Azerbajdzjanen voelen zich
opnieuw verraden en miskend
oeilijkheden"
>or Gorbatsjov
Communisten Joegoslavië
echten voor overleving
Modrow: alle
partijen moeten
nu samenwerken
iflTENLAND
Ceidae Sou/tont
VRIJDAG 19 JANUARI 1990 PAGINA 5
nioskou nodigt
ch Walesa uit
1'tSCHAU De Sovjetunie heeft de
van het Poolse vakverbond Solida-
Lech Walesa, officieel uitgenodigd
een bezoek aan Moskou en een ont-
ing met Sovjet-leider Michail Gor-
>v. Bijzonderheden en de datum van
iezoek moeten nog worden geregeld,
jn gesprek met de Sovjet-ambassa-
heeft Walesa de Sovjetunie opgeroe-
T log dit jaar al haar troepen uit Polen
te trekken. Er bevinden zich Sovjet-
?n in Polen sinds het einde van de
je Wereldoorlog. Dat waren er tot
kort circa 45.000 maar als gebaar van
wil zullen daarvan volgens buiten
experts binnenkort zo'n 10.000
en teruggehaald.
Bulgaarse ex-
president Zivkov
gearresteerd
SOFIA Ex-president en
partijleider Todor Zivkov
van Bulgarije, die in novem
ber aan de kant werd gezet
door hervormingsgezinde po
litici, is gearresteerd. Hij
wordt beschuldigd van „het
aanzetten tot etnische vijan
digheid en haat en het zich
toe-eigenen van grote bedra
gen aan publieke gelden".
Zivkov (78) is 35 jaar aan de
macht geweest, een record
voor Oost-Europa.
I Quayle niet welkom in Latijns-Amerika
WASHINGTON De Amerikaanse
regering heeft zich gedwongen gezien
de reis van vice-president Dan Quay
le langs een aantal Latijnsamerikaan-
se landen te bekorten. De reis was be
doeld om de betrekkingen te verbete
ren na de invasie in Panama en de
bezorgdheid in de regio over het
Amerikaanse wapengekletter weg te
nemen. Een aantal Latijnsamerikaan-
se leiders heeft echter te kennen ge
geven dat Quayle niet welkom is.
Het kantoor van de vice-president
heeft meegedeeld dat hij nu maar
twee al eerder vastgestelde reizen zal
maken. Van 27 tot 29 januari gaat hij
naar Panama, Honduras en Jamaica.
foto: ap Brazilië en Chili bezoekt Quayle me
dio maart. In Honduras, Brazilië en
Chili zal hij de beëdiging van de nieu
we presidenten bijwonen. Diplomatie
ke bronnen verluidde dat met name
de Mexicaanse president Carlos Sali
nas en de Venezolaanse president
Carlos Perez er weinig voor voelden
de Amerikaanse vice-president te ont
vangen.
Het Witte Huis nam bij monde van
woordvoerder Marlin Fitzwater de
zaak niet hoog op. „Het belangrijkste
is de boodschap, het zichtbaar maken
dat de president goede betrekkingen
wil met Latijns-Amerika, en die bood
schap zal over komen". Quayle's
woordvoerder erkende de „diploma
tieke gevoeligheden in de regio".
Premier Tjechoslowakije
uit communistische partij
PRAAG De Tsjechoslowaakse pre
mier Marian Calfa is uit de communisti
sche partij gestapt, maar blijft wel lei
ding geven aan de regering. Daardoor is
het aantal communisten in het 21 leden
tellende kabinet gereduceerd tot zeven.
Waarom en wanneer Calfa zijn lidmaat
schap heeft opgegeven, kon een woord
voerder niet vertellen.
De premier is de derde minister in de
huidige regering die het lidmaatschap
van de communistische partij aan de
wilgen heeft gehangen.
