Vrijmoedige
Shakespeare
Y ehudi Menuhin
van wonderkind
tot vredesapostel
Ceidac Commit
ZATERDAG 23 DECEMBER 1989 PAGINA 23
'ftonteo Julia'.
Toneelstuk van William
Shakespeare in een
bewerking van Dirk
Tanghe dper de
KomnkUike Vlaamse
Schouwburg. KftO-
Dyan
C. IC,
'0357
>Tr«
AfERSUM - De
pr- 'Iche regisseur
(33) wil
®jgd weer in het
;r krijgen. In
PK^j edelmoedige
I4i9tn dit voor el-
te krijgen, be-
e hij onder meer het klassieke stuk 'Romeo
j-tot een eigentijds drama. Het werd zelfs zo'n
rne versie in taalgebruik en uiterlijk dat de
_jonkelijke schrijver William Shakespeare er
s ,ietelijks iets van zichzelf in zou hebben terugge-
in m»n. Alleen de verhaallijn dwaalt er nog in
servi
WielfilTanghe's versie bruist van leven en energie en
et aan de eisen van deze tijd. Het enige dat
wat vreemd is- is dat juist de KRO dit in
eindigende drama op kerstavond moet
7253f^en"
eo Julia' is een van de drie klassieke werken
por Tanghe werd bewerkt en waarvoor de
belangstelling toonde het voor televisie vast
£en. De andere zijn Shakespeare's 'De getemde
tjen Molières 'De Vrek'. Met 'Romeo Julia'
cht ïnghe een wat oppervlakkig verhaal neer over
eqraFe tussen een jongen en een meisje, die Ro-
enenVlontacchi en Julia Capuletti heten. Ze mogen
n. wnet elkaar trouwen omdat Julia volgens haar
itruiks is voortbestemd voor een ander.
Tel,.
STISCHE VORM
liefdesperikelen zijn de ruggegraat van een ge
lenis die nauwelijks de poëtische vorm of
ing in taal van Shakespeare heeft. De taal is
zelfs grof en vaak behoorlijk vrijmoedig. Ook
nkleding is het geen Shakespeare. De twee
bendes en hun ouders lijken zo weggelopen uit
ïngsterfilm. Zo zijn de modieuze Montacchi's
:d in bruine hemden en bandplooibroeken en
je Capuletti's in het zwart met blauwe spijker-
An Tuts als
Julia en
Donald
Madder als
Romeo in een
van de sterkste
scènes uit de
bewerkte
'Romeo
Julia
FOTO: THEO
TE RW IEL
broeken ejj/tiiteraard ontbreekt de zonnebril niet.
De geestelijke, vader Lorenzo, fungeert als een soort
sheriff. Hij is de John Wayne van het toneel, altijd
op zoek naar vrede, en laat aan het begin dan ook
weten: „Mijn maag verzuurt als ik jouw naam hoor.
Ik zal niet rusten voordat deze vete is uitgebroed".
De bewerking, die zich afspeelt in Italië, is rijkelijk
voorzien van Italiaanse muziek, van Umberto Toz-
zi, Riccardo Cocciante en Eros Ramazotti. Toch
gaat Dirk Tanghe niet zo ver dat je van een musical
kunt spreken.
Hoewel het om een bekend verhaal gaat, weet
Tanghe de aandacht vast te houden. Hij maakt
daarvoor niet alleen gebruik van de taal der jeugd,
maar ook van karikaturen en humor en steekt het
geheel in een prachtige belichting. Ook het (eenvou
dige) decor met zijn symbolieken is een belangrijke
rol toebedeeld. Zo strekt zich over het voortoneel
een ondiepe waterbak uit, waarmee de regisseur be
wust speelt en dient voor de grote liefdesscène tus
sen Romeo en Julia een hangende stang, die nog
eens aangeeft hoe onzeker de liefde kan zijn. Het is
overigens, met het liefdesspel in de waterbak, de
krachtigste scène uit 'Romeo Julia'. Het zijn de
momenten dat Donald Madder en An Tuts stralen.
Waar Tanghe zich vergaloppeert, is in de keuze van
Julia's aangewezen geliefde. Haar ouders hebben
een stoffige graaf opgedoken die parmantig Frans
spreekt en totaal haar tegenpool is. Al zouden ou
ders in deze tijd nog huwbare kandidaten voor hun
kinderen zoeken (en dat is in de westerse cultuur
bijna niet denkbaar), dan zouden ze zeker niet met
zo'n bal op de proppen komen.
Berend Boudewijn is verantwoordelijk voor de tele
visieregistratie van deze door de Koninklijke
Vlaamse Schouwburg gespeelde 'Romeo Julia' en
toont zich niet altijd even sterk. Vooral in de mas
sascènes, waarbij de meer dan veertig jonge spelers
het toneel bevolken, wordt de kijker geconfronteerd
met een zoekende camera. Hierdoor gaan essentiële
fragmenten of scènes, die prachtig hadden kunnen
worden uitgelicht, verloren. Misschien had de KRO
er iets meer geld aan moeten uitgeven, waardoor er
wat meer close-ups door de registratie hadden kun
nen worden gesneden. Want het moet toch het
voordeel van televisie blijven dat je er met je neus
bovenop zit.
