„Luchtvaart is nog een baby"
GELD GOED
aireurope
Economische situatie Polen
in 1989 flink verslechterd
Beurs van Amsterdai
En de belegger tobt voort
ECONOMIE
Qeid&a&owuvnt
0
ZATERDAG 20 JANUARI 1990 PAGIN
Euromast twee
maanden dicht
ROTTERDAM De
Euromast in Rotter
dam gaat bijna twee
maanden dicht. In
verband met verbou
wingen is de Euromast
gesloten van 22 januari
tot 15 maart. Bij de
verbouwing krijgen de
restaurants en de keu
kens een heel nieuw
aanzien. Medio maart
is de toren, die nu der
tig jaar bestaat, klaar
voor de jaren '90 en
voor de viering van
het 650-jarig bestaan
van Rotterdam.
Lagere winst voor
Apple Computer
CUPERTINO De nettowinst van het
Amerikaanse computerconcern Apple is in
het eind december afgelopen eerste kwartaal
van het lopende boekjaar - bij een met 6
procent gegroeide omzet - met elf procent
gedaald van 140,5 miljoen dollar tot 124,8
miljoen dollar. Andere Amerikaanse compu
terfabrikanten, zoals IBM en Digital Equip
ment, rapporteerden eerder een nog veel
sterkere winstdaling. Het resultaat omvat
33,7 miljoen dollar aan kosten die samenhan
gen met een kostenbesparingsprogramma en
schade als gevolg van de aardbeving bij San
Francisco. Apple maakte maandag bekend
dat banen worden geschrapt, dat de lonen
gedurende zes maanden worden bevroren en
dat de directie-auto's de deur uit gaan.
Denemarken
privatiseert
KOPENHAGEN
De conservatie
ve Deense minder
heidsregering wil
haar staatsbelan
gen in verschillen
de bedrijven afsto
ten of verminderen
in een poging om
de begrotingsuitga
ven te beteugelen.
De Deense over
heid is van plan
zich volledig terug
te trekken uit de
nationale levens-
verzekerings-orga-
nisatie en de auto
keurstations.
Mees en Amro lijden strop in katoenhandel
AMSTERDAM/ROTTERDAM Bank Mees. Hope (dochter
van de ABN) en Amro Bank hebben voor maximaal 45 miljoen
dollar (f 86 miljoen) te vorderen op de Amerikaanse katoenhan
delaar Julien Co die op 11 januari bij een faillisementsrechtbank
uitstel van betaling heeft aangevraagd, zo is in bankkringen in
New York verklaard. Het betreft één van de grootste katoen
handelaren in de Verenigde Staten.
Julien zou Amro Bank 24 miljoen dollar verschuldigd zijn en
aan Mees Hope 21 miljoen dollar. De twee banken hebben
verklaard dat het om volledig gedekte kredieten gaat.
Koers van dollar vrijwel onveranderd
AMSTERDAM In de koers van de Amerikaanse dollar is gis
teren per saldo nauwelijks verandering gekomen. Op de wissel
markt in Amsterdam lag de koers bij het slot van de handel op
1,9235, een fractie hoger dan de slotkoers van 1,9225 op don
derdag.
Nieuwe samenwerking
Philips met China
EINDHOVEN Philips is een
samenwerkingsverband aange
gaan met de Chinese Zhu Kuan
Investment Development
Company of Zhuha SEZ (Speci
al Economic Zone). Het gaat om
de produktie en verkoop van
produkten op het gebied van
huishoudelijke apparaten en
voor persoonlijke verzorging.
De gezamenlijke onderneming,
waarmee een investering van
9,5 miljoen is gemoeid, gaat
zich ook op export richten, al
dus Philips. Het nieuwe project
van Philips is het negende sa
menwerkingsverband van het
concern in China.
HAAGS BUREAU NACO IN RACE VOOR ONTWERPEN 'HONGKONG'
DEN HAAG Je kunt
tegenwoordig op geen en
kele luchthaven komen,
of er wordt wel gebouwd
of verbouwd. Wie vanaf
Schiphol vertrekt ziet de
bouwmachines als kleine
stipjes onder zich verdwij
nen, terwijl ze bij andere
luchthavens weer opdoe
men. Expansie, dat is het
credo in de luchtvaart.
