gorbatsjov heeft nog jaar
3avel: „Droom Palach
realiteit omzetten
pa< itenland
Geschiedenis Kaukasus in teken van geweld
Om de kluts niet
kwijt te raken.
Akkoord tussen
Duitslanden pas
na verkiezingen
WOENSDAG 17 JANUARI 1990 PAGINA 5
It h
stropovitsj weer
A jet - staatsburger
Julsf
ging
de co
sentj
innei
presi
de
k aa 1
KOU De beroemde cellist Matislav Ro-
ivitsj en zijn vrouw, de zangeres Galina
;vskaja, die al ruim vijftien jaar als bal-
n de Verenigde Staten leven, mogen zich
Sovjet-staatsburger noemen. Volgens het
ële persbureau Tass heeft het presidium
le Opperste Sovjet hiertoe besloten. Het
mde echtpaar krijgt ook weer alle eervol-
lerscheidingen terug, die hen zijn afgeno-
in het Brezjnev-tijdperk. Vorig jaar al
Rostropovitsj het lidmaatschap van de
russische componistenbond terug. Ro-
ivitsj en Visjnevskaja verlieten de Sovjet-
in 1974 omdat zij zich in hun artistieke
id beknot voelden. Vier jaar later verlo-
het staatsburgerschap van de Sovjetu-
Bulgaarse oppositie
stelt harde eisen
SOFIA De Bulgaarse oppositionele
Unie van Democratische Krachten
(UDF) heeft gisteren van de regering
schriftelijke garanties geëist dat ze
een eigen krant en een eigen hoofd
kwartier krijgt. De UDF dreigt anders
uit de ronde-tafelbesprekingen over
's lands politieke toekomst te stappen.
De oppositie voelt zich kennelijk ge
sterkt na de beslissing van het parle
ment, maandag, om de grondwettelijk
vastgelegde leidende rol van de com
munistische partij te schrappen. Tege
lijk wantrouwt de oppositie de rege
ring, ondanks toezeggingen van par
tijleider Petar Mladenov tot een open
dialoog en vrije verkiezingen in mei.
Twee jaar geleden leek het nog ondenkbaar, maar gisteren in
Wenen zaten de Oostduitse generaal Gratz (I) en de Westduitse
admiraal Wellershoff genoeglijk naast elkaar.
FOTO: AP
Warschau Pact wordt
steeds defensiever
WENEN De miltaire doctrine van het Warschau
Pact wordt ook in de praktijk steeds meer omgebo
gen tot een defensieve. Dit bemoedigd de Verenigde
Staten en kan er toe leiden dat het aantal Ameri
kaanse militairen in West-Europa de^komende jaren
sterk wordt verminderd. Dit zei de hoogste Ameri
kaanse militair, generaal Colin Powell, gisteren aan
het begin van een militair symposium in Wenen.
Aan het symposium, dat drie weken zal duren en on
derdeel vormt van besprekingen over 'vertrouwen-
en veiligheidsbevórderende maatregelen tussen Oost
en West', nemen de hoogste militaire bevelhebbers
deel van de VS, Canada, de Sovjetunie en de meeste
van de overige 32 Europese landen, die deelnemen
aan het CVSE-beraad in Wenen. Doel van het sym
posium is een bijdrage te leveren aan het verminde
ren van de militaire spanningen in Europa.
HOGERE POSTTARIEVEN,
MAAR ZONDER ZEGELS
BRUSSEL Het Belgische posttarief is gisteren
verhoogd. Dat was lang voor het einde van het afge
lopen jaar al bekend. Op een brief moet een zegel
van 14 in plaats van 13 franken. Maar in vrijwel
geen enkel postkantoor in het land zijn er zegels van
14 voorhanden. Geen nood, zo dachten heel wat Bel
gen. Een zegel van 13 plus een zegel van 1 frank is
ook genoeg. Maar de zegels van 1 frank bleken ook
nergens meer te koop. Zegels van een halve frank
raakten in de loop van de dag ook snel uitverkocht.
