u
D
Scepsis: doodwonde van onze tijd
„Misschien komt er een dag
dat we van elkaar houden"
Kerstboodschap
van Abie Nathc
ij woont in
Amsterdam,
doceert kunst
geschiedenis in
Leiden en heet Antoine Bodar. Zijn hoofd
bevat de verzamelde inzichten van vier doc
toraalstudies, een cum laude afgeronde pro
motie in de wijsbegeerte en een half voltooid
promotie-onderzoek in de kunstgeschiedenis.
Plus nog een bijna beëindigde theologiestu
die en 25 jaar journalistieke ervaring. Toch.
Waar het volgens hem op aankomt in dit le
ven is het hart.
Antoine Bodar: „Doodwonde van onze tijd is de
scepsis. De levenshouding die alles wil betwijfelen
en wantrouwen en met argwaan benaderen. Het is
de tot in het absurde doorgewoekerde scepsis die
tallozen van de Godservaring afhoudt. Herontdek
king van het hart, herwaardering van ons vermogen
tot liefhebben is nodig om die scepsis terug te drin
gen. En de gewaarwording mogelijk te maken dat
wij allemaal geborgen zijn in Zijn hand. De weg
naar God is als de weg naar een geliefde. Hij opent
zich alleen voor wie bereid is het pantser van de
scepsis af te leggen".
„Stelt u zich voor: een sceptisch man die de gene
genheid van een vrouw zoekt. Sceptisch als hij is,
blijft hij consequent twijfelen: houdt ze wel of
houdt ze niet van me? Bestaat er wel zoiets als lief
de? Zo'n man doodt onmiddellijk elk begin van de
genegenheid die hij zoekt. Pas als hij, irrationeel,
die twijfel laat varen als hij bereid is buiten zijn
verstand te treden, als hij zijn hért openstelt, kan
wat hij zoekt zich manifestaren. Zo ook is het met
de mens die God zoekt. God, de Liefde, openbaart
zich uitsluitend aan ontpantserde harten".
PRIESTERSCHAP
Heel zijn leven al heeft Antoine Bodar (44), opge
groeid in een goed katholiek gezin, zich geroepen
gevoeld tot het priesterschap. Dat dit ideaal pas nu
in zicht komt, zegt hij, heeft te maken met twee
omstandigheden. De eerste is dat hij na vier klassen
gymnasium van het hoofdstedelijk Ignatiuscollege
werd gestuurd. „Wegens domheid, dromerigheid en
Priesterstudent
dr. Antoine Bodar in zijn
studeerkamer: „God, de
Liefde, openbaart zich
uitsluitend aan
ontpantserde harten".
foto's:
milan kon va l in ka
ij de ingang van de
afdeling intensive
van het
kenhuis klinkt een
metalen stem door
een luidspreker. „Voor wie komt u?".
„Voor Abie Nathan", antwoord ik. De deur
wordt geopend. Een verpleegster wijst me de
deur waarachter Abie Nathan, Israels beken
de vredesactivist, in bed ligt.
De dag tevoren had de radio gemeld dat Abie Nat
han - korte tijd geleden veroordeeld tot zes maan
den gevangenisstraf omdat hij PLO-leider Yassir
Arafat had ontmoet - voor onderzoek was opgeno
men in het Meir-ziekenhuis in Kfar Saba. Dat was
halverwege deze maand en dè kans om een woordje
met hem te wisselen, als ze me tenminste bij hem
toelieten. En dat deden ze.
„Ik weet niet eens waarom ik hier ben", lacht Abie.
„Niemand heeft me nog onderzocht".
De brede glimlach en de stevige handdruk maken
niet de indruk van een ernstig zieke. „Niet dat ik
het erg vind", grapt hij. „Ik slaap hier beter dan in
mijn cel".
De cel is al bijna drie maanden Abie Nathans tijde
lijke verblijfplaats. Sinds hij op grond van de Israë
lische anti-terreurwet is veroordeeld 'wegens con
tacten met een terreurorganisatie'.
„Ik heb niets anders gedaan dan met Yassir Arafat
praten over vrede tussen Israeli's en Palestijnen.