Steeds meer mensen kie
zen het vliegtuig: in het
afgelopen jaar reisden we
reldwijd maar liefst 1,1
miljard mensen door de
lucht. Steeds meer reizi
gers, dus ook steeds meer
vliegtuigen, met het resul
taat dat luchthavens in ijl
tempo uit hun jasje groei
en. En dus moet er uitge
breid worden.
„Voorlopig hebben wij werk
genoeg. Tot in de volgende
eeuw is er nog genoeg te
doen", zegt ir. D. Bus, direc
teur van Netherlands Airport
Consultants (NACO). Dit
Haagse ingenieursbureau heeft
sinds de .oprichting in 1949
door KLM-grondlegger Albert
Plesman al meer dan 350
luchthavens over de gehele
wereld ontworpen. Schiphol is
daarvan in ons land het be
kendste voorbeeld.
Hoewel dat bij het grote pu
bliek vrijwel onbekend is, we
ten de juiste personen in de
luchtvaartwereld het bureau
zonder problemen te vinden
wanneer er weer een luchtha
ven moet worden gebouwd of
uitgebreid.
Hongkong
En zo klopten ook de autoritei
ten van Hongkong bij NACO
aan om een offerte te vragen
voor het ontwerp van een
nieuwe luchthaven, die in 1997
gereed moet zijn. NACO is in
de race met zeven andere bu
reaus, die allemaal staan te
springen om het project met
een waarde van 16 miljard
dollar (ruim 30 miljard gulden)
te realiseren.
„Veel wil ik er niet over zeg-
gen", zegt Bus, „omdat er nog
geen beslissing is gevallen. Pas
in juni wordt bepaald wie de
opdracht zal krijgen". Hoewel
NACO al heel wat luchtha
vens heeft ontworpen, blijkt
uit de reactie van Bus dat
Hongkong een bijzondere be
tekenis voor zijn bureau heeft.
De nieuwe luchthaven van
Hongkong wordt een monster
complex, dat deel uitmaakt
van een zeehaven en een uit
gebreid wegennet, waarvoor
NACO zich overigens niet
heeft opgegeven. De luchtha
ven krijgt twee landings/start-
banen en moet per jaar 80 mil
joen passagiers kunnen ver
werken. Dat is een hele verbe
tering vergeleken met de be
staande luchthaven Kai Tak,
die uiterst ongunstig op een
klein stukje grond aan de baai
van Hongkong ligt. Landen is
een waar kunststukje en als
het mis gaat duikt een toestel
in de baai waarin zich de en
kele baan uitstrekt. En zelfs
met slechts 15 miljoen passa
giers per jaar is het er al over
vol.
Verre Oosten
Het Verre Oosten is voor
NACO een uiterst belangrijke
regio. Alles wijst erop dat hier
in de komende jaren de groot
ste groei in het luchtverkeer
moet worden verwacht. Loopt
het aandeel van Europa in het
luchtverkeer in het jaar 2000
terug tot 25 procent en blijft
Noord-Amerika zitten op 41
rekening van NACO, terwijl
het bureau ook tekent voor de
geheel nieuwe luchthaven van
München. Verder is het in
overleg om enkele regionale
luchthavens in ons land te mo
derniseren.
De concurrentie met andere
firma's is echter hard. „NACO
is slechts één van de firma's
die luchthavens ontwerpen. Er
zijn bedrijven in de Verenigde
Staten en je hebt er één in
Groot-Brittannië, één in
Frankrijk en één in West-
Duitsland', zegt Bus.
Aéroports de Paris kaapte en
kele zeer interessante op
drachten voor de neus van
NACO weg. Zo wordt de nieu
we terminal van de luchtha
ven in Jakarta door de Fran
sen gebouwd, evenals de com
pleet nieuwe luchthaven Osa-
ka/Kansai in Japan.
