Sonsbeek verrast
Kees Verkade met
reünie gebronsde
geesteskinderen
£cicUe@otna/nt
Waddenzee
iis behouden,
nu moet-ie
nog schoon
De overzichtstentoonstelling van het
werk van Kees Verkade in het Sons
beek International Art Centre, Telle-
genlaan 3, Park Sonsbeek, Arnhem
is te zien tot 1 mei. Openingstijden:
woensdag tot en met zondag van
13.00 lot 17.00 uur en op afspraak.
6 ZATERDAG 3 FEBRUARI 1990 PAGINA 27
s
pNHEM - Opgejaagd door de
d die zijn nerveuze karakter
irtdurend op orkaansterkte door
|n atelier in Monaco laat waaien,
:ft Kees Verkade zijn jongste
iteskind weer in recordtijd ge-
lelleerd. De silicone was nog
toen hij zich met het 30 cen-
leter hoge beeld op het vliegveld
Nice meldde voor de middag-
icht naar Nederland. Vier uur la-
dook hij hijgend op in Arnhem,
hij in het sneeuwwitte paleisje
het 'Sonsbeek International
Centre' de overzichtstentoon-
illing 'Leven in beeld' vlak voor
officiële opening met dit werk-
completteerde.
[oordat ik begin, weet ik exact wat ik
doen", legt hij daar uit. „Ik werk kort
hevig, vaak aan meer beelden tege-
En altijd volgens hetzelfde procédé,
st maak ik een synopsis, een schets in
Dat is het stadium van de vinger-
feningen. Al knedend kijk je of het
it. Als ik gelijk op groot formaat zou
an werken, kom ik er gegarandeerd
it uit. Dan word ik binnen de kortste
;n door mijn eigen creaties over-
;sterd. Daarom heb ik ook de pest
het hakken in steen. Het ouderwetse
eldhouwen gaat mij te langzaam. Je
lt dingen weg en kunt achteraf niet
igeren. Toen ik van de kunstacade-
in Den Haag kwam, heb ik grafzer-
gemaakt omdat er brood op de
|nk moest komen. Na een week ben ik
[end weggelopen. Ik kom alleen maar
een resultaat als ik van binnenuit iets
opbouwen. Het gaat om de details,
stand van een been, een arm, een
id kan doorslaggevend zijn. Als die
it goed is, pruts je een waardeloos
eld in elkaar".
)riftkop
heb ik altijd gewerkt. Als ik een-
al bezig ben is er geen houden meer
h. Dan ben ik een driftkop, die des-
lods dag en nacht doorjakkert. Een
ito mijn eerste grote opdrachten heb ik
eflertijd van het gemeentebestuur van
ijarlem gekregen. Ik maakte drie oude
lifjes, die de laatste roddels uitwisse-
ra. Niet eens onverdienstelijk, geloof ik.
(kar stom genoeg had ik 's avonds ver
iaën de kachel bij te vullen. En helaas
ojeefden we dat jaar een uitzonderlijk
eienge winter. Een dag voordat de com-
tfssie mijn werk zou keuren kwam ik
imorgens mijn atelier binnen en trof
a'ar een verdrietige puinhoop aan. De
;ai was craquelé geworden, wat op zich
eig wel past bij oude vrouwtjes. Maar
dames waren ook nog eens door hun
even gezakt. En dat maakte de ramp
Jnpleet. Om de heren toch wat te to
en heb ik toen in een ochtend een com-
:itet nieuw beeld gemaakt. En wonder
teven wonder lukte dat. Sterker nog: de
upies zaten stukken beter in hun vel
en hun gesneuvelde voorgangsters. Ik
o| er maar mee zeggen, dat de kwaliteit
nn een beeld niet per se bepaald wordt
Vpr de tijd die er aan besteed is".
Ifoen de AVRO vijfenzestig jaar be
tond werd mij gevraagd een meer dan
iVensgroot beeld te maken. Dat was in
i8. Zoals gewoonlijk maakte ik eerst
•ai schets en aan de hand daarvan kreeg
;it beeld zijn uiteindelijke vorm. Ter-
jl ik daarmee bezig was liep er voort-
|rend een man om mij heen, die met
zin camera alles op film vastlegde,
cjiarom kon ik achteraf niet met het
vfrhaal aankomen dat ik mij maanden
>ehet zweet had gewerkt, want dat beeld
•is precies na negen dagen af. Bij de
iVRO zullen ze wel gedacht hebben:
aiarom in vredesnaam moet een beeld,
ïjt in een vloek en een zucht gemaakt
:8 zo veel kosten?".
