gletsjers
trein langs bergreuzen en majestueuze
Zandvliet
de hele
vereld in kaart
£eidóe Qowiant
finale1
r
ZATERDAG 10 FEBRUARI 1990
is behalve een
d van bergen en
^sjers ook een land van
tekend openbaar
Een dicht net van
rticuliere) spoorwegen
de overal aanwezige
itbus maken het reizen
een ongekende
evenis. Van alle kantons
iraubünden
gjrschijnlijk het rijkst
^^*ïegend met
uurschoon en meer dan
ilderachtige
nverbindingen. Wie er
n de tijd voor neemt
•:n daar is een vakantie
h voor? - kan als
rist de eigen auto alle
jen laten staan en
£j>ruik maken van de vele
(gelijkheden om met
ulp van de Swiss Card
de Swiss Pass voor half
of geheel gratis rond
eizen. Meer informatie
:r de vele verschillende
lieven en abonnementen
:e verkrijgen bij het
ritsers Verkeersbureau,
zen mingsplein 11, 1017 BB
^sterdam (020-222033).
ebj,
vrijt
Het station van Bernina Hospiz is een
groot stevig gebouw, dat bestand is tegen
de barre winterse omstandigheden op de
pashoogte. Dat van Alp Grüm bestaat
uit een stationsgebouw en enige herber
gen ten behoeve van degenen die van
hieruit de woeste natuur intrekken, soms
voor dagenlange wandeltochten. Vanaf
de terrassen van de herbergen van Alp
Grüm is er een prachtig uitzicht op de
3905 meter hoge Piz Palü, de Palüglets-
jer en, in de verte, het diepe dal richting
Tirano.
Het stationnetje van Cavaglia is niet
meer dan een wat uitgebouwde woning
met een perron erlangs. En in La Prese
stopt de trein gewoon midden op de
straat, vlak bij een van die restaurantjes
waar de streekspecialiteiten hoog op het
menu staan.
In zo'n decor van hoge bergen, met rode
geraniums behangen en door de zon ge
blakerde huizen, en met de smaak van
een Zwitserse kaas- of vleesschotel nog
in de mond, lijkt het soms net alsof zelfs
de Zwitserse precisietijd sinds Jan Wil
lem Holsboer heeft stilgestaan.
JOS TIMMERS
vrije tijd krijgt en steeds vaker en verder
reist, overstromen Nederlands-, Engels-,
Frans- en Duitstalige gidsen de markt.
Wandelingen in de Schotse Hooglanden.
Noorwegen, de Himalaya en het oer
woud van Zaïre worden tot op de voet
stap beschreven en in boekvorm uitgege
ven. Avonturiers - of zijn het zonder
lingen? - vertellen pagina's lang en
voorzien van prachtige kleurenfoto's
over fietstochten door de Sahara, de be
klimming van de Matterhorn of een
boottocht over de Amazone. Wie wil,
kan de vakantie van zijn leven per boek
beleven. Dat spaart in elk geval heel wat
geld.
Enkele jaren geleden telde ons land maar
een of twee van speciale reisboekenwin
kels. Inmiddels zijn het er zeker tien,
waarvan Zandvliet naar eigen zeggen
verreweg de meest uitgebreide verzame
ling kaarten voert. Maar of hij daarmee
ook echt de hele wereld in schaal
1:50.000 in huis heeft? Kan hij iemand
direct helpen aan een wandelkaart voor
West-Samoa?
Zandvliet: „Nee, dat piet. Het is soms
heel moeilijk om aan goede kaarten te
komen. Neem bijvoorbeeld de Neder
landse Antillen. Kaarten daarvan zijn in
Nederland niet te vinden. Om over de
juiste kaarten en plattegronden van
Oost-Europa en de Sovjetunie nog maar
te zwijgen. Die blijken nogal eens niet te
kloppen. Ik denk wel dat dat probleem,
na de omwentelingen daar, binnen niet
al te lange tijd voorbij is".
Plattegronden
Aan een rek met kaarten en gidsen is,
ondanks de o zo magische klank van
exotische oorden, te zien dal Zandvliet
het eigen land en de Zuidhollandse regio
niet uit het oog heeft verloren. De stads
plattegronden van Leiden, Den Haag en
Amsterdam, met de verkoop waarvan
jaren geleden eigenlijk de basis werd ge
legd van de tegenwoordige reisboeken-
winkel, liggen broederlijk naast wandel-
gidsen voor ver over de grenzen, hand
boeken voor reizen door India, Argenti
nië en Malawi en een fotoboek over Au
stralië. Zo lijkt de wereld, heel even,
echt klein.
