bioscoopbezoek iets gestegen
Boeken Ceauseseu verdwijnen
in papiervernietiger
In Frans Halsmuseum
geen vervalsingen"
I1/6U1H ^ensemble
Kijker kiest
finalisten
Songfestival
0
[^NST/FILM EeidócSouotmt vrïïdag 29 december 1999 pagina 13
B. Led(
Geref.||
rv. üiwo 1 n,n
V&fc Z«n
n.: 10,Pd jaar
gMSTERDAM De schilderijen in het Frans Halsmu-
zijn allemaal echt, evenals de 77 doeken die vol-
jaar in het kader van een grote expositie te zien
n. Dat is de reactie van de directeur van het Frans
"wdes9 Jilsmuseum D. Snoep in Haarlem op uitspraken van
i jan.:l stiefdochter van meestervervalser Han van Meege-
Bc if1' V- Weder-de Boer, dat van zijn hand tientallen
11'u.lse doeken in omloop zijn die onterecht worden toe-
Tec:L reven aan **a*s en Vermeer.
ïk Dep zegt niets te weten van meer vervalste schilderijen van
k: zo.FStervervalser Han van Meegeren naast de doeken die reeds
burgjcend zijn zoals zes doeken die op een originele Frans Hals lij-
Vïni Weber- de Boer doet haar uitspraken in het TROS-pro-
10%mma ,,Het Van Meegeren-mysterie" dat vanavond wordt uit
weg jonden.
ds. ik schilderijen in ons museum zijn honderd procent zeker van
jan.: fans Hals en ook de 77 doeken die we volgend jaar van buiten-
kdse musea krijgen voor een grote expositie zijn ook allemaal
j_wJechtheid onderzocht", aldus Snoep. Volgens hem is het uitge-
decilten dat er nog zoveel onbekende vervalsingen in omloop zou-
eae. n zijn, omdat vrijwel alle bekende doeken reeds zijn onder-
Gempht op echtheid en de vervalsingen zijn geregistreerd in een
van Amerikaanse specialist Slive, die ook de Frans Hal-
Aald§P0S^e *n Haarlem samenstelde.
930( (ADVERTENTIE)
SCHÖNBERG
.11 V 11 w GOES 1-ATIN AMERICAN
I januari 1990 15.00 uur
Dr. Anton Philipszaal, Den Haag
m.m.v. Claron McFadden, sopraan
1 A Werken van Milhaud,
I a f ÊJÊ% O fj Villa-Lobos en Revueltas
f Jl ff Kaarten reserveren 070-609810
\M Sponsors: Adviesbureau Bennis,
NOG Verzekeringen, Twijnstra Gudde, Moret Ernst Young
BUKAREST De nationale
bibliotheek van Roemenie in
Bukarest hunkert naar boeken,
maar niet alle. De volledige
werken van Nicolae Ceauseseu
gaan linea recta naar de pa
piervernietiger. „Misschien be
waren we van ieder werk een
exemplaar" zegt Angela Popes-
cu Bradiceni, sinds 1955 direc
teur van de bibliotheek. „We
zijn tenslotte een bibliotheek".
De in elke boekhandel promi
nent aanwezige dikke werken
van de dictator vormden een
van de mikpunten van de
volkswoede tijdens de revolu
tie. In de nationale bibliotheek
namen de gebonden delen van
Ceauseseu zes lange rijen in be
slag. Enthousiaste medewer
kers hebben de vertalingen
van „Op weg naar de opbouw
van een multilateraal ontwik
kelde socialistische maatschap
pij", totaal 32 delen van elk 700
pagina's reeds afgevoerd.
Wanneer iemand bijvoorbeeld
deel 26 raadpleegde kon hij
daar lezen: „Het bezoek dat ik
bracht aan Somalië op uitnodi
ging van president Mohammed
Said Barre heeft tot uitmunten
de resultaten geleid". De collec
tie Ceauseseu omvatte verder
onder meer brochures van zijn
toespraken, een verzameling
geestelijke overpeinzingen, en
publiciteitsmateriaal, alles tot
meerdere eer en glorie van een
man die de wereld afreisde om
met grootheden te toasten en
zich op foto te laten vastleggen.
Maar de nu gehate boeken zijn
niet alle van Ceausescu's hand,
ook zijn vrouw Elena heeft ge
publiceerd. „Onderzoek op het
gebied van systemen en karak
teristieken van macromolecu
len" bijvoorbeeld, want zij was
chemica. „Niemand las die boe
ken ooit, niemand", aldus Vir
gil Tiberiu Spanu, verantwoor
delijk voor de aankoop van
werken.
