Rijkdom van onbekend eiland
Nusantara centraal in museum
Muller mag
nog even
bij RO
blijven
Nederland heeft Van Gogb
Spanje doet Velasquez
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
KUNSTRTV
Qeidt&Qowuvnt
VRIJDAG 26 JANUARI 1990 PAGaR"
Veronica mag doorgaan
met „Die 2"
AMSTERDAM Veronica mag door
gaan met de serie „Die 2", zo heeft de
Amsterdamse rechtbankpresident mr.
J.M. Vrakking gisteren beslist. Het ge
bruik van de naam van het program
ma, waarin Henk Spaan en Harry Ver-
meegen optreden, was betwist door het
noordelijke cabaretduo Van Dorp en
Morelli, die al vijf jaar optreden onder
de naam „Die twee". Mr. Vrakking
wees de eis af omdat noch Van Dorp en
Morelli, noch Veronica onder de naam
„Die 2" of „Die twee" een onderne
ming vormen die een beroep kunnen
doen op de handelsnaamwet. Hij ziet
ook niet in dat Van Dorp en Morelli als
voornamelijk regionaal optredend duo
schade zouden ondervinden van de te
levisie-uitzendingen van Veronica.
Nederland wil
uitlevering
vervalser
AMSTERDAM De Amster-
damse politie heeft de Spaanse po
litie om uitlevering gevraagd van
de Amsterdammer die eerder
deze week in Spanje werd aange
houden met 166 vervalsingen van
Picasso-prenten onder zijn motor
kap. De man wordt al sinds een
jaar gezocht in Nederland. Tegen
hem zijn door de erven van Picas
so, verenigd in de Stichting Beel
drecht, aangiften ingediend in
Amsterdam en Groningen wegens
het vervalsen en verkopen van
Picasso's. Hij vroeg gemiddeld
twee- tot drieduizend gulden voor
de doeken.
Veronique-nieuws naar Aalsmeer
HILVERSUM Veronique denkt erover haar nieuwsre
dactie te verplaatsen naar Joop van den Ende's Studio
Aalsmeer. Een woordvoerder van het commerciële televi
siestation heeft dat gisteren desgevraagd bevestigd. Hij be
nadrukte dat er nog geen besluit is genomen. Een beslis
sing zal moeten wachten op de terugkeer van Veronique-
directeur Lex Harding, die nog steeds met vakantie is. Als
hij terug is zal hij een besluit nemen over zijn al dan niet
aanblijven als directeur van Veronique. In de Aalsmeerse
televisie-studio van Joop van den Ende staat een ruime,
riant ingerichte niéuwsredactie leeg nu TV10 ter ziele is.
Veronique zou daar een grotere nieuwsredactie kunnen
huisvesten dan in het Hilversumse gebouw van de com
merciële omroep mogelijk is. Op het moment werken er
31 mensen voor de nieuwsuitzending van Veronique,
maar de nieuwsredactie is volgens de woordvoerder on
derbezet. „Wij weten dat er mensen van TV10 rond lopen
die geen werk hebben", zei hij, maar wilde geen nadere
mededelingen doen over overstappen van TVlO-mensen
naar Veronique.
Prof. Van Gulik weg bij
Rijksmuseum Volkenkunde
LEIDEN Prof.dr. W.R. van Gulik (45) legt de functie van di
recteur van het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden per
15 maart neer. Hij wil zich nader oriënteren op de arbeidsmarkt.
Hij blijft, zolang hij in Nederland blijft, bijzonder hoogleraar ma
teriële cultuurkunde en kunstgeschiedenis van Japan en Korea
aan de universiteit in Leiden. Minister D'Ancona van welzijn,
volksgezondheid en cultuur heeft hem aangetrokken voor enke
le opdrachten voor het project maximale verzelfstandiging van
musea, dat ressorteert onder de departementale hoofddirectie
cultuurbeheer. Prof. Van Gulik is bijna twintig jaar aan het
rijksmuseum voor volkenkunde verbonden, eerst als conserva
tor van de afdeling Japan en Korea en vanaf 1982 als directeur.
Hij acht die periode lang genoeg en wil nog wel wat anders. Ge
zien het feit, dat het museum de laatste fase van een algehele
vernieuwing ingaat, acht hij dit het juiste moment om ruimte te
creëren voor nadere verkenningen en om een keuze te kunnen
maken.
