Emmy van Overeem: van non via columniste tot dominee Grieks-Katholieke Kerk uit Roemeense catacomben CcidócSotvtair Teleurstelling over ingreep Simonis brieven van leze ik&UeSomcwit Bisschoppen DDR: vergeet „geestelijk leven" niet kerk wereld Milieu vriendelijk onderhoud kerkhoven Toekomst van de mei^. HELPT ROEMENll1 Jil mT Êeidócöomcmt 1 GEESTELIJK LEVEN/OPINIE ZATERDAG 30 DECEMBER 1989 P^ENL BERLIJN Rooms-katholieken in de DDR moeten bij alle inspanningen voor een nieuwe samenleving hun „geestelijk leven" niet verwaarlozen. De Oostduitse bisschoppen waarschu wen hiervoor in hun pastorale brief die dit weekeinde in alle kerkdiensten zal worden voorgelezen. „Als wij ons geestelijk leven en onze pastorale en diakonale verplichtingen verwaarlozen, omdat het maatschap pelijk werk teveel van onze tijd en onze krachten vergt, dan verduistert ons christelijk getuigenis", aldus de elf bisschoppen. Zij zijn overigens warme voorstanders van de maatschappelijke en politieke veranderingen. „Er zijn mensen die vragen of de Rooms-Katholieke Kerk zich niet te veel laat meeslepen in het kielzog van de veranderingen", con stateren de bisschoppen. Dat is echter geen waan van de dag, maar een her kenning in de samenleving van princi pes die ook de kerk erop nahoudt. De bisschoppen willen eerherstel voor mensen die voor de „omwenteling" onrecht is aangedaan. Maar ook dege nen die het afgelopen najaar in onmin zijn geraakt, moeten met waardigheid worden behandeld. De bisschoppen adviseren de overheid niet allerlei ta ken naar zich toe te trekken die „de vrijheid en de verantwoordelijkheid van de mensen beperken". Achteraf is iedereen wijs Frans spreekwoord door Marinus van der Berg Nieuwe mogelijkheden Nog één moment dit jaar, op de drempel van oud en nieuw. Een deur gaat dicht, een deur gaat open. Een jaar trekt aan ons voorbij. Het nieuwe jaar is onvoorspelbaarder dan ooit. Steeds sterker wordt het ge voel dat we niet alleen op de drempel naar het nieuwe jaar staan, maar ook naar een nieuwe tijd. Er komt iets heel nieuws. Velen zijn hoopvol ge stemd, maar er is ook vrees en angst. Oude machthebber worden onrustig in hun palei zen. Ze zoeken het nieuwe licht te doven. Ze bedienen zich van nog aanwezige ge weldsmiddelen. De beelden van uitgebrande auto's en brandende gebouwen van de geheime Roemeense Staatpo- litie staan ons voor ogen. Ze bedienen zich van achterklap, van roddel, van pogingen om iemands naam aan te tasten. Het gebeurt overal tot in de kerk. Hun machteloosheid en angst groeit van dag tot dag. Zal het nieuwe licht nog een maal moeten vluchten of is het nu de tijd van standhouden tegen de stroom in'. Er is veel in beweging. Er zijn sterke stromen. Het verlangen naar een menselijke tijd wordt steeds sterker. Dat verlangen naar leven laat zich niet meer knechten. Er begint een nieuw lied op te klinken: 'Midden in de winternacht ging de hemel open, die de liefde knechten wil, zal niet altijd blijven. Elke vogel zingt zijn lied'. Je kunt het zingen op de oude melo die, maar het zwelt aan tot een nieuw lied. Nieuwe hoop sterkt het hart. De Turkse jon gen die de krant steeds vroeg in de ochtend in de brieven bus steekt, bracht kort voor Kerst een „Geluksklaver" aan de deur met de wensen voor een gelukkig 1990. Het is goe de traditie om de krantenbe zorger een attentie te schen ken. Meerderen hadden de deur voor hem dichtgeklapt, omdat hij een Turk was. Hij was er van ontdaan. Er gebeuren nog harde din gen. De oude geest die de dood zoekt en geen vertrou wen in nieuwe mogelijkheden heeft, is wel stervende maar nog niet dood. Toch richt ik mij op de nieuwe geest die haar huis heeft