Computer leert praten
lEUwS
Boete en dienstverlening na terroriseren gezin
/tlders:
"aximum-
nelheid
dm?er naar
30 km
uur
Ook Parijs populair
bij kerstuittocht
Apotheker verdient
meer aan dure pillen
Als u geld leent, registreren wij dat.
Maar nooit achter uw rug om.
3Aq-
-[NENLAND
CeidócGomont
DINSDAG 19 DECEMBER 1989 PAGINA 3
r uil
(Van onze
nentaire redactie)
idat
lieul HAAG Minister
laaifs van milieubeheer
ni^) wil dat de maxi-
m signelheid op autosnel-
en m overal weer terug-
?rot( naar 100 kilometer
ïmsijiur. Daarbij moet er
t rijger worden gecontro-
:oom of autobestuurders
daaraan houden. Al-
zei dit gisteren voor
WatRO-televisie.
'n y°s' collega minister Maij-
Sn (CDA) van verkeer
i maeerder al gepleit voor
;ele ïding van het aantal
ïad rekken waar niet harder
10 kilometer per uur mag
n gereden. Haar partij-
e inH in de Tweede Kamer,
e vak, zei in het televisie
die imma er niets voor te
toe I de maximumsnelheid
i Jagen. Wel vindt hij dat
Mlige grens van 120 kilo-
Uie 'per uur beter gecontro-
'an (Jnoet worden.
weejk was ook niet te spre
ke °/er het idee van Alders
erj elke personenauto een
obili^-aaf aan te brengen. De
jn aljraaf is een apparaat dat
tem ziauto wordt gemonteerd
ninisfoudt hoeveel kilometers
t jreden zijn. Boven een
d aantal moet de auto-
st als het aan Alders ligt
gaan betalen. Volgens
ik toont dit voorstel te
samenhang met de ei-
•rantwoordelijkheid van
stuurders. Ook minister
heggen is het niet eens
van bar collega Alders. Ze
retarje de invoering van een
zoveelste tachograaf „een
ankw*at n*et mÖn prioriteit
Tijdens de tv-uitzen-
ïrs am Alders iets van zijn
n het»] terug door te zeggen
;t „ki tachograaf pas in zicht
/an d(ls blijkt dat burgers niet
,t zijn het autogebruik
te beperken.
i- milieunota
e leeT)A_fractie presenteerde
eweldi een milieunota die het
:t hetaal Milieubeleidsplan
n ^gpanscherpen. Het CDA
iat het aantal kerncen-
n ons land moet worden
86 ïn^id om de uitstoot van
ït zijn»xide zo veel mogelijk
ïgin ge dringen. „Kernener-
1 voor de toekomst ten
ale niet worden uitge-
schrijft Lansink, sa-
stafdler van de milieunota.
it een par 2000 moet het ener-
rtier 'ruik met vijfentwintig
p nnrll ziin teruggebracht,
e °or'let CDA.
eden..jSten.democraten gaan
uit dat voor uitvoering
atsiov^e milieumaatregelen
prhoging van de belas-
iv/f rn Premies n°dig is. Zij
Mos]jarb]j u]t van een ec0.
kondie groei van drie pro-
vski, Valt de economische
itenlafëen ban moet eerst op
posten worden bezui-
>as daarna komt een
ïre lastendruk voor de
Jovjetu in aanmerking,
het so-
Verelj1^
UTRECHT Vrijdag en zaterdag zullen ten minste 12.000 men
sen zich per trein naar hun buitenlandse kerstbestemming laten
vervoeren. Het gros van hen reist naar de wintersportlanden,
maar ook Parijs is populair. De NS zet vrijdagavond en -nacht vijf
extra treinen in naar diverse bestemmingen in Oostenrijk, Zwit
serland en Noord-Italië. Daarmee worden 2500 reizigers vervoerd;
een stijging van 50 procent ten opzichte van vorig jaar. Met de
internationale dag- en nachttreinen reizen iets minder mensen
dan vorig jaar naar Oostenrijk en Zwitserland. In totaal zijn dat
er 4450. Richting Frankrijk hebben 1800 reizigers een plaats in de
trein besproken. De meesten gaan niet verder dan Parijs. Volgens
de NS blijkt verder dat veel wintersporters later in het seizoen op
reis gaan. Volgens de Spoorwegen lijkt het erop dat het aantal
reizigers dat in de krokusvakantie naar wintersportbestemmingen
gaat alle records zal breken. Met incidentele reserveringen kun
nen nu al vier extra treinen worden gevuld.
Dodelijke
schietpartij na
'wat overlast'
AMSTERDAM Een
schietpartij in Amsterdam
heeft gisteren het leven ge
kost aan een 41-jarige man.