Schiphol
Schiphol maakt uiteraard ook
gebruik van de diensten van
NACO. Het nieuwe stationsge
bouw West, waarvan de eerste
fase in 1993 gereed moet zijn,
is ontworpen in samenwerking
met architectenbureau Ben-
them Crouwel. Wanneer alle
uitbreidingsplannen van
Schiphol in 2003 zijn afgerond,
heeft de luchthaven een capa
citeit van 30 miljoen
Dagelijks scheren vliegtuigen over de daken van de oude huizen
in Hongkong. In 1997 moet Hongkong over een nieuwe luchtha
ven beschikken, mogelijk naar het ontwerp van NACO uit Den
Haag. FOTO: ANP
procent, het aandeel van het
Verre Oosten zal stijgen tot 26
procent tegen 18 procent in
1988, aldus het directoraat
voor de internationale burger
luchtvaart ICAO.
NACO heeft in het Verre Oos
ten al enkele aardige opdrach
ten binnengehaald, onder
meer in China, Zuid-Korea en
Thailand. Maar ook in Europa
is NACO stevig vertegenwoor
digd. Zo zijn de ontwerpen
van de vernieuwde luchtha
vens van Oslo, Barcelona,
Dusseldorf en Liverpool voor
NACO is nog steeds een beetje
trots op het concept, volgens
welk Schiphol in de jaren zes
tig werd gebouwd. „Schiphol
heeft toen gekozen voor het
one-terminal concept, waarbij
alles in één gebouw werd on
dergebracht. Dat blijkt nog
steeds zeer goed te functione
ren, In Londen en Parijs blijkt
hoe groot de problemen zijn
van luchthavens die meerdere
stationsgebouwen hebben",
mpent directeur Bus. „De
NACO probeert flexibele
luchthavens te ontwerpen, die
bij wijziging van de techniek
en het verkeersaanbod de
vraag nog goed aankunnen.
Schiphol is hiervan een goed
voorbeeld: pas na twintig jaar
is de capaciteit bereikt".
Milieu
Het ontwerpbureau krijgt
steeds meer te maken met de
discussie over het milieu, hoe
wel zich die in de luchtvaart
tot nu toe vooral beperkt tot
geluidsoverlast. „Het milieu
aspect wordt zeker belangrij
ker, zelfs in ontwikkelingslan
den. Twintig jaar geleden was
het die landen een zorg wan
neer er een vliegtuig kwam
dat veel lawaai maakte. Elk
vliegtuig werd gezien als een
welkome boodschapper", aldus
Bus. „Dat is nu anders. Nie
mand wil meer dat er een
vliegtuig in z'n achtertuin
landt. De lokale overheden be
grijpen het belang van lucht
havens wel, maar willen toch
liever dat ze elders worden ge
bouwd" En dat vertraagt de
besluitvorming rond de bouw
van luchthavens, waaraan
toch al gemiddeld tien jaar
voorbereiding vooraf gaat.
Over de toekomst is de
NACO-directeur aan de ene
kant optimistisch, maar aan de
andere kant voorziet hij enor
me problemen. „De toekomst
is uiteraard sterk afhankelijk
van de ontwikkelingen in het
luchtverkeer. Maar in veel op
zichten is de luchtvaart nog
maar een baby. Het aantal
mensen dat vliegt is slechts
een klein percentage van de
wereldbevolking. Wanneer
alle mensen zouden gaan vlie
gen, ontstaan er enorme pro
blemen die de luchthavens,
vliegtuigen en verkeersleiders
niet meer aankunnen'.
RICHARD SCHUURMAN
Videotex start
op 1 februari
WASSENAAR Na proe
ven in Amstelveen en Nue-
nen gaat videotex op 1 febru
ari landelijk van start. Dan
zijn via de 70 Primafoonwin-
kels van de PTT in ons land
de beeldscherm-apparaatjes
(Minitels) te koop en te huur.
Deze Minitels maken met be
hulp van de telefoon het zo
geheten tele-winkelen, tele
bankieren en het vergaren
van informatie (telegids) mo
gelijk.
Een contract voor de levering
van 30.000 Minitels door Phi
lips uit Den Haag aan de PTT
werd deze week in Wassenaar
getekend. Ook werd een dis
tributie-contract ondertekend
tussen de PTT enerzijds en Vi
deotex Nederland (een onder
neming waarin ook de PTT
deelneemt) anderzijds.