verlaten en zich niet meer laat opsluiten. Die nieuwe geest maakt me gevoeliger voor de pijn en het lijden, maar ze versterkt mijn geloof dat er een weg verder is, door dit alles heen. Dat kan betékenen dat je ook leert om steeds meer van dag tot dag te leven. Niet berustend of op pervlakkig, maar vanuit het besef dat elke dag genoeg heeft aan zijn eigen pijn en moeite én dat elke dag een kans kan zijn. Elke dag is een kans om ie mand een goed woord te schenken, dat iets dat opbou wend is. Elke dag is een kans om je te verwonderen. Elke dag is een kans om te gelo ven. In elke dag zitten zoveel mogelijkheden. Je weet in de ochtend niet hoe de dag zal eindigen. Er zijn niet alleen de nuchtere feiten, de dingen die gedaan moeten worden, het werk dat er ligt, maar is er vooral de wijze waarop je kijkt en hoort. Dan kun je in het ge wone het ongewone zien. In het haast ordinaire kan het buitengewone aanwezig zijn. Voor wie het ziet. In mijn nieu we agenda schrijf ik deze woorden: Elke dag is een uitnodiging om jezelf op te bouwen. Elke dag is een uitnodiging om dit leven te waarderen. Elke dag is een uitnodiging om je te verwonderen over zoveel verlangen naar vriendschap, blijheid en levensmoed. Elke dag is een uitnodiging om aandachtig te leven. Elke dag is een uitnodiging om zin te geven aan dit leven. Elke dag is een uitnodiging om over grenzen heen te kijken. Elke dag is een kans om te bouwen aan een wereld van liefde en gerechtigheid. Elk jaar, jazelfs elke dag kan een nieuw begin zijn. Ik wens het u van harte toe en ik houd de deur open voor nieuwe mogelijkheden. ROZENBURG Vorig jaar oktober schreef Emmy van Overeem haar laatste column voor Else vier. Ze kwam op non-ac tief te staan, waardoor ze haar studie theologie kon afmaken. In de afgelopen anderhalf jaar kwam haar ontwikkeling in een stroomversnelling: ze ging apart van haar man wonen, haar ouders zijn naar een verpleeghuis verhuisd, trad uit de Rooms-Katholieke kerk, besloot haar omgeving en familie in het westen ach ter te laten en het beroep in Vlagtwedde aan te ne men. Op 4 februari vol gend jaar wordt ze in het ambt bevestigd. De nieuwe voorganger van de vrijzinnig hervormde ge meenten in het Groningse Vlagtwedde en Sellingen praat snel en duidelijk. Praten en schrijven vormen haar uit laatklep die drijft op een in nerlijke beleving met haar God. In haar nieuwe toe komst in Vlagtwedde ziet ze de kans een „totaal mens" te worden. Ze zal naast haar deeltijd pastoraat vooral een beschouwend leven gaan lei den. Wel in de buurt van mensen en niet eenzaam in de woestijn zoals ze vroeger wel eens idealiseerde. Ze kreeg meer aanbiedingen om voor ganger te worden, maar het Oostgroningse landschap heeft het gewonnen. „De na tuur is naar de mensen toe ge wend, het is er niet zo verla ten als mensen wel denken," zegt ze. In haar nieuwe huis wil zij met de hulp van anderen ruimte maken voor groepsge sprekken, cursussen en voor mensen die tot innerlijke rust willen komen. Het Groninger landschap biedt haar die kans. Boven dien: het is er nog schoon. „De Randstad wordt steeds voller en vuiler. Ik heb geen zin tot mijn tachtigste almaar in de files te staan. En die ar rogantie van ons: alles ge beurt in het Westen. Ik ben er gewoon van bekeerd. Drenthe vind ik heel stil en mooi, maar Groningen heeft het ge wonnen. Ik houd van direct heid, spontaniteit en open heid, eigenschappen die ik ook bij de Oostgroningse vrij zinnig hervormden heb ont dekt. Ze zijn stevig, eerlijk en hebben een diep geloof zon der fratsen en angsten. Hun Emmy van Overeem ...een totaal mens worden.. godsbeeld komt overeen met het mijne, het is dichtbij". Geen