„Minister
weet meestal
de rozen van
het bedrijf'
find
WAAROM ER OP DEFENSIE
NIET WORDT BEZUINIGD
Toezegging
Vierde deel
£eidóc@oti4a/nt
Nederland wil bezuinigen op Defensie. Sinds de
Berlijnse Muur alleen nog waarde heeft voor
verzamelaars van souvenirs, ziet vrijwel geen enkele
Nederlander nog een reden voor het op de been
houden van een tot de tanden gewapend leger. Maar
het regeerakkoord voorziet daar niet in. En minister
Relus ter Beek, die nota bene zelf als PvdA-kamerlid
vurige pleidooien hield voor het verlagen van het
defensiebudget, maakt niet de indruk dat hij van dat
stuk wil afwijken. Vanwaar dat krampachtige verzet
van de regering? Het antwoord vroegen we aan Joep de
Boer, die zojuist vanwege het bereiken van de
pensioengerechtigde leeftijd is afgezwaaid als defensie-
en buitenlandspecialist van de CDA-fractie in de
Tweede Kamer. Als een van de weinigen in ons land
kent De Boer het defensiewereldje van binnen en van
buiten. Bovendien is hij als voormalig marineman
- hij was commandant van het fregat Hr. Ms. Tjerk
Hiddes - niet geneigd een blad voor de mond te
nemen. Een opmerkelijk gesprek met een opmerkelijk
iemand.
ZATERDAG 9 DECEMBER 1989 PAGINA 26
Joep de Boer: „Die hele club van staven, die elkaar vanuit Den Haag en elders brieven zit te schrijven is een waterhoofd. Er kunnen t
uit en dan gaat het werk alleen maar beter".
LISSE - „Het begin van het pro
bleem is dat er in Nederland een
onderhuidse angst heerst voor een
militair als minister van defensie.
Men denkt dat zo iemand de de
mocratie of in elk geval de porte
monnee van de democratie zou be
dreigen. Een ridicule angst natuur
lijk. Wanneer heeft er hier ooit een
militaire staatsgreep plaats gehad?
Maar de gevolgen van die angst
zijn groot. Het departement van
defensie wordt vrijwel altijd opge
zadeld met iemand die de rozen af
weet van dat bedrijf'.
„Wat gebeurt er dan? Na één of twee da
gen is de nieuwe minister van defensie
diep onder de indruk. Hij prijst zichzelf
in alle standen gelukkig dat hij in zo'n
mooie tent terecht is gekomen. Want op
Defensie loopt alles als een trein. Ieder
een weet wat 'ie moet doen en doet dat
ook. Bij Defensie is nooit iets een pro
bleem. Als een minister eigens naartoe
wil, wordt dat onmiddellijk voor hem
geregeld. Per auto, schip of straaljager,
hij zegt het maar. Als hij zou zeggen: ik
wil nu honderd man op de stoep zien
touwtjespringen, dan gebeurt dat".
„In de kortst mogelijke tijd geeft dat de
nieuwe minister een prachtig gevoel. Hij
denkt: wat zal ik me druk maken, die
tent loopt uitstekend. Ik wil daarmee
niet zeggen dat ze op Defensie altijd al
les zullen doen om bezuinigingen tegen
te werken, maar ze kaatsen wel elke bal
terug. Ze zeggen bijvoorbeeld: vertel ons
maar welke lui eruit moeten. En bij iede
re vent die de minister weg wil sturen
komen ze met een verhaal aanzetten
waarom dat nu juist niet mogelijk is.
Daardoor komt er van plannen tot be
zuinigen meestal heel weinig terecht.
Wat je als minister zou moeten doen is
een aantal kerels aan het werk zetten die
niet helemaal in het lijntje zitten. Je
moet onafhankelijke denkers het appa
raat laten doorlichten".
„Of Relus ter Beek dat zal1 doen? Ik weet
het niet. In elk geval had ik graag gehad
dat hetzij de minister hetzij de staatsse
cretaris (Van Voorst tot Voorst, red.)
een grote bestuurlijke ervaring had ge
had bij moeilijke departementen of nog
beter: bij Defensie zelf. Dat is helaas niet
het geval. Of ze dat kunnen compense
ren door een flinke dosis nuchterheid?
Laat ik het zo zeggen: de enige vent die
ooit een beetje greep op Defensie heeft
gekregen was PvdA-minister Henk Vre-
deling (1973 - 1977, red.)".
„Ik zeg niet dat je het net zo moet doen
als hij. Vredeling had ook in zijn parti
culiere leven een manier van doen waar
zo'n club als Defensie zich diep voor
schaamde. Maar in Vredelings tijd wist
men op Defensie wel verdomd goed wie
de baas was. En nog belangrijker mis
schien: de baas wist precies wat hij wil
de. Hij had mensen om zich heen die
met uitvoerbare plannen kwamen, en hij
had de beulsknechten die zorgden dat
die plannen ook nog werden uitge
voerd".