Dat ik daarmee de Israëlische wet overtrad, wist ik.
Ik accepteer mijn straf dus, hoewel ik fel protesteer
tegen de wet".
Abie Nathan heeft suggesties dat hij om gratie moet
vragen, principieel van de hand gewezen. „Gratie
vragen betekent toegeven dat ik fout was".
VRIJLATING
En waarom dan nu deze onverklaarbare opname in
het ziekenhuis? „Ik denk dat, de publieke opinie
wordt voorbereid op mijn vrijlating 'op medische
gronden'. Maar ook daartegen zal ik me verzetten.
Ik ben gezond. Ik wil dat ik word vrijgelaten omdat
ik onschuldig ben. Omdat de wet absurd is. De we
reld moet weten dat mensen zoals ik, die zich alleen
maar inspannen ter wille van de vrede, niet zomaar
in de gevangenis kunnen worden gestopt".
Een verpleegster brengt hem een smakelijke lunch.
„Hier, proef dat eens. Heb ik zelf thuis gemaakt",
zegt ze vriendelijk. „Een schatje", is Abie's com
mentaar.
We praten over de cel, over de gevangenisroutine,
over de eeuwig blaffende honden langs het hek.
„We zitten met zijn tienen in een ruimte van vijf
tien vierkante meter", vertelt de gevangene. „Twee
bedden boven elkaar. Koud. 's Ochtends ben ik
geringe gerichtheid op de wereld". De tweede houdt
verband met de conclusies die in Nederland zijn ge
trokken uit het Tweede Vaticaans Concilie. Conclu
sies waarvan hij de gevolgen, even hard als helder,
aldus omschrijft: „Gruwelijke, creativiteit van de
pastores. Reducering van de universele Kerk tot
een provinciaal parlement, van de priester tot de
welzijnswerker. Alsof niet de Mis evenzeer offer is
als maaltijd. Alsof niet de liturgie juist in de onver
anderlijkheid van de vormen gestalte geeft aan het
mysterie".
Spoedig na zijn ontsporing uit de gymnasiale oplei
ding kwam Antoine Bodar op eigen benen te staan.
Hij belandde in de omroepjoumalistiek en is hierin
tot op de dag van vandaag werkzaam gebleven. Re-
♦cente bijdragen voor de televisie zijn bijvoorbeeld
portretten geweest van de architect Hans van der
Laan en de schrijfster Hélène Nolthenius in de
NOS-serie 'Markant'. Naast zijn journalistieke werk
ging hij studeren: geschiedenis, filosofie, kunstge
schiedenis en algemene literatuurwetenschap. In
1978 werd hij benoemd tot docent kunstgeschiede
nis en esthetica aan de universiteit in Leiden.
„Midden jaren zeventig kreeg ik het gevoel dat het
gekoesterde priesterideaal toch werkelijkheid zou
kunnen worden. Ieder.mens moet zijn leven vol
tooien naar de meest wezenlijke bestemming die
hem eigen is. De meest wezenlijke bestemming van
mijn leven is het priesterschap. In het voorjaar van
1985 heb ik mij dan uiteindelijk toch tot de bis
schop gewend met de vraag, of hij mij namens de
Kerk zou willen roepen. Komende zomer denk ik
mijn studie theologie in Utrecht af te ronden. Ik
hoop en verwacht dat ik niet al te lang daarna de
priesterwijding zal mogen ontvangen".
JOURNALISTIEK
Waarna Antoine Bodar zijn huidige universitaire
werk zowel als zijn journalistieke activiteiten zal
blijven voortzetten. Zij het dat deze laatste een veel
meer verkondigende inhoud zullen krijgen: „Tallo
zen in onze tijd ervaren, niet zelden met heel veel
pijn, dat leven in het 'hier en nu' niet bevredigt. Er
is een enorme hunkering naar het vinden van een
weg om in het reine te komen met de grote levens
vragen. Onder ouderen evenzeer als onder jongeren.