moeras „Je moet niet denken dat je als mens een stinkend moeras van zonde bent. Het beeld is lichter en blijer. Het is niet de bedoeling je als mens steeds kleiner en minderwaardiger te voelen, opdat God groter en groter wordt. We zijn niet zomaar op de wereld als een pion op een schaakbord of zo, ieder mens heeft een kompas, een levensdoel hoe je het ook noemen wil. Ik wil God hoe je die ook wil noemen, het is een kosmische kracht, een geweldige vitaliteit bij de mensen brengen". Haar journalistieke loopbaan ze begon als verslaggeef ster bij Het Binnenhof was „leuk" zegt ze eerst simpel weg, maar dan voegt ze eraan toe: „Bij de NRC was ik in 1968 de tweede vrouw. Dat was moeilijk, het was toen nog veel meer een mannen- krant dan nu. André Spoor was hoofdredacteur die gaf me wel de ruimte, als je iets redelijk kon opschrijven en dat kon ik gelukkig werd het geaccepteerd. Niets geen morele oordelen, dat was vooral voor mij -een bevrij ding, omdat ik uit die dogma tische sfeer kwam". Voorganger „Door een bepaalde gebeurte nis wist ik zeker dat ik voor ganger wilde zijn. Er was een aanbod van een katholieke kerk die niet onder Rome staat, maar dat viel erg tegen. Als je niet in een grote kerk zit drijf je afv Er Pkóet een groot verband zijn, het moet getoetst zijn. Zo zie ik ook die New-Age-beweging ook als een tussenstap, het zweeft, is niet concreet, de mensen zijn er ook nogal op zichzelf ge richt, maar misschien komen we samen tot een nieuwe reli giositeit. Ikzelf ben na al die tussenstations toch weer bij de traditionele kerk uitgekomen. Beter zou zijn wanneer er een grote eenheid zou zijn, maar dat duurt nog lang. Ik kan er niet op wachten. Ik ga niet achter de vitrage zitten, om dat de paus bang is voor vrou wen. Het is toch idioot dat een jon gen van twaalf jaar priester mag worden en een vrouw van 58 jaar niet. Vrijzinnig hervormd is het enige prote stantse domein waar ik in pas. Het principe dat ieder zijn in dividuele levensbeschouwing mag hebben, a-dogmatisch dus, past bij mijn gevoel van openheid. Het klikte meteen in Vlagtwedde. Ze zeiden: je komt als een engel uit de he mel gevallen Het leuke is dat ik toen ik Carmelites was Mi chael heette". Kluizenaar In Vlagtwedde wil Emmy van Overeem ook meer als een „kluizenaar tussen de men sen" gaan leven dan ze in haar huidige woonplaats Ro zenburg kon doen. „Ik merk dat je steeds meer op tegen krachten botst naarmate je in nerlijke beschouwing ver sterkt. De bereidheid om een innerlijk leven te leiden roept meer duisternis op dan wan neer ik mezelf voorbij zou lo pen en me in de actie zou storten. Ik zeg tegen de duis ternis: kom maar mee naar het licht. De ongevormdheid van deze wereld, is ook een soort duisternis. Het is zo moeilijk over deze dingen te praten. Het kan al leen maar in een algemene taal, je moet het woord God niet te vaak zeggen, daar wordt men eng van. Je weet niet wat een ander er onder verstaat. Nabijheid is mijn FOTO: DE JONG EN VAN ES sleutelwoord, ik wil proberen bij de mensen te zijn. Dat is het moeilijkste wat er is. Het leven met God als met een geliefde, het is eigenlijk de oude mystieke lijn, zoals ik dat ook als kloosterling be leefde. Je moet er voor open staan, de dingen loslaten: je ouders, je land, je huis, je baan en ook de materie. Ik ben er heel ziek van geweest, vooral wat het afscheid van mijn ou ders betreft. Ik laat ze achter, terwijl ik misschien voor ze had moeten zorgen. Ik laat mijn familie achter om bij de familie van God te gaan wer ken, maar ik heb wel een voorwaarde gesteld. Die Ie mand en ik gaan samen op weg onder de voorwaarde dat die Iemand voor mijn naaste familie