„Ik ben dus niet zo optimistisch over de
mogelijkheden van Ter Beek en Van
Voorst tot Voorst. Ik zal niet erg ver
baasd zijn als er over vier jaar op Defen
sie niet veel gebeurd blijkt te zijn. Ga
eens na wat voor bewindslieden de afge
lopen vijftien jaar hun tanden op Defen
sie hebben stukgebeten. Van Ter Beeks
voorganger. Frits Bolkestein, had ik nog
de grootste verwachtingen, maar hij
heeft nauwelijks de kans gekregen. Vóór
hem moesten er weer zonodig van die
kreukelaars als Van Eekelen op Defensie
gezet worden".
„Wat er zo moeilijk is aan bezuinigen op
Defensie? Er is in feite niks waar je op
kunt bezuinigen, althans niet onmiddel
lijk. Ik ben dan ook blij dat de CDA-
fractie heeft aangedrongen op strikte na
leving van het regeerakkoord. Ik vond
het jammer dat Ruud Lubbers toch weer
wat verder is gegaan. Die toezegging dat
de zaak in het voorjaar nader bekeken
wordt, had 'ie beter niet kunnen doen".
„Natuurlijk, ik kan me zijn positie wel
indenken. Bijna elke dag gebeurt er wat
nieuws in het Oostblok. Dan is het lo
gisch dat je als premier de ruimte wilt
hebben om als het even kan wat geld
weg te halen bij Defensie. Net als ieder
een wil Ruud graag leuke dingen doen
voor de mensen en Defensie hoort daar
niet bij. Maar ik bespeur ook bij hem de
neiging om al te gemakkelijk bedragen
in te boeken. Te denken dat een groot
aantal sociale problemen kan worden
opgelost door op Defensie te snoeien, is
een deerlijke vergissing".
„Kijk, om te beginnen moet je gewoon
alle salarissen en pensioenen doorbeta
len. Lui zoals ik doen niks meer, maar
krijgen nog steeds een flinke hap geld
van Defensie. Natuurlijk kun je de
krijgsmacht kleiner maken, maar niet
van de ene dag op de andere. Voorlopig
zul je hoe dan ook salarissen en pensioe
nen moeten blijven betalen. En de vlie
gers die er nu zijn, moeten geoefend blij
ven, en de tanks die er nu zijn, moeten
blijven rijden".
„En Defensie heeft te maken met beta
lingsverplichtingen die lang geleden zijn
aangegaan en die eindeloos doorlopen.
Het is een beetje te vergelijken met een
hypotheek op een huis. Hoe lang duurt
het voordat je zo'n schuld hebt afgelost?
De betaling van bijna alle defensieorders
is gespreid over perioden van ten minste
tien jaar. Zelfs al zou je acuut stoppen
met aankopen, dan ben je er nog lang
niet. Maar zo'n stop is onmogelijk, want
je moet erop rekenen dat je in de ko
mende decennia toch nog iets nodig zult
hebben. Als het huidige materieel versie
Fan Eekelen: „Kreukelaar".
ten is, zul je toch weer beperkt moeten
vernieuwen".
„O ja, die plannetjes van Stemerdink
(PvdA-kamerlid en oud-minister van de
fensie, red.). Hij wil de onderzeedienst
afschaffen èn de mariniers èn de marine
luchtvaartdienst. Dat heeft 'ie heel slim
uitgekiend. De NAVO kan nooit zeggen
dat zonder die zes Nederlandse onder
zeeërs, die dertien Orionvliegtuigen of
die paar Nederlandse mariniers de wes
telijke defensie instort. De PvdA pakt
precies die dingen waarvan ze bevroeden
dat de NAVO er niet al te veel kabaal
over zal maken".
„Maar ik ben ertegen. Zolang de EG nog
uit verschillende staten bestaat, kun je je
niet voor honderd procent afhankelijk
maken van anderen. Ik bedoel niet dat
we in ons bloedige eentje een Falldand-
oorlog moeten kunnen voeren. Maar ik
vind wel dat we zonodig op een groot
aantal verschillende manieren acte de--
presence moeten kunnen geven, al was
het alleen maar om te laten zien dat we
niet bereid zijn wie dan ook op onze
tenen te laten staan. Neem onze mijnen
vegers. Die zijn echt nooit gebouwd om
mijnen te gaan vegen in de Perzische
Golf. Maar ze hebben daar inmiddels
wel heel goed werk gedaan voor de Ne
derlandse koopvaardij. Het kan heel
goed zijn dat er in de toekomst weer zo
iets gebeurt waar we een deel van onze
marine op af moeten sturen".
