e zaak Mahesh": onrecht kazernes als documentaire ggneelgroep De Appel met Soodlot" van Couperus Mick Tinbergen: „Een pop doet tenminste precies wat je zegt" IAS -NST/RTV £eid«je(3ou*cwit ZATERDAG 13 JANUARI 1990 PAGINA 17 pist van de sterren legt Monique geen windeieren tama^ ^feRSUM Véronique blijkt flink in trek bij de harlgjeerders, nadat bekend is geworden dat het 1. /«rciële station vanaf half februari programma's jjfzenden met de sterren van producent Joop HERin Ende. -is een woordvoerder van Véronique is tot nu lverP«r 50 miljoen gulden reclamezendtijd gereser- froor de periode vanaf half februari tot het ein- ^-4 het jaar. Zonder de sterrenprogrammaö zou mndWue °P ^et mornent nog niet verder zijn geko- I. Krin reserveringen tot naar schatting 30 miljoen knt.ui ilLiet hele jaar wordt een omzet verwacht van on- t-k.. 1200 miljoen gulden. Of de tarieven zullen stij- iide rólgens de woordvoerder op het moment nog 1 npt zekerheid te zeggen. Die worden definitief iteld op grond van gerealiseerde kijkdicht- Johnny Cash in Heerenveen HEERENVEEN - De wereldberoem de Amerikaanse country-muzikant Johnny Cash komt donderdag 22 maart naar Heerenveen voor een concert in Thialf. Zijn roem als country-zanger ver gaarde hij in de jaren zestig, waarna hij ook voor de film en het witte doek koos. Aan het concert in Heer enveen werkt ook de begeleidings band van Cash mee, met onder meer June Carter. In het voorprogramma treedt o.a. Ben Steneker op. Kaarten voor het optreden zijn te verkrijgen bij Thialf en alle VVV-bespreekbu- Meer bezoekers Stedelijk Museum AMSTERDAM Het Stedelijk Museum in Amsterdam ont ving vorig jaar 527.330 bezoekers, van wie er 241.330 voor de grote Malevich-tentoonstelling kwamen. Dat betekende een stijging met 80.000 bezoekers in vergelijking met 1988, aldus een woordvoerder van het museum. Met de 527.330 bezoekers werd het op een na hoogste bezoe kersaantal in de geschiedenis van het museum bereikt. Al leen in 1985 kwamen er mede dankzij La Grande Parade - de afscheidstentoonstelling van directeur E. de Wilde - meer bezoekers (556.000). Het Stedelijk Museum heeft verder be kendgemaakt dat drs. G. Imanse is benoemd tot hoofd van de afdeling wetenschappelijke documentatie van het mu seum als opvolger van drs. J. Joosten. Imanse was tot zijn benoeming hoofd van de bibliotheek en heeft onder de meer de publikaties „Van Gogh tot Cobra. Nederlandse schilder kunst 1880-1950" en „De Nederlandse identiteit in de kunst na 1945" op zijn naam staan. Joosten zal zich dit jaar bezig houden met het afronden van een catalogus over het werk dat Mondriaan vanaf zijn kennismaking met het kubisme (rond 1910) maakte tot aan zijn dood in 1944. J.W. Schrofer juryvoorzitter Prix de Rome Architectuur AMSTERDAM Minister D' Ancona van cultuur (WVC) heeft directeur J.W. Schrofer van de Rijksaka- demie van Beeldende Kunsten benoemd tot juryvoor zitter voor de wedstrijd om de Prix de Rome 1990 voor architectuur. Dit is gisteren bekend gemaakt door de academie. De jury (waarin verder onder anderen zitting hebben prof. D. Apon, prof. H. Hertzberger en prof. J. Hoog stad) zal een opdracht voor de wedstrijd formuleren, waarvoor de inschrijving eind februari van start gaat. De Prix de Rome is de grootste staatsprijs voor kunste naars tot 35 jaar. De prijzen worden ter beschikking gesteld door het ministerie van WVC. De hoofdprijs bestaat uit een bedrag van 40.000 gulden, de tweede prijs uit 20.000 gulden en de twee basisprijzen uit 10.000 gulden. In een cyclus van vijf jaar komen ver schillende kunstuitingen aan bod. De organisatie van de wedstrijd