'$es Verkade, op 12 oktober 48 jaar ge
erden, is inmiddels een internationaal
jfaamde beeldhouwer, wiens werken
fer de hele wereld gretig aftrek vinden,
"it zijn vaste afnemers behoren onder
leren prins Bernhard, diens schoon-
>n Claus, de filmacteur Kirk Douglas,
biergigant Freddy Heineken en muze-
n Toon Hermans. Amsterdam heeft
op verzoek van de acteur Ton van
.ainhoven verrijkt met een magistraal
Jrtret in brons van Simon Carmiggelt
in New York staat op een gazon voor
Columbia Law School een vier meter
beeld van een ranke koorddanser
wiens schouder in uitgekiend even-
ht een acrobaat balanceert. Dit werk
irdt geflankeerd door beelden van
:nry Moore en Lipchitz, twee namen
klaroenstoten, die Verkade in menige
versatie al achteloos heeft laten val-
„Wat nooit kwaad kan", veronder-
j'ilt hij. „Die Kees, zie je ze dan den-
heeft zijn zaakjes aardig voor el-
j>t zijn nog steeds uitdijende klanten-
ing behoort ook prins Rainier van
'onaco, die in de loop van de jaren zijn
leis heeft volgestort met zijn beelden,
rkade en zijn fraai geboetseerde
Piepklein en levensgroot wisselen elkaar voortdurend af op de boeiende overzichtsten
toonstelling 'Leven in beeld'.
vrouw barones Ludmilla von Falz-Fein
figureren trouwens rolvast in zijn selecte
vriendenkring en hun tien jaar oude
dochter Casmira heeft bij haar geboorte
prinses Caroline als peetmoeder gekre
gen.
Dat in het Monagaske paleis spontaan
voor hen de rode loper werd uitgelegd
hebben ze te danken aan de inmiddels
overleden Amerikaanse schrijver/jour
nalist Paul Gallico, die zijn stiefdochter
Ludmilla indertijd met vaderlijke trots
introduceerde aan het hof van Monaco,
waar hij zelf al vele jaren een graag ge
ziene gast was.
Hart
Door een vriend werd de schrijver in die
tijd geattendeerd op het werk van de
toen nog onbekende Nederlander Verka
de, over wie Gallico schreef: „Als oud
sportverslaggever heb ik met stijgende
bewondering gekeken naar zijn collectie
bronzen beelden van baseballspelers.
Het kan niet anders of deze man moet
onnoemelijk veel van baseball weten".
Pas toen zijn stiefdochter Ludmilla na
een carrière als danseres en televisiepre
sentatrice in Londen haar hart had ver
loren aan de beeldhouwer kreeg hij te
horen dat Verkade zegge en schrijven
één keer in zijn leven een baseballwed
strijd had bijgewoond en zijn kennis van
dit spel uitsluitend had ontleend aan
wedstrijdverslagen op film en televisie.
„Dat is de magie en het mysterie van
Verkade", schreef Gallico de volgende
ochtend in zijn dagboek, „hij heeft zel
den of nooit een schetsboek bij zich en
fotografeert zijn onderwerpen met de
lenzen van zijn ogen. Daarna maken
zijn hersens een feilloze afdruk. Of hij
nu circusartiesten maakt, atleten, men
sen die elkaar liefhebben, dansers, moe
ders of kinderen, Verkade kan volstaan
met aandachtig naar hen te kijken. Hij
heeft het geluk gehad, dat het een genie
is".
Hoe hoog het waarheidsgehalte is in
deze notitie van Gallico kan tot 1 mei
moeiteloos worden geijkt in het 'Sons
beek International Art Centre' in Arn
hem. In een perfecte entourage zijn daar
voor een reünie 65 beelden bij elkaar ge
komen, die Verkade in de afgelopen der
tig jaar heeft gemaakt. Daaronder De
Oude Garnalenvisser, die sinds 1970 op
de Zandvoortse boulevard in bronzen
gepeins over de Noordzee staart, een
vervaarlijke Indianenkop, gemaakt tij
dens een verblijf in Santa Fe, circusar
tiesten en sportfiguren, op beslissende
momenten in hun spel betrapt, een por
tret van Arthur Rubinstein, het Nieuw
spoortbeeld en vele virtuoos vormgege
ven momentopnamen van mannen,
vrouwen en kinderen, gevangen in ogen
blikken van tederheid en verrukking.