Directeur Harrems van Video
tex Nederland zei te mikken
op aansluiting van 700.000 Mi
nitels in vier jaar. Dit jaar zou
den er zo'n 100.000 moeten ko
men.
Nu zijn de aanbieders van
diensten op de Minitels nog op
de vingers van twee handen te
tellen. Hiertoe behoren onder
meer de PTT zelf (een uitge
breide 008-service voor tele
foonnummers), het KNMI, In
terpolis (verzekeringen), Rabo
bank. Mickey (databank voor
computergebruikers van Phi
lips) en Wehkamp. Ook kan
men gebruik maken van een
elektronisch kookboek en een
auto-databank.
Aanbieders
Videotex is nog met ongeveer
honderd potentiële aanbieders
van diensten in onderhande
ling. Via een Minitel kan men
overigens ook gebruik maken
van bestaande diensten als Vi
ditel (uiteenlopende informa
tie waarvoor een abonnement
nodig is), Publinet (informatie
over produkten en bedrijven)
en Comnet (teleshoppen).
Voor de Videotex-diensten is
men niet uitsluitend aangewe
zen op Minitels. Men kan ook
communiceren via personal-
éomputers en technisch is ook
communicatie mogelijk via ka-
bel-tv, waarbij dan wel rand
apparatuur gebruikt moet
worden. Videotex Nederland
èn PTT Telecom streven naar
een zo breed mogelijk gebruik
van «le videotex-diensten.
(ADVERTENTIE)
Het allergoedkoopste
zakenretour
van Rotterdam naar London
retour 399,-
en twee dagen gratis parkeren
op tri Rotterdam Airport
*geldig t/m 2 maart as.
:E—X—P—R—E—S—S-
inlichtingen en reserveringen: uw reisbureau of bel 010-4378911
WARSCHAU De eco
nomische situatie in Polen
is vorig jaar verder ver
slechterd. De inflatie ver
tienvoudigde, de indus
triële produktie nam dui
delijk af en ook met het
begrotingstekort, de inter
nationale handel en de
buitenlandse schuld ging
het de verkeerde kant op.
De inflatie nam toe van 74
procent in 1988 tot 740 procent
in het afgelopen jaar. Het tem
po van de prijsstijgingen ver
minderde in december ten op
zichte van de voorgaande
maand van 22,4 procent tot
17,7 procent, maar de regering
verwacht dat de inflatie dit
jaar weer flink zal toenemen.
De industriële produktie in
Polen nam vorig jaar af met
3,4 procent. Het begrotingste
kort van de staat bereikte een
recordomvang van 4,7 biljoen
zloty (omstreeks een miljard
gulden). De buitenlandse
schuld beliep eind november
veertig miljard dollar.
De cijfers geven aan welke
enorme taak de door de Soli
dariteit geleide regering voor
zich heeft. In overleg met het
Internationale Monetaire
Fonds is een ingrijpend pro
gramma voor sanering van de
economie opgesteld. Dat zal de
bevolking in eerste instantie
alleen hog maar meer ellende
brengen. De prijzen zullen fors
omhoog gaan en er komen
honderddduizenden werklozen
bij. Pas in de tweede helft van
dit jaar valt verbetering te
verwachten.
Als de eerste tekenen ons
niet bedriegen belooft
1990 een druk en bewo
gen beursjaar te worden.
Vooral op het gebied van
fusies, samenwerkingen
en joint ventures mag van
alles verwacht worden.
Dat komt, omdat ons land
driftig de voorbereidin
gen treft die nodig zijn
om eind 1992 de komen
de EG-markt zonder bin
nengrenzen zo sterk mo
gelijk te betreden.
De effectenbeurs zelf gordt
zich duidelijk aan ten strijde.