zorgt. Een leven zoals ik nu wil is altijd mijn eerste Liefde ge weest. En daar ben ik nu weer terug in eeri synthese, een verbinding van alle as pecten tot nu toe. Ik hoef nu niet achter tralies in een wei land ergens in een dorp, nu kan ik tussen de mensen blij ven en de journalistiek heeft me geleerd te spreken en te schrijven. Het komt nu alle maal bij elkaar". MARSCHA VAN NOESEL BOEKAREST Voor het eerst sinds 1948 durft de Grieks-Katholieke Kerk in Roemenië haar gezicht te laten zien. Eén van de „geheime" bisschoppen, Justin Pavel, liet via de Roemeense televisie we ten dat het Grieks-katho lieke gebed om vrijheid na 41 pijnlijke jaren ein delijk door de hemel is verhoord. De kerk verlaat de catacom ben die ze moest opzoeken toen ze in 1948 werd gedwon gen op te gaan in de Ortho doxe Kerk. Twee jaar eerder was dat in de Oekraine op eenzelfde wijze gebeurd met de Oekrains-Katholieke Kerk, eveneens een geünieerde kerk. Beide kerken zijn verbonden met Rome, maar vieren res pectievelijk de byzantijnse en de orthodoxe liturgie. Voor 1948 telde de Grieks-Ka tholieke Kerk ruim 1,5 miljoen leden. Op dit moment zijn dat er naar schatting ongeveer 500.000. Grieks-katholieke ge lovigen die niks voelden voor een ondergrondse kerk, zijn terecht gekomen bij de Ortho doxe Kerk of de Rooms-Ka tholieke Kerk. Net als in de Oekraine heeft de Roemeense geünieerde kerk in het geheim gewijde priesters en bisschop pen. Sinds haar 'liquidatie' heeft de Grieks-Katholieke Kerk ruim dertig keer officieel bij de Roemeense autoriteiten gepleit voor legalisatie. Een van de bekendste woordvoerders was de docente Doina Cornea, die bij haar pleidooi voor erken ning van de kerk niet schroomde Roemenië „een ko lossale gevangenis" te noemen. Ook paus Johannes Paulus II heeft meermalen gepleit voor legalisatie. Het is nog niet bekend of de nieuwe Roemeense regering het decreet van 2 december 1948 over de opheffing van de kerk zal herroepen. De legali satie plaatst alweer net zo als in de Oekraine de Or thodoxe Kerk voor het pro bleem dat ze vele kerkgebou wen en andere kerkelijke be zittingen zal moeten terugge ven aan de Grieks-Katholieke Kerk Begin oktober 1948 besloot een pseudo-synode onder grote druk van de communistische autoriteiten tot integratie met Orthodoxe Kerk. Aan het eind van de maand werden de zes Grieks-katholieke bisschoppen gearresteerd. Zij zouden allen in de gevangenis sterven. Ook bisschop Juliu Hosso van Cluj, die in het geheim door paus Paulus VI tot kardinaal was benoemd, zou later dit lot on dergaan. De rooms-katholieke hulpbis schop loan Robu, apostolisch administrator van het aartsbis dom Boekarest, heeft de hoop uitgesproken dat Roemenië en het Vaticaan op korte termijn weer diplomatieke betrekkin gen zullen aangaan. Deze zijn „bevroren" sinds in 1950 de pauselijke nuntius het land moest verlaten. Het Vaticaan geeft liever nóg geen commen taar; de curie stelt zich „opti mistisch afwachtend" op. HANNOVER Voor de evangelisch-lutherse kerk in Hannover gaat de zorg voor het milieu over het graf heen. In een 72 pagina's tellende brochure die op verzoek van de kerk geschreven is, doet professor Paul-Gerhard Jahn enkele milieu-suggesties voor het onderhoud van kerkho ven. Zo raadt hij het reinigen van grafstenen met chemi sche middelen af, evenals het gebruik van strooizout bij gladheid. Behalve dat hij tips geeft voor een milieuvriende lijk onderhoud, besteedt Jahn ook aandacht aan bomen en planten op kerkhoven. Die hebben volgens de professor een grote ecologische beteke nis. „Kerkhoven zijn groene oases voor mensen die rust zoeken, en toevluchtsoorden voor vele plante- een dier