is van oudsher in handen van de Rijksa- kademie. Bezoek van schrijvers heeft gunstige invloed AMSTERDAM Een bezoek van schrijvers aan scholen of bibliotheken heeft een gunstige uitwer king op het leesgedrag van mensen. Dichters en schrijvers moeten dat beseffen als ze ergens een le zing geven. Dat stelt de stichting Schrijvers School Samenle ving, die maandag en dinsdag in Amsterdam het congres „Buiten hun boekje" organiseert. Aanlei ding voor de tweedaagse bijeenkomst is het Inter nationaal Jaar van de Alfabetisering. Volgens Mar- greet Ruardi, directeur van de stichting leren de meeste kinderen goed lezen op school. „Maar on der andere door de televisie zijn er veel mensen, waaronder kinderen, die in hun vrije tijd nauwe lijks lezen. Door een bezoek van een schrijver aan een school of een bibliotheek, komen mensen er weer toe om een boek te lezen. Dat helpt het anal fabetisme te verminderen". n7"4 rland is de laatste tientallen jaren steeds meer een kroes van culturen en bevolkingsgroepen gewor- Maar het defensie-apparaat blijkt hierop niet bere- De educatieve omroep RVU zendt hierover maan- QfQj'ond de documentaire 'De zaak Mahesh' uit. Mahesh. Documentaire. Adrla, 15 januari, Nederland, 3, RVU. van? IC ERSUM „Als je in 'v/«)and het bidden at, zou de wereld te /eek pijn. Toch wordt in an hefde christelijke Ne- jurcajd wel verboden dat [peet ëel°ven nageleefd Ijzen f1 worden. Hoewel <\driajfs in strijd is met de ie Goiin van de Mens". 78-181 woord is Ben van der 2 SHa humanistisch geeste er-, fzorger van de leger ak nipjrschot. Deze kazerne v8^ iorig jaar in het nieuws autojhier gelegerde hindoe- 26, MMahash Sewgobind tot !r). 01fer toe in de cel beland- >ele Sjt hij weigerde vlees te aangepaste voeding jrleiding wist er geen ;e. Kamerleden stelden 1 geval vragen. Zelfs de iad kwam er aan te pas. antebericht over de on- atige gevangenschap soldaat was voor Erik Jan van der Zanden 1 Beijderwellen aanlei- I m hierover voor de RVU een televisie-documen taire te maken. Beijderwellen: „Het heeft wel even moeite gekost om Ma hesh over te halen om aan de documantaire mee te werken. De hele gang van zaken heeft hem ergaangegrepen en het liefst zou hij alles maar willen vergeten." „De enige reden om wel voor het voetlicht te treden was dat hij andere dienstplichtige sol daten, die net als hij uit andere culturen stammen, hiermee een dienst kan bewijzen. En dat meer Nederlanders van dit manko in de rechtgeving ho- Romantiseren De nu 27-jarige Mahesh Sew- gobind kwam zeven jaar gele den uit Suriname om hier te studeren. Na drie jaar liet hij zich nationaliseren en hoewel hij toen al 26 was, had hij geen problemen met de dienstplicht. Sewgobind vertelt hierover: „Ik romantiseerde het leger. Ik had voor die tijd niet veel omgang met Hollandse men sen gehad en ik dacht dat het leger wel goed voor me was want dan leer je vanzelf de mensen en het land hier beter kennen." De aankomend soldaat vroeg zich wel af hoe het er in het leger met het eten aan toe zou gaan. Als hindoe mag hij na melijk geen runder- en var kensvlees eten, evenmin als voedsel dat in dierlijke vetten is gebakken. Maar bij de keuring en later ook bij zijn indiensttreding, wordt hij meteen gerust ge steld. Sinds 1981 is er een re geling in het leger waardoor mensen aangepast eten kun nen krijgen. Hij moet alleen wel een briefje bij de dokter gaan halen en dat bij iedere maaltijd aan de kazernekok la ten zien. „Dat vond ik eigenlijk wel vreemd," zegt Sewgobind. „Net alsof je een bepaalde ziekte moet hebben om geen vlees te hoeven eten. En ook de anderen in de kazerne