[eronique pronkt met
e veren van anderen
Hartzeerheeft
diepgang surfplank
Veiling in Moskou van werk Jan Makkes
Vurige Johnny Clegg
A(^ST RTV/
Ccidóc Cywvant
WOENSDAG 14 FEBRUARI 1990 PAGINA 15
^ïiaturen van koningin
éiitrix in Mauritshuis
J'jAAG Een collectie van 700 miniaturen, eigendom van
jnklijke familie, wordt begin volgend jaar geëxposeerd in
s üritsnuis. Voor zover valt na te gaan, is dit de eerste keer
jjëschiedenis dat uit koninklijke kunsteigendommen een
stelling wordt samengesteld. De collectie omvat voor een
Qll ivoor geschilderde mini-portretschilderijen van veel be-
eeventiende en achttiende eeuwse schilders. Als een van
.^'topstukken wordt beschouwd een werkje van de Duitse
Hans Holbein, dat het portrtet van een onbekende man
1 tt. De collectie van koningin Beatrix is, na die van de
'8 koningin Elizabeth, de grootste van de wereld. Met deze
■"je van miniaturen komt koningin Beatrix tegemoet aan
utilvuldig herhaald verzoek, kunstschatten uit de konink-
infleizen tentoon te stellen in Nederlandse musea. Om vei-
lsjredenen is thans gekozen voor de miniaturencollectie in
b^gse Mauritshuis.
(Van onze correspondent
Alexander Münninghoff)
MOSKOU „Mijn inspi
ratie komt van binnenuit
en van bovenaf", licht de
Velserbroeker kunstschil
der Jan Makkes (52) toe,
als de verslaggeefster van
de Moskouse televisie hem
naar zijn kunstzinnige
drijfveren vraagt. „Het is
een hoge opdracht die ik
met plezier vervul", be
sluit hij na enig veelbete-
kend stilzwijgen.
We 'staan in de Manege, het
enorme gebouw van de oude
keizerlijke stallen in Moskou,
de meest prestigieuze tentoon
stellingsruimte van de Sovjet-
Unie. Makkes geeft grif toe
dat hij flink aan de weg heeft
getimmerd om in Moskou op
de voorgrond te kunnen tre
den. Pas na drie jaar corres
ponderen en onderhandelen
kreeg Makkes toestemming
om zijn doeken naar Moskou
te brengen, uiteraard op eigen
kosten. Die beliepen al met al
bijna twee ton, en daarvoor
kreeg hij een renteloze lening
van Sporthuis Centrum-mag
naat Piet Derksen, onder
voorwaarde dat die een mil
joen exemplaren van het Lu
cas-evangelie, verlucht met
enkele illustraties van Mak
kes, in Moskou kon slijten.
Makkes, zelf ook diepgelovig,
wist dat eveneens bij de Sov
jetautoriteiten rond te krijgen.
„De eerste 200.000 exemplaren
van de Makkesbijbel zijn al
verkocht en vier vrachtauto's
met de rest zijn onderweg",
verzekert Makkes.
Om Derksen terug te betalen
werd afgesproken dat een deel
van zijn werk geveild zou
worden in de Manege. Voor
roebels, die door Derksen a
raison van een gulden per stuk
zouden worden teruggewisseld
(de officiële koers is ƒ3,40) en
van de schuld zouden worden
afgetrokken. Wat er meer dan
die twee ton uit de veiling zou
komen, zou geschonken wor
den aan het Sovjetfonds voor
Liefdadigheid en Gezondheid.
De veiling gisteren bleek ech
ter geen succes. Makkes was in
de voorafgaande weken al
door menig diep dal gegaan.