De afgelopen twee weken gingen vice-
premier Valtr Komarek, belast met eco
nomische zaken, en Vladimir Dlouhy,
hoofd van de staatsplanningcommissie,
hem voor.
Hongarije wil af
van Sovjet-troepen
WENEN De Sovjetunie
moet al haar troepen dit jaar
of uiterlijk in 1991 terugtrek
ken uit Hongarije. Dit verzoek
heeft de Hongaarse regering
ingediend in Wenen in het ka
der van de conferentie voor de
vermindering van de conven
tionele strijdkrachten in Euro
pa (CFE).
De Sovjetunie heeft al in 1989
de sterkte van haar in Honga
rije gelegerde troepen vermin
derd. Volgens de Hongaarse
regering bevinden zich op dit
moment nog 50.000 tot 60.000
Sovjet-militairen in het land.
straat in Bakoe ligt het interieur van een door Azerbajd-
feljn geplunderde woning van Armeniërs op straat.
foto:tass
(Vervolg van de voorpagina)
KOU Premier Ryzjkov van de Sovjetunie heeft ontkend
president Gorbatsjov door het geweld in de Kaukasus in
Itiek gevaar" zou verkeren. „Ik zou zeggen: politieke moei-
Iden", aldus Ryzjkov in een vraaggesprek met de Ameri-
se televisie. „Ik twijfel er echter niet aan dat Gorbatsjov en
immunistische partij in staat zullen zijn de problemen af te
leien". Een van de problemen waarmee het Kremlin steeds
j te maken krijgt is dat soldaten uit andere republieken
jen ingezet bij een oorlog die buiten 'hun' grenzen wordt
ird en daar sneuvelen. Er zijn tekenen dat vooral de etni-
Russen (nog steeds veruit de grootste bevolkingsgroep in de
1) er genoeg van krijgen. Dwarsligger Boris Jeltsin, zo wil
Jjerucht, gaat zich kandidaat stellen als president van de
jsche Republiek (de grootste van de, vijftien, met heel cen-
I Rusland en Siberië) en heeft onafhankelijkheid voor dit
me gebied (een zevende van het totale wereldoppervlak) in
|n. De tegenstanders in het etnische conflict in de Kaukasus
'ïan mening dat Moskou de zaak te veel op zijn beloop heeft
pn. Door zijn besluiteloosheid is het Kremlin, zij het indi-
iverantwoordelijk voor de bloedige explosie van geweld.
vrees van de Azerbajdzjanen is dat Armenië niet alleen
annexatie van Nagorno Karabach, maar ook van het ge-
de enclave en Armenië.
BAKOE Vlakbij She
makha in Azerbajdzjan
staat een tempel die zo
heilig is, dat Russische
Malakans, Armeniërs en
Azerbajdzjanen daar vroe
ger gebroederlijk naast el
kaar op hun knieën lagen
te bidden. Die idylle is
verleden tijd en de hoop
dat het ooit weer wordt
zoals vroeger is, met het
huidige geweld, waar
schijnlijk voorgoed de
grond ingeboord.
De dramatische situatie in het
gebied komt voor een groot
deel voort uit het gebrek aan
betrouwbare informatie, waar
door iedereen inclusief de
regering in Moskou het
volledig moet hebben van ho
ren zeggen.
De Azerbajdzjanen hebben het
gevoel dat de media in de Sov
jetunie en het Westen hen
voortdurend onrechtvaardig
behandelen. Op de televisie
worden altijd alleen maar Ar
meense slachtoffers getoond
en ook de pers doet uitsluitend
verslag van dode en gewonde
Armeniërs. Zelden wordt er
melding gemaakt van Azer-
bajdzjaanse vluchtelingen en
slachtoffers. En het beeld dat
van de Azeri's geschetst wordt,
blijft hetzelfde. Ze worden af
geschilderd als woeste barba
ren of ook al ontkennen ze
financiële hulp te ontvangen
van andere moslim-landen
als 'wilden' die beneveld zijn
door het Iraanse fundamenta-
Paniek
Toen Abel Agenbegyan, Gor-
batsjovs economische raads
man, in november 1987 zei dat
het bestuur van de enclave
Nagorno-Karabach overgedra
gen zou moeten worden van
Azerbajdzjan aan Armenië,
brak er onmiddellijk paniek
uit onder de Azerbajdzjanen.