Honderden bedrijven en duizenden particulieren
konden daarom hun post niet kwijt. In Mechelen
waar de zegels worden aangemaakt weet men ervan.
Er is extra personeel ingezet om vele honderden
aangetekende zendingen (met zegels) de deur uit te
doen. Op het einde van de week. zo raamt men in
Mechelen, zullen de postkantoren voldoende bevoor
raad zijn.
OICE-PREMIER ABALKIN KRITISEERT LAAG TEMPO HERVORMINGEN:
een
Vice-pre-
An Leonid Abalkin, de
onaliiaamste Sovjet-be-
ististjmaker op economisch
^arcJ|d, geeft partijleider
j^a glatgov nog maar een
tijd om zijn her-
jingspolitiek tot een
ren te maken,
groiin - gisteren in Den
•daarjvoor gesprekken met de
ndt o-landse regering en cap-
•ageijof industry - heeft ern-
kritiek op het tempo
s ovjn de economische her-
karsngen tot stand komen,
innen een jaar niets ver
ft „zullen nieuwe mensen
sidiebn die zelf het vertrou
wen jullen opeisen",
t Zijl
i n|in erkent dat in de eer-
voofren van de hervormings-
politiek grote fouten zijn ge
maakt. Als voorbeeld noemt
hij de - noodzakelijke maar
geïsoleerde - strijd tegen het
alcoholmisbruik die de rege
ring vooral veel belastingin
komsten heeft gekost. In de
Sovjetunie is veel geld in om
loop, maar de schappen in de
winkels zijn leeg. Er is onvol
doende prioriteit gegeven aan
de hervorming van de land
bouw. Voor het einde van het
jaar moet er meer voedsel be
schikbaar komen en moeten
de boeren meer vrijheid krij
gen coöperaties op te richten.
Vooral de landbouw kent veel
verspilling: er gaat meer onder
de toonbank dan erboven.
Maar ook de produktie in de
lichte en farmaceutische in
dustrie baart zorgen.
Topeconoom Abalkin ziet twee
mogelijkheden voor verbete
ring van de situatie. De geld
markt moet worden afge
roomd en de produktie moet
verbeterd. Een radicaal optre
den is hierbij uit den boze, om
dat dit veel mensen in een on
aanvaardbare positie brengt.
De Nederlandse ambassadeur
Buwalda in Moskou onder
schrijft de mening van Abal
kin. Als er dit jaar geen aan
merkelijke verbetring op
treedt, krijgt het vertrouwen
in Gorbatsjov een flinke deuk.
De economische situatie is
wanhopig en voor het eind
van het jaar moet de voedselsi
tuatie sterk verbeteren, aldus
Buwalda vanmorgen voor de
radio. De rol van het Westen
hierin is voorwaarden te
scheppen voor uitbreiding van
de wederzijdse handel. Finan
ciële hulp voor een bevolking
van 300 miljoen zielen is on
mogelijk, aldus de ambassa
deur.
Opmerkelijk is dat het ver
trouwen in de Russische presi
dent nog niet verminderd is.
Uit een recente enquête blijkt
dat een overgrote meerderheid
in de Sovjetunie van mening is
dat de hervormingen versterkt
moeten worden. Vooral jonge
ren hebben vertrouwen in
Gorbatsjov, veel ouderen zijn
cynisch. De verkiezingen in
maart in de vijftien republie
ken zullen uitwijzen dat het
uur van de waarheid dichtbij
komt, aldus mr. Buwalda. De
ambassadeur signaleerde ove
rigens geen paniekgevoel in
Moskou over de militaire en
politieke situatie in de Kauka-
sus, waar Armeniërs en Azer-
bajdjanen met elkaar in oorlog
zijn.