„Toen ik hier voor het eerst rondliep,
had ik het gevoel, dat ik midden in een
aflevering terecht was gekomen van Dit
is uw Leven", zegt Verkade. „Ik stond
ineens bij beelden die ik dertig jaar gele
den voor het laatst gezien heb. Terwijl ik
er naar keek zag ik weer dat onbewoon
baar verklaarde krot in Zandvoort waar
m
In Park Sonsbeek is ook de oude garnalenvisser neergestreken. Dit beeld maakte Verka
de in opdracht van de gemeente Zandvoort waar het uitkijkt over zee.
ze gemaakt zijn. Het meeste werk uit die
periode is klein tot piepklein, maar dat
kon ook niet anders. Voor grotere beel
den had ik in die tijd de ruimte niet.
Toen ik in maart van het vorig jaar via
via hoorde, dat er plannen waren voor
een overzichtstentoonstelling van mijn
werk was ik even totaal verbijsterd. Ik
heb me op dat moment afgevraagd waar
ik die eer aan te danken had. De mu
seumdirecteuren in Nederland hebben
namelijk nooit overmatig belangstelling
voor me gehad. Waarschijnlijk beant
woord ik niet aan hun opvatting over de
echte kunstenaar. Ik laat mijn baard niet
staan, draag geen vodden en zit niet op
een lekkende, onverwarmde zolder peil
loos diepe gedachten uit te broeden. Wat
dat betreft is het al van meet af aan mis
met mij gegaan. Toen ik mij indertijd op
de Haagse kunstacademie meldde, had
ik een keurige blazer aan plus een grijze
pantalon met vouw en een stemmig
overhemd met bijpassende stropdas. Dat
had mijn moeder zo bedacht. Die rede
neerde in de trant van: wie zijn opwach
ting maakt doet dat in zijn goeie goed.
Daar kwam ook nog eens die naam bij.
Verkade. Het mankeerde er alleen nog
aan, dat ik de zoon was van die koeke-
bakker uit Zaandam. Ofschoon het al
onvergeeflijk was dat mijn vader direc
teur was van een kapokfabriek. Opgeteld
bij die blazer en die grijze broek leverde
dat het overtuigend bewijs op, dat ik als
kunstenaar bij voorbaat mislukt was.
Akkoord, mijn vader kon inderdaad niet
schilderen en beelhouwen, maar hij wist
verrekte goed hoe je jezelf moest verko
pen. En daar ben ik hem nog steeds
dankbaar voor. Of je nou asbakken
maakt of bronzen beelden, was zijn cre
do, het gaat er uiteindelijk om dat je ze
kwijtraakt".
Service
„Dat heb ik in mijn oren geknoopt.
Toen ik van de academie kwam, ging in
terug naar huis, in Haarlem. En daar
fietste ik gelijk langs alle bouwwerken en
noteerde ik de namen van de architec
ten. Op de borden stond meestal ook
hun adres en telefoonnummer. Service
van het grootkapitaal. Ik heb ze stuk
voor stuk aangeschreven of opgebeld en
in negen van de tien gevallen kreeg ik
niet eens de gelegenheid uit te leggen wat
de bedoeling was. Cees Dam, die nu een
goede vriend van me is, schreef terug:
'Ik ontwerp uitsluitend gebouwen die af
zijn. Daar heb ik u, mijnheer Verkade,
niet voor nodig'. Toch had ik op een dag
beet. Een architectenbureau hier in Arn
hem zag wat in me en liet me een ont
werp maken voor een beeld, dat bij het
Joannes de Deo-ziekenhuis in Haarlem
zou worden geplaatst. Ik maakte drie vo
gels, die de verpleging symboliseren: je
strijkt gehavend neer, wordt verzorgd in
een veilig nest en vliegt gezond weer uit.