Terwijl de Armeniërs in Na
gorno-Karabach en hun eigen
staat campagne voerden voor
de bestuursoverdracht, voel
den de Azerbajdzjanen zich
verraden door het stilzwijgen
van de regering.
Als het Kremlin van het begin
af aan duidelijk had gemaakt
dat het niet van plan was de
grenzen, zoals die in de grond
wet zijn vastgelegd, te wijzi
gen, dan hadden de Azerbajd
zjanen meer vertrouwen ge
had in het regeringsbesluit.
Want wat steeds een „etnisch
conflict" wordt genoemd, is in
hoge mate een territoriaal ge
schil tussen de twee Sovjet
republieken.
Sinds afgelopen zomer deden
in Azerbajdzjan geruchten de
ronde dat de Armeniërs bezig
waren een wapenarsenaal aan
te leggen. Ze zouden niet al
leen Nagorno-Karabach willen
annexeren en de Azerbajd-
zjaanse minderheid verdrij
ven; ze zouden ook met ge
weld bezit willen nemen van
het Azerbajdzjaanse gebied
tussen de Armeense republiek
en Nagorno-Karabach. Vol
gens de Azerbajdzjanen kwam
het advies aan de Azeri's neer
op: „Als het je niet bevalt wat
er in Nagorno-Karabach ge
beurt, dan vertrek je maar".
Het is daarom niet zo verwon
derlijk, zeggen ze, dat Moskou
uiteindelijk de verantwoorde
lijkheid over de enclave van
zich afschoof.
Raket
Ten grondslag aan de huidige
gebeurtenissen in. het gebied
liggen berichten over een es
calatie van de Armeense
'guerrilla'-activiteiten om Na
gorno-Karabach in handen te
krijgen. Zo werd er een raket
aangetroffen in een zending
bouwmateriaal van Armenië
naar Nagorno-Karabach. En
een groep Armeense hoog
waardigheidsbekleders uit het
Sjaumyan-district, die naar het
noorden reisde, bleek een
enorme lading wapens in de
bagage te hebben verborgen.
Het gezelschap werd bijtijds
ontmaskerd door Azerbajdzja
nen en wordt momenteel ge
vangen gehouden.
Zoals te verwachten was, wa
ren de Armeniërs laaiend. Uit
wraak zouden ze 43 Azerbajd
zjanen hebben gegijzeld, onder
wie ook vrouwen en kinderen.
Gevolg was dat de Azerbajd
zjanen weer in woede ontsta
ken. De plaatselijke commu
nistische partij en de regering
smeekten het Azerbajdzjaanse
volk vooral kalm te blijven en
de vrede te bewaren. Maar de
Azeri's, opgevoed in de traditie
van eindeloze openbare verga
deringen waarin ze altijd hun
mening kenbaar konden ma
ken, riepen om vergelding en
stelden voor vijftig Armeniërs
te gijzelen, zodat die uitgewis
seld konden worden tegen de
Azerbajdzjanen. En toen liep
het helemaal uit de hand.
De leiders waren de situatie
niet meer meester en Azer
bajdzjaanse jongeren namen
het recht in eigen hand. Twee
van hen werden gedood door
een met een hakmes zwaaien
de Armeen, toen ze probeer
den hem te gijzelen. Nadat dit
bekend werd, was het weder
zijdse bloedvergieten niet
meer te stuiten.
