Rotterdam
1
inal
Ie
RH W*1
Kerstkaarten
zelf maken:
direct
beginnen
■£aidóc6ou40/tifr
ZATERDAG 2 DECEMBER 1989
Wie met tussenpozen Rot
terdam bezoekt, zal de stad
niet snel herkennen. De inkt
van het ene bouwplan is nog
niet opgedroogd of het vol
gende ligt al weer op de te
kentafel. Futuristische
bouwwerken bepalen het
beeld van het Nieuwe Rot
terdam en zetten de enkele
oude, historische panden let
terlijk in de schaduw. Toch
is dat maar een deel van de
metamorfose die de Maas
stad ondergaat, want in die
pe bouwputten wordt hard
gewerkt aan de 3,5 kilome
ter lange Spoortunnel Rot
terdam waar de eerste trein
in de zomer van 1993 door
heen moet rijden. Als straks
de viersporige tunnel klaar
is, zal ook een aantal karak
teristieke stadszichten zijn
verdwenen.
ROTTERDAM - „Kijk Flip, die
grijparm doet al die stenen in die
gele container". De blonde peuter
kijkt de vinger van zijn grootvader
na die wijst in de richting van de
historische stadsmuur waar de
bouwers van de spoortunnel twee
weken geleden op zijn gestuit. Dat
er ooit (een muur en een toren op
die plaats hadden gestaan was niet
onbekend, maar dat er nog sporen
in de grond aangetroffen zouden
worden, was een complete verras
sing.
De stadsarcheologen kregen enkele we
ken de kans om de opgravingen in kaart
te brengen en een week voor de sloop
werd ook de Rotterdamse bevolking op
de hoogte gesteld van de vondst. Om
schatgravers en andere avonturiers geen
kans te gunnen hun slag te slaan werd
die mededeling zo laat mogelijk gedaan.
Daarna was het de beurt aan de slopers
die de historische resten spoorslags in
containers afvoerden. Dat hoge tempo
was nodig omdat de bouwmeesters vol
gens het schema de eerste trein medio
'93 al door de betonnen buis heen willen
laten rijden. En het traject loopt dwars
door de plaats waar de vijftiende eeuws
muur honderden jaren heeft gestaan.
Wat er straks met de brokstukken gaat
gebeuren is nog een raadsel, maar het
eerste idee is al gelanceerd: een deel van
de muur weer opbouwen in het nieuwe
Blaakstation.
Toch wilden veel Rotterdammers niet
op dat moment wachten; zij trokken
massaal naar de bouwput om een glimp
van de historie op te vangen. Nostalgie?
De opa van Flip reageert nuchter als
wordt gevraagd of de sloop van de stads
muur hem aan zijn hart gaat. „Ik woon
al m'n hele hele leven in de stad en er
zijn voortdurend veranderingen. Maar je
groeit met de stad mee".
Projectbegeleider Sjoerd Ennenga heeft
toch een andere kijk op de vondst: „In
Rotterdam heerst een andere cultuur
dan in willekeurig welke andere stad in
Nederland. Zelfs in Zierikzee waar ik
woon zijn meer historische gebouwen.
Het is dan ook niet vreemd dat de ge
moedstoestand van vooral de oudere
Rotterdammer door de vondst van de
historische muur is geraakt".
Beeldbepalend
Het bloed van de doorgewinterde Maas
stadbewoners is toch al sneller gaan
kloppen toen het besluit werd genomen
om de tunnel te bouwen. Niet dat er be
zwaar bestond tegen het wegnemen van
de overlast in de wijken - het spoorweg-
viaduct doorsnijdt dichtbevolkte woon
buurten -, maar het betekent dat een
aantal beeldbepalende objecten uit het
stadsbeeld zal verdwijnen.
Wat de bommen in de meidagen van
1940 niet voor elkaar kregen, lukt de
sloophamer straks wel: het meer dan
honderd jaar oude spoorviaduct en de -
bruggen zullen na 1994 alleen nog op
foto en film te bewonderen zijn. Het eni
ge object dat nog kans maakt om de
sloophamer te ontlopen, is 'De Hef, de
spoorbrug over de Koningshaven.