ke ken daar raar van op." Schokkend genoeg keken de kazernegenoten aanvankelijk om nog andere redenen gek op toen ze met de Surinaamse Nederlander kennismaakten. Zo bekent zijn vroegere ka mergenoot Walter van Adem voor de camera: „Het zinde me niets toen ik hem zag. Ik had nooit veel met bruine mensen opgehad. En nu zou ik nog wel veertien maanden met zo'n knakker moeten optrekken!" Toch vormden de manschap pen in de kazerne geen pro bleem voor Mahesh Sewgo bind. Iedereen leerde hem kennen als een aimabel, vrien delijk mens en zelfs Van Adem werd één van zijn grootste vrienden. Geen eten Maar ip de kantine loopt het mis. Keer op keer is er geen eten voor Sewgobind. De chef van de keuken vindt dat de hindoe-soldaat maar moet eten wat de varkens- of runderpot schaft. („Anders rot je maar op!") Gesprekken met de le gerleiding halen weinig of niets uit. Hierin komt verandering wan neer Sewgobind gaat praten over een op handen staande oefening in Duitsland. Samen met een kok mag hij voor zichzelf en andere geloofsge noten een menu samenstellen. Om scheve ogen te voorkomen waakt hij er voor dat dit eten teveel opvalt en er lekkerder uitziet. Sewgobind: „Het gaat er niet om dat wij lekkerder of beter eten willen. We mogen alleen bepaalde soorten vlees niet en daarmee moet gewoon reke ning worden gehouden." Na de Duitse weken is het in de kazerne weer onmiddellijk mis. Er staat alleen maar var kensvlees op het menu. En de hindoe-soldaat loopt boos naar de commandant om te vertel len dat hij honger heeft en naar huis gaat om te eten. Dan fietst Sewgobind vele we ken iedere dag dertig kilome ter naar huis om daar zijn pot je te koken. Maar bij een ande re langdurige oefening, waar vandaan niet te fietsen valt, barst de bom. De soldaat schrijft op aanraden van de le gerleiding een brief aan zijn superieuren, waarin hij meldt dat hij niet meer op oefening gaat als het eten niet in orde Isoleercel De brief wordt nooit beant woord en bij volgende oefe ningen blijft Sewgobind thuis. Daar wordt hij tot twee keer toe door de marechaussee op gehaald en wegens het weige ren van een dienstbevel in een isoleercel gezet. Sewgobind: „Dat was een ver schrikkelijke ervaring. Ik heb me nog nooit zo rot gevoeld. Net alsof je een crimineel bent." Een huisgenote brengt hem iedere dag eten, want de marechaussee heeft maling aan de geloofsovertuiging van hun verbalisant. Voor zijn tocht naar de krijgsraad in Arnhem krijgt hij zelfs met ham belegde broodjes mee. De legerleiding vindt Sewgo bind kennelijk een lastige klant. De aanklager, de audi teur-militair A.L. Speijes, wil hem het liefst met een zoge naamde S-vijf (psychisch niet opgewassen tegen het solda tenleven) de laan uitsturen. De hindoe-soldaat weigert hieraan mee te werken. De leger-psy- chiater is het met hem eens. Sewgobind mankeert niets. Hij eet alleen geen vlees. Zo belandt de Surinaamse-Ne- De militair Mahesh Sewgobind (links) indertijd na afloop van de zitting van de krijgsraad, waarin hij werd veroordeeld wegens het weigeren van een dienstbevel. De RVU maakte een documentaire foto: anp over hem. derlander in Nieuwersluis. Ook in hoger beroep wordt hij door de krijgsraad schuldig be vonden voor het weigeren van dienstbevelen. Er wordt echter geen straf opgelegd. Sewgobind verlaat in 1988 het leger als een geslagen en ge desillusioneerd man. Hij is het vechten tegen de bierkaai beu, maar is nog steeds overtuigd van het onrecht, dat hem en vele andere duizenden geloofs genoten in Nederlandse kazer nes wordt aangedaan. „Hoe kan het nou strafbaar zijn als iemand geen vlees mag eten?" vraagt