soorten". ZEIST Het Landelijk Oecumenisch Platform is zeer teleurgesteld over het verbod van kardinaal Simonis op gezamenlijke eucharistie- en avond maalsvieringen in de Oe cumenische Geloofsge meenschap Helmerhoek in Enschede. „Wij vrezen met grote vreze dat er meer gemeenschappen zullen worden aange pakt", aldus bestuurslid Jeannette van Andel. Het besluit vart de aartsbis schop van Utrecht kwam hard aan bij het Platform, omdat het niet alleen Ensche de raakt, maar tevens alle an- dere oecumenische groepen en gemeenschappen. Bij het platform, dat vorig jaar werd opgericht, zijn zestien groepen aangesloten. Oecumenische gemeenten in Leiden (Merenwijk), Purmer- end, Apeldoorn en Zeist vie ren net als de Enschedese Ge loofsgemeenschap geregeld gezamenlijk eucharistie en avondmaal. „Het is niet goed gekeurd", aldus Van Andel, „maar het wordt ook niet ver boden". Er zijn wel eens ge sprekken geweest, maar die hebben tot nu toe nooit conse quenties gehad. Het bestuur van het Platform gaat binnenkort overleg ple gen met andere oecumenische instanties over een mogelijke oplossing voor het probleem in Enschede. Ook wil het een gesprek met de rooms-katho lieke bisschoppen over „de trieste wijze waarop een bloei end oecumenisch initiatief werd beëindigd". Simonis heeft de Oecumeni sche Geloofgemeenschap Hel merhoek - een samenwer kingsverband van rooms-ka- tholieken, hervormden en ge reformeerden - laten weten dat de oecumene nog niet zo ver is dat er gezamenlijk eu charistie en avondmaal ge vierd kan worden. De rooms- katholieke pastor drs. A. Kon ter heeft na deze maatregel ontslag genomen. De jaarwisseling van morgenavond is wel een hei dere, een decennium wordt afgesloten. Er begint stij figuurlijk een nieuwe periode in de beleving van Oosteuropeanen een tijdperk zonder muur en met r heid dan ooit tevoren. Bestaande verhoudingen zijiJ kop gezet, oordelen moeten worden herzien en nieul ties blijken mogelijk. (arrema BEHALVE de terugblik in blijdschap en verwondt*00' va' al die veranderingen en de verwachting van nieuwe)- is er de herinnering aan de pijn die moest worden, voordat de vernieuwingen er kwamen. Het meest incP F de voorbeeld is wel de omwenteling in Roemenië: de daar gaat in het rood gekleurd. itziei De kerkelijke traditie viert tussen Kerst en Oudjaar^j-JN zondere dag: Onnozele Kinderen. Dan wordt herd* op last van de machthebber Herodes alle joodse jongp^ Bethlehem en omgeving werden gedood om op dier Jezus van Nazareth uit te schakelen als anti-macht. oet c dere hemel van Kerst lijkt verduisterd door on ncje kwaad. Zo ervaren we het ook vaak in onze wereli fme|. iets goeds lijkt te gebeuren, zijn altijd de Herodesse0 ons. De krachten van het goede worden voortdur dreigd door de machten van het kwade. Mensen L. daar aan ten onder gaan en de onschuldige slachtoffer -je de gegijzelden van het kwade in de strijd tussen gt licht. r waai in we; De moeders van de joodse jongetjes die onder het n kwamen, hebben gehuild zonder ophouden en hun k nóg niet verstomd. In Roemenië, in Etiopië en overalfader 1 reld huilen moeders om het leven dat voor niets lijkff me* geboren omdat het al zo vroeg werd weggenomen. Efvemv het einde van het verdriet vanwege dood en verderfutrok| l aan WAT dat betreft is er weinig reden tot vrolijkhei<?d-syst grens van een nieuw decennium ondanks dat er hoo^^e omdat allerlei nieuwe dingen mogelijk lijken. Steeds i;lgt e gehuil om verloren gegaan leven. In het verhaal van^ inmi zele Kinderen wordt die realiteit ook getekend. Eeggesp herinnerd aan die oude moeder-figuur Rachel die, (aa^.nl om haar kinderen, zich niet laat troosten, omdat haarP ren er niet meer