K
finale
es
H
ficidóc Sowiant
-
ZATERDAG 10 FEBRUARI 1990
De ontdekking van grootscheepse
visfraude kostte minister Braks in 1987
bijna zijn baan. De CDA-poIiticus wist
zich uit een pijnlijk kamerdebat te redden
door schuld te bekennen en beterschap te
beloven. Nu, drie jaar later, wordt er in de
visserij nog steeds gefraudeerd. Alleen
beter, slimmer, verborgener. En opnieuw
belooft Braks beterschap. Via satelliet
observatie hoopt hij de circa zeshonderd
Nederlandse vissers straks dag en nacht
op de voet te kunnen volgen. Maar zal het
helpen? De vissers zélf geloven van niet.
„Op die satelliet vinden we ook wel een
oplossing'', wordt in Scheveningen en
Katwijk schamper opgemerkt. „We
moeten toch ons geld verdienen? En een
kat in het nauw maakt rare sprongen".
11
t. Z
le vishal van Scheveningen al
'geklop van dieselmotoren. Kot
ineen trawlers uit Katwijk, Tho-
ha Scheveningen en een enkele
lenr lopen binnen en de hele ma-
ndierie van de vismijn treedt als
elltoverslag in werking. Vorkhef-
aks rijden af en aan, de veiling-
dé begint te draaien, commissio-
zzÊ en handelaars doen hun bod.
lerwijl worden de rode veiling
en over de betonnen vloer ge-
)L%en, van visser naar nieuwe ei-
ch)ar, bloed en slijmsporen ach
tend.
bi[
r. ppcr Schot van de Tholen 24 heeft
g kistjes kabeljauw en wat wijting
c vcilingvloer uitgestald; van 'Brus-
nag er per vaart niet meer aan land
ggfen gebracht. De EG is immers be-
i o\er de visstand van de Noordzee:
al kabeljauw staat er slecht voor.
iek. sinds zijn veertiende zeevisser,
kMdaar alle begrip voor te hebben,
intf wat wil het geval? De regels die
rgjpese ambtenaren hebben uitgedacht
^Üedreigde vis te beschermen zouden
ics het tegenovergestelde effect heb-
inc
d&antc handen verdwijnen diep in de
gtcn van een sleetse overall. Schot
^Jlt: ..Vorig jaar mocht je nog vijftig
ïs kabeljauw meenemen. Net genoeg
nvan te leven. Maar wat gebeurt er in
jraktijk? Op een kwaaie dag haal ik
pen paar trekken zevenenveertig kis-
•kabeljauw binnen. Op dat moment
ft ik: ga ik naar huis, of probeer ik
Jog één keer voor die laatste drie?".
aaml hij deze vraag laat inwerken
öft Schot, met de bouw van een dok-
r/njer, een stapel viskisten van zeker
r lerdzestig kilo met zijn knie achte-
terzijde. Vervolgt: ..Ik wist in dat
Ïan de zuidelijke Noordzee nog een
stek. vlakbij een vliegtuigwrak. En
niet te geloven, maar daar haalde
i ene keer genoeg kabeljauw boven
r om wel tweehonderd kisten te vul-
qfiatuurramp op mini-formaat teken-
Jich af. De visser, bezorgd om de
nlc marges van zijn bestaan, werd als
en bijbelse parabel plots overladen
fweeldc. Maar wat een dilemma: hij
Bt het niet mee naar huis nemen.
Bnoest hij doen? De wet ontduiken
%e spullen toch aan land proberen te
Vjn? Of de halfdooie vis weer over-
■d gooien?
^le brave vissers, onder wie Schot
^zichzelf rekent, doen geregeld het
Pde. Met pijn in 't hart. „want het
Itegen je hele natuur in als visser en
^tens. Goed voedsel dat je verspilt,
hadden ze in de oorlogsjaren niet
|a| moeten maken", zegt hij mismoe-
jof.Het mag niet, maar ik heb nog ge-
eerd andere schippers op te roepen
s rangszij te komen en een aantal kis-
van me over te nemen. Maar die za-
Ülemaal al aan hun tax. Uiteindelijk
heb ik de spuit erop gezet. Voer voor de
krabben en meeuwen. Da's erg hoor. als
je dat allemaal verloren ziet gaan".