Voor de bibliothecarissen is de
opruiming van Ceausescu's
boeken een zoete wraak voor
de onder zijn bewind geldende
verplichting een deel van de
collectie (zo'n tien procent)
achter slot en grendel te hou
den als verboden werken. Spe
ciale toestemming was nodig
voor het raadplegen van boe
ken over de Roemeense poli
tiek van na de Eerste Wereld
oorlog, of voor het lezen van
boeken van dissidente schrij
vers. Daarvoor moest men zich
wenden tot een culturele raad,
die de aanvragen onmiddellijk
doorspeelde naar de geheime
politie.
„Wanneer je een verzoek in
diende bij de raad trad een zeer
geheim en ingewikkeld mecha
nisme in werking", zegt Spanu.
„De meeste mensen zagen er
van af omdat ze vermoedden
toch geen toesteming te krijgen
of geen aandacht op zich wil
den vestigen".
Absoluut verbod
Op sommige boeken, zoals van
de in Parijs in ballingschap le
vende schrijver Paul Goma,
gold een absoluut verbod. Maar
in de meeste gevallen konden
dergelijke boeken niet eens
worden aangekocht vanwege
een gebrek aan buitenlandse
valuta. „Met wetenschappelijk
materiaal liepen we tien tot
vijftien jaar achter", aldus Spa
nu. Zo stamt het laatste num
mer van het vooraanstaande
tijdschrift Chemical Abstracts
dat in Bukarest aanwezig is uit
1972.
Maar geld was niet het enige
probleem. Meer nog was de uit
zonderlijk strenge wetgeving
die tot in details op allerlei ge
bied tussenbeide kwam een be
lemmering voor de Roemenen.
Zo moest elke schrijfmachine
worden geregistreerd bij de po
litie, met inlevering van een
voorbeeld van het lettertype.
Deze wet werd als een der eer
ste door de nieuwe revolutio
naire leiding afgeschaft.
Redacteuren van het staat-
spersbureau Agerpres moesten
nauwkeurig onderscheid ma
ken tussen nieuws dat voor het
publiek bestemd was en nieuws
dat slechts in een oplage van
een exemplaar kon worden
doorgegeven.
Bij de nationale bibliotheek is
de leiding ervan overtuigd dat
er nu een grote verbetering
kan optreden. Gunstig voorte
ken is dat de collectie van 1,5
miljoen boeken in tact is geble
ven, in tegenstelling tot die van
de universiteitsbibliotheek
waarvan een half miljoen boe
ken in vlammen opging tijdens
de omwenteling van de laatste
dagen. „We hadden geluk om
dat we geen eigen gebouw heb
ben. Onze boeken zijn over de
hele stad verspreia opgesla
gen", zegt mevrouw Bradiceni.
„Roemenie heeft behoefte aan
nieuwe boeken" voegt ze er
aan toe, en met een blik naar
de lege planken waar het ver
zameld werk van Ceauseseu in
middels is weggehaald: „We
hebben nu ruimte genoeg".
HILVERSUM De natio
nale finale van het Euro
visie Songfestival 1990,
dat op 10 maart vanuit het
Nederlands Congresge
bouw in Den Haag wordt
uitgezonden, zal, voor het
eerst, voorafgegaan wor
den door twee voorron
den.
Tijdens deze voorronden, op 16
en 23 februari, bepaalt de kij
ker wie de finalisten worden
door na afloop telefonisch te
reageren. In elke voorronde
worden telkens tien liedjes ge
zongen, vijf ervan gaan door
naar de finale. Een selectie
commissie koos de nummers
uit 375 inzendingen.
Het geven van de punten tij
dens de finale in Den Haag ge
beurt, zoals gebruikelijk, door
publieksjury's uit de twaalf
provincies. Ze staan onder
voorzitterschap van redacteu
ren van de NÓS-rubriek „Van
gewest tot gewest".
De winnaar van deze nationa
le finale zal deelnemen aan
het 35e Eurovisie Songfestival,
dat op 5 mei wordt gehouden
in Zagreb (Joegoslavië) en
rechtstreeks op de buis wordt
gebracht door de NOS.