Moskou wil collectie Koenigs helpen zoeP1^
WASHINGTON De autoriteiten in Moskou zijn bei
land te helpen de Koenigs-collectie te traceren die
Tweede Wereldoorlog spoorloos verdween. Het
waardevolle verzameling van in totaal 491
meesters van de in Duitsland geboren
Franz Koenigs. In oktober kreeg een Nederlandse
Moskou deze toezegging. Tastbare resultaten heeft
niet opgeleverd, aldus het ministerie van WVC. Voor
heeft na kunnen gaan is de collectie in de
tien verkocht. Een groot aantal tekeningen
aan Hans Posse, die voor Adolf Hitler aasde op
voor een in Oostenrijk te bouwen kunstmuseum. Via
men de tekeningen in Dresden terecht, dat tegen het
de oorlog door de Russen werd bezet. Na de oorlog zou
tie zijn overgebracht naar de Sovjetunie. Daar loopt 1
dood. De collectie omvatte werken van onder
brandt, Correggio, Titiaan, Holbein, Rubens, Tintoretto
teau. De waarde wordt geschat op tussen de 100 en 151
gulden.
TOT EN MET 26 AUGUSTUS BIJ NUSANTARA
DEN HAAG Theo Mul
ler, de met ontslag be
dreigde muzikaal direc
teur van het Residentie
Orkest, mag nog even blij
ven. Onlangs diende Mul
ler, wiens functioneren
door bestuurswoordvoer
der W. Bennis „controver
sieel" wordt genoemd, zijn
programmavoorstellen
voor het komende seizoen
in. Het bestuur had na de
directie-problemen van de
afgelopen maanden Mul-
lers-aanblijven verbonden
aan diens beleid voor het
komend jaar.
Volgens Bennis is Mullers pro
gramma binnen het orkest
„met waardering" ontvangen,
maar heeft het bestuur nog
geen besluit genomen. „Er ge
beurt nu even niets. Er hangt
geen zwaard van Damocles bo
ven zijn hoofd, maar er is ook
nog niet gesproken in het be
stuur over zijn toekomst", al
dus Bennis, die wel laat door
schemeren dat als het orkest
echt van Muller afwil een der
gelijk besluit nu vermoedelijk
al wel genomen zou zijn.
Het Residentie Orkest is overi
gens nog steeds hard op zoek
naar een opvolger van alge
meen directeur Ben van der
Meer, die na de uitlatingen
van chef-dirigent Hans Vonk
zijn ontslag nam per 1 maart.
Het orkest is daarbij op zoek
naar, aldus Bennis, „een eco
noom of jurist in een thans
reeds vergelijkbare positie bij
een kunstinstelling". Het RO
heeft volgens hem nog nie
mand specifiek op het oog,
maar denkt wel aan mensen
van het kaliber Starreveld en
Hillen, die onlangs na bezwa
ren van de bij Donemus aan
gesloten componisten de lei
ding moesten opgeven bij deze
organisatie. „We zoeken men
sen uit het vak zelf, maar mis
schien moeten we ons open
stellen voor mensen die er al
jarenlang van dromen, maar
nu een directie-functie bij een
bank of bouwbedrijf vervul
len". Het RO heeft volgens
hem geen haast met de ver
vulling van de per 1 maart
vrijkomende functie. „We
hebben tot begin volgend sei
zoen de tijd. Er zit een bekwa
me groep mensen, die de za
ken runt".
Adjunct-directeur Petra Unger
is onlangs benoemd tot direc
teur van de Anton Philipszaal
zelf, met vergaande verant
woordelijkheden waar het de
exploitatie en verhuur betreft.
Hetgeen betekent dat er in de
toekomst veel meer gezel
schappen dan vaste afnemers
Residentie Orkest en Schön-
berg Ensemble in de zaal zul
len optreden.
DELFT Terwijl de
toeristen al per cruise
schip vanuit Sumatra
worden aangevoerd en
voor dat ondernemende
toerisme al routes zijn
uitgestippeld waardoor
niemand meer hoeft te
verdwalen, breken de
onderzoekers zich nog
het hoofd over de vraag
wat voor volk het nu
precies was, dat het
eiland Nias bevolkt, ten
westen van Sumatra en
ter hoogte van het vis
sersstadje Sibolga. Ze
aten mensenvlees, snel
den koppen, deden op
opvallende wijze aan
voorouderverering en ze
hadden machtig veel
goud.