Creatief
Waar het hart protesteert, de portemon
nee hel uitschreeuwt en de geest onwillig
is. zijn andere, creatievere wegen, snel
gevonden. Sommige vissers maken na
zo'n florissante vangst dan ook op de te
rugreis een omweg langs een industrie
terrein of jachthaven waar een koelwa
gen klaarstaat om deze 'zwarte vis' op te
pikken. Weer anderen kennen een tus
senhandelaar die bereid is de kabeljauw
op de veiling als 'diverse vis' in de boe
ken in te schrijven. Op die manier gaat
de vangst niet ten koste van het per
schipper toegestane quotum. Vis die
dank zij het rommelen met de boekhou
ding aan wal komt wordt 'grijze vis' ge
noemd.
Het gesjoemel met vis kostte visserijmi
nister Gerrit Braks een kleine drie jaar
geleden bijna zijn baan. Een parlemen
taire onderzoekscommissie onder leiding
van CDA'er Huib Eversdijk toonde
haarscherp aan dat het ministerie en de
visserij wereld handig samenzwoeren om
méér vis le vangen dan door Brussel was
toegestaan. Via dubbele boekhoudingen
aan boord èn op de veiling wist de visse
rijwereld de EG-regcls handig te omzei
len. Op papier hield Nederland zich keu
rig aan de vangstbeperking, maar de
marktkramen en koelhuizen lagen voller
dan ooit.
Braks moest, ondervraagd door de Ka
mer, in het stof bijten. „Achteraf kunnen
we alleen maar constateren dat het ge
voerde beleid niet adequaat is geweest.
Ik meen ook dat er sprake is geweest
van een verwijtbaar medeweten van het
ministerie", zo gaf hij toe. Er dreigden
moties van afkeuring, maar door ver
deeldheid in de oppositiebankjes en de
loyale steun van premier Lubbers bleef
hij overeind.
arde aanpak
Braks beloofde beterschap. Vanaf dat
moment zou de visserijwereld hard wor
den aangepakt. En de visserijwereld
werd hard aangepakt. Bij de vismijnen
in Urk, Scheveningen en Harlingen wer
den boekhoudingen in beslag genomen.
In Vlissingen gingen vissers en teams
van de Algemene Inspectie Dienst (AID)
met elkaar op de vuist. Er moest drie
honderd man ME aan te pas komen om
de inspecteurs te beschermen. In novem
ber '88 was het prijs: bij zes Zeeuwse
kotters werden geheime laadruimten
aangetroffen. Eén schip bleek maar liefst
vierduizend kilo kabeljauw te veel aan
boord te hebben benevens 598 kilo on
dermaatse tong.
Afgelopen maandag wierp Eversdijk mi
nister Braks in een kamerdebat voor de
voeten dat er ook anno 1990 nog steeds
flink gefraudeerd wordt, alleen subtieler
cn verborgener. „Nederlanders zijn vin
dingrijk en vissers zijn héél goede Ne
derlanders", schertste hij. Waarmee hij
maar wilde zeggen dat de vissers altijd
wel weer iets zullen bedenken om links
om of rechtsom de regels te ontduiken.
Braks aarzelde opnieuw niet met het
aantrekken van het boetekleed. „Inder
daad het beleid schiet te kort", erkende
hij ruiterlijk. „Maar het woord falen heb
ik nog niet in de mond genomen. Hoe
groot de fraude precies is weet nie
mand".
Eversdijk heeft overigens wel begrip
voor de frauduleuze praktijken van de
vissers. „Het zijn vrije jongens, ze waren
altijd baas op eigen schip en dus ook op
zee. Schippers en vissers zijn eigenlijk de
laatste vrijbuiters van Europa. Indivi
dualisten, die keihard werken voor hun
boterham. Ik zou niet de hele sector wil
len afschilderen als boeven. Over het al
gemeen zijn vissers godvrezende en
goedwillende mensen. Maar ja, de mens
is niet alleen tot goed in staat. Er zitten
een paar kwaaie pieren bij die de boel
systematisch tillen en enkele anderen
die, als het zo uitkomt, door de mazen
van de wet glippen".
Kofferbak
Ironisch genoeg doen de vissers zelf he
lemaal niet zo geheimzinnig over de
fraude met quota, aanlandingen en regi
Boven: iWu kan deze visser
nog onbespied uitvaren.
Minister Braks is echter
van plan hem en zijn
collega's dag en nacht te
gaan volgen via de satelliet.
Links: Kratten vol vis op de
afslag in Scheveningen.
Zwartevis zou daar niet
bij zijnDie wordt buiten de
haven aan land gezet.