Beloofde vervolgexposities wa
ren door de Russen geannu
leerd, enkele doeken waren op
raadselachtige wijze verdwe
nen, net als een flinke stapel
in eigen beheer uitgegeven
biografieën van de gedreven
kunstenaar. En op de veiling
kwamen maar dertig mensen
af. Ook stak het de Noordhol
lander, dat het echtpaar Gor-
batsjov niet op de opening in
de Manége was gekomen. De
overhandiging van een schil
derij kon zodoende geen door
gang vinden. „Tja, die oorlog
in Azerbeidzjan, die heeft roet
in het eten gegooid.", meent
Makkes. Meer reden tot
vreugde bood de aanblik, vier
weken lang, van de geweldige
rijen belangstellenden voor de
Manege. Maar in hetzelfde ge
bouw was echter ook een foto
expositie en een tentoonstel
ling van de jonggestorven Sov
jetschilder Vasiljev te bezichti
gen. De veiling van gisteren
gaf wellicht een aanwijzing
waar de grootste belangstelling
van het publiek al die tijd naar
was uitgegaan. Het was be
paald een opluchting, dat een
meneer met een baard hele
maal op het eind drieduizend
roebel (meer dan een gemid
deld jaarsalaris) bleek over te
hebben voor een zicht op het
religieuze centrum Zagorsk. In
allerijl besloten de organisato
ren nog een tweede herkan
singsveiling te houden in april,
als de expositie ook in Lenin
grad in Kiev is geweest. Zodat
Makkes alsnog de schuld kan
terugbetalen aan Piet Derk-
JURE DRUIVEN VAN EEN AALSMEERSE TRAGI - KOMEDIE
t op 4-»how". Amuaements-
yp ma. Veronique om 19.55
:nfn,dafl-
1£jMEER In Studio
eljeer herinnert niets
ijiaan de multi-media-
Iuinen van Joop van
:e£nde. De grote bor-
lxin TV 10, die de bui-
^rit van het enorme
_ex sierden, zijn ver-
2n en Joop zelf wil
niet meer worden
n op zijn gekoes-
(idee met die televi-
der uit te groeien
!n Europees media-
fcat.
niet mijn feest, maar
Veronique. Ik wil lie-
eiiet meer in de publici-
at hij weten. Het is al-
idré van Duin die geen
>r de mond neemt en
ljoenenpubliek laat we-
Veel gekost, nooit
?ei Aalsmeer vormde
dag het decor van een
eiimedie, die voor een
I0l>rm kreeg in het show-
t pima „De zet 'm op 4-
jet In het opgezwollen
Kjruik dat we van Vero-
iwend zijn en dat zonder
'ijthroom is overgenomen
e#eronique was het een
igjwaardige dag. Toch
ide druiven voor velen
eiler zuur zijn geweest. Al
ctlevisie-persoonlijkheden
Un bewuste keuze voor
nidie nu (min of meer ge
sden) bij Veronique on-
s i hebben gevonden. De
i ön een Europees publiek
nkbaar sterker dan die
ïiederlandse kijkers.
Andrè van Duin in de „Zet 'm op vier show". Van Duin gaat bij
Veronique verder met zijn eerder bij de TROS uitgezonden serie
„Jaap Aap".
Joop van den Ende die eerst
hoofdrolspeler was, maar nu
vrijwillig voor de coulissen
heeft gekozen: „Het is een be
langrijke dag voor mijn be
drijf, want na maanden zijn
we weer fijn aan het produce
ren. We hebben bewust voor
Veronique en daarmee de
moedermaatschappij CLT ge
kozen. Het is een bedrijf dat
een groot deel van de Europe
se markt bestrijkt, waardoor
mijn produktie-maatschappij
de mogelijkheid krijgt zijn
drama-produkties en showfor
mules ook aan andere landen
te slijten. Nederland alleen is
te klein. Joop van den Ende
Produkties wil internationaal
werken en straks vijftig pro
cent van de omzet op de inter
nationale markt halen. Een
eerste stap is de samenwerking
met CLT en een Amerikaanse
producent. We gaan een vier
delige drama-produktie ma
ken over de laatste tien dagen
'van de Roemeense dictator Ni-
colae Ceaucescu, dat een jaar
na zijn dood op het scherm
moet verschijnen. En met het
Amerikaanse NBC ben ik nog
steeds aan het onderhandelen.