hij zich af. „En als ik schuldig ben, waarom krijg ik dan geen straf? Dat zou dan toch normaal zijn ge weest". De humanistisch geestelijk verzorger Ben van der Linden heeft Mahesh Sewgobind tij dens zijn verblijf in Oirschot begeleid. Hij was er getuige van hoe Sewgobind tenslotte wordt uitgestoten door de ka zerne-manschappen, die daar in worden gestimuleerd door de legerleiding. Zo hangen in de kazerne kranteknipsels, voorzien van insinuerende commentaren van de legercommandant. En wanneer Sewgobind met ande re hindoe-soldaten de eetzaal binnenloopt, beginnen een paar honderd militairen te ka kelen (kippe vlees mogen hindoes wel eten). Geknakt „De hele toestand heeft Ma- ,hesh behoorlijk geknakt," al dus Van der Linden. „Hoewel veel mensen hem hebben ge steund, was de overmacht te groot. En de andere soldaten, die door hun geloof met Ma hesh meevoelden, waren te jong om even sterk in hun schoenen te staan. Voor hen was de druk al veel eerder te groot". De documentaire-makers ont dekten dat het ministerie van defensie niet verder op de zaak wil ingaan. De legerlei ding geeft geen toestemming voor interviews met de be trokken militairen. En de filmploeg komt de kazerne in Oirschot alleen via een achter deur binnen. Toch heeft Sewgobind, vol gens de filmmakers, wel dege lijk iets bereikt. Sinds enkele weken worden in de kazerne vegetarische gevechtsrantsoe nen in blik verstrekt en in de opleiding voor militaire koks wordt meer aandacht aan menu-varieteiten besteed. Beijderwellen: „Maar het is nog steeds niet mogelijk om in de kazerne gewoon uit ver schillende maaltijden te kie zen. En dat is toch, op z'n zachtst gezegd, vreemd. Exacte gegevens ontbreken, maar van de 40.000 dienstplichtigen die ons land telt, zijn er zeker 5.000 hindoe, mohammedaans, joods of om andere reden ve getarisch. We doen die jongens toch een groot onrecht aan om hen te dwingen hun geloof te ontkennen. Laat staan dat ze voor een stuk vlees de bak in draaien!". HELMA VAN DEN BERG s en oit G Toneel- Appel brengt de i£P „Noodlot" van Couperus op de De toneelbewer- t51ln Hans de Wolf merkel en 27 januari in r.je in de eigen stu- lS en J De Appel aan de intvanjfingse Duinstraat. [Yi^c»s daar al vanaf 19 ja> ^£25zien. „Noodlot", het en. iver de relatie tussen 0151. jinen, wordt geregis- jpr Aram Adriaanse. ■■■"{over de auteur: „De iÉSÉSLgskracht van Cou perus is voor mij zijn meesle pende manier van beschrijven wat mensen meemaken, door maken, oplopen aan elkaar. Die emoties spreken zeer tot de verbeelding en ze lijken net iets grootser en meeslepender dan wij in deze tijd toelaten. Zijn schrijfwijze is melodrama- tischer, romantischer dan in onze tijd en dat leent zich goed voor drama. Hoewel Couperus geen toneel heeft geschreven is hij heel theatraal in zijn ver haal en in de botsing van de karakters". De rollen in „Noodlot" worden vervuld door Carmine Brou wer, Stef Feld en René van Zinnicq Bergmann. De Appel gaat in februari op reis met het stuk en doet dan een klei ne twintig plaatsen aan, van Winschoten tot Terneuzen. De Appel heeft verder „Prins van Homburg" van Heinrich von Kleist in voorbereiding. Dit gaat op 9 februari in pre mière. De regie wordt gevoerd door de Tsjech Jaroslav Chun- dela. Spelers zijn onder ande ren Aafke Bruining, Christine Ewert, Aus Greidanus, Eric van Ingen en Eric Schneider. Eric Schneider is op 13 en 14 januari in Rotterdam voor het laatst te zien in het grote suc ces van De Appel „Antonius en Cleopatra". Tijn en 't tientje. Nederlandse Pop penanimatie. VPRO-televisie. Neder- land 2 om 09.00 uur. Zondag. HILVERSUM Poppe