Jeltsin
De radicale Sovjet-afgevaar
digde Boris Jeltsin heeft giste
ren in Tokyo gewaarschuwd
dat, als er geen belangrijke
hervormingen worden doorge
voerd, het land „binnen drie
maanden ineen kan storten".
Hij beschuldigde Gorbatsjov
ervan te veel compromissen te
sluiten in het economische
hervormingsproces.
De huidige slechte situatie had
kunnen worden voorkomen
als Gorbatsjov drie jaar gele
den „radicale hervormingen"
had doorgevoerd. „Ik kan niet
voorspellen wie de komende
partijvergadering in de herfst
zal leiden, als Gorbatsjov niet
vergaande hervormingen in
de grondwet en in het partijre
glement doorvoert". Jeltsin
pleitte ervoor dat de partijdic
tatuur wordt vervangen door
een meerpartijensysteem.
Olieresten
Inwoners van het eilandje Porto Santo in de Atlantische Oceaan zijn met man en macht aan het
werk om de olieresten te verwijderen van het enige zandstrand dat er is. De herkomst is nog onbe
kend, maar vermoed wordt dat de olie afkomstig is van een van de tankers die gebruik maken van
de drukke scheepvaartroute voor de kust van Madeira. Porto Santo behoort tot de archipel van
dat Portugese eiland. De olievlek, die meer dan 20 kilometer breed is, bedreigt ook de Desertas,
een onbewoonde eilandengroep waar een belangrijk natuurreservaat is gevestigd.
FOTO: AP
en Franse Y-s Mon.and on.nnoe,.
vord
«ECHISCHE STAATSVEILIGHEIDSDIENST OPGEHEVEN
voor
J-G „De daad van
Jalach is niet ver-
"geweest. Wij hebben
jd voor ons, waarvan
droomd heeft. Het is
tn ons die droom in
;wa^t om te zetten". Dit
perfesident Vaclav Ha-
vrijfan Tsjechoslowakije
geèn tot een duizend-
i d^ge menigte tijdens
Weenk°mst ter nage-
wijzfnis van Jan Palach,
net j
ïks 1 kertijd maakte minister
nnenlandse zaken Ri-
„u lacher de opheffing be-
an de staatsveiligheids-
(STB). Alle STB-mede-
s zijn met onmiddellij-
ang op non-actief ge-
lacher zei dat zal wor-
keken of STB-leHpn Hip
een niet al te belast verleden
hebben, aan een nieuwe baan
kunnen worden geholpen bij
de politie.
De student Jan Palach stak
gisteren op de dag af 21 jaar
geleden zichzelf in brand uit
protest tegen de onderdruk
king van de Praagse Lente in
augustus 1968 door troepen
van het Warschau Pact onder
aanvoering van de Sovjetunie.
Havel legde een krans bij het
ruiterstandbeeld op het Wen-
ceslasplein in het centrum van
Praag. Vorig jaar was de au
teur Vaclav Havel nog tot vier
maanden gevangenisstraf verr
oordeeld omdat hij had meege
daan aan een samenkomst ter
gelegenheid van de twintigste
'verjaardag' van Palachs zelf
verbranding.
Dit jaar had voor het eerst een
officiële herdenking plaats op
het in Jan-Palachplein omge
doopte Plein van het Rode Le
ger langs de rivier de Moldau
vóór het Rudolfinum, het
vroegere parlementsgebouw
en de letterenfaculteit waar
aan Palach, die 21 geworden
is, studeerde. In verscheidene
kerken werden missen gele
zen, terwijl alle kranten arti
kelen aan de student wijdden.
De Franse acteur Yves Mon-
tand reikte de Jan-Palachprijs
uit aan de onafhankelijke
bond van Tsjechoslowaakse
studenten „om diens bijdrage
aan de diepgaandse verande
ringen in het systeem in
Tsjechoslowakije". Deze prijs
is in 1979 ingesteld door de Pa-
rijse steungroep van Charta
'77, de Tsjechoslowaakse be
weging voor de mensenrech
ten. Voor het eerst in elf jaar
is de prijs nu in Praag uitge
reikt.