Zijn 17-jarige zoon raakte ge
wond en is inmiddels geope
reerd. De politie heeft de 62-
jarige benedenbuurman aan
gehouden. Hij heeft inmid
dels bekend de schoten te
hebben gelost. De man zou al
eerder te kennen hebben ge
geven af te willen rekenen
met zijn bovenburen omdat
zij hem „wat overlast" be
zorgden.
Actie tegen massale slachting voor Kerst
AMSTERDAM Bij slachthuizen
in Nederland zijn in de afgelopen
nacht sabotageacties uitgevoerd te
gen de massale slachting van die
ren voor Kerst. Van vee- en vlees
wagens zijn sloten dicht gelijmd en
banden lek gestoken. Op toegangs
wegen naar slachthuizen zijn
kraaiepoten verspreid. Volgens de
Actiegroep Het Kalf van de
Slachtbank ging het in totaal om
twintig slachthuizen. Wat in
slachthuizen gebeurt heeft volgens
de actiegroep niets met voedsel-
produktie te maken, maar is mas
samoord. Het slachthuis in Eist is
één van de slachthuizen die het
doelwit waren van de actie, zo
heeft de rijkspolitie Nijmegen be
vestigd. Op de weg naar het slacht
huis deponeerden de actievoerders
kraaiepoten. Ze lijmden de sloten
van de toegangsweg vast en stop
ten er spelden in. Het slachthuis
heeft hiervan aangifte bij de poli
tie gedaan. Bij een slachthuis in
Zevenaar waren kraaiepoten op de
toegangsweg gestrooid. Andere
slachthuizen hadden vanmorgen
uur nog geen melding gemaakt
van acties. Het Centrale Orgaan
voor de Vleesgroothandel (COV) te
Den Haag, een overkoepelende or
ganisatie waar veel slachterijen bij
zijn aangesloten, betwijfeld of er
wel op zo grote schèal actie is ge
voerd. Volgens een woordvoerder
heeft het COV niets van de acties
gehoord van de aangesloten slach
terijen.
Vergoeding tip-geld
verzekeraars succesvol
ROTTERDAM De „tipgeldregeling" die sinds mei
dit jaar bestaat tussen politie en schadeverzekeraars,
heeft tot nu toe tussen de vijftig en zestig misdrijven
tot een oplossing gebracht. Dat heeft mr. A.H. Wes
terman directeur van het Centraal Informatiesy
steem Schade (CIS), gezegd. Het CIS is een samen
werkingsverband tussen politie en schadeverzeke
raars. In gevallen van misdrijven waarbij een even
tuele verzekeraar niet bekend is, vergoedt het CIS op
voorhand de beloning die de politie vaak uitlooft aan
informanten die beslissende tips geven over daders.
Dit „tipgeld" bedraagt doorgans tien procent van de
gestolen goederen. Volgens directeur Westerman is
de „tipgeldregeling" niet alleen in het belang van de
politie, maar ook van de verzekeraars. „Het is voor
ons zeer interessant een dure auto terug te krijgen
voor 10.000 gulden tipgeld, in plaats van de volledige
waarde, bijvoorbeeld 100.000 gulden te moeten ver
goeden aan de eigenaar".
„NIEUWE WOORDEN ALS YUPPIE GAAN NOG MIS"
N VANDAAG C\
DEN HAAG De spre
kende computer die het
woord 'belangstellende'
netjes moet voorlezen, is
te beklagen. De arme ma
chine spreekt namelijk in
plaats van één, drie
woorden uit: 'bel', 'angst'
en 'ellende'.
Een andere tekortkoming van
computers is de blikkerige en
saaie toon die ze aanslaan.
Haast lachwekkend wordt het,
wanneer ze ook nog de klem
toon verkeerd leggen.
Om dat te verbeteren werken
zes instituten in Nederland al
drie jaar intensief samen met
onderzoek naar spraakklan
ken. Over een jaar zal hun de
monstratiemodel 'spraakma
ker' met een heuse zinsmelo
die kunnen spreken. Een ge
sproken krant voor blinden
zou een logisch vervolg kun
nen zijn.
De Stichting Spraaktechnolo
gie hield gisteren een 'spraak-
dag' in Den Haag. Naast de on
derzoekers kwamen tijdens
demonstraties ook computers
aan het woord, maar die spre
ken pas wanneer je van tevo
ren klanken hebt ingevoerd.
Philip Bloemendal leent al
vier jaar zijn oerkarakteristie-
ke stem uit aan de spraakma
ker. Bloemendal was veertig
jaar aan het Polygoonjournaal
verbonden als redacteur,
hoofdredacteur, commentator
en directeur.