nanimatie lijkt in Neder land een vergeten vorm van amusement. Dat is op z'n minst vreemd omdat de Engelsen in hun jeugd programma's op televisie steeds weer bewijzen dat het een uiterst onderhou dende manier is om een verhaal te vertellen. Chris Buur en Mick Tinbergen, beiden begin twintig, de len die mening en ver vaardigden voor het VPRO-jeugdblok op zon dagochtend een vierdelige poppenanimatie-serie. In de eerste aflevering maakt de kijker kennis met de jeug dige Tijn, die klusjes doet voor mevrouw Duivekater en daar een tientje voor krijgt. Hoewel de produkties, die telkens met een grap eindigen, niet vlek keloos zijn, gaat het om een bijzondere reeks, die hopelijk een aanzet is tot meer poppe nanimaties van Nederlandse makelij. Chris Buur en Mick Tinbergen zijn qua uiterlijk het best te omschrijven als de Tears For Fears van de animatie-film. Beiden zijn studenten, die in hun vrije uren met pen en pa pier, camera en poppen spelen. De kortharige Mick Tinbergen studeert economie in Utrecht, terwijl de langharige Chris Buur zich heeft geworpen op de culturele wetenschappen in Amsterdam. Mick: „Poppena nimatie is een oude liefde van ons. Tijdens de lagere school in Santpoort waren we er al mee bezig, net als met het stripver haal overigens. Werken met poppen bleek echter minder arbeids-intensief dan het ma ken van tekenfilms". Chris: „En als we dan weer zo'n filmpje klaar hadden, ga ven we voorstellingen voor onze ouders of voor de mede leerlingen". De reeks, die is bestemd voor kinderen vanaf vier jaar, maar genoeg grappen bevat voor volwassenen, werd verfilmd in de kelder van de psychiatri sche inrichting in hun geboor teplaats. Mick: „Dat complex ligt op drie minuten lopen van mijn ouderlijk huis. In de zo mer van 1988 hebben we daar twee maanden in die kelder doorgebracht, terwijl het bui ten prachtig weer was. Aan het einde ervan konden ze ons bijna opnemen, want niet alles verliep naar wens. De grootste tegenslag was, dat bij het op nemen van de eerste afleve ring, twee filmpjes van twee- en-een-halve minuut misluk ten. Op zo'n moment moet je bezeten zijn van animatie, an ders gooi je er echt het bijltje bij neer. En je maakt soms domme fouten, simpelweg om dat je de routine mist". Chris: „Breek je bijvoorbeeld een toren af, maar blijkt dat je hem nog voor een andere sce ne nodig hebt of knip je iets helemaal kapot en kom je er achter dat je het nog moet ge bruiken. In dat reproduceren gaat heel veel tijd zitten, ook omdat het exacte copieën moeten zijn". Medewerking Mick: „Maar we hebben echt van alle kanten medewerking gekregen. Zo heeft een vriend je de bakfiets gemaakt en mochten, we van een speel goedwinkel voor elfhonderd gulden aan spullen lenen, waaronder het fornuis. En in de kelder kwamen we ook al lerlei bruikbaar materiaal te gen, dat we mochten hebben". Het was een cameraman van de VPRO, die het tweetal een duwtje in de juiste richting gaf. Chris: „Hij zei: als jullie dit professioneel willen doen, moet je de VPRO bellen. Zo is het balletje gaan rollen. In eer ste instantie was het de bedoe ling om zes filmpjes van tiei\ minuten te maken. Het zijn er uiteindelijk vier van een kwartier geworden. De be hoefte om nu onze studies op te geven, hebben we niet. Dan zou er eerst iets heel span nends moeten gebeuren. Bo vendien is het zo, dat als je een beetje opschiet met je studie er genoeg vrije maanden over blijven om een nieuwe serie te Tijn, de nieuwe held van de VPRO, die nooit te beroerd is de handen uit de mouwen te steken. foto: vpRO maken. Denk ook niet dat het ons om het geld ging. We za gen in de