Dat viel gelijk in hele beste aarde. Dat
zagen de heren wel zitten. Mijn volgende
grote opdracht was het beeld 'Haasje
over': twee jongens, die bezig zijn met
bokspringen. Ik ben er laatst nog langs
gekomen, toen ik door de dreven van
Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee viert dit jaar haar 25-
arig bestaan. Bij die gelegenheid heeft de Wadden vereniging haar nieuwe koers
angekondigd: het wad is behouden en nu moeten water en lucht nog schoon.
)m dat te kunnen bereiken heeft de vereniging samenwerking gezocht met de
hereniging Reinwater, de Werkgroep Noordzee en met de Vereniging tot Behoud
van het IJsselmeer. Samen met deze en andere (internationale) milieuorganisaties
vordt nu de strijd aangebonden tegen de vervuiling.
DEN HELDER - Tussen het Nederlandse
Den Helder en het Deense Esbjerg ligt het
grootste aaneengesloten natuurgebied van
Europa: het internationale waddengebied.
Het is zo'n negenduizend vierkante kilo
meter groot en omvat behalve de Wad
denzee vijftig eilanden, hoge platen en een
langgerekte kuststrook.
De natuur is er overweldigend en van on
schatbare betekenis. Toch heeft het maar
een haartje gescheeld of het hele gebied
was opgeofferd aan economische groei.
Vijfentwintig jaar geleden was er het plan
om het waddengebied bij Ameland door
middel van twee dammen in te polderen.
Als de toen 16-jarige Kees Wevers niet in
actie was gekomen en de Waddenvereni
ging niet had opgericht, was het natuurge
bied voor goed verloren.
Kees Wevers was zich maar nauwelijks
bewust van de gevolgen van zo'n inpolde
ring, maar hij blies gelukkig wel hoog van
de toren omdat hij zijn kans verkeken zag
Behoud van het wadlopen was de aanleiding voor het oprichten van de Waddenvereni
ging. FOTO: PERS UNIE
om ooit nog eens te gaan wadlopen. In
juni 1965 hoorde hij via de radio over het
dammenplan praten. „Daar gaat mijn
Waddenzee, dacht ik. Dat kan niet, want
ik wil nog wadlopen. Ik klom dus in de
pen en schreef een ingezonden stuk naar
de krant. Ik dacht een heleboel reacties te
krijgen, maar het waren er maar drie.
Maar ik gaf het niet op".
In de zomer bezocht hij mensen van wie
hij wist dat ze zich wel bij de Waddenzee
betrokken voelen. „Ze waren allemaal en
thousiast, een enkeling zei dat het me
nooit zou lukken het dammenplan tegen
te houden". Op 17 oktober huurde Kees
Wevers een zaaltje in Arnhem en nodigde
iedereen uit met wie hij over het dam
menplan contact had gehad. Op die zon
dagmiddag werd de Vereniging tot Be
houd van de Waddenzee een feit.
De Waddenvereniging die huist in een
monumentaal pand in de hoofdstraat van
Harlingen heeft nu 36.000 betalende leden
en 25 betaalde medewerkers. Het plan
voor de dammen naar Ameland verdween
in de prullenmand, maar nieuwe bedrei
gingen volgden elkaar in hoog tempo op.
PCB-lozingen, vervuiling van de Rijn en
de uitroeiing van zeehonden. De kerncen
trale in Eemshaven en de dumping van
radioactief afval in zoutkoepels zijn strijd
toneel geweest. Een jarenlange lobby leid
de tot de Planologische Kernbeslissing de
Waddenzee en er kwam een internationa
le wetgeving. Tien jaar lang is de vereni
ging bezig geweest met vechten tegen in
dijking van vijfduizend hectare slik en
kwelder aan de Friese kust. Margot Boetes
van de Waddenverening: „De boeren wil
den er land bij door inpoldering van het
buitendijkse gebied en dan zou er een
nieuwe dijk bij gebouwd worden. Wij wil
den dat alleen de bestaande dijk opge
hoogd zou worden. De vereniging heeft de
strijd pas vorig jaar gewonnen, maar het
was wel riskant, want in die tussenliggen
de tijd hebben ze daar wel aan een onvei
lige dijk gewoond".
Tegen de inpoldering bij de Dollard heeft
de vereniging zich ook sterk gemaakt,
evenals tegen de bedreiging van de Duitse
kant met bijvoorbeeld plannen voor de
'Dollarthafen'. De Duitsers hebben vorig
jaar definitief besloten van de aanleg van
zo'n haven af te zien, morrend en niet on
der de indruk van de milieumotieven.