De besprekingen gaan in volle
vaart door".
Lex Harding
De grote afwezige tijdens deze
„gedenkwaardige dag" was
Veronique-directeur Lex Har
ding. Zou hij definitief het bijl-
tje erbij neer hebben gegooid?
„Nee hoor", laat de van Joop
van den Ende Produkties naar
Veronique overgestapte pers
voorlichter Ad Everaars we
ten. „Hij komt een al maanden
geleden gemaakte afspraak na
als jury-lid op te treden tijdens
een groot festival. Lex zit mo
menteel in Moskou".
Wel aanwezig is Veronique's
programma-directeur Ruud
Hendriks. Hij vertelt dat vijf
entwintig procent van de tele
foontjes die bij zijn bedrijf bin
nenkomen van woedende
schotel-kijkers zijn. Nee, op de
programma's hebben ze niets
aan te merken, wel op het feit
dat ze een deel van de uitzen
dingen niet kunnen volgen
omdat ze, vanwege de rechten,
moeten worden gecodeerd.
Hetzelfde lot is „Wedden
dat..." van Jos Brink bescho
ren, dat vanaf vrijdag bij Ve
ronique wordt uitgezonden.
Maar: „Er zijn decoders in de
maak. De prijs ervan bedraagt
199 gulden en reken maar op
vier weken levertijd", laat
Hendriks opgewekt weten.
Ooit gedoodverfde concurren
ten schudden elkaar met een
brede glimlach de hand. Ook
Barrie Stevens, Henny Huisman en Jacques d'Ancona, die samen verantwoordelijk zijn voor de „Mini playback-show".
FOTO: ANP
zij zien de humor wel (een
beetje) in. Wie had een paar
maanden geleden ooit kunnen
denken dat Veronique een
meer dan drie uur durend pro
gramma zou opnemen in de
studio van Joop van den Ende
en dat deze man zou fungeren
als stemmingmaker voor deze
produktie?
En dan al die door Van den
Ende in Hilversum wegge
kochte programma-makers. Ze
kozen uiteindelijk toch eieren
voor hun geld. Tineke, die
dacht bevrijd te zijn van haar
Veronica-verleden, vindt Lex
Harding nu niet naast, maar
boven zich. Voordeel voor Ti
neke, die een eigen kamer
heeft in Studio Aalsmeer (op
gefleurd met haar naam en
een paarse bloem op de deur),
is dat ze nu zowel op zaterdag-
als zondagmiddag tussen vier
en zes uur het scherm vult. Ze
opent in de show haar eigen
huwelijksbureau, al heet het
anders en ze heeft natuurlijk
een kookgast.
Kroepoekje
Hans van der Togt, die vond
dat hij bij de AVRO niet ge
noeg mogelijkheden kreeg om
zich te ontplooien, komt op de
Luxemburgse satellietzender
dagelijks op het scherm. Hij
mag de deelnemers van het
weinig verheffende spelletje
„Rad van Fortuin" gelukkig
maken en Sandra Reemer is
niet langer Jos Brinks kroe
poekje maar leidt vanaf veer
tien april acht weken lang on
bekend talent naar een glans
rijke carrière in „Showmas-
ters". Brink, die met „Wedden
dat..." al op de Belgische com
merciële zender VTM straalde,
verwijst in zijn aandeel tijdens
de gala-voorstelling van Vero
nique ook nog even naar het
mislukte project van Joop van
den Ende. Hij komt op met:
„Welkom bij TV10..." kijkt
vervolgens naar de coulisse en
vraagt dan „en hoe ging het
dan ook alweer, Joop".