FOTO'S: CEES VERKERK
straties Een naar de sportvisserij over
gestapte schipper in Scheveningen weet
tc melden dat een aantal vissers weieens
kistjes kabeljauw aan boord houdt om
die op een later tijdstip in de tweede
binnenhaven tc lossen. J. Harmsen van
het Nationaal Visburcau geeft toe dat
vijf jaar geleden vrijwel iedereen betrok
ken was bij het grijze circuit „en dat kun
je niet in één keer omschakelen". Een
AlD'er die op vismijn Scheveningen
werkt laat weten dat inderdaad buiten de
haven 'zwarte vis' aan land wordt gezet.
„Maar", voegt hij daar laconiek aan toe.
„daar merk ik hier niks van". Zijn taak
is voorlopig beperkt tot het noteren van
de hoeveelheden binnengebrachte vis.
Heeft een schipper te veel aan boord,
dan volgt inbeslagname en een fikse boe
te. Alleen al in de laatste zes maanden
van vorig jaar werden 722 processen-
verbaal uitgeschreven.
In m liden, weet visser Schot, werd
onlargj nog een visser aangehouden met
driehonderd kilo tong in de achterbak
van zijn auto. Lachend: „Die zei tegen
de AID: dat is voor 't zootje. Voor moe
ders en de kinderen dus. Maar dat ver
haal werd natuurlijk niet gepikt".
C. Haasnoot, voorzitter van de Vereni
ging van Schippers-Eigenaren Katwijk,
geeft grif toe dat een aantal schippers
met 'binnenkuilen' vist, netten met een
kleinere maaswijdte die m het grote net
worden gehangen. Het aan boord heb
ben van binnenkuilen is niet verboden,
maar ermee vissen wél. Wie een binnen-
kuil gebruikt haalt immers kisten vol
ondermaatse vis aan boord. „Dat ver
pest de markt", merkt Haasnoot bitter
op. „Ik ben dan ook vóór een streng ver
bod op het aan boord hebben van die
binnenkuilen".
Over de percentages aan 'grijze en zwar
te vis' die Eversdijk noemt (wel vijftig
procent) zegt hij: „Dat lijkt me sterk
overdreven". De Katwijkse visser Van
der Plas meent weer: „Het is een pro
bleem als je je streng aan de regels moet
gaan houden. Er zijn er zóveel dat je er
altijd wel één overtreedt". Van Wijk,
voorzitter van de Vereniging van Groot
handelaren in Vis en Haring te Scheve
ningen wil niet graag praten over het
zwarte en grijze circuit. „Ach, het ge
beurt natuurlijk \vel", zegt hij terwijl hij
zijn ogen naar het plafond laat afdwalen.
„Maar hoe het precies gebeurt zal je hier
niet horen".
Een van de oorzaken van de hardnekki
ge fraude en overbevissing is de overca
paciteit van de Nederlandse vissers
vloot. Er zijn gewoon veel meer schepen
en schippers dan de vis in de Noordzee
kan verdragen. Volgens de Katwijkse re
der Haasnoot was dat niet zo geweest als
Braks niet eerst de visserij aan alle kan
ten had gestimuleerd met subsidiemaat-
rcgelen, zoals de WIR-premies. Tot 1985
werden schippers aangemoedigd om
meer en grotere boten te bouwen. „Van
de bestellingen die toen zijn gedaan wor
den nu nog steeds kotters opgeleverd".
Haasnoot heeft in zijn kantoor glanzen
de foto's hangen van zijn twee nieuwste
kotters, met motoren van 3200 en 3600
pk. De schepen werden besteld, vlak
voordat het maximum-motorvermogen
op 2000 pk werd gesteld. „Eigenlijk was
die investering onverantwoord voor de
visstand", geeft Haasnoot toe. „De vloot
die we nu in Nederland hebben is zó
modern dat we de Noordzee in een paar
maanden tijd zouden kunnen leegvissen.
Maar ja. als iets vrij is. beweeg je je vrij.
De collega's kochten ook superschepen
en dan kun je niet achterblijven".
De kleine vissers betalen het gelag.
Braks heeft aangekondigd dat het totaal
aantal pk's voor 1992 met een kwart
moet zijn teruggebracht. Volgens Haas
noot staan de oudere kleine schepen bo
venaan de saneringslijst „terwijl deze
schippers eigenlijk niet schuldig zijn aan
de overbevissing, want zij kunnen met
die lichte motoren maar een beperkte
hoeveelheid vis binnenhalen".
De Katwijkse visser Van Beelen zegt al
tijd bewust klein tc zijn gebleven. Bitter:
„Ik dacht: wat je hebt moet je houden.