De Larrocha in
Circustheater
DEN HAAG De Spaanse
pianiste Alicia de Larrocha
speelt op zaterdag 6 januari
1990 in het Circustheater in
Scheveningen. De Larrocha,
die op haar twaalfde een Mo-
zart-concert speelde met het
Symphonie Orkest van Madrid,
komt uit de in de negentiende
eeuw door Felipe Pedrell ge
stichte Spaanse school. Ze heeft
vooral de Spaanse piano-litera
tuur bestudeerd. De Spaanse
pianiste, die jaarlijks een recital
geeft voor een uitverkochte
Carnegie Hall in New York,
speelt in Scheveningen werk
van Schubert (voor de pauze)
en Espla, De Falla en Albénez
(na de pauze).
Laagste gemiddelde
Buitenlandse, jawel. Want in
vesteerders stellen geld be
schikbaar om er geld mee te
verdienen. Dat men er film
blijkbaar als .groeimarkt' ziet
heeft niets met Nederland te
maken. Het gaat in allereerste
instantie om Engelstalige
films. Die kunnen hun geld te
rugverdienen, respectievelijk
winst opleveren. Een andere
Nederlandse investeerder,
Ronnie Gerstanowitsch van
Elvenfilm (een onderneming
van Elsevier en Vendex), be
kende tijdens de première van
de door hem mede-gefinan
cierde Peter Greenaway-film
„The cook, the thief, his wife
and her lover" dat deze film
absoluut niet zijn persoonlijke
smaak was, maar dat hij er
wél in geïnvesteerd had en
niet in „De Avonden". Uit „De
avonden" had hij zelfs het oor
spronkelijke beloofde bedrag
van meer dan zes ton terug-
ggetrokken. Vervelend voor
de Nederlandse film, maar het
valt zakelijk gezien te begrii-
pen. Nederland is nog steeas
geen bioscoopland. De frek-
wentie van het bioscoopbezoek
is hier het laagste van Europa.
Een Nederlander ziet gemid
deld 1,01 keer per jaar een
film. Noorwegen voert de
rij aan met 2,7. Grappig is de
cijfers van Oost-Europa over
'88 te vergelijken. Daar wordt
heel wat vaker naar de bio
scoop gegaan dan in West-Eu
ropa. In Bulgarije negen maal
per jaar, in Rusland zelfs veer
tien maal! Het grootste totale
bezoekersaantal voor film zie
je dan in Rusland (3920 mil
joen), in Nederland is dat 14,8
miljoen, en daarmee zijn we
net iets hoger dan Denemar
ken, Portugal en Ierland. Die
lage cijfers hier hebben met
een aantal factoren te maken:
landsaard, uitgaans- en beste
dingspatronen, ander aanbod
(nergens is de bekabeling zo
dicht als in België en Neder
land). Overigens meldt het
bioscoopbedrijf - precieze cij
fers zijn er nog niet - over de
hele breedte een beter bio
scoopbezoek in '89 dan het jaar
daarvoor.
Kieskowski: topfilm
Het filmaanbod in de bioscoop
hier (en elders op de wereld) is
hoofdzaklijk Amerikaans. Een
vergelijking van de grootte
van dat aanbod met de kwali
teit is interessant. Kijk je terug
op 1989 dan blijkt dat de Ame
rikaanse film een hoger ge
middelde scoort, maar dat de
uitschieters, de films die je
werkelijk bij blijven, je in een
andere wereld brengen, Euro
pese, Chinese, in elk geval niet
Amerikaanse zijn. De topfilm
van dit jaar kwam van de Pool
Krzystof Kieslowski. Het was
zijn ruim een uur durende
film „Gij zult niet doden". De
eerste aflevering van zijn „De-
kalog", een mede voor de tv
,,De Kassière", met talent in een volkomen ongeloofwaardig verhaal.
gemaakte interpretatie van de
Tien Geboden. Strak, grandi
oos van greep op de materie
en beklemmend van helder
heid. Max von Sydow en „Pel-
le de veroveraar" (Oscarwin
naar beste buitenlannse film)
bleef me bij, het prachtige
„The beekepeer" van de Griek
Theo Angelopoulos met Mar
cello Mastroianni, de bizarre
pracht van het Chinese epos
„Romance of the book and the
sword", de acteerpresttaies uit
de tweedelige Dickensverfil-
ming „Little Dorritt" (die het
in de bioscoop absoluut niet
deed, maar inmiddels op video
beschikbaar is), het knappe
beeld van het leven op de
Indiase straten in „Salaam
Bombay" en Imamura's in
drukwekkende „Zwarte re
gen", Japan na de atoombom.