Vier directeuren zijn be
noemd en dat zal wel een
(nog) commerciëlere en effi
ciëntere aanpak van de effec
tenhandel betekenen. Boven
dien is het systeem van de mi
nimumprovisies afgeschaft,
zodat de concurrentie tussen
de deelnemers aan het beurs-
verkeer aanzienlijk groter
wordt. Tekenend voor het an
dere klimaat is dat veel beurs
firma's aansluiting zoeken bij
banken. Het jongste voorbeeld
is Kooyfhan, die voor 33 mil
joen gulden zal worden over
genomen door de Franse Ban-
que de Suez. Enkele andere
recente voorbeelden: Knop-
pers-Bogaers-De Wit (Vere
nigde Spaarbank), Strating
Effecten (Nationale Investe
ringsbank) en Oudhof Effec
ten (NMB Bank). Andere ef
fectenfirma's zijn in buiten
landse handen gevallen: Van
Meer en Co. is thans bijvoor
beeld eigendom van de Lon-
dense James Capel, die op zijn
beurt weer een dochter is van
de Hong Kong and Shanghai
Bank Jonas en Kruseman
werd gekocht door Credit
Suisse First Boston. De grote
algemene banken hebben in
de loop der jaren tientallen
kleine commissionairs in ef
fecten opgekocht.
Onvermijdelijk
Het is misschien niet zo leuk
om de onafhankelijkheid van
al die kleine effectenbedrij
ven te zien verdwijnen, maar
door de steeds veeleisender
klantenkring en het aanzien
lijk moeilijkere advieswerk is
het een onvermijdelijke ont
wikkeling. Daarbij komen
dan de kapitaalvoorschriften,
waaraan door de reglementen
van de effectenbeurs door
kleine beursfirma's vaak niet
te voldoen is.
Om een idee te geven: de
dubbele herplaatsingsoperatie
van DSM, de herplaatsing van
DAF, de emissie van het aan
deel Pirelli en de herplaatsin
gen* van de aandelen NMB
Postbank en Polygram. Voor
dergelijke grote operaties met
bedragen van vele honderden
miljoenen guldens moeten ui
teraard grote massa's werk
worden verzet door juristen,
bankiers en andere financiers
plus hun studie-afdelingen.
Denk bovendien aan het
schier eindeloze overleg met
raden van bestuur en externe
accountants van de desbetref
fende ondernemingen. De
grote advocatenassociaties be
rekenen honoraria tot 450
gulden per uur.
Voor transacties van die om
vang zijn uitermate kapitaal
krachtige grote banken wer
kelijk onmisbaar. De. financië
le kracht van de kleine beurs-
bedrijven reikt daartoe bij
lange na niet.
De prospectussen en introduc-
tieberichten zijn uitgegroeid
van pamfletten tot ware
boekwerken. Neem bijvoor
beeld de fusie van Oldelft en
Enraf Nonius. Het fusiebe-
richt omvat 111 bladzijden
met inbegrip van alleen al 2,5
bladzijden inhoud. Daarbij
dient u te bedenken dat Delft
Instruments, de onderneming
die uit deze fusie zal voortko
men, een eigen vermogen (ka
pitaal plus vrije reserves)
heeft van slechts 187,1 mil
joen gulden (ter vergelijking
DSM 3,1 miljard gulden. DAF
1,2 miljard gulden en Poly
gram 964 miljoen gulden).
Tabelletje
Ik laat hier in het midden i
hoeverre die machtspositie
van de grote banken onaange
naam is. Te oordelen naar het
koersverloop van de vele gro
te operaties van deze soort in
het afgelopen jaar zou het niet
onmogelijk zijn dat er nogal
wat wrok in beleggerskringen
bestaat. Het is een gewone
menselijke eigenschap om de
kwaliteit van een belegging
niet op lange termijn te beoor
delen, maar aan de hand van
het koersverloop. Zie daarom
dit korte tabelletje:
Eerste koers koers op 17.01.1990
DAF 47,37,30
DSM le tranche 108,116,50
DSM 2e tranche 125,116,50
NMB Postbank 46,50 49,60
Pirelli 54,35,20
Polygram 31,50 30,30
Alleen het aandeel NMB
Postbank noteert nog boven
de introductiekoers. Voor het
overige moeten de binnen- en
buitenlandse beleggers knap
pe verliezen hebben geleden.