En ze stelden zich een boven-
en onderwereld voor, boven
voor de goden, onder voor de
mens en de overledenen be
middelden tussen hen. Daar
van en van nog veel meer,
verhaalt de grote expositie
'Nias' in het volkenkundig
museum Nusantara in Delft,
die vandaag is geopend en
voortduurt tot en met 26 au
gustus.
Nog niet eerder is op derge
lijk grote schaal een tentoon
stelling over het volk van
Nias samengesteld, tal van
instellingen en particulieren
hebben Nusantara dat 125
jaar bestaat en al een be
scheiden collectie had, bij
wijze van jubileumgeschenk
voorwerpen in leen afge
staan. Het is nog net geen
rommeltje geworden, daar
voor zijn de voorwerpen te
netjes in vitrines onderge
bracht. Maar van enige sa
menhang is nauwelijks iets te
bespeuren, om de in wezen
aardige reden, dat die samen
hang ook bij de deskundigen
nog lang niet volledig in
kaart is gebracht.
Het gaat nu om een verzame
ling die 50 generaties be
strijkt, tot de prehistorie, ge
zien de grote stenen beelden,
maar zonder chronologische
opbouw. Nu lijkt het erop,
dat de ontwikkeling van de
Niassers gedurende al die ja
ren heeft stilgestaan, want
nogal eenvormig zijn de
voorwerpen wel; misschien
was er in al die eeuwen ook
nauwelijks sprake van ont
wikkeling. Wat de bezoeker
nu te zien krijgt, is een soort
eeuwigdurend Marken en
Volendam, maar dan op z'n
Indonesisch. Hoewel iets aar
diger en verrassender, al was
het maar, omdat deze bescha
ving die zich geïsoleerd ont
wikkelde, in heel veel af
wijkt van wat alzo bekend is,
sinds de ontdekking van Bali.
Kunstzin
Zoals bij meer primitieve
volkeren hebben ook de Ni
assers schitterende sieraden,
in koper en goud en zelfs
hun wapentuig, schilden, hel
men en maskers verraden
een hoogontwikkelde kunst
zin.
Hun opvattingen over leven
en dood waren anders dan de
onze - veel van wat op Nias
voorhanden is, wordt ook ge
vonden op midden-Sumatfa -
maar dat zij over een en an
der diep nadachten, wordt
eveneens duidelijk. Dat krijgt
onder meer gestalte in de
presentatie van de voor
ouders in hout of steen. Hele
families zijn tot ver in het
verleden vormgegeven, soms
eendrachtig tezamen aan een
horizontaal opgestelde lat,
maar alle verschillend, hoe
wel in hoofdvorm gelijk. De
verdeling tussen onder- en
bovenwereld krijgt vorm in
de huizenbouw: het hoge,
grote puntdak stelt de boven
wereld voor en die vorm
keert, verkleind, terug in de
hoofdbedekking, althans in
hout en steen. Dat de voor
ouder belangrijk was is dui
delijk; maar kennelijk ook
het nageslacht, gezien de op
merkelijke fallussen in het
beeldhouwwerk.
Verdediging
De Niassers hechtten meer
waarde aan verdediging en
wapentuig, dan aan de land
bouw die, gezien het tropi
sche klimaat, ook zonder
hulp van de mens z'n gang
wel ging. Maar hoewel het
oorlogvoeren een vrijwel da
gelijkse bezigheid moet zijn
geweest, de handvaardigheid
leed er niet onder, de kunst
zin evenmin. Niet alleen
beeldend; ook op muzikaal
gebied hebben de Niassers
zich ontwikkeld. De expositie
toont een aantal muziekin
strumenten die daar blijk
van geven.