HANS PIET
.rehudi Menuhin (73) behoort tot de
tste violisten van deze eeuw. Deze in
('York geboren zoon van Russische
ranten was vijf jaar toen hij zijn eerste
Hessen kreeg. Twee jaar later debuteerde
Jp het grote concertpodium en werd
een wonderkind genoemd,
if het moment dat Hitier aan de macht
gekomen, weigerde Menuhin nog langer
uitsland te spelen. Maar na 1945 was hij
yan de eerste joodse musici die in dat
concerten gaf. Het leverde hem een
vjm kritiek op uit joodse kringen. Die
omde echter toen hij in 1950 met zijn
:r Hepzibah zijn eerste toernee door
1 maakte.
edelmoedigheid bleek ook in 1967. Op
beslissend ogenblik in de Arabisch-
ische oorlog gaf hij in Londen een
ten bate van een fonds voor
Arabieren, na in de Verenigde
Min een reeks concerten te hebben
wen voor hulp aan Israel. Met recht kun
enuhin een vredesapostel noemen.
-IJN - Hij is klein en tenger, misschien net 1
68, een blauw gebreid slobbervest hangt over
iroek met iets te wijd uitlopende pijpen. Hij
0; f afgetraind uit, als een sportman. Hooguit 65
je hem, zeker niet bijna 74.
alleen zijn lichaam is - door yoga - getraind;
Meest evenzeer. Scherp en helder formulerend
hij zijn visie op het wereldgebeuren. Zonder
hapering.
el jdvrede, het welbevinden van de mensheid, de
elijkheid en onderlinge relaties tussen volke-
aan Sir Yehudi Menuhin bijzonder ter harte.
5 een deel van zijn leven. Eigenlijk al sinds het
van de Tweede Wereldoorlog toen hij in zie-
voor het Rode Kruis en andere vredelie-
instellingen concerten gaf. „Op die wijze,
ijn viool, kon ik mijn bijdrage leveren, ge-
:n opvrolijken, proberen hen toch nog iets
aars te geven om naar te luisteren, hen even
örlogsgeweld laten vergeten",
bijna vijftig jaar later, heeft Menuhin nog
s die instelling. Zo dirigeerde hij afgelopen
lag en donderdag de Berliner Staatskapelle tij
twee ingelaste concerten in Oost- en West-Ber-
Miet omdat hij daar grof geld mee kon verdie-
maar om anderen te laten delen in zijn enorme
ichap over de recente ontwikkelingen in Oost-
-El
ERPUNT
oodschap van zijn zachte stem klinkt overdui
delijk: „Wat we de afgelopen tijd hebben gezien in
Oost-Europa is ongelofelijk. Dat is een keerpunt ge
weest voor de wereld en voor de wereldgeschiede
nis. Het zijn zonder twijfel de belangrijkste gebeur
tenissen van deze era".
Plotseling wordt zijn stem feller van toon: „Maar
het had al veel eerder moeten en ook kunnen ge
beuren. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog.
Of toen Tsjechoslowakije in 1968 werd binnenge
vallen door de Russen. Maar ja, pas sinds de onder
tekening van de Akkoorden van Helsinki in 1981
beginnen we in te zien dat mensenrechten en poli
tiek met elkaar verband houden".
Naar het oordeel van Menuhin is vooral aan Gor-
batsjov te danken dat de ontwikkelingen de afgelo
pen maanden zo stormachtig zijn geweest. „Hij is
de politicus met het scherpste inzicht naar de toe
komst, die de Oostduitsers heeft aangemoedigd de
Muur neer te halen en de oude garde in Tsjechoslo
wakije geen enkele hulp bood toen de bevolking
daar in opstand kwam. Op zichzelf is het geweldig,
natuurlijk. Maar we moeten ons wel realiseren,
waar we naar toe gaan, want het merendeel van de
politici kijkt per definitie alleen naar de dag van
vandaag, hooguit naar de volgende dag".
TOEKOMSTBEELD
Menuhin heeft een heel duidelijk toekomstbeeld
voor ogen dat grote overeenkomsten vertoont met
het idee van het Europese Huis van Gorbatsjov:
„Politici in Bonn en de rest van Europa praten nu
over een verenigd DuitslandGrote onzin. Dat
maken de volken van Oost- en West-Duitsland zeil
wel uit. Pas als zij dat willen, zullen beide landen
weer verenigd worden, maar het moet gebeuren in
een nieuw Europa, dat de Oostblokstaten en de
westelijke landen omvat. Het zal een soort federa
tief samenwerkingsverband moeten worden. Elk
land zal moeten inzien dat in wezen geen enkele
staat autonoom is, dat niemand zonder hulp van
buitenaf zijn problemen kan oplossen. Al die klei
ne, ambitieuze staatjes, die menen het paradijs te
hebben uitgevonden, zullen met elkaar moeten sa
menwerken. Dat geldt voor Europa, maar ook voor
de rest van de wereld.