zijn. g itzien< NAAST deze werkelijkheid is er die van het verv4,rui^ het verhaal: Jezus werd weggebracht naar Egypte, waar de macht van Herodes niet kon komen. Zo b^vojgC kracht van het goede gespaard weliswaar ver wegi0p e< onbegrepen. Later werd duidelijk hoe de vlucht ven i kwade een voorbereiding was om door het kwaad pnder dood heen de hoop op betere tijden geboren te laten \|teren Zo gaat de toekomst van God met mensen voort: ont^d^{ gehuil wordt de hoop geboren. het friet g he Brieven graag kort en duidelijk geschreven. De redactie behoudt zich het recht voor inge2 stukken te bekorten. Goedkoop Het Tweede-Kamerlid Frans- sen wil Nicolae Ceausescu als nog zijn grootkruis in de orde van de Nederlandse Leeuw ontnemen. Een goedkoop ge baar. Als Ceausescu 'ontrid- derd' had moeten worden, dan had dat bij zijn leven moeten gebeuren. Bijvoorbeeld vorig jaar, naar aanleiding van een artikel in de Kerstbijlage van deze krant, die ook de heer Franssen heeft kunnen lezen. Ik bewaar dergelijke bijlagen en kan daarom citeren uit de reportage van Stevo Akker man, die met eigen ogen de el lende in Roemenië heeft ge zien. „De oorkonde dat Ceau sescu het grootkruis in de orde van de Nederlandse Leeuw mocht ontvangen ontbreekt niet in het museum in Boeka rest. Zou de schenker daarvan ervan op de hoogte zijn dat in de straten van Boekarest een oude vrouw kan worden aan getroffen die in de vrieskou naar eten loopt te zoeken, ter wijl haar rode blote benen op gezwollen zijn en ora_ open wonden zitten? j wari gulle gever weten 's avonds voor de* ra restaurants mensen len om toe te kijken hoi ken zich te goed doen afoista vlees, met echte aarda| de Of zou de Nederlands» wor ring zich willen schareifert menigte van tienduizenj ik de volgende dag djnjï stad zie paraderen met^ doeken en portretten §e 11 van hem, de Conductatc demonstratie van volËM heid is het, van lijdzaflr en moedeloosheid. De iister moeten en zij gaan. Ze jchts voor de man die ze hatfaf. Tóen hadden de Roe?n onze morele steun nodjen niet meer, want ze Kie. zich inmiddels op eigen jeen bevrijd van de terreif Ceausescu. Wat we hislei nog kunnen geven is brl on hulp bij de wederopboitf00 hun land. Met goedkop#hui ren echter komen ze ge€sre verder. Z1j A.M. Hubregtse, ">or DEN HAAG. c jech frg Kerk in Nood/Oostpriesterhulp U KUNT UW GIFTEN STORTEN OP POSTGIRO 113.43148 of BANKREKENING NO. 52.42.24.846. U KUNT LEVENSMIDDELENPAKKETTEN SAMENSTELLEN EN DE! AFLEVEREN OP EEN VAN DE 25 CENTRA VAN KERK IN NOOD. (De adressen kunt u telefonisch aanvragen: 073-130820) Kerk in Nood, Peperstraat 11, 5211 KM Den Bosch. Uitgave:» Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers) Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden. Telefoon: 071 - 122 244 Postadres: postbus 11, 2300 AA Leiden. Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, Rijswijk Telefoon: 070 - 3190 933. Abonnee service jai Telefoon: 071 - 313 677 van ma t/m vr. van 8.30 tot 17.00 u n Nabezorging f Telefoon: 071 - 122 248 Lj van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.OOM Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.) Bij automatische betaling: Bij-betaling per accept-girokL, per maand f 24,85 per maand f. per kwartaal f. 74,10 per kwartaal f per jaar f. 284,50 per jaar f. Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan. Advertenties Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244 Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941 Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijs 070 - 3902 702. Bankiers AMRO BANK NV 473 575 515 POSTBANK NV 663 050 •i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 2