Maar toch. Een olie-gaspijpleiding dwars
door het gebied wist de Waddenvereni-
ging tegen te houden. Alleen militaire
oefeningen wist de vereniging niet te
voorkomen.
Het waddengebied is behouden. Margot
Boetes: „Die zorg is voorbij. Het gebied is
niet ingepolderd, het is er mooi zo te zien.
Nu moeten we ons bemoeien met de ont
wikkeling van het gebied. De natuur is
arm en eenzijdig. Je zou haar rijker kun
nen maken. Natuur betekent dynamiek,
ze moet aan veranderingen onderhevig
zijn, maar door de vervuiling is het leven
er te beperkt. Er is een overexplosie van
algengroei bijvoorbeeld, maar er is voor
rotganzen geen zeegras of zeewier. Die
eten nu de weilanden van de boeren leeg,
dus er is ook een economisch belang om
het zeegras terug te krijgen. Maar dat kan
alleen als het water schoon is. Al het wa
ter dat in de Waddenzee terecht komt
moet schoon zijn, de waterwegen die er
naar toe lopen moeten dus ook schoon
zijn. Voor die taak staan we nu".
En wat dat betreft hebben Waddenvereni
ging en de andere milieuorganisaties nog
heel wat zendingswerk te verrichten. Niet
alleen onder de 'grote vervuilers', ook on
der de gewone burgers die hun steentje
zouden kunnen bijdragen aan schoner wa
ter. MARSCHA VAN NOESEL
Heemstede reed. Hoe heb je het aange
durfd, vroeg ik me af. Net van de acade
mie en dan gelijk zo'n opdracht aanne
men? Ik herinner mij trouwens dat de
burgermeester van Heemstede geweigerd
heeft het beeld te onthullen. Dat vond
hij te veel eer. Ik voel er niks voor gratis
reclame voor mijnheer Verkade te ma
ken, was zijn argument. De dag voor de
onthulling hebben studenten het beeld
gestolen en in de tuin van de burgemees
ter gezet. Die dacht prompt dat ik die
stunt zelf had bedacht om in de publici
teit te komen. Ik had best gewild. Maar
voor dat soort harde acties mis ik helaas
de moed".
Door zijn huwelijk met de heuse baro
nes Ludmilla en zijn hartelijk contacten
met het Monagaske hof en de jetset van
het zondoorstoven belastingparadijs
- „Ik blijf er tot aan mijn dood toe wo
nen. Ik betaal geen centime inkomsten
belasting en kan op die manier tenmin
ste investeren in mijn werk" - duikt
Verkade al jaren met grote regelmaat op
in de kolommen van dames- en roddel
bladen. „Ik heb er niet om gevraagd",
bezweert hij, „maar blijkbaar zijn mijn
lach en mijn traan voor de boulevard
pers goud waard. Dat is begonnen toen
ik met Ludmilla trouwde. Ik had geen
journalist uitgenodigd, maar toen wij
aan het bruiloftsdiner zaten, slopen er
tientallen door de gangen en staken
overal de telelenzen door de kieren van
deuren. Sindsdien is dat soort publiciteit
eea vast onderdeel van ons leven gewor
den. De journalisten, die over Ludmilla
en'mij schreven, heb ik nog nooit ont
moet. Laat staan een interview toege
staan. Maar zonder mij kan het blijkbaar
ook".
„Ik heb me bij die onvermijdelijke gang
van zaken al jaren geleden neergelegd.
Er zit niets anders op. Als het aan mij
lag zou ik liever onzichtbaar blijven,
want ik ben een kluizenaar van huis uit.
Dat ik desondanks toch van tijd tot tijd
mijn neus laat zien op party's is omdat
daar mijn potentiële ldanten rondlopen.
Op dat soort bijeenkomsten krijg ik
mijn opdrachten waar de schoorsteen
van rookt. Ik ben nu eenmaal niet alleen
beeldhouwer. Ik ben daarnaast ook nog
eens mijn eigen vertegenwoordiger".
LEO THURING
Kees Verkade bij zijn tot nog toe jongste
schepping. De opbrengst van dit beeld,
waarvan zes gietsels worden gemaakt,
komt ten goede aan het Wereld Natuur-
fonds.