„Tien jaar geleden al leende ik
mijn stem op verzoek aan het
fonetisch instituut van de Uni
versiteit van Amsterdam door
Philip Bloemendal spreekt al vier jaar nonsenswoorden in voor
computergebruik foto: pers unie
het lezen van teksten en kron
kels van Carmiggelt. Ik vond
het een hele eer toen ik vier
jaar geleden voor dit onder
zoeksprogramma werd ge
vraagd, ik zei graag ja", be
kent Bloemendal.
Hij vindt het heel goed te be
grijpen waarom juist hij ge
vraagd werd: „Ik beheers de
uitspraak van het Nederlands
zeer goed. En als ik eerlijk
ben, dan behoor ik tot de klei
ne groep van sprekers van het
Algemeen Beschaafd Neder
lands".
Bloemendal spreekt al vier
jaar nonsenswoorden in, op
normale, maar ook op dubbele
snelheid. Uit die woorden
haalt de wetenschap overgan
gen van klanken, wel 4000 in
totaal. Deze klanken worden
weer aaneengesmeed tot tekst.
„Ik zeg bijvoorbeeld: dadada-
dade, tatatatate, mimimimime,
momomomome. Om het woord
stoel samen te stellen uit ver
schillende klanken, laten ze
me dingen zeggen als: sisisisi-
se, teteietete, moemoemoemoe-
me en zo verder".
Hoewel de stem van Bloemen-
daal wordt gedigitaliseerd (in
computernullen en -eentjes
omgezet), slagen de onderzoe
kers erin de natuurlijke stem
zo dicht mogelijk te benade
ren. Het succes is te danken
aan de bijdrage van verschil
lende instituten binnen het
project. Zo zijn er speciale
computerprogramma's voor
het tempo, de intonatie en be
klemtoning en de zinsontle
ding.
Waarom zinsontleding een be
langrijke bijdrage levert aan
een juiste uitspraak, blijkt wel
uit het woord berenvel, met op
het oog drie identieke ee's. Na
melijk de de e en de Pas
als de computer weet dat 'be
renvel' een geleed woord is,
dus uit meerdere woorden is
opgebouwd, kan die zijn uit
spraak aanpassen. Zo zijn
17.000 woorden als een basis
woordenlijst uit de Van Dale
gehaald en voor de computer
benoemd.
Sleutelen
„In 85 procent van de gevallen
kan de spraakmachine met die
lijst uit de voeten", vertelt
José Heemskerk van het fone
tisch laboratorium in Leiden
van achter haar personal com
puter. „Nieuwe woorden als
yuppie en halvarine gaan nog
mis. Maar dit programma is
nog maar een eerste versie, we
gaan er nog verder aan sleute
len".
Heemskerk: „Overigens hangt
de uitspraak van een woord af
van de kennis die we hebben
van de wereld. Een woord kan
grammaticaal perfect in elkaar
zitten, maar nog niets beteke
nen, zoals geleidellijkt. Een ge
lei die dellen ijkt", lacht
Heemskerk, „mogen we voor
de toekomst toch niet uitslui
ten. Net als de ellende die
voortkomt uit de angst bij het
bellen, belangstellende. Dat
zou misschien ooit van de ene
op de andere dag een begrip
kunnen worden".
FRANK SCHOPMAN
Wake voor vluchtelingen
Een aantal Vietnamese demonstranten hield de afgelopen nacht de wacht op het Binnenhof. Zij
protesteerden tegen de wijze waarop de Hongkongse autoriteiten Vietnamese bootvluchtelingen
gedwongen terugbrengen naar hun vaderland. FOTO: anp
OMZET BLIJFT STIJGEN
AMSTERDAM De omzet van dure merkgeneesmid
delen blijft stijgen terwijl die van goedkope, merkloze
en gelijkwaardige produkten nauwelijks groeit. De fa
brikanten van de merkloze produkten, verenigd in
Prodifarma, slagen er niet in hun afzet bij de apothe
kers te vergroten.
Prodifarma wijt de stagnatie aan het nieuwe tariefsysteem voor
geneesmiddelen, waardoor apothekers meer verdienen aan een
duur preparaat dan aan een gelijkwaardig, goedkoop middel.
Volgens berekeningen wordt daardoor honderd miljoen gulden
minder op medicijnen bezuinigd dan waarop de rijksoverheid
had gerekend. Uit recent onderzoek van de Erasmus Universi
teit is duidelijk geworden dat 80 procent van de dure medicijnen
binnenkort door goedkopere alternatieven vervangen kunnen
worden, omdat vele octrooien aflopen. Die vervanging kan 400
miljoen gulden besparen. Volgens Prodifarma wordt de positie
van de merkloze, zogenaamd generieke preparaten, die nu 12
procent van de totale afzet aan geneesmiddelen uitmaken, door
het nieuwe tariefsysteem alleen maar slechter.