Handjevol Amerikaans
Slechts een handjevol Ameri
kaanse films uit de veelheid
kwam als totale belevenis in
die buurt. Spike Lee's „Do the
right thing" een zeer gedurfde
en intelligente benadering van
racisme in een New Yorkse
straat, Woody Aliens „Another
woman", de Cannes-verras
sing „Sex, lies and videotapes",
de zuiverheid ondanks het
mikken op een breed publiek
van „Rain man", het eveneens
intelligent gemaakte „The ac
cidental tourist" met William
Hurt en over diens levens
angst, Stephen Frears „Dange
rous Liaisons" en een paar
stapjes lager op de ladder Ron
Howards „Parenthood" en de
thriller „Sea of love".
Veel is het toch niet, denk je
bij het opstellen van zo'n lijs
tje. Maar grote momenten zijn
altijd en overal dun gezaaid.
En zo'n keus is persoonlijk.
Amerikaans critici kozen kort
geleden Dé film van de jaren
tachtig. Het werd Martin Scor
sese's „Raging Buil". Maar als
je de ingediende rijtjes films
ziet, zijn ze zo uiteenlopend
dat je meteen je vraagtekens
zet bij zo'n „uitverkiezing". In
het Nederlandse filmtijdschrift
Skoop deden een aantal critici
het ook. Daar kwam „The un
bearable lightness of being" als
beste film van het decennium
uit de bus. Maar die film stond
slechts op drie lijstjes van de
dertien genoemd! Alleen wél
bovenaan.
Op naar 1990. Met in elk geval
op korte termijn een stel Ne
derlandse films in zicht die er
interessant uitzien: Marleen
Gorris' „The last island", opge
nomen in het Engels op
St.Maarten, Otakar Votoceks
Wings of fame" met Peter
Ó'Toole. Ook een internatio
naal opgezette produktie in
het Engels (beide films uit de
stal van First Floor Features'
Dick Maas en Laurens Geels).
Ook al begin volgend jaar
Fons Rademakers' in Berlijn
gefilmde Tweede Wereldoor
log-drama „The Rose Garden".
In welke taal? Juist. Zou En
gels dan toch onze voertaal
worden?
BERT JANSMA
„Rain man", zuiver gemaakt hoewel bestemd voor een breed publiek.
^■hs Weisz' „Leedvermaak": een doordachte en emotioneel-sterke verfilming van Judith Her-
nken f9's toneelstuk.
Met „De Avonden" bewees
regisseur Rudolf van den
Berg dat Gerard Reve's boek wél verfilmbaar was.
,.f. HAAG Was 1989
LCIlgoed of een slecht
aar? Een vraag die je
het eind van een
^■"■fjijna hoort te stellen,
1 die eigenlijk absurd
*ïl.(jfaargrenzen hebben
btte niets met film te
»n. En: praten we
kwaliteit van films,
Voor soort films ver-
tM jen we of praten we
isterenihoe de films het „de
en dooj? Toch een terugblik
5te tenj89.
rst beg
schromjlichtst bij het huis het
Ikaar tfjkste onderwerp: de Ne-
mingeihdse film. Een zorgen-
oerswie en dat zal 't altijd blij-
t fractifTijdens de Filmdagen dit
geheel in Utrecht werd er
1 ook Ateloos over de schuld-
id omd» gediscussieerd. Discus-
?diee raarbij 20 vee* en ver*
ende belangen betrokken
tot kuP* er n00't De
open die vol willen zitten,
geaaar enten jjg ^un jnVeste-
terug willen verdienen,
Sjncritici die kwaliteit wil-
/2 btien je filmmakers die
$1 filmen. En zolang het
't 88|filmmakers niet op een of
fU hi^e manier gemakkelijk
I ot gemaakt om dat te
t haj blijf je zonder de brede
drukkpstream" waar het vak
bijboej) geleerd kan worden en
waaruit de successen ge-
Mie die1 kunnen worden. Dit
ijster #yn er te8en het moeilijke
ijk ve^ac^1 bioscoopfilms afgele-
lit cl ui Het begon in februari
en e "^an en z n maat"'
Complete vergissing waar-
°P ina al de verkerde keuze's
M1 d 9ren êemaakt °m van het
'^btiik van Yvonne Keuls
"do /Populaire film te maken.
was %iaart Cees Nootebooms
l.Göjelen" door Herbert Cu-
ernatijEen stijlvolle, maar door
n op kus voor een overheersen-
wee dcrtelstem wel érg literaire
,50. die het bij het publiek
slmark deed. Een maand later
de kc»sTheo van Goghs epa-
ttde flirt met sado-maso-
H2pe. Zonde.