Mensen zoeken het Heil, maar heel vaak op de
meest onwaarschijnlijke plekken - tot in het Zwarte
Gat van Veronica toe. Wat ik graag wil gaan doen
is programma's maken waarin ik mensen erop wijs
dat zij staan in een cultuur waarin over die vragen
gedurende düizenden jaren is nagedacht. Dat er op
die vragen antwoorden zijn gekomen. En dat het
wellicht niet zo'n gekke gedachte is om althans eens
te onderzoeken wat die tweeduizend jaar oude
Rooms-Katholieke Kerk daarover te zeggen heeft.
Ik kan u verzekeren: wie daar gaat zoeken, zal vin
den. Er is daar meer goeds en moois en schittering
te vinden dan menigeen durft te dromen".
Het is juist in deze dagen dat velen die het zoeken
binnen die christelijke traditie min of meer hebben
opgegeven, er toch weer de aantrekkingskracht van
ondërgaan. Het jaar door immers zijn de meeste
christelijke kerken spaarzaam tot zeer karig bezet.
Zelfs met Pasen en Pinksteren, wanneer de kern
van de christelijke levensbeschouwing ^vordt ge
vierd. Maar op Kerstmis In veel katholieke ker
ken is al een half uur voor de Nachtmis begint geen
zitplaats meer te vinden.
Antoine Bodar legt dat uit als een bevestiging van
het verholen Godsverlangen dat volgens hem bij
zeer velen leeft: „Het is de culturele en intellectuele
elite die de scepsis als de hoogste waarde uitdraagt.
Gevormd in de jaren zestig en zeventig, toen het
zaad van de twijfel zo rijkelijk werd gestrooid, is
het een elite van sceptici die achter de universitaire
katheders staat, die de inhoud van de media be
paalt en die de literatuur schrijft. Maar ik neem
brede onderstromen in onze samenleving waar die
toch hun loop nemen in een andere bedding. Er is
de stroom die zich oriënteert op niet-christelijke re
ligies. Maar er is ook een brede stroom van stille
christenen".
„Ik kom zo vaak in contact met mensen die lache
rig doen over geloof en Kerk. Maar als ik ze dan
beter leer kennen, en ik krijg ze te spreken over het
geen er nu werkelijk in hen leeft - dan blijken ze bij
nadere kennismaking wel degelijk te geloven. En
niet in een vage kosmische kracht, maar in een per
soonlijke God. En in Jezus Christus, onze Verlos
ser. Die mensen houden zich stil omdat ze bevreesd
zijn voor de sociale controle van de elite. En niet
onbegrijpelijk. Want wie openlijk uitkomt voor zijn
geloof in Christus, wordt door de toonaangevende
kringen uitgelachen en voor achterlijk versleten".
KERSTMIS
„Maar in stilte houden ze van de Kerk, verlangen
ernaar en zoeken die Kerk weer op als zich in hun
Het Heilige Land heeft, meer dan weL
dere plaats ter wereld ook, vrede non
zijn hier, net zoals in Europa, mun
moeten \yorden neergehaald. Muren val
trouwen en van frustratie. We moeterm
dat de rechtvaardigheid en de vrijhM
zullen gelden voor het Midden-Oosten
We hebben gezien dat noch de kogels i
stenen de problemen hier kunnen oplos,
zit nu in de gevangenis omdat ik strep
directe vredesonderhandelingen. Omdol®**
zegd heb dat we moeten praten ég*1]
moeten schieten.
De christelijke traditie zegt: Hebt mwJ31
lief. Ik geloof dat dat geldt voor ons*r
christenen, joden en islamieten. Als wr
deze boodschap luisteren, en daarvoor r"
kunnen we misschien vrede vinden". 5
a e
tenaren, stomverbaasd, lieten hem netjes 1L
vroegen hem vervolgens rechtsomkeer tf
Terug in Israel werd Abie Nathan tot veeri
gevangenisstraf veroordeeld wegens een bdr
een vijandig land, of een grote geldboete. Ir
han besloot de geldboete te storten op de^rl(
van een ziekenhuis en de veertig dagen uitleri
„Nu ben ik voor de tweede keer opgesloteryei
bittere commentaar. „Tweemaal in de bak iet
vrede wil". vai
BEZORGD w;
En hij is niet alleen bitter. Ook bezorgd. „Pn
bang dat het hier tot een uitbarsting koira
mensen hun verstand zullen verliezen.