De expositie toont ook aan,
dat toerisme en moderne tij
den niet door een geïsoleerde
ligging kunnen worden te
gengehouden. Niet alleen is
de westkust door brandings
urfers ontdekt, ook voor de
toerist is al het nodige in
orde gemaakt, ook voor de
enkeling die langer dan een
dagje wil blijven. Er is in
middels televisie en aan mo
torfietsen en scooters is ook
al geen gebrek. Bovendien
heeft een deel van de huidige
400.000 bewoners van het
eiland ontdekt, dat een
houtsnijwerkje goed geld kan
opleveren, zeker als het er
een beetje oud en primitief
uitziet. Het ligt nu al voor de
hand, .gezien het getoonde
materiaal, dat menig toerist
naar huis gaat met een eeu
wenoud vaderbeeld, dat gis
teren werd gesneden. Ook de
Niasser is niet mal, maar dat
waren ze nimmer, zoals de
Oostindiëvaarders al wisten,
toen de eilandbewoners wel
slaven en kruiden wilden le
veren, maar alleen in ruil
voor puur goud.
De expositie gaat vergezeld 1
van een uitvoerige catalogus,
voor een groot deel in het
Engels, met illustraties van
alle tentoongestelde voorwer
pen, in kleur en zwart-wit.
De prijs bedraagt f 75,- voor
uitvoering in paperback; in
hardcover f 90,-.
FRITS BROMBERG
Anne Wil Blankers als „Shirley Valentine".
Shirley Valentine" ook volgend jaar in schouwburgen
DEN HAAG „Shirley Va
lentine", de solo-voorstelling
van Anne Wil Blankers in de
regie van Shireen Strooker,
zal ook het komende seizoen
opnieuw op het programma
van het Nationale Toneel wor
den gezet. Dat is dan -voor het
derde achtereenvolgende sei
zoen. De voorstelling over een
volkse Rotterdamse huisvrouw
heeft na de laatste voorstelling
dit seizoen op 1 februari in
Oosterhout 36.166 bezoekers
getrokken. Alle voorstellingen
tot die datum zijn uitverkocht.
Er zijn in totaal 94 voorstellin
gen van gegeven.
De productie
begon als zogenoemde „kleine
zaal-productie", maar is in
middels verhuisd naar de gro
te zalen van de schouwburgen.
Vlaams tv-
blad Humo
ook in
Nederland
DEN HAAG Met een rela
tief bescheiden oplage van
5000 stuks, verkrijgbaar in 500
kiosken, probeert het populai
re Vlaamse tv-blad Humo, dat
ook programmagegevens van
de Nederlandse omroepen pu
bliceert, vanaf deze week tot
de Nederlandse markt door te
dringen. Wettelijk is dat ech
ter verboden, omdat publicatie
van wekelijkse radio- en tele-
visiegegevens uitsluitend is
voorbehouden aan de Hilver
sumse omroepen. Alleen dag
bladen mogen deze gegevens
summier verstrekken op de
dag van uitzending.
Humo, met een oplage van
213.000 stuks, denkt zich van
het wettelijk verbod weinig
aan te hoeven trekken, in de
hoop dat, met 1992 in zicht, de
wetgeving ook op mediagebied
zal veranderen. Het blad was
per abonnement al in Neder
land te krijgen; in de losse ver
koop kost het blad 3,25. Het
nummer dat deze week ook in
ons land is verschenen, heeft
een opvallend Nederlands ui
terlijk, met Jos Brink groot op
het omslag en een gepeperd
inteview binnenin.. Ook be
steedt Humo aandacht aan
Adri van Tiggelen die voor
Anderlecht speelt en Wim T.
Schippers. Volgens Humo zou
een groot aantal lezers het
blad inhoudelijk hoger waar
deren dan die van ae Neder
landse omroepen.
Engelmann naar
Nederland
LEIDEN De schrijver van
„Deutschland ohne Juden", de
Duitser Bernt Engelmann (68),
komt op uitnodiging van het
Goethe Institut en de Stichting
Kultur en Kommunikation
naar Nederland om lezingen te
verzorgen. In „Deutschland
ohne Juden" onderzoekt En
gelmann dè gevolgen van de
Holocaust voor de Duitse cul
tuur en de schade die werd
veroorzaakt toen de nazi's hun
eigen land beroofden van in
tellectuelen en kunstenaars.
Engelmann werkte aan het be
gin van de oorlog als marco
nist bij de Luftwaffe, maar
werd in 1943 vanwege zijn
verzetsactiviteiten door de Ge
stapo opgepakt. Op 12, 13 en 14
februari spreekt hij achtereen
volgens in Leiden, Amsterdam
en Rotterdam.