Onderzoeksteam
KLM gestrand
SCHIPHOL Het speciale
team dat op weg was naar
Anchorage in Alaska voor
een onderzoek naar de bijna-
verongelukte KLM Boeing is
gestrand op de luchthaven
van Seattle.
Alle luchtverkeer naar Ancho
rage is verboden omdat de vul
kaan Mount Redoubt opnieuw
tot uitbarsting is gekomen. Een
eerdere eruptie werd het nu in
Anchorage aan de grond gezet
te KLM-toestel bijna fataal
toen door wolken vulkanische
as en stof enkele minuten de
motoren uit vielen. Dank zij
het optreden van gezagvoerder
Karei van der Eist, de co-pilote
Imme Visscher en haar collega
Walter Vuurboom kon een
ramp worden voorkomen. Het
groot de schade aan het toestel
is, is nog niet precies bekend.
Behalve de bemanning van de
City of Calgary zitten er in An
chorage nog twee KLM-be-
manningen en ontelbare va
kantiegangers vast.
ZWOLLE De zes suppor
ters van FC Den Haag, vijf
Hagenaars en een Leidenaar,
die onlangs in een trein een
gezin terroriseerden, zijn
veroordeeld tot uiteenlopen
de straffen van 1500 gulden
boete, twee en drie maanden
voorwaardelijke gevangenis
straf tot honderd uur dienst
verlening. De twee vrouwe
lijke verdachten werd door
de Zwolse politierechter mr.
M. Werkhoven als bijzondere
voorwaarde opgelegd dat ze
de bedreigde familie uit
Apeldoorn een excuusbrief
moeten sturen.
Het zestal, in de leeftijd van
19 tot 31 jaar, mag bovendien
twee jaar lang geen wedstrij
den in het betaald voetbal
bezoeken. De vier mannen
moeten zich verder tijdens
elke wedstrijd van FC Den
Haag melden bij het politie
bureau. Voor alle zes geldt
ook een betaling van 250 gul
den aan de familie als scha
devergoeding.
De zes veroordeelden waren
per trein op de terugweg van
de wedstrijd FC Groningen-
FC Den Haag, toen bij Mep-
pel de moeilijkheden begon
nen. „Lallend en brallend"
zou de groep onder invloed
van alcohol zich door de gan
gen van de trein hebben be
geven. Toen een paar van
hen de coupé niet in mocht
waar het Apeldoornse gezin
(vader, moeder en zoon) zat,
was dat het sein voor wat of
ficier van justitie mr. D.
Greive „groepsterreur"
noemde.
Er werd onder meer getlri-
neerd, met bier gegooid naar
de zoon en er werden bedrei
gingen geuit. In Zwolle zou
de groep het gezin hebben
VOOR SUPPORTERS
FC DEN HAAG
belet de trein te verlaten. In
Zwolle wist de vader de
spoorwegpolitie te waarschu
wen die daarop het zestal in
rekende.
Pagina 9: Gajes met een
keurige baan.
(ADVERTENTIE)
De Stichting Bureau Krediet Registratie (BKR) legt
alle gegevens vast over kredieten, kredietfaciliteiten en
credit-cards verstrekt aan particulieren.
Deze gegevens blijven tot vijf jaar na de eind
datum in het bestand gehandhaafd.
Misschien vindt u dit op 't eerste gezicht niet zo'n
prettig idee. Want wat hebben wij met uw financiële
over uw kredietverleden, zonder advies te geven, zodat
u krijgt wat u toekomt.
Vanzelfsprekend heeft u recht om te weten wat
er over u geregistreerd staat en om dat të corrigeren
als er eventueel iets niet mocht kloppen. Op ieder
gewenst moment.
Wij kennen het inzagerecht al vijftien jaar.
situatie te maken? Maar het BKR is natuurlijk rüet voor
niets opgericht.
Banken, financieringsmaatschappijen, postorder-
bednjven en verstrekkers van 'plastic geld' willen graag
weten met wie ze in zee gaan. Logisch, u leent de eerste
de beste vreemde ook niet zomaar f i.ooo,-.
Het BKR verstrekt aan hen objectieve informatie
Volgens de Wet Persoonsregistraties (WPR) heeft u er
sinds i juli 1989 zelfs wettelijk recht op.
Bij elke bank kunt u een formulier laten invullen,
waarmee u uw gegevens kunt opvragen. Want wij
hebben niets voor u te verbergen.
.ni/p
Stichting Bureau Krediet Registratie. Ul\l\
Stichting Bureau Krediet Registratie, Dodewaardlaan i. 4006 EA Tiel.