Ennenga: „Niet alleen het feit dat dat
stuk geklonken ijzer beweegt, maar ook
de locatie waar het ligt heeft er toe geleid
dat De Hef en Rotterdam onlosmakelijk
bij elkaar horen. Op dit moment worden
dan ook allerlei plannen bedacht om de
kolossale constructie voor de stad te be
houden. Maar wat er ook gebeurt, de
brug zal van zijn plaats moeten verdwij
nen want de doorgang is te smal en te
laag voor de scheepvaart. Overigens is
hij nog vele jaren te gebruiken mits er
een goede bestemming wordt gevonden,
maar dan moet wel rekening worden ge
houden met vreselijk duur onderhoud".
Toch denkt Ennenga dat de Rotterdam
mers er snel aan zullen wénnen dat de
spoorbruggen uit het stadsbeeld gaan
verdwijnen. „Toen de Willemsbrug (de
brug voor al het andere verkeer, red.)
werd vervangen door een nieuwe brug,
werd ook flink gediscussieerd over het
verlies van de oude, karakteristieke
overspanningen. Nu de brug een aantal
jaren weg is, hoor je daar niemand meer
over".
Niet alleen het terugdringen van het la
waai en de doorvaarthoogte en -breedte
waren de redenen om tot de bouw van
de tunnel over te gaan. Ook het kostbare
onderhoud aan het antieke spoor en de
lange openingstijden van De Hef vorm
den te veel obstakels. De spoorbrug staat
nu twintig minuten per twee uur open
en veroorzaakt daardoor regelmatig ver
tragingen op het baanvak tussen West
en Zuid-Nederland.
De vorige bewindsvrouw op het ministe
rie van verkeer en waterstaat, Smit-
Kroes, was in eerste instantie niet gepor
teerd van een tunnel. Te kostbaar, oor
deelde zij over het ruim 750 miljoen gul
den kostende project, maar daarmee kon
ze de Tweede Kamer, de Rotterdamse
gemeenteraad en de Nederlandse Spoor
wegen niet overtuigen. Die wilden af
van de lange openingstijden van de brug
en de overlast in de woonwijken. Boven
dien komt dure bouwgrond in de bin
nenstad vrij als de rails in de grond ver
dwijnt. En als straks Rotterdam wordt
opgenomen in het tracé van de TGV, de
supersnelle trein, dan zijn er geen hin
derpalen meer, want de vier tunnelbui
zen zijn geschikt voor de snelheidsdui
vel.
Bij het uiteindelijke besluit werd na
drukkelijk uitgesproken dat de overlast
tijdens de bouw voor de inwoners van
Rotterdam tot een minimum beperkt
moest blijven. Daarom is relatief veel
geld uitgetrokken voor informatie aan de
burgers. Onder meer is er een informa
tiecentrum onder de karakteristieke ku
buswoningen in het centrum van de stad
ingericht. In de ruime centrale hal is da
gelijks (behalve zondag) een enorme ma
quette te bezichtigen waar precies is na
gebouwd op welk punt de trein in de
buurt van het Centraal Station onder de
grond verdwijnt om een kilometer ten
noorden van het Feyenoord-stadion op
Een van de tekeningen die Willy Vander-
steen waarmee de Rotterdamse bevolking
op de hoogte wordt gehouden van de vor
deringen met de spoortunnel. Daarop de
karakteristieke spoorbogen die uit het
stadsbeeld zullen verdwijnen.
de linker Maasoever weer boven de
grond te komen.
Ook is er een verkleind voorbeeld van
het nieuw te bouwen station Blaak, waar
trein, metro en tram elkaar straks op
drie niveaus kruisen. De metrohal die er
nu staat, zal dus plaats moeten maken.
Ennenga: „Er kom daar een geheel
nieuw station dat is aangepast aan de
verschillende vervoersstromen. Boven
dien is de metrohal niet berekend op de
luchtdrukverschillen die zich straks zul
len voordoen als de sneltreinen door de
tunnel rijden. Klapdeuren worden dan
met recht klapdeuren".
Speelse manier
Om de Rotterdammers op een speelse
manier te informeren over de voortgang
van de tunnelbouw wordt wekelijks in
de huis-aan-huis bladen De Havenloods
en Het Zuiden een strippagina in zwart
wit afgedrukt, die gemaakt wordt in Stu
dio Vandersteen waar ook de albums
over Suske en Wiske het levenslicht
zien.
In het kader van de Jerommeke-reeks
wordt de hulp van de krachtpatser inge
roepen als blijkt dat niet alleen de tun
nelbouwers in de Rotterdamse grond
wroeten, maar ook andere krachten de
grond omploegen. Uiteindelijk zal in
mei volgend jaar het kleurenalbum met
de titel 'Wie een put graaft voor een an
der in het infocentrum te koop zijn.