aanbieding een kans om met wat meer geld en pro fessionele spullen een goede produktie te maken". Mick, die net een studie-jaar in Amerika achter de rug heeft: „Als we terugkijken naar de vier produkties zou den we het nu anders doen. Veel minder loopscènes opne men bijvoorbeeld. Tijn (die voor deze reeks een facelift onderging) loopt namelijk nog al klungelig. Het is de reden waarom je in buitenlandse ani matie-filmpjes de poppen bijna nooit ziet lopen. Bovendien zouden we de verhaaltjes wat meer vaart geven, ze wat kor ter maken. Omdat je dan weet waarmee je bezig bent, hoef je ook geen scènes samen te voe gen wat nu wel is gebeurd". Nieuwe afleveringen zijn mo menteel in voorbereiding. Mick: „Als iemand ons ziet werken, denkt hij waarschijn lijk: dat wordt niks. Meestal schrijven we de verhaaltjes aan tafel terwijl we thee zitten te drinken". Chris: „Als we dan melig ge noeg zijn, komen de ideeën' Mick: „Het werken met pop pen heeft overigens duidelijk voordelen. Zo hebben ze geen grillen zoals filmsterren. Ze doen tenminste precies wat je zegt". De VPRO heeft inmiddels la ten weten dat ze best wat meer „Tijn"-verhaaltjes wil. Voor het tweetal is het dus een kwestie van hard studeren om zo de tijd voor het maken van die poppenanimatie-filmpjes vrij te kunnen spelen. Mick: „De trucs om ze te maken, hebben we nu wel door, wat we echt in de vingers moeten zien te krijgen, is de montage en het werken in de geluids studio. Beide zaken hebben bij deze serie het meeste van de 75.000 gulden opgeslokt. Maar ze zijn wel zo gemaakt dat het geluid op een aparte cassette is opgenomen". Hierdoor zou Tijn kunnen uit groeien tot een veelgevraagd export-artikel. Aan Tijn ligt het niet. HANS PIËT SCAT/Cameleon hoog in amusements waarde Toneelvereniging SCAT/Cameleon met Verwarringen van Alan Ayck- bourn in de regie van Yvonne Weat- maas. Theater De Poort te Den Haag. Gisteravond. Herhalingen: Vanavond om 20.15 uur en morgen om 14.30 uur „Verwarringen" van Alan Ayckbourn is een spel dat is opgebouwd uit vijf een akters. Zij hebben alle maal als thema dat niet alles volgens plan ver loopt. SCAT/Cameleon heeft ook daadwerkelijk een soms verwarrende voorstelling laten zien. Yvonne Westmaas heeft als regisseuse vooral volgens het boekje gewerkt. In verschil lende scènes moesten de inge studeerde teksten als leidraad dienen en dat ging ten koste van het spel. Gelukkig was er volop plezier te beleven aan de grote inzet van de spelers. Op vallend waren de drie rollen van Trudie Noordermeer. Zij is in staat om totaal verschil lende types uit te beelden en van de juiste speltrant te voor zien. Haar articulatie is uitste kend en een duidelijke tekst beleving geeft haar spel een natuurlijke uitstraling. Lies Oldenhof kwam vooral als Mrs. Chairman, een ietswat bekakte dame, goed uit de verf. Max Nierstrasz had dui delijke te kampen met nervo siteit. Dat ging helaas ten kos te van zijn dragende rollen en hij behaalde daardoor niet het gewenste niveau. Grappig wa ren de twee rollen van Armin de Koning. Hij had zelf het meeste plezier in zijn spel en dat werkte lachwekkend. Je roen Ros heeft wel de kwali teiten in huis om een behoor lijke rol aan te kunnen, maar is vooral slordig in zijn taalge bruik, waardoor vaak flarden tekst in het niets verdwijnen. Er werd door de groep met vaart en groot enthousiasme gespeeld en dat zorgde ervoor dat het spel nergens inzakte. Er was ondanks wat schoon heidsfoutjes enorm veel te la chen en daardoor is deze Ayk- bourn toch goed uit de verf ge komen. ROB VAN DER MIJL

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 17