MOSKOU „Er waren
te veel moorden om er
gegevens van bij te hou
den en te veel om ze te
vergeten", schreef een
ooggetuige over de ge
vechten tussen Armeniërs
en Azerbajdzjanen in de
havenstad Bakoe aan de
Kaspische Zee.
Bij de moordpartijen en
plunderingen in Bakoe zijn
minstens 56 doden gevallen.
Het ooggetuige-verslag be
treft echter niet de gebeur
tenissen van het afgelopen
weekeinde, maar gevechten
die zich 85 jaar geleden
voordeden. Toen verloren
duizenden het leven verlo
ren tijdens een twee weken
durende orgie van geweld,
temidden van in brand
staande olievelden.
De geschiedenis herhaalt
zich in het zuiden van de
Sovjetunie, waar een eeu
wenoude, uit etnisch en reli
gieuze tegenstellingen ont
stane verbittering opnieuw
is uitgelopen op bloedvergie
ten tussen de voornamelijk
christelijke Armeniërs en
moslim Azerbajdzjanen.
Steeds opnieuw in 1818,
1905, 1918, 1988 en nu in
1990 hebben beide zijden
hun toevlucht genomen tot
geweld om conflicten te re
gelen. De blijvende vijand
schap heeft het beëindigen
van de vetes verder weg ge
bracht dan ooit, zelfs voor
de conflict-oplossende be
kwaamheden van Sovjet-lei
der Michail Gorbatsjov.
Armenië noch Azerbajdzjan,
Sovjet-republieken die naast
elkaar liggen in het Kauka-
sus-gebergte die de zuidelij
ke Sovjet-grens vormt met
Turkije en Iran, heeft in de
moderne tijd de status ge
kend van een duurzame on
afhankelijke natie.
Verdeling
In de vorige eeuw werden
de grondgebieden van de
voorouders van beide volke
ren verdeeld tussen twee
mogendheden. Armenië, dat
vaak de oudste christelijke
natie ter wereld wordt ge
noemd, werd opgedeeld tus
sen Rusland en Turkije.
Azerbajdzjan, een islamiti
sche staat sinds de zevende
eeuw, werd verdeeld tussen
Rusland en Iran.
Maar binnen de grenzen
van aanvankelijk het Russi
sche rijk en later de Sovjetu
nie, gingen beide volkeren
door verscheidene van de
zelfde grondgebieden op te
eisen als het hunne. Het be
kendste is Nagorno-Kara-
bach, een Armeense enclave
in Azerbajdzjan, die centraal
staat in het huidige conflict.
Hoewel beide bevolkings
groepen vaak naast elkaar
in dezelfde dorpen en steden
leefden vooral in Bakoe
sinds deze stad begin deze
eeuw een oliestad van inter
nationaal belang werd
bewaarden zij de eigen tra
dities en beschermden die
tegen uitholling door de an
der.
Tegen deze achtergrond
laaide het geweld herhaal
delijk weer op, waarbij de
ene zijde gewoonlijk de an
dere beschuldigde er mee te
zijn begonnen. „Geen men
selijk wezen kan ooit wijs
worden uit de talloze versies
van het begin van de bloed
baden", schreef de journalist
J.D. Henry in zijn boek over
de massamoorden in Bakoe
in 1905.
„Ik stel zonder aarzeling dat
niemand een theorie kan
opstellen die algemeen als
waar zal worden aanvaard.
Bakoe is een kweekplaats
van wilde theorieën, valse
voorstellingen en leugens",
aldus een passage, die ver
slaggevers nu ongetwijfeld
onderschrijven.
Rivaliteit
Als factoren die bijdroegen
aan het geweld, noemde
Henry onrust onder de ar
beiders en economische ri
valiteit. De meeste arbeiders
in de olievelden waren Aze-
ri's (Azerbajdzjanen) en on
der de rijke bazen in de olie
industrie waren veel Arme
niërs.