gaan de Palestijnen wapens gebruiken, h 1
dan heftig reageren. In de kortst mogelijkalei
len we dan weer oorlog hebben. En we to
zoveel doden en gewonden gehad". la
Via zijn radioschip 'De Stem van de Vredejn
kust van Tel Aviv klinkt dagelijks de vredgie
van Israels voormalige premier MenacheM
„No more war, no more bloodshed", ge^l£
meer, geen bloedvergieten. Is de les geleq
Nathan vreest van niet. Maar hij blijf^t
„Misschien komt er een dag dat we aller
elkaar kunnen houden. Dat we de wapenr
weggooien".
In het Midden-Oosten heet die wens naïe\ar
privéleven betekende dat een breuk in zi|de
huwelijk. Maar de vrienden rondom zijln 1
huisbed drinken een glaasje cognac op zijr
heid. En een jong meisje zegt vol bewi
„Abie, kol ha-kavod, alle eer!". 8^
WILLY WEfve
leven een omwenteling voordoet. Als zei.
als er een kindje geboren wordt, als er eeij
sterft. En ook op Kerstmis, wanneer wei
ongeacht onze levensovertuiging, iets ent
de omwenteling van duisternis naar lichti
cemberhet jaar gaat zich keren van
hieuwzal sterven en weer geboren w
en lijkt daartussenin heel even stil te sj
dwingt tot bezinning".
„Men denkt na over wat voorbij is en n<j
gaat. Over de vraag wat men van het leve
Dan baant die onderstroom van christelij
gen zich een weg naar de oppervlakte, fi
het verstand voor het hart en ontstaat er l
lijkheid voor de boodschap dat er Licht if
ternis is getreden. En voor de oproep omj
Licht te oriënteren".
En dat Licht bestaat? Het is geen vrucht j
selijke verbeeldingskracht?
„Het is er. Het was er vóór ons en het zal
zijn. En het openbaart zich aan wie een
hart opbrengt".
En wie dat doet wordt gelukkig?
„Zeker. Maar geluk is niet het doel. Het h
zelfsprekend gegeven in de oriëntatie op
op God, op het absoluut Schone, Ware en
tuinman. Ik heb al peterselie gezaaid met binnenge
smokkelde zaadjes, 's Avonds ben ik 'regelaar'
voor telefoongesprekken. We mogen eenmaal per
week vijf minuten met de familie praten. Via een
publieke telefoon. Ik probeer voor speciale gevallen
een paar minuten extra te krijgen".
Nathan brengt zijn straf door in een 'witte-boorden-
gevangenis'. Geen misdadigers. Alleen mensen die
bijvoorbeeld geen belasting hebben betaald. De be
handeling is relatief goed. „Ik heb er spaghetti gege
ten, die je zelfs in het beste restaurant van Tel Aviv
niet krijgt. En soms krijg ik een weekend vrij".
VREDESFEEST
Als hij zich goed gedraagt, en de autoriteiten niet
beslissen over vroegtijdige vrijlating, moet hij nog
ruim een maand zitten. „Als ik vrij kom, organiseer
ik een groot vredesfeest", belooft hij. En dan? Weer
praten met 'terroristen', zoals Yassir Arafat en zijn
mensen?
„Als ik één ding geleerd heb van deze gevangenis
straf', zegt de vredesactivist, „dan is het wel dat ik
zal doorgaan en doorgaan. Totdat we hier de vrede
mogen proeven".
Hij vloog in 1963 met zijn privévliegtuigje naar
Egypte om over vrede te praten. Israel was toen nog
in oorlog met het grootste Arabische land. De Egyp-
£e«dócSomwnt
Abie Nathan (links) en zijn advocaat in de rechtszaal waar hij werd veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf omdat hij met PLO-leider
Arafat had gesproken. foto: EP a
ISRAËLISCHE VREDESACTIVIST GEZOND IN ZIEKENHUIS