„De jeugd, ja vooral de jeugd weet dat alle schepse
len op aarde moeten samenwerken willen we over
leven. Het was de jeugd die door de poorten van
Oost-Duitsland trok en het was de jeugd die op het
Plein van de Hemelse Vrede in Peking in opstand
kwam Dat er in Oost-Duitsland en Tsjechoslo
wakije geen doden zijn gevalleneindelijk lijkt
bij de politici het inzicht te rijpen. Dat is voor mij
het keerpunt geweest in de wereldgeschiedenis. Ein
delijk wordt ook door deze regimes erkend dat oor
logen en doden niets opleveren".
STRIJD
„Natuurlijk, we zijn er nog niet. China, Roemenië,
Albanië er zijn talloze voorbeelden te bedenken
waar het nog niet goed gaat, waar nog strijd moet
worden geleverd. Dat is op dit moment de missie
van Europa, de Verenigde Staten, het Gemenebest,
de Sovjetunie. Het is de missie van hen die het
principe van een federatie wèl verstaan. Want een
federatie, dat moet de nieuwe wereldorde worden;
heel geleidelijk". Menuhin pauzeert even. Alsof hij
zijn woorden beter wil laten doorklinken.
„Vrede is het einddoel. Maar", aldus Yehudi Me
nuhin, „er zijn nog enorm veel hindernisen te over
winnen voordat we die vrede daadwerkelijk zullen
bereiken. Mogelijk moet er zelfs wel militair wor
den ingegrepen om het principe van een federatie
ook in bijvoorbeeld het Midden-Oosten en Midden-
en Zuid-Amerika gestalte te kunnen geven. Mis
schien niet met een leger, maar met een soort VN-
macht, die ook werkelijk gezag kan uitoefenen. We
zullen een nieuwe mentaliteit moeten ontwikkelen,
een nieuw soort mensheid, een nieuwe manier van
denken, waarin we erkennen dat we ons niet kun
nen afzonderen van andere landen of volkeren.
Daarbij moeten we bovendien inzien dat zowel het
kapitalistische, als het socialistische systeem het
zaad in zich hebben om vernietiging te zaaien. Het
kapitalistische systeem heeft het zaad voor zelfde
structie, maar we zijn flexibel en krachtig genoeg
om het niet nodig te hebben. Mits we ons zelf be
perkingen opleggen. De Oostblokstaten op hun
beurt zullen de tirannieke tendenzen, die er de afge
lopen tientallen jaren steeds zijn geweest, onder
controle moeten houden".
BEGRIJPEN
„En als we dan aan vrede willen werken, moeten
we ook keer op keer elkaar proberen te begrijpen.
We moeten gezamenlijk met die nu op gang geko
men grote stroom meezwemmen zonder kinderach
tig te doen door bijvoorbeeld wantrouwend naar
Gorbatsjov te kijken".
Menuhin omklemt zijn nog volle theekopje, terwijl
zijn tot dan toe ietwat Amerikaanse uitspraak plot-
"^seling een typisch Britse intonatie krijgt. Uit zijn
woorden klinkt volstrekt onbegrip: „Gek eigen
lijk Iedereen las Mein Kampf van Hitier en ge
loofde niet wat er stond. HelaasNu lezen ze
Gorbatsjovs boek en geloven dat evenmin
Opeens rechtopzittend: „En wat mij in het bijzon
der in de houding van bijvoorbeeld de Verenigde
Staten beangstigt, is hun spierballenopstelling. De
angst om daadwerkelijk aan wapenvermindenng te
doen. We blijven militaire produkten maken, we
ontmantelen nog lang niet de militaire fabrieken zo
als Gorbatsjov dat doet. Toch zullen we moeten. Ik
bid dan ook dat de regering in de VS de maatrege
len neemt om het over een heel andere boeg te
gooien. Ze zullen zich moeten concentreren op on
derwijs, op hulp aan het Oostblok, ze moeten zien
te voorkomen dat Afrika een woestijn wordtEr
is nog zo vreselijk veel waar we ons voor moeten
inzetten".
„De schoolboeken die nu in Oost- en West-Duits
land gemaakt gaan worden, moeten uitwisselbaar
zijn en op elkaar aansluiten. Dat geldt ook voor de
leerboeken van de Palestijnen, de Arabieren, de Is
raëliërs. Boeken die ze allemaal kunnen gebruiken.
Dat zijn de boeken van de toekomst. Als we die si
tuatie niet weten te creëren, zijn we ten dode opge
schreven". UTMPvn I nel -rw
nPolitici in Bonn
en de rest van
Europa praten nu
over een verenigd
Duitsland
Grote onzin. Dat
maken de volken
van Oost- en
West-Duitsland
zelf wel uit",
meent Menuhin.
FOTO: MILAN
KONFALINK.4
In maart van
dit jaar kreeg
Yehudi
Menuhin
(links) van de
Westduitse
bondspresident
Richard von
Weizsücker de
Buber-
Rosenboom
medaille
vanwege zijn
inspanningen
voor een betere
verstand
houding tussen
de vomeren.
FOTO: AP