En dan mag je je daarbij nog
afvragen in hoeverre in de
eerste weken na de komst van
de nieuwe aandelen op de ef
fectenbeurs nog sprake is van
koerssteun door de syndica
ten. Psychologisch gezien is
een dergelijke koerssteun al
leen al nodig om de geloof
waardigheid van de syndica
ten niet al te zeer aan te tas
ten.
Uiterst irritant zijn natuurlijk
de geweldige reclame- en ad
vertentiecampagnes voor deze
operaties. Het spreekwoord
„goede wijn behoeft geen
krans" is beslist niet meer van
deze tijd. Overigens, als je de
koersontwikkeling van som
mige van deze aandelen be
kijkt, vraag je je af waar spra
ke is van inferieure kruide
nierswijn en waar van een
premier cru. En een vraag
van geheel andere aard is: in
hoeverre werpen de hiervoor
genoemde koersontwikkelin
gen een smet op de geloof
waardigheid van de banken?
'Dan kom ik meteen op het al
lerlaatste aspect van het be
leggingsprobleem: wie behaalt
de beste resultaten? De man
die met de natte vinger beleg-
gingsbesluiten neemt of de
man die eerst een aandeel
koopt of verkoopt als hij daar
aan voorafgaand de analyses,
beursberichten, de financiële
rubrieken van de dagbladen
en de gespecialiseerde week
en maandbladen heeft door
geworsteld? In mijn somberste
momenten zeg ik dat het wei
nig of niets zal uitmaken. Be
denk ten slotte ook nog dat
adviezen van veelgelezen be
leggingsbladen altijd uitko
men, omdat flinke aantallen
lezers de adviezen plegen op
te volgen. En dat werkt koer-
sopdrijvend!
WIM VAN DER MEULEN
GOUD Ni«uw Vorige ZILVER
onbewerkt 25000 - 25500 25380 - 25880 onbewerkt 285 - 355
bewerkt 27100 27480 bewerkt 400
Grote omzetten
op optiebeurs
AMSTERDAM De effecten
beurs werd gisteren beheerst
door een grote expiratie op de
optiebeurs, wat inhield dat de
driemaandelijkse aandelen- en
aandelenindexopties afliepen.
Tijdelijk kwam het Damrak
hierdoor wat onder druk te
staan, ma'ar toen Wall Street
hoger opende werden hande
laren gedwongen dekking te
zoeken voor ingenomen short-
posities waardoor de koersen
aantrokken.
De omzetten waren op beide
beurzen groot. Op de effecten
beurs kwam het tot een omzet
van 1,7 miljard, waarvan de
aandelen ƒ943 miljoen voor
hun rekening namen. De op
tiebeurs bracht het tot een om
zet van 100.000 contracten.
De internationale aandelen
werden geruggesteund door
een stabiele dollar. Koninklij
ke Olie kwam daardoor boven
140 uit en steeg 1,81 procent.
Akzo steeg 1 naar 129,70 en
Unilever 1,40 tot f 153. De
meeste andere hoofdfondsen
lagen vriendelijk in de markt.
Dat was zeer zeker niet het ge-(
val voor het papierfond^ 1
Het bericht over een aföeri
de winst in de eerste hdat
1990 bracht beleggersjne
hun stukken aan te fc;n
Het fonds sloot per saldr
of bijna 12 procent lal
41,90. Gelderse Papieif e
terug in de notering npt
winst van 1,60 op f 73|\vc
Elders op de .hoofdman
voor Borsumij een win
1,80 weggelegd op ^re
Btihrmann Tetterode jjer
1,40 terug op 60, N%
2 op 94 en Wessane^ e
op 64,30. Stork was
ter op 46,60. >ru<
Op de lokale markt ftre'
baggerfonds Boskalisn
vraagd. Een gunstige bi>nt]
wing in een beleggLro
bracht de preferente a«jjar
7,86 procent en de
aandelen 6,57 procent d—-
Aandelen van het bol
cern NBM-Amstelland 1
door dezelfde oorzaak f
3,74 procent omhoog
ken naar 19,40. Kopd
herstelde 10 tot 285.