„De zet 'm op 4-show" is de
„sterrenparade" van Veroni
que, een soort open brief naar
de adverteerder: kijk eens wat
een (bewezen) publiekstrek
kers wij hebben. Koos Poste-
ma, die wekelijks drie pro
gramma's gaat maken: op
maandag „Klasgenoten", op
woensdag „De keus van Koos
(een soort portrettengalerij) en
op vrijdag een talkshow, wordt
in de schijnwerpers gezet met
„He is mr. television". Simone
Kleinsma zingt met orkaan
kracht ..She's a maniac",
waarna het publiek wordt toe
vertrouwd dat ze binnenkort
een aantal tv-shows gaat ma
ken voor Veronique en Henny
Huisman of was het Henny
Huilman, die kinderen weer
voor sterren laat doorgaan in
de „Mini playbackshow", geeft
in het enige rechtstreekse deel
van de gala-voorstelling, het
„Zet 'm op 4-spel", een paar
auto's weg aan mensen die een
vier op hun raam hebben ge
plakt.
Ron Brandsteder, die vanaf
september een aantal shows
gaat maken voor Veronique,
slaat zich bekwaam door zijn
gedeelte van het programma
heen en zingt met zijn oude
schoolvriendin Willeke Alber-
ti een duetje. Wessel van Die
pen komt opdraven om te ver
tellen dat „Countdown" vanaf
zaterdag „Countdown over
Europe" heet.
In het streven steeds meer ei
gen en eigentijds drama te
brengen is „Spiikerhoek" bij
Veronica weggekaapt. Het is
een van de vele voorbeelden
dat Veronique vooral pronkt
met de veren van anderen.
Voor een zender die vieren
twintig uur per dag in de lucht
is, wordt er weinig tot niets
gedaan aan het ontwikkelen
van talent of het verzinnen
van nieuwe programma-for
mules. De commerciële zender
brengt materiaal dat zijn suc
ces inmiddels heeft bewezen of
grijpt terug naar oude succes
formules als „Flipper" en „De
Fabeltjeskrant" „Jaap Aap"
van André van Duin zegevier
de eerder bij de TROS, het
succes van „Wedden dat. be
gon bij de AVRO. De eerste
„Showmasters" was bij de
NCRV te zien en „De Sound-
mix-show" en de „Mini Play
backshow" vonden een miljoe
nenpubliek bij de KRO.
Prijzen
Voor de deelnemers van de
niet uitgezonden „Rad van
Fortuin"-afleveringen, had
Joop van den Ende een ver
heugende mededeling: ieder
een krijgt zijn prijzen. Van de
veertig inmiddels opgenomen
programma's kunnen er zeven
niet worden uitgezonden. Vol
gens Van den Ende vanwege
problemen met de Europese
regelgeving, anderen weten
echter dat het TVlO-vignet er
niet kon worden uitgeknipt.
Iedere deelnemer krijgt behal
ve zijn prijzen ook een video
band van de uitzending.
HANS PIËT
ejEREN MOETEN
N OMGAAN MET
9ELDOPTV
e
Uit verschillende
teken blijkt dat onge-
helft van mensen met
;n geweld op televisie als
bleem ervaren. De Ver-
Pedagogen voor de
t tuigt zich op een sympo-
iterdag in Utrecht over
v oed van televisiegeweld
leren.
an de sprekers daar is
Vooijs, docent aan de
ep algemene pedagogiek
universiteit in Leiden,
[j nd van eigen en Ameri-
j onderzoek concludeert
t kinderen niet afge-
d moeten worden van
e op de buis, maar geleerd
j forden er kritisch mee
n gaan. Gebeurt dat niet
v iden ze inderdaad kun-
nken dat geweld een uit-
j le manier is problemen
v ossen. Vooijs kiest niet
et weren van geweld van
I omdat het onderdeel is
-tt leven. Maak kinderen
1'k dat de gevolgen van
ernstiger zijn dan wat
wordt gesuggegeerd, zo
[hij.
kis van onderzoek is les-
pal ontwikkeld voor de
landse School Televisie.