Ennenga levert met enige regelmaat de
stof aan voor de Belgische ontwerpers.
„Zo af en toe vertel ik hoe het er voor
staat en dat verwerken ze dan in het ver
haal. Overigens staan de grote lijnen van
het verhaal al vast, maar de details wor
den aangepast. De strip is eigenlijk een
aardigheidje, want je kunt er natuurlijk
niet de mensen mee informeren die di
rect in de buurt van de bouwplaatsen
wonen".
Regelmatig vindt er dan ook vooraf
overleg met die bewoners plaats over
wat er wordt gebouwd, welke planning
wordt gehanteerd en welk materieel
wordt ingezet. Zij krijgen ook brieven en
folders in de bus, waarin precies de
voortgang staat en welke overlast hen
staat te wachten. Daar waar en onoplos
baar lawaainiveau wordt verwacht, wor
den onorthodoxe oplossingen aangebo
den.
Ennenga: „Aan een aantal bewoners 'op
Zuid' hebben we de gelegenheid geboden
45 nachten in een hotel door te brengen,
omdat ook in de nachtelijke uren door
gewerkt zou worden. Wie daar geen ge
bruik van wilde maken, kon in aanmer
king komen voor een geldelijke vergoe
ding".
Achteraf blijkt dat de meeste bewoners
eieren voor hun geld kozen. Afhankelijk
van de gezinssamenstelling werd de
hoogte bepaald, maar ter indicatie: een
gezin met twee kinderen kreeg 10.000
gulden.
Het geven van een compensatie in gelde
lijke vorm is volgens Ennenga een moei
lijke zaak. „Wij zijn mordicus tegen het
alleen geld geven, want dat lost namelijk
niets op. Daarom zoeken we liever naar
andere oplossingen zoals die hotels,
maar ook daarmee doen zich problemen
voor. Sommigen vinden die accommo
daties weer te lawaaierig".
Huisarts
Bij het beoordelen hoeveel overlast de
bouwers veroorzaken wordt uitgegaan
van de doorsnee bevolking. Projectbege
leider Ennenga: „We zoeken naar oplos
singen die leiden tot minder en korter
produceren van geluid. Een voorbeeld is
het heien van buizen en palen. Er zijn
onder meer dure geluidmantels om hei
machines aangebracht. Toch moet je er
van uitgaan dat je niet voor iedereen een
aanvaardbare oplossing hebt. Dan moet
je kijken of er ook individueel oplossin
gen voor handen zijn. Ik noem maar een
voorbeeld: voor iemand die met allerlei
andere problemen kampt, kan het lawaai
net de druppel zijn die de emmer doet
overlopen. Dan is het in zo'n geval ver
standig dat je als projectbegeleider con
tact opneemt met de huisarts van die
persoon. Gelukkig hoeven we zelden zo
ver te gaan".
Maar soms is het onmogelijk om het ie
dereen naar de zin te maken. „Je krijgt
ook te maken met klachten van mensen
die vijf woonblokken van de bouwput
wonen. Zij vinden dan dat ze overlast
hebben, maar andere bewoners die dich
terbij wonen hoor je niet. Ja, dan is het
onmogelijk om een oplossing te beden
ken", aldus Ennenga die daarna via de
telefoon een oplossing aandraagt voor
een straat waar de bewoners veel last
hebben van bouwzand.
De werkzaamheden aan de tunnel heb
ben inmiddels zes weken achterstand op
gelopen omdat bij het graven op de zui
delijke Maasoever op hardere grond
werd gestuit dan was venvacht. Sjoerd
Ennenga verwacht dat die achterstand
snel wordt ingelopen. „In het werksche
ma is nu voorzien dat in januari al vier
weken zijn ingehaald. Tegen de zomer
moeten we weer op het oude schema lig
gen. Dat kan ook best want in het oor
spronkelijke schema is uitgegaan van
een minimale inzet en een maximaal
rendement".
Na de komende bouwvakvakantie kan
dan gestart worden met een van de
meest spectaculaire onderdelen van het
plan: het afzinken van acht betonnen
tunnelstukken. In twaalf weken tijd
moeten de gevaartes in een sleuf in de
Nieuwe Maas precies op hun plaats ko
men. Twee jaar later kan dan de eerste
trein met hoogwaardigheidsbekleders
door de spoortunnel rijden, terwijl bo
ven hun hoofd verder wordt gebouwd
aan het Nieuwe Rotterdam.