In 1918, na het ineenstorten
van het Russische rijk, geno
ten beide volkeren een kor
te tijd onafhankelijkheid.
Ook toen voerden zij een
oorlog om Nagorno-Kara-
bach, een vruchtbaar land
bouwgebied van rond 4.400
km2, ruwweg gelegen tussen
Bakoe en Jerevan, de hoofd
stad van Armenië. Hetzelfde
grondgebied, met zijn rijke
wijngaarden en tussen berg
kammen gelegen dorpjes,
was al tussen 1818 en 1820
het toneel geweest van felle
strijd tussen beide volkeren.
Moskou hakte in 1924 de
knoop door en droeg het ge
bied over aan Azerbajdzjan,
maar het geschil over de
soevereiniteit is nu opnieuw
de kwestie die centraal staat.
De twee jaar geleden begon
nen campagne van de me
rendeels Armeense bewo
ners van Nagorno-Karabach
voor aansluiting bij de repu
bliek Armenië leidde al
eerder tot botsingen en po
groms, waarbij volgens offi
ciële gegevens meer dan 150
mensen om het leven kwa
men. Het ernstigste geweld
deed zich voor in februari
1988 in Soemgajt, een indus
triestad ten noorden van
Bakoe, waar 32 mensen, de
meesten Armeniërs, het le
ven verloren.
Dieptepunt
Maar het geweld lijkt deze
dagen een nieuw dieptepunt
te bereiken, nadat een Azer-
bajdzjanse nationalistische
bijeenkomst uitliep op een
dodelijke jacht op alles wat
Armeens is. In de bergen
rond Nagorno-Karabach
vechten Armeniërs en Aze-
ri's complete veldslagen uit,
gewapend als zij zijn met au
tomatische wapens, helikop
ters en op Sovjet-troepen
buitgemaakte pantserwa
gens.
De praktische staat van bur
geroorlog volgt op een jaar
waar in Moskou het gebied
direct onder zijn bestuur
had genomen. Het jongste
geweld brak in december
uit, toen het Kremlin een
aanvang maakte het bestuur
over de enclave weer in
handen van Azerbajdzjan te
leggen.
Armeniërs noch Azeri's wa
ren tevreden met de rege
ling, en de wapens die ken
nelijk in vele maanden in
vaak onherbergzame gebie
den waren verzameld, wer
den ter hand genomen. Mili
tante Azeri's, die in hun fel
le nationalisme worden ge
steund door het nieuw ge
vormde Volksfront, daagden
bovendien eind december
Moskou uit door de hekken
aan de grens met Iran neer
te halen.
De Sovjet-leiding in Moskou
heeft in een reactie de nood
toestand afgekondigd voor
Nagorno-Karabach en om
liggende gebieden. Maar een
dergelijke maatregel is niet
genomen voor de Azerbajd-
zjaanse hoofdstad Bakoe,
mogelijk uit vrees dat zo'n
besluit het Azerbadjzjaanse
nationalisme nog meer zou
voeden.
Peres gaat
naar Mubarak
JERUZALEM De Israëli
sche vice-premier Peres zal
volgende week in Cairo de
Egyptische president Mubarak
ontmoeten ten einde de impas
se in het vredesproces te door
breken. Het nieuws van de
ontmoeting werd gemeld na
dat in Washington de Ameri
kaanse minister van buiten
landse zaken Baker een ge
sprek had met zijn Egyptische
ambtgenoot Abdel-Meguid. De
laatste verklaarde dat nog
geen datum kan worden ge
noemd voor de eerste fase van
onderhandelingen over de be
zette gebieden.