(Van onze correspondent Ed
win Winkels)
BARCELONA Neder
land heeft zijn Van Gogh-
jaar, Spanje begon deze
week al aan het hoogte
punt van het culturele
jaar met de meest uitge
breide expositie ooit van
de werken van Diego Ro
driguez de Silva y Velas
quez.
Reisbureaus uit heel Europa
maken in hun excursies de ko
mende negen weken naar Ma
drid al een halve dag vrij voor
het bezoek aan de tien zalen
van het Prado-museum waar
79 schilderijen om de meeste
bewondering vechten. Die
werken beslaan liefst 80 pro
cent van de totale bewaard ge
bleven produktie van de ze
ventiende eeuwse Spanjaard.
De tentoonstelling kan, behal
ve door de vele Spanjaarden
die naar Madrid trekken,
slechts bezocht worden door
de vroege toeristen, want al op
30 maart verdwijnt de exposi
tie van het statige toneel. Het
idee voor de Spaanse ode aan
Velasquez komt uit New York,
waar in het Metropolitan vorig
jaar een half miljoen bezoe
kers op een net iets minder
complete uitstalling van de
twee en een halve eeuw oude
doeken afkwamen. Het Prado,
dat de toegangskaartjes ge
woon aan de eigen deur ver
koopt, verwacht dagelijks tus
sen de 8. en 13.000 belangstel
lenden, waardoor de zalen op
voorhand te klein lijken.
Velasquez, in 1599 geboren uit
een Spaans-Portugees echt
paar, is een van de vijf groten
uit de Spaanse schilderkunst.
Met de ruim een eeuw later
geboren Goya (1746-1828) is hij
een van de oudjes, al is Goya
bij het grote publiek bekender
dank zij onder andere de tele
visieserie over zijn uitbundige
leven. Het vijftal wordt aange
vuld door de drie modernen,
Miro, Picasso en Dali, van wie
de laatste twee bij sommige
werken onverholen hebben la
ten inspireren door Velasquez.
Toevallig was het gisteren, de
dag dat de Velasquez-tentoon-
stelling officeel door de Spaan
se koning Juan Carlos werd
geopend, precies een jaar gele
den dat Salvador Dali over
leed.
Velasquez wordt door kenners
beschouwd als een der beste
schilders aller tijden, zeker
waar het het realisme betreft.
De Spanjaard is vooral be
roemd om zijn 'beheersing van
de ruimte', waarbij zelfs de
lege achtergronden op zijn
doeken tot leven komen. Op
zijn 23ste jaar woonde hij in
Sevilla, waar hij al op zijn elf
de 'het vak' leerde. In 1623
werd Velasquez benoemd tot
koninklijk schilder, al zag
machthebber Felipe IV het
aanvankelijk meer zitten in
Rubens. De Vlaming haalde
iO<
Vï
Velasquez over eens na;,J-
lië te reizen, waar de Si
schilder uiteindelijk het»DA]
ste deel van zijn inspiraierla
deed. irste
Enkele van de doekepqua
Velasquez, die in I660iet
leed, zijn door de internadioi
le kritiek als door de bel
heen onovertroffen mpeler
werken bestempeld. Déagel
van het Prado is het doeim d
Meninas' (de gezelschap! een
jes), een uitzonderlijk fin 1
van de Spaanse koniütrijd
familie in de zevengeni
eeuw. De Spanjaarden htisch
zo aan dat doek dat hele ti
niet voor de expositie ifscor
York werd uitgeleend, plan
modi
Overigens heeft het Pr| bin
van de tentoongestelde (jood
al zelf in zijn bezit. Vangen,
leende werken komt ftege
met de spiegel' van del
nal Gallery en Juan del
'het mooiste portret ooi^-
Velasquez gemaakt', vfiL
New Yorkse Metropolid^k
bij het publiek meest po^A
doek - een vast onderi^H
elk Spaans geschiedeni^H
is echter 'Los Borracb
dronkelappen. Met al dik p
ken bij elkaar, mocht "E
directeur Perez gisteren""
officiële opening terechAG
ken van een unieke ve?n
ling die niemand ooit rriuva
elkaar zal krijgen enj1 0
Daarom staan er vana) lui
medewPi
van het; d3i
legt deiBa
werken Zf
Velasqibsan
flAty
