politieke gevange
nen moeten worden vrijgela
ten, zegt de ambassadeur dat
de regering duidelijk heeft la
ten weten dat over al die pun
ten onderhandeld kan worden.
Erkenning
Nothnagel herhaalt nog eens
het standpunt van zijn rege
ring dat het „een grote fout
zou zijn" als Zuid-Afrika geen
erkenning kreeg voor de dra
matische beslissingen die het
heeft genomen. „Wij zouden
heel dankbaar zijn als er ver
lichting kwam" en het Westen
de sancties tegen Zuid-Afrika
in ieder geval ten dele zou op
heffen.
De sanctiemaatregelen treffen
de hele bevolking, vooral de
gewone mensen, zegt Nothna
gel, niet de regering van me
neer De Klerk. Hij erkent dat
de gevolgen van de sancties
van invloed zijn geweest op de
veranderingen in Zuid-Afrika.
„Wij hebben er markten door
verloren en zij hebben het le
ven zwaar gemaakt voor de
gewone mensen, er is veel el
lende veroorzaakt.
Als de sancties van kracht blij
ven wordt volgens Nothnagel
maar één organisatie gesteund:
het ANC. „Als er zo duidelijk
en eenzijdig partij gekozen
wordt dan is de democratie in
Zuid-Afrika daar niet mee ge
diend. Dan dien ik een aan
klacht in tegen de opvatting
van democratie in Nederland".
Met alle mogelijke vervoersmiddelen trokken de aanhangers van het ANC gisteren naar het stadion van Soweto, om Nelson Mandela
te verwelkomen. FOTO: AP
(Van onze correspondent)
KAAPSTAD Nu ANC-
leider Nelson Mandela
vieT dagen op vrije voeten
is wordt duidelijk, dat de
omstandigheden rond zijn
vrijlating zeer zorgvuldig
zijn gepland. Niets is aan
het toeval overgelaten en
er lijkt een duidelijk pad
uitgezet. Hiervoor zijn
slechts twee personen ver
antwoordelijk: Mandela
zelf en president De
Klerk. Gezamenlijk heb
ben zij de regie in handen.
Sleutelwoorden bij beide par
tijen zijn verzoening, discipli
ne, terughoudendheid, waar
digheid en kalmte. Beide par
tijen hameren voortdurend op
deze kwalificaties in de hoop
op deze manier een atmosfeer
van gematigdheid te scheppen
en te handhaven. Het is nog te
vroeg om te zeggen of deze
strategie zal slagen.
Na zijn krijgshaftige uitspra
ken van zondag in Kaapstad is
Mandela de afgelopen dagen
uit een heel ander vaatje gaan
tappen. De verwachting is dat
hij bij het ANC-hoofdkwartier
in Lusaka en aan het Zweedse
ziekbed van ANC-leider Oli
ver Tambo op hetzelfde aam
beeld zal blijven hameren. Het
is niet duidelijk of zijn kame
raden zijn visie delen. Mande-
la's motieven zijn duidelijk:
het is de enige mogelijkheid
waarop het ANC op brede
schaal het vertrouwen van de
blanken kan winnen; verder
bloedvergieten en een grotere
economische teruggang wor
den voorkomen. Het 'nieuwe'
(door zwarten gedomineerde)
Zuid-Afrika krijgt daardoor
veel krediet bij de buitenwe
reld.
Dat minister van constitutio
nele zaken Viljoen gisteren de
pers bijeentrommelde om uit
gebreid te filosoferen over het
optreden van Mandela en
diens contacten met de rege
ring, past precies in de geza
menlijke strategie om een po
sitief klimaat te scheppen.
De minister was scheutig met
complimentjes aan de het
adres van Mandela. Hij noem
de de ANC-voorman „rede
lijk". Diens oproep tot blijvend
gewapend verzet nuanceerde
hij op een manier die in de
buurt van bagatelliseren
kwam.
Beide partijen zitten natuurlijk
ook met hetzelfde dilemma:
het gerechtvaardigde verlan
gen van de zwarten om einde
lijk volwaardig mee te mogen
beslissen over wat ook hun
land is aan de ene kant, en de
angsten van de blanken (en
andere minderheidsgroepen)
aan de andere. Viljoen noemde
het „zeer bemoedigend" dat
kennelijk met Mandela valt te
praten over wat de zwarte lei
der „structurele garanties"
heeft genoemd om minderhe
den in de toekomst op een zin
volle en waardige manier bij
het politieke besluitvormings
proces te betrekken.
Het is Mandela zonder meer
ernst als hij zegt dat het afge
lopen moet zijn met de domi
nerende rol van de blanken,
maar dat die niet moet worden
Hoe dit dilemma op te lossen
ligt nog ver weg. Daarbij ne
men beide partijen een zeker
risico. Door de grondige, lang
durige voorbereiding, de sa
menwerking en de voorbeeldi
ge PR tot dusver lijkt minister
Viljoen gelijk te hebben als hij
zegt dat de toekomst zal uit
wijzen, dat het risico het
waard was om te nemen.
LEO ENTHOVEN