I bekijken van dat mate-
itfrkenden kinderen dat tv-
IJ een ongeloofwaardig
lij van de werkelijkheid
iteft. Onderdeel van het
J was mensen aan het
te laten die in werkelijk-
!^et geweld te maken heb-
1 had en daar nog onder
i gaan. Met de beelden
p t Jeugdjournaal toonde
1 sraëlische soldaten die
-'illig de arm braken van
lestijn heeft Vooijs geen
„Als het maar in een
lader gebracht wordt.
ZINGEN EN DANSEN OM ZORGEN TE VERGETEN
Concert Johnny Clegg. Met Johnny.
Clegg (zang, gitaar), Derek de Beer
(drums, zang), Keith Hutchinson
(toetsen, saxofoon, zang), Steve
Mavuso (toetsen, zang), Solly Let-
waba (basgitaar, zang), Dudu Zulu
(percussie, zang) en Mandisa Dlan-
ga (zang). Vredenburg, Utrecht. Gis
teravond.
Dat het concert van John
ny Clegg, de Zuidafri-
kaanse antropoloog/musi
cus met een Brits pas
poort, een feest zou wor
den, stond eigenlijk al van
te voren vast. Zijn fusie
van westerse rockmuziek
en Afrikaanse ritmes
heeft immers het tempe
rament van een Spaanse
danseres. Bovendien
speelt zijn groep Savuka
met een intensiteit, die
doet vermoeden dat het
om strijders gaat, die zich
klaar maken voor een
volgend treffen.
Er waren gisteravond in het
Utrechtse Vredenburg precies
twee nummers nodig om deze
„strijd" tussen groep en pu
bliek in alle hevigheid te laten
losbarsten. In de een uur en
veertig minuten (inclusief drie
toegiften) die daarna nog volg
de, zette Clegg de zaal in vuur
en vlam.
Het concert was een bekoorlij
ke combinatie van opwinden
de muziek en hypnotiserende
dans. Laatstgenoemde is voor
al te danken aan de Zulu in
Johnny. Deze wordt wakker
geschud als hij eenmaal op het
podium staat. Wat dan ook
volgde, was een wonderlijk
schouwspel. Cleggs verrichtin
gen zijn echt fascinerend om
naar te kijken, maar roepen
ook de vraag op waar deze
man zo'n uithoudingsvermo
gen vandaan haalt. Want on
danks heel wilde sprongen en
vreemde danspasjes, waarin
bijgestaan door een deel van
zijn groep, leed zijn zang niet
onder deze uitbarstingen.
De show van Johnny Clegg
Séwuka was trouwens hele
maal perfect in opbouw en uit
voering. Clegg had ervoor ge
kozen de graad van opwinding
bij zijn' publiek langzaam te
verhogen. Dat gaf hem ook de
mogelijkheid de wat zwaarde
re kost af te wisselen met lich
ter materiaal, ofwel als de
tekst in het ene nummer de
absolute hoofdrol speelde, ging
het in een volgende compositie
vooral om de muziek. De zang
(in de laatste toegift a capella),
was veelal prachtig van op
bouw en (soms) geënt op de
stammenzang van de Zulu's.
Zo speelde Clegg een zingend
vraag- en antwoordspel met
zijn groep, maar maakte hij
ook gebruik van de mooie
donkere grondtonen van zijn
mannelijke begeleiders om zijn
soms vederlichte vocalen er
overheen te laten fladderen.
Het concert was natuurlijk
niet alleen een muzikaal ge
beuren. Clegg verbond de ge
beurtenissen in Zuid-Afrika
met zaken die hadden plaats
gevonden in Europa tijdens de
Tweede Wereldoorlog en werd
soms even de politieke activist,
echter zonder te preken. Het
optreden was vooral een zang
en dansfestijn, dat ieder zijn
zorgen even deed vergeten.
Johnny Clegg Savuka speel
de een strakke set, die jammer
genoeg slechts minieme ruimte
FOTO: PR
liet voor improvisaties. Cleggs
materiaal is echter bovenal
tijdloos en juist dat maakt hem
voor een groot publiek toegan
kelijk. Een keer in Ahoy' zou
Johnny Clegg dan ook niet
misstaan.