Context
De Azerbajdzjanen voelen zich
opnieuw vernederd. Ze zullen
evenwel onder ogen moeten
zien wat er gebeurd is en wat
de gevolgen zijn. Het geweld
dadige optreden van losgesla
gen jongeren valt niet goed te
praten, zo benadrukken ze,
maar ze smeken de Sovjet
regering en de buitenwereld
om de gebeurtenissen toch
vooral in hun context te zien.
Ze pleiten er vooPal voor om
een onderscheid te maken tus
sen de onbeheerste geweldple
gingen in Bakoe en de acties
en verklaringen van Azeri's
Gewapende Armeniërs zijn intussen een vast onderdeel van het straatbeeld in hun hoofdstad Jere
van.
foto: afp
die zich inzetten voor dé ver
dediging van hun territorium.
Ze wijzen erop dat de leden
van de zogeheten 'vrijwillige
militie' de wapens hebben op
gepakt om de landbouwgebie
den te beschermen tegen
steeds verder binnendringen
de Armeniërs, omdat niemand
iets ondernam tegen deze on
houdbare situatie. Zelfs de re
gering kneep een oogje dicht.
Het is tegen deze achtergrond
dat de Azerbajdzjanen vinden
dat de door Moskou gestuurde
troepen zullen moeten bewij
zen dat ze onpartijdig zijn. En
dat kunnen ze door de krach
tens de grondwet geregelde
vestigingsrechten; van de
Azerbajdzjanen weer te her
stellen.
De Azerbajdzjanen hebben
veel te verliezen. Ze geloven
dat als ze hun eigen economie
mochten, leiden, de republiek
er lang niet zo slecht voor zou
staan als nu het geval is, on
danks de rijkdom aan olie en
andere minerale bronnen. De
economische basis voor hun
soevereiniteit en mogelijke on
afhankelijkheid is in elk geval
sterk genoeg.
Fanatisme
Het veelgehoorde commentaar
van de buitenwereld, met
name het Westen, dat het
Azerbajdzjaanse nationalisme
gevoed wordt door islamitisch
fanatisme, wijzen ze. van de
hand. Leiders van arbeidersor
ganisaties laten weten dat Rus
sische arbeiders in de repu
bliek zich solidair hebben ver
klaard met de Azerbajdzjanen,
omdat ze er ook van overtuigd
zijn dat hun rechten en de eco
nomische vooruitgang meer
gebaat zijn bij een decentrali
satie van de macht.
Daar staat tegenover dat de
Armeense sentimenten ook
niet zijn weg te cijferen. Gor
batsjov beloofde gerechtigheid
en dat kan naar hun idee al
leen verwezenlijkt worden als
hun historische aanspraak op
het Groot-Armeense gebied,
zoals zij dat hebben gedefi
nieerd, wordt erkend. De Aze
ri's voeren echter aan dat Na
gorno Karabach altijd onder
islamitische bestuur heeft ge
staan, voordat de enclave
werd geannexeerd door het
Russische tsarenrijk.
Al die claims en aanspraken
leiden natuurlijk niet tot een
oplossing van de problemen,
iets wat beide partijen waar
schijnlijk wel beseffen.
Als nu maar genoeg mensen
zich uitspreken voor een de
mocratie en een constitutione
le schikking en gehoord
worden wordt er vast wel
een oplossing gevonden. Tot
het zover is, kunnen beide
partijen niet veel meer doen
dan hun doden betreuren en
hun gekrenkte trots koesteren.