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
DE VALLEI DER VERGETEN WERELD
De indiaan hoort met verbazing naar de stemmen uit
jpngondel, die in de stille morgen luid klinken. Dan holt hij
tl het opperhoofd de nadering van het luchtmonster te
- Het opperhoofd ligt nog lui in zijn hangmat te dutten,
pringt direct overeind, wanneer hij hoort, wat er aan de
Het luchtmonster! Daarover heeft de tam-tam al enkele
geleden bericht gezonden. „Roep direct alle mannen bij
beveelt hij, „wanneer het monster naar benenden komt,
moeten we het onmiddellijk omsingelen!" - Ondertussen Is het
geschil tussen Rob, dr. Martin en Jaco niet bijgelegd. Integen
deel, Jaco is buiten zichzelf van woede. De gondel stoot enkele
keren tegen de grond en dan neemt Jaco zijn kans waar. „Jullie
moeten het dan zelf maar weten", schreeuwt hij, „maar ik ga niet
langer mee." En voor de anderen hem kunnen tegenhouden,
slingert hij zich over de rand van de gondel.
(ADVERTENTIE)
Er is nogal wat veranderd in het kers
verse belastingjaar 1990. Daarom
hebben we in een brochure 'ns netjes
naast elkaar gezet hoe 't was in 1989
en hoe 't nu is geworden. Handig om
bij de hand te hebben. U kunt
'm krijgen op het postkantoor en het
belastingkantoor en bij de bibliotheek
Belastingdienst
OOST-BERLIJN De West
duitse bondskanselier Helmut
Kohl ziet er van af nog voor
de verkiezingen van 6 mei in
de DDR met de interim-rege
ring van premier Hans Mo-
drow een akkoord te tekenen
over een verdragsgemeen
schap van beide Duitse staten.
De liberale coalitiegenoot FDP
en zelfs enkele leden van
Kohls eigen CDU-fractie in de
Bondsdag hadden bezwaren
geuit tegen het ijltempo waar
mee de bondskanselier beide
Duitse staten staatsrechtelijk
nader tot elkaar wil brengen.
Zij hebben Kohl ervan weten
te overtuigen, dat het verstan
dig is met de ondertekening te
wachten tot na de vrije verkie
zingen in de DDR. Volgens de
FDP kan zo'n verdrag alleen
worden gesloten met een de
mocratisch gekozen Oostduitse
regering die beschikt over een
breed kiezersmandaat.
Volgens Die Welt, die zich ba
seert op welingelichte kringen
in Oost-Berlijn, komt Gorbats
jov over twee tot drie weken
naar de DDR. De Sovjet-leider
wil met het bezoek, dat komt
op een moment dat zijn eigen
land door de tweespalt tussen
Armenië en Azerbajdzjan in
rep en roer verkeert, zijn „on
voorwaardelijke steunuit
spreken aan de regering van
premier Hans Modrow, aldus
de Westduitse krant.
De laatste dagen wordt de re-
gering^Modrow door nieuwe,
harde acties van de ontevre
den bevolking steeds verder in
het nauw gebracht. Bij een
staatsbedrijf in Gera zijn de
werknemers gisteren zes uur
in staking gegaan. Ook de
werknemers bij het openbaar
vervoer in deze stad legden
het werk neer. In tal van an
dere steden worden eveneens
prikacties gehouden. Met de
acties willen de stakers hun
ongenoegen uiten over het feit
dat alle sleutelposities in de
Oostduitse regering en niet in
de laatste plaats in de meeste
bedrijven nog altijd worden
ingenomen door communisten.
Daarnaast zijn de stakingen
een protest tegen de snelle
prijsstijgingen als gevolg van
de afbraak van het prijssubsi-
diestelsel, waarmee de rege-
ring-Modrow een begin heeft
gemaakt.
Vanaf volgende maand mogen
Westduitse kranten vrij in
Oost-Duitsland worden ver
kocht. De Oostduitse minister
van PTT Klaus Wolf zei giste
ren echter dat het nemen van
een abonnement niet zal wor
den aangemoedigd De Oost
duitse posterijen hebben nu al
grote moeite andere Westerse
bladen waarop Oostduitsers
zijn geabonneerd, te bezorgen