HANS PIËT
99
Monique van de Ven, Thorn Hoffman
en anderen spelen „Hartzeer" van
Beth Henley. Vertaling: Saskia van
Basten Batenburg en Judith Hees.
Regie: Frans Weisz. Decor: Jos
Groenier. Gezien in de Leidse
Schouwburg op 13 februari. Herha
lingen daar op 17 en 19 februari. Op
16 en 17 maart in de Koninklijke
Schouwburg, Den Haag.
Een erg filmachtig gezel
schap is verantwoordelijk
voor „Hartzeer", een
Broadwaystuk van Beth
Henley. De filmwereld
heeft zelfs in Nederland
nu eenmaal meer glamour
- dat de film hier artistiek
op een veel lager peil'
staat dan het theater heeft
daar niets mee te maken -
en dus veroorzaakt het
enige opwinding om film
kanonnen als Monique
van de Ven en Thom
Hoffman op de planken te
kunnen zien. En als ook
nog een gewaardeerd
filmregisseur als Frans
Weisz („Havinck", „Leed
vermaak") de regie voert,
is er helemaal reden tot
een meer dan gebruikelij
ke nieuwsgierigheid.
In „Hartzeer" spelen drie zus
sen. Een pakte alle mannen
die ze pakken kon, een juist
niet en die is zielig (ze heeft
dus ook een bril), en een heeft
zojuist haar man doodgescho
ten. Dan is er nog de betwete
rige nicht, de advocaat en een
ex van de soeur fatale (de laat
ste twee zijn Thorn Hoffman).
Verder ligt er een opa op ster
ven, heeft moeder vroeger
zelfmoord gepleegd, overlijdt
er een lievelingspaard en belt
de zielige haar bijna eerste
vriendje eerst niet en dan
toch.
Om de zussen gaat het. Steeds
als er een in een extreme
stemming is, komt er een an
der met een tegengestelde
emotie. Dat sleept zich zo
voort tot het einde. Maar lang
voor het zover is hebben de
drie zussen (Judith Hees, Mo
nique van de Ven en Saskia
van Basten Batenburg) zich
weten te presenteren als drie
volkomen oninteressante trut
ten. De enige vraag die rest is:
waar ging het mis?
Het stuk ken ik niet in het
Amerikaans, en evenmin de
film die ervan is gemaakt. Het
kan zijn dat er bij de vertaling
een bedrijf vergeten is en de
rest door elkaar is geraakt. Dat
zou wel wat verklaren van het
gebrek aan lijn en spanning en
het abrupte einde. Ook kan
het dat de vertaalsters het
Amerikaans niet machtig zijn,
maar misschien staan de vele
ortzinnige herhalingen ook in
de tekst. Dat ook het Neder
lands moeilijk voor hen is,
blijkt uit dialogen waaruit alle
logica zoek is als „Ik heb een
persoonlijke vete met hem uit
te vechten!" -..Een persoonlij
ke vete?" -,,U slaat de spijker
op zijn kop."
Spectaculair is ook de graad
van onnatuurlijkheid die
wordt bereikt door spelers die
de minste toch niet zijn. Zo
veel onecht toneel hebben we
sinds het verscheiden van de
Haagse Comedie zelden meer
mogen meemaken. En dat
komt niet door het feit dat de
filmacteurs de planken niet
gewend zijn. Van de Ven
speelde eerder verdienstelijk
in de Nederlandse versie van
„Insignificance", en ook Hoff
man doet het niet voor het
eerst.
Misschien heeft filmregisseur
Frans Weisz uitgevaardigd dat
acteren op het toneel veel gro
ter moet dan in de film. Daar
is wat van waar. de mensen op
de achterste rij kunnen niet
inzoomen. Maar dat betekent
nog niet dat alle gebaren en
kreten volledig synthetisch
hoeven te worden en subtili
teit een doodzonde is. Dan
blijft er niets over dan theater
met de diepgang van een surf
plank.
DICK VAN TEYLINGEN