JOS TIMMERS
CHTIGJAAR
ININA-EXPRESS
is
do(]TRESINA - In de duisternis
ft minutenlang een angstaanja-
gepiep en gekrijs. Het geluid
ijzer op ijzer. Dan, opeens, is
eer licht. Maar het ravijn dat
rechts van de trein lag, ligt nu
Js. In het volslagen duister van
heeft de Bernina-Ex-
mb een hele bocht gedraaid. En
te iaat het nog vele malen berg-in-
°JJuit, totdat op 2256 meter het
punt van de Berninapas is
Rofkt-
ïgir
I w
.bevinden ons in Graubünden, het
in de zuidoostelijke uithoek van
herland. Het is een Mekka voor de
ïu.!bbers'van buitenissige smalspoor-
Maar ook een 'normale'
zal er al snel bezwijken voor de
afding van een treinreis door de
bergwereld.
voert langs plaatsen waar je als
reiziger nooit zou komen.
Over hoge passen, langs steile rotswan
den en door diepe, diepe dalen. Door
tunnels en over bruggen en viaducten
die zo kunstig zijn gebouwd, dat het net
is alsof Moeder Natuur ze zelf in het
landschap heeft neergelegd. De prachtig
ste modelspoorbaan die een mens zich
denken kan. Maar dan in het echt.
Rhatische bahn
De Berm na-Express is een van de be
roemde treinen van de Rhatische Bahn,
wat de naam is van zowel het uitgebrei
de spoorwegnet in Graubünden als de
maatschappij die de 375 kilometer smal
spoor al honderd jaar exploiteert.
Het is grappig te weten dat het brein
achter de ingenieuze treinverbindingen
geen Zwitser was maar een Nederlander,
de in 1834 in Zutphen geboren Willem
Jan Holsboer. Na vele jaren als stuur
man op zee te hebben gezworven maak
te hij carrière in de bankwereld. Op der
tigjarige leeftijd trouwde hij in Londen
cn toen zijn vrouw het spoedig daarna
aan haar longen kreeg, verhuisden de
Holsboers naar Davos. De gezonde berg
lucht mocht echter niet baten en na eni
ge maanden overleed 'Frau Holsboer'.
De voormalige zeeman bleef in het
Zwitserse dorp wonen en was samen
met de Zwitser dr. Schindler de grond
legger van Davos als internationaal
kuuroord. Om de komst van bezoekers
te vergemakkelijken, zo redeneerde
Holsboer, was een spoorlijn nodig die
Davos verbond met Landquart, dat voor
buitenlandse reizigers wel redelijk ge
makkelijk op eigen gelegenheid te berei
ken was. De slimme Hollander had ge
lijk. In 1889 werd deze spoorwegverbin
ding geopend en tien jaar later, vlak
voor de eeuwwisseling, was het jaarlijkse
aantal gasten in Davos gestegen tot
13.000.
Adhesie-spoorbaan
Van alle treinen die over de rails van de
Rhatische Bahn rijden, is de Glacier-Ex
press van Sankt Moritz naar Zermatt in
Wallis veruit de bekendste. In de zomer
maanden zitten de rijtuigen vol toeristen
die tot van zeer ver buiten Europa naar
het Alpenland komen om deze bijzonde
re, meer dan zeven uur durende reis mee
te maken.
De dit jaar precies tachtig jaar geleden
geopende Bernina-Express (van Sankt-
Moritz naar het Noorditaliaanse Tirano)
is wat onbekender, maar heeft als groot
voordeel dat een enkele reis slechts drie
uur duurt. Wie vroeg van de partij is
heeft dus alle tijd om op de heen- of te
rugweg bij een van de schilderachtige
stationnetjes uit te stappen en de impo
sante bergwereld op zich in te laten wer
ken. Want wat dat betreft doet de Berni-
na-Express nergens voor onder.
De spoorweg is om nog twee andere re
denen interesant. Het is de hoogste ad
hesie-spoorbaan in Europa, wat wil zeg
gen dat aan de klim tot 2256 meter
hoogte geen tandrad te pas komt. Met
talrijke 'keertunnels' in de bergwand en
een keerlus in de open lucht, worden de
hoogteverschillen overwonnen.