TAMARA DRAGADZE
(c) The Times, Londen
RADO Na 45 jaar
[heerschappij zal de
islavische communis-
partij de komende
moeten vechten
haar behoud.
regionale afdelingen
tijdens het partijcon-
iat morgen begint, aan-
:n het machtsmonopolie
partij op te geven.
zal e willen nog verder
:n zullen voorstellen de
van comjnunisten van
ilavië te ontbinden. In
lordwestelijke republiek
ïië stelde de regionale
van de Liga deze
voor dat het congres de
lale partij als overkoepe-
I J,organisatie ontbindt. De
m\zou dan worden opge-
J^jin acht regionale organi-
|een in elk van de zes re-
feen en twee autonome
word&cies van Joegoslavië,
rocenpnnen van Slovenië om
ven. pen partij te vormen die
reld1
naar
geen verantwoordelijkheid
hoeft af te leggen tegenover de
federale partij, vinden hun
oorsprong in de conflicten tus
sen de diverse republieken
over democratische en econo
mische hervormingen. De dis
cussie daarover is hoog opge
laaid terwijl Joegoslavië, eens
het meest vrije van de socialis
tische landen, de afgelopen
maanden werd overvleugeld
door de democratische hervor
mingen elders in Oost-Europa.
De economische perikelen in
Joegoslavië zijn bovendien
niet gering: een inflatie die
ruim 2000 procent per jaar be
loopt en een werkloosheid die
officieel op vijftien procent
staat.
In de federale partij staan
twee vleugels met zeer ver
schillende opvattingen tegen
over elkaar. Partijleider Ste
fan Korosec is voorstander
van hervormingen en hij is be
reid de oprichting van concur
rerende politieke partijen toe
te staan. Volgens Korosec is de
partij in staat ook vrije verkie
zingen te winnen.
Leidende figuren binnen het
Joegoslavische leger hebben
inmiddels laten doorscheme
ren weinig te voelen voor een
meerpartijen-stelsel uit vrees
dat het zou leiden tot vergro
ting van de tegenstellingen
tussen de verschillende bevol
kingsgroepen.
Naast de meningsverschillen
tussen de regionale partijorga
nisaties zien de communisten
zich tevens geplaatst tegen een
sterker wordende oppositie. In
Slovenië en Kroatië kunnen
bij de verkiezingen voor de re
gionale parlementen in april
voor het eerst in 45 jaar niet-
communisten kandidaat wor
den gesteld. De andere repu
blieken zijn meer terughou
dend om de oppositie te legali
seren, maar ook in Servië,
Montenegro en andere gebie
den zijn oppositiegroepen be
zig zich te organiseren.
„Vol graag"
Gelaten laat dit viervoetertje „zijn tank" vullen met 200 liter benzine. Zelf loopt hij op deze brand
stof geen meter, maar zijn eigenaar is verzekerd van een warm huis. De foto is gemaakt in het door
kou qeteisterde Jeruzalem.
a CriTO. CDA
Nieuwe toekomst DDR-honden in Westen
BONN De honden van de Oostduitse grenswachten, die zon
der werk zitten sinds in november de Berlijnse Muur viel, zullen
liefdevol in de Bondsrepubliek worden opgenomen. In een pers
communiqué maakte de Westduitse dierenbescherming bekend
dat de eerste tien honden zondag naar hun nieuwe bazen in Bre
men gaan. Alle 550 onderafdelingen van de Westduitse dieren
bescherming werken eraan mee om de honden in de BRD onder
te brengen. De dierenbescherming meldt vol trots dat zij er na
onderhandelingen met de Oostduitse autoriteiten in is geslaagd
zo'n 2.500 politiehonden, waaronder Duitse herders en rottweil-
lers, „van een onzeker lot te redden".
Rob en dr. Martin kunnen voor de arme Jaco niets
KNBoen; zij moeten maar zien zo snel mogelijk weg te komen,
leeft hoe? Tussen de hoge bomen wil de ballon maar niet stij-
;reep Jant er is te veel gas ontsnapt. Dan dringen de indianen
ie djaar voren en opeens daalt een regen van pijlen op de bal-
n omfer. Dat wordt nog gevaarlijker, want de scherpe pijlen kun-
haalt"et omhulsel helemaal openrijten. „Gooi alles overboord,
wat we niet nodig hebben!" roept Rob dr. Martin toe. En daar
gaan hun voorraden en hun geweren, langzaam stijgt de ballon
en spoedig zijn ze weer op enkele honderden meters hoogte.