Achteraf had ik mezelf beter diep in de
schulden kunnen steken. Een belachelijk
groot schip moeten bouwen van vierdui
zend pk. En voor veel geld extra vangst
rechten moeten opkopen. De jongens die
dat gedaan hebben lachen nu in hun
vuistje. Want denk maar niet dat die
nieuwe prachtige schepen gesaneerd
worden".
Satelliet
Braks zet intussen de strijd tegen de
overbevissing met nieuwe middelen en
nieuwe wapens voort. Maandag beloofde
hij de verontruste kamerleden dat de al
lernieuwste technische ontwikkelingen
soelaas kunnen bieden. Het moet moge
lijk zijn, filosofeerde Braks, om via satel
lieten alle zeshonderd vissersschepen
dag cn nacht te volgen. Aan boord van
elk schip moet dan wel een zender geïn
stalleerd worden die de positie aan de
satelliet doorgeeft. Op die manier kun
nen de inspecteurs van de AID tijdig te
weten komen op welke plaats vissers
hun vangst willen lossen en welke route
door de visgebieden is afgelegd.
Het plan van Braks doet denken aan
Reagans ambitieuze 'Star Wars': het leg
gen van een ruimteschild rond de aarde.
Toch is het niet helemaal toekomstdro
merij. De binnen vaartsector gebruikt de
satelliet nu al experimenteel om schepen
te volgen cn zo vrachten op de route tus
sen Rotterdam en Basel tc verdelen.
D. de Hoop van het Nederlands Insti
tuut voor Vliegtuigontwikkeling en
Ruimtevaart ziet echter niet in wat
Braks met zo'n satelliet moet. „Je kunt
er alleen maar mee zien waar een schip
zich bevindt, niet waar het zijn netten
uitwerpt en hoeveel en welke vissen op
gehaald worden. Als je dat wilt weten
moet je elke vis in de Noordzee met een
satellietzender uitrusten".
Schamper
De visserijsector reageert schamper op
het plan van Braks. De Scheveningsc
groothandelaar Van Wijk haalt zijn
schouders op. „Ach", zegt hij. „de vis
sers verzinnen wel weer een of ander
schermpje boven hun kotter om de sig
nalen tegen te houden of iets anders, 't
Wordt bijna een sport hè, om Braks
dwars te zitten".
De Katwijker Van Beelen wil er niets
van weten. „Die Braks is hartstikke ge
schift". briest hij. „Ze zouden hem met
een weer achter de koeien moeten trap
pen. Trouwens, het zal Braks nooit luk
ken. Want wal doet 'ie als ik met een ha
mer op dat apparaat ga slaan?". Ook
Schot uit Tholen ziet de satelliet niet erg
zitten. „Ik moet me aan boord nu al als
een halve ambtenaar gedragen. Bijhou
den wanneer ik heb gevist, waar ik heb
gevist, wat ik heb gevangen en ga zo
maar door. Hartstikke gek word je daar
van. En dan nu nog een satellietzender?
Denk maar niet dat ik daar één cent
voor op tafel leg"
Reder Haasnoot vindt het satellictplan
„onuitvoerbaar, simpelweg omdat het
niet op de medewerking van de vissers
kan rekenen. Die hebben er namelijk
geen enkel belang bij'.'. Bovendien zit het
de 'vrije jongens' op zee niet lekker als
de minister vanaf de wal al hun verrich
tingen als een soort Big Brother kan
gadeslaan. „De privacy komt in het ge
drang". meent Haasnoot.
Maar wat moet er dan wél gebeuren om
de overvangsten tegen te gaan.' De vis
sers zélf hebben de simpelste oplossing
De overheid zou alle visvangst in de
maanden waarin de vissen kuitschieten
moeten verbieden. Van Beelen wijst op
een krat vol roze kabeljauwkuit. „In één
zo'n kuit zitten wel 600.000 jonge visjes.
Die worden nu opgevist nog voordat ze
geboren worden. Als de visserij in deze
maanden verboden wordt zit de zee zó
weer vol vis".
De Thoolse visser Schot ziet het er niet
van komen dat Braks of de EG zo'n sim
pele maatregel treft. De vissers zijn wel
anders gewend, zegt hij. „De politiek wil
alleen maar dure dingen. Als het maar
geld kost cn ingewikkeld is. dan is het
goed. Een stilleg-regeling is te eenvoudig
voor die hoge ambtenaren. En wat ze
ook verzinnen, de fraude zal altijd blij
ven. Er moet toch geld verdiend wor
den? Een kat in het nauw maakt rare
sprongen".
PAUL KOOPMAN
ELSBETH KEGGE