De Berninapas vormt bovendien de ver
binding tussen het Zwitserse Oberenga-
din en het Italiaanse Valtellina. Vanaf
Sankt-Moritz, in het op 1800 meter
hoogte gelegen dal van de Inn, voert de
spoorbaan eerst naar het station Bernina
Hospiz op 2256 meter hoogte. Links en
rechts steken de bergreuzen de hoogte in
en vooral vanaf de Berninapas is er een
prachtig uitzicht op de majestueuze
gletsjerwereld. Daarna daalt de trein in
snel tempo, totdat anderhalf uur later en
bijna achttienhonderd meter lager Ti
rano wordt bereikt, waar de douane op
het station de passen controleert.
Vijgen
Er is waarschijnlijk geen spoorweg ter
wereld waar de overgang van een woest
hooggebergte- naar een zacht, bijna me-
diteraan klimaat zich zo snel voltrekt als
hier. In het Valtellina hebben de kale
rotsen van het Engadin plaatsgemaakt
voor wijngaarden en er groeien tabak en
vijgen.
Even bijzonder als de spoorweg zelf zijn
de stationnetjes, waar behalve de naam
ook de hoogte wordt aangegeven, als het
meezit zowel in het Duits, het Italiaans,
het Engels en het Japans.
[DEN - Klaas Zandvliet is de
al lang kwijt. Zijn het er vijf- of
ithonderd? Met wat rekenwerk
nt hij uiteindelijk uit op niet
ider dan vijftienhonderd; keurig
onderwerp en per continent ge-
epeerd in de schappen van een
ikelpand in de Leidse Bree-
|at. Van een gedetailleerde plat-
rond van Den Haag tot een
irt van het eiland Mauritius in
Indische Oceaan.
as Zandvliet heeft de wereld in kaart,
in boek. Maar dat is voor een boek-
ikelier niet zo ongebruikelijk. Toch is
nog wel verschil tussen het plankje
boeken dat je in veel boekwinkels te-
komt en de aparte winkel met louter
boeken en kaarten die Zandvliet op 1
pari heeft geopend.
I uit de hand gelopen hobby? „Neen",
I hij Zandvliet beslist. Niet dat hij
i van reizen houdt. Zodra hij de kans
gt - al is dat door de winkel niet zo
ik - trekt hij er met vrouw en kinde-
op uit. Maar een hobby is geen soli-
ffbasis om zaken op te doen.
rias is de derde generatie Zandvliet die
:t>oeken doet. „Wij zijn nog de enige
te familieboekhandel in Leiden. En
in ouderdom zijn we de derde, na twee
universitaire zaken", zegt hij het hoorba
re trots.
Grootvader
Klaas' grootvader opende in 1917 in de
Haarlemmerstraat in Leiden een kan
toor- annex kerkelijke boekhandel. Na
de Tweede Wereldoorlog hebben de ge
wone boeken steeds meer de overhand
gekregen, terwijl ook de schoolboeken
elk jaar opnieuw met stapels over de
toonbank gaan. Waarom dan uitgere
kend voor de reisboeken een geheel
aparte zaak?
„Ach", zegt Klaas Zandvliet, ,je bent
steeds op zoek naar een markt waar wat
groei in zit. De afgelopen tien jaar was
dat de informatica. Enkele jaren geleden
zijn we begonnen met het verkopen van
wat plattegronden en wegenkaarten.
Eerst in een rekje voor de deur. Vervol
gens kwam er een plankje met reisboe
ken. Dat aanbod is uiteindelijk zo groot
geworden, dat de overige boeken in de
verdrukking kwamen. En toen ik het
pandje in de Breestraat te huur zag staan
dacht ik: waarom niet? We zitten recht
tegenover een kantoor van de NBBS.
Mooier kan het toch niet? Ze sturen de
mensen linea recta naar ons door".
Klaas Zandvliet in zijn winkel. Wijs een gebied aan op de wereldbol en de kans is uitermate groot dat de boekwinkelier er wel een
kaan of boek over heeft.
De opening van de reisboekenwinkel in
Leiden komt op een moment dat de be
langstelling voor dit genre explosief
stijgt. Dat blijkt ook uit de jaarlijkse
ReisgidsWijzer van de Stichting Collec
tieve Propaganda van het Nederlandse
FOTO: CEES VERKERK
Boek. een catalogus met bijna alle lever
bare reisgidsen en kaarten.
Doordat de Nederlander steeds meer