Daar neemt een sterke luchtstroom hen op en snel drijven ze in
noordelijke richting. De wind wakkert aan tot een storm en wan
neer de avond valt, slaakt dr. Martin plotseling een kreet, terwijl
hij in de verte wijst. „De zee!" roept hij uit.
(ADVERTENTIE)
Leids studentendispuut AGAPE
collecteert onder het motto
„Help Boekarest uit
de brand"
Doel is, in overleg met het Roemenië Comité,
stencilmachines voor de afgebrande
bibliotheek te Boekarest.
Rabo-bank Leiden giro 149399 (banknr. 138445257) t.n.v.
Agape-,,Boekarest".
Telefoon 071-146929 Eelco van Welie, Wendelien Vink.
OOST-BERLIJN Pre
mier Hans Modrow van
de DDR heeft verklaard
dat de bestorming van het
hoofdkwartier van de
staatsveiligheidsdienst in
Oost-Berlijn de noodzaak
heeft aangetoond van sa
menwerking tussen alle
politieke krachten en par
tijen. Hij noemt de situatie
in zijn land „gespannen".
De deelnemende partijen aan
het ronde-tafeloverleg hebben
inmiddels overeenstemming
bereikt over de definitieve op
heffing van de nationale vei
ligheidsdienst, de opvolger van
de gehate staatsveiligheids
dienst (Stasi). De medewerkers
van de dienst moeten vóór 31
januari al hun wapens inleve-
De ministers van vier kleine
partijen die met de communis
ten de coalitie-Modrow vor
men, hebben zich tijdens een
vergadering van het kabinet
bereid verklaard in de rege
ring te blijven. Er was eerder
deze week twijfel ontstaan aan
de loyaliteit van de CDU, na
dat haar secretaris-generaal
had verklaard dat de christen
democraten uit de coalitie wil
den treden. Maar hij heeft al
leen voor zichzelf gesproken,
aldus voorzitter (en vice-pre
mier) Lothar de Maizière die
meent dat velen in de partij
„een regeerbaar land" willen.
De deelnemers aan de ronde
tafel hebben het parlement ge
adviseerd, de nieuwe opposi
tiegroepen in het land al voor
de verkiezingen van 6 mei
spreektijd in de Volkskammer
te geven. Verder willen zij dat
de perscensuur zo snel moge
lijk wordt afgeschaft. Er voor
in de plaats dient een raad van
toezicht op de media te komen.
Deze blijft functioneren tot de
regering een mediawet bij het
parlement heeft ingediend.
In Erfurt maakten leden van
onafhankelijke onderzoeks
commissies van burgers bijzon
derheden bekend over de
werkmethoden van de Stasi in
deze stad. Zo bleek ongeveer
één op de 100 burgers een in
formant van de Stasi te zijn
geweest. Voor bewezen dien
sten betaalde de dienst gemid
deld 200 mark per jaar.
Eerste stap
De Bondsrepubliek beschouwt
de door de DDR voorgestelde
'verdragsgemeenschap' als de
eerste stap op weg naar het
uiteindelijke doel van een ver
enigd Duitsland. Als het aan
Bonn ligt, spreekt ook Oost-
Berlijn zich daar voor uit zo
dra de verkiezingen van mei
gehouden zijn. Dat heeft mi
nister van de kanselarij, Ru-
dolf Seiters, gisteren in het
Westduitse parlement ver
klaard. Hij maakte duidelijk
dat de Bondsrepubliek naar
een verenigd Duitsland blijft
streven, al staan haar bondge
noten en de Sovjetunie daar
gereserveerd tot afwijzend te
genover.
De door communisten over
heerste regering van de DDR
beschouwt de 'verdragsge
meenschap', een term die haar
voorzitter Hans Modrow in
zijn regeringsverklaring
noemde, als een doel op zich
zelf.