„Wil je je als land nog een beetje kun
nen manifesteren, dan moet het niet zo
zijn dat je binnen het bondgenootschap
voor elke keutel hulp op je knieën moet
gaan liggen. Het hemd is nu eenmaal na
der dan de rok. 'Juist landen als Enge
land, Frankrijk en Amerika kijken aller
eerst naar hun eigen problemen. Als een
klein landje hen voor de voeten gaat lo
pen, is de de kans groot dat het een
schop tegen z'n kont krijgt. Het is onzin
nig te denken dat we op weg zijn naar
een defensieloos tijdperk. Iedereen kan
toch zien dat de twaalf lidstaten van de
Europese Gemeenschap aan de limiet
zitten wat betreft hun economische een
wording. En zolang die er niet is, is het
absurdistisch om een politieke uniformi
teit te verwachten".
„En dan is er ook nog zoiets als het
NAVO-plaatje. Er zijn driehonderddui
zend Amerikanen gelegerd in West-Eu
ropa. Washington zal de sterke neiging
hebben om afspraken met Moskou over
ip
wapen- en troepenvermindering in Eurofulkt h
pa op de eerste plaats ten voordele vai1165- Z
de eigen begroting te brengen. Boven^ereldl
dien hebben wij als Europeanen nooi*e
op hetzelfde niveau als de Amerikaner0" U
aan defensie gedaan. De eersten die mcP.n~tolJ
gen minderen, zijn dus ook de Verenig?11 we
de Staten. Wanneer de Europeanen aaFch 1S
de beurt komen? Als alle driehonderd haal
duizend Amerikanen weg zijn. Noi0>
misschien iets eerder". '{P Ja
„Men dient zich dus te realiseren daiNiets.
zelfs in het allergunstigste geval een be^SC001
zuiniging met vijf procent op DefensijlrTimi]
in de komende vier jaar onmogelijk is.e rest
Gewoon on-mö-gelijk. De man in d(jgen V
straat begrijpt dat niet. Hij denkt: vijFenesi
procent, wat is dat nou helemaal?", flaptoi
ilm Bi
(alen,
iediac
iows
„Begrijp me goed: ik zeg niet dat er
bezuinigd moet worden. Maar er zijr? n
veel betere manieren dan die van StcV^:
merdink. Als er bij de Nederlands* n.r
krijgsmacht één deel weg moet, is hrv1
het vierde. Ik bedoel die hele club v?™Den
staven die elkaar vanuit Den Haag en u,
ders brieven zit te schrijven. Die clur nie
vormt in feite het waterhoofd op het lij
van het kind. Er kunnen zó vierduizenl
mensen uit en dan gaat het werk allee
maar beter".
„Onze krijgsmacht doet alles dubbel
driedubbel. Neem de marine. In C
Haag zit de Commandant Zeemacht Nd?nes,!
derland. Die heeft net zoveel mensePer J°
onder zich als zijn collega-commandaiij£n j51"*
in Den Helder. Zolang als ik in de mai
ne heb gezeten - bijna dertig jaar
hel alleen maar slechter geworden".
„Toen ik kwam, in 1946, bestond de si
in Den Helder uit anderhalve man i
een paardekop en in Den Haag idei
dito. Daarmee werden net zoveel schep ,eei)
pen gerund en nog meer mannen. He#eên n
zelfde geldt voor de lucht- en landmachte's al
Dan heb je daarnaast nog het Centrally
Apparaat op het departement. Dat dofnsb&
als het ware alles over wat de krij
machtdelen doen. En de krijgsmacht
len doen het dan nog eens over, uit<
aard met tegengestelde belangen in h<
achterhoofd".
„Dat is ook de reden waarom wij in N<
derland zoveel opper-en vlagofficiere K
hebben. Die vinden emplooi in dat rai
bedrijf. Er zijn duizend-en-één verhale fc*
waarom die mensen die hoge range
moeten hebben. Hun NAVO-tegenvoi I
ters zijn ook zo hoog, zegt men. Maar i rj^j
die andere landen wordt men wel vaa -jV
op latere leeftijd bevorderd dan bij on
Ik was kapitein ter zee (luitenant-kol(
nel) op m'n vijfenveertigste. In Portugr
moet je over de zestig zijn. Ook Nedej
iand zou best wat meer oudere ofïicierel
mogen hebben. Als je dat over de hel
linie zou invoeren, zou dat flink
geld schelen".
„Je zou dan ook de pensioenleeftijd^
moeten optrekken. Bij de marine woil
je nu op je vijftigste gepensioneerd.
kunt dat rustig in de richting van de vij 3
enzestig verleggen, zonder dat je bat
hoeft te zijn dat allerlei commandante j
amechtig aan de kant komen te staa
We doen in Nederland net alsof offici j
ren niks anders doen dan het maken va||
'speedmarsen' aan het hoofd van
troep. Er wordt minder 'gespeedmari
dan ooit tevoren. Dat soort dingen, h
Daarvan zeg ik: wel verdomme, iederee
weet het, waarom doet niemand er
nooit iets aan?!".
RIK IN 'T HOU
iartei
ie hie
Gen
iditie
lisdie