0. Harj
en tijggs straatje
ian ^4 september „Secret wed-
n .r j" van de in Nederland
.en le\^n(je Argentijn Alejandro
probeistj Een goede en interes-
- komt film, die het Gouden
in Utrecht won en daar
r beroering zorgde: Nog
Us gaan er stemmen op
recentelijk van Fred de
Haas van Holland Film Pro
motion in het Bioscoopbond
blad „Film") die zeggen dat
een film met zo'n typisch niet-
Nederlands karakter (alleen
het geld kwam via het Haagse
Allarts-produktie's op tafel)
zo'n prijs niet hoort te krijgen.
Agresti begint als het goed is
volgend jaar in Den Haag met
een thriller. Hoofdlokatie: het
kleine Haagse straatje met de
nonchalante naam Achterom.
Dat is in elk geval wél goed
Nederlands. Frans Weisz'
„Leedvermaak" was een door
dachte en emotioneel-sterke
verfilming van Judith Her-
zberg's toneelstuk. Een film
waarmee je écht blij kon zijn.
Dat gold dan weer niet voor
Paul Ruvens „Max Laura
Henk Willie", een voor een
grijpstijver gemaakte Amster
damse rondedans van de liefde
uit de Pim de la Parra-school.
Opvallend was dat Pim zelf en
oud-strijdmakker Wim Ver
stappen er rolletjes in vervul
den: de twee filmers die eens
de Nederlandse cinema allure
gingen geven maar beiden via
missers (door wat voor oorza
ken ook) naar de achtergrond
verhuisden. In november kon
je in „De Kassière" talent zien
ondergaan in een volkomen
ongeloofwaardig verhaal. Met
zijn „De Avonden" bewees re
gisseur Rudolf van den Berg
dat Gerard Reve's boek wél
verfilmbaar was en hij deed
het ook nog met veel klasse.
Met „Leedvermaak" de beste
Nederlandse film van het af
gelopen jaar. Wat later verliep
„Theo en Thea en het tenen-
kaasimperium" van origineel
naar melig.
Filmfinanciering
Dat die Nederlandse film het
niet goed genoeg doet „aan de
kassa" is een bijna vast gege
ven. De laatste berichten van
Allarts Dennis Wigman over
de „Theo en thea"-film zijn
positief. „De Kassière" draait
uitstekend, maar daarvoor zijn
andere factoren dan de film-
puur (muziek, video-clip,
mode, reclame) verantwoorde
lijk. Er is elk jaar wel een film
die bewijst dat Nederlandse
films wel gezien willen wor
den, mits er een brede (en
vooral: jonge) bezoekersgroep
aansprekende, populaire ele
menten in zitten. Daar liggen
in de eerste plaats mogelijkhe
den voor groei van de Neder
landse film. De artistiek betere
en interessantere films kun
nen er nog altijd van komen
en zullen er ook blijven ko
men. Zeker blijft: mits er geen
mogelijkheden bij voorbaat
zijn voor zulke films in het
buitenland (co-produktie, ver
koop) zullen ze voor kleine
budgetten gemaakt moeten
worden. Ze kunnen in eigen
land maar zeer beperkt hun
investering terugspelen. Met
die investering zit het al even
moeilijk. Nederland is in 1989
nog sterker een land gewor
den dat -direct of indirect- een
grote rol speelt bij de financie
ring van het internationale fil
men. De Credit Lyonnais
Bank Nederland was de eerste
die daar mogelijkheden zag.
Banker Frans Afman begon
eerst geld te fourneren op ba
sis van „pre-sales" (voorfinan
ciering via verkoop van rech
ten), later steeds meer risico
dragend te financieren. Dino
de Laurentiis was zijn eerste
grote klant, daarna kwamen
de toenmalige Cannon-bazen
Golan en Globus en inmiddels
adverteert Credit Lyonnais in
Variety met teksten als „Grote
producenten verdienen alle
mogelijke krediet". Onderte
kend: „Credit Lyonnais Ne
derland, first in film finan
cing". Inmiddels is ook de
bank Pierson, Heldring
•Pierson internationaal gaan fi
nancieren („The last emperor"
en „Scandal"). Zelfs de naam
van de Nederlandse Maat
schappij tot het verrichten van
Mijnbouwkundige Werken
kan je - er afgedwaald van de
oorspronkelijke opzet - terug
vinden als investeerder in bui
tenlandse film- en tv-maat-
schappijen.