LUCAS BOLSIUS
Kerstkaarten: honderden varianten zijn
er te koop. Maar wat is leuker dan een
originele en met zorg gemaakte kaart in
de bus te krijgen? We sprokkelden enige
ideeën bij elkaar, waaronder het bordu
ren van kerstkaarten op papier, met
daarbij een werktekening, zodat u met
een aan de slag kunt. En verder nog wat
andere ideeën voor originele eindejaars-
wensen. Zij zijn echter alle bedoeld om
de eigen fantasie op gang te brengen.
Want echt origineel is alleen wat uit het
eigen hoofd ontspruit. Het kan overigens
geen kwaad nu al te beginnen. Want ook
al is Sinterklaas het land nog niet uit, de
kerstman is al in aantocht.
Voor het borduren van kerstkaarten op
papier zijn de volgende attributen nodig:
een priklap van bijvoorbeeld dik vilt
(te koop bij speelgoedzaken of speel
goedafdelingen);
een speld met een dikke knop, een zo
genaamde glasknop-speld;
witte correspondentiekaarten voor het
maken van de moederkaarten;
witte of gekleurde correspondentie-
kaarten om te borduren;
tamelijk dik borduurgaren (enkele dra
den splijtzijde, DMC 8 of dunne
glanskatoen);
een naald.
Knip om te beginnen de werktekeningen
uit en plak ze op een correspondentie-
kaart. Prik de tekening punt voor punt
over op deze kaart en gebruik die als
'moederkaart' waarmee het patroon
steeds weer op een nieuwe kaart kan
worden overgebracht.
KAARS
Aan de achterkant insteken in 1. Voor
langs naar rechts 4. Achterlangs naar
Werktekening van kaarsen met een bloem. Wie deze punt voor punt
overprikt en volgens de aanwijzingen te werk gaat, krijgt het resul
taat zoals rechtsonder op de kleurenfoto te zien is.
links 4. Voorlangs terug naar 1. Achter
langs naar rechts 2. Voorlangs naar links
5. Achterlangs naar rechts 5. Voorlangs
naar links 2. Achterlangs naar rechts 3.
voorlangs naar links 6. Achterlangs naar
rechts 6, enzovoort. Voor de vlam: van
uit het middelpunt naar elk van de pun
ten aan de buitenkant.
BLOEMBLAD
Aan de achterkant insteken in 1. Voor
langs naar 7 Achterlangs naar 8. Voor
langs naar 2. Achterlangs naar 3. Voor
langs naar 9. Op die manier het hele
blad rond. Voor het bloemhart vanuit
het middelpunt naar elk der punten van
de buitenkant.
STER 1
Vanuit punt B naar elk der punten op de
lijn 1 tot en met 9, en dat naar beide
kanten. Op die manier de hele ster rond.
Voor het opvullen van het hart: vanuit
punt A naar alle punten 9.
STER 2
Van links 1 naar rechts 9. Van rechts 8
naar links 2. Van links 3 naar rechts 7
enzovoort. Op die manier de hele ster
rond. Bij deze figuur zijn de punten B
dus niet nodig. Voor het opvullen van
de kaart: zie ster 1.
Voor veel meer fraaie patronen van de
borduurkerstkaarten en ingewikkelder
technieken: 'Borduren op papier' door
Jannie van Herk-Moet, Uitgeverij Hel
mond.
Andere ideeën voor zelfmaak-kerstkaar-
ten of nieuwjaarskaarten zijn de volgen-
Brei een lapje van vijf bij twee centi
meter. Vervang de breinaald door
twee cocktailprikkers. Plak het brei
werkje met de twee houten breipennen
op een briefkaart. Een tekst bij deze
kaart kan zijn: Brei 1989 tot een goed
einde... en pak in 1990 de juiste
draad weer op.
Schets met een zilverkleurige stift de
omtrek van kerstballen op een ge
kleurde briefkaart. Plak daarin zil
veren sterretjes.
Met knipwerk zijn ook leuke resulta
ten te bereiken.
Ontwerp een kerstboom of een tros
kerstballen en knip de lege niimten
uit. Plak het geheel op een briefkaart
van een andere kleur.
Ook de modernste technieken zijn aan
te wenden: maak een computerprint
ter grootte van een briefkaart met uw
kerst- of nieuwjaarswens.
LONNEKE VAN KOOT
Met deze werktekening kunnen sterren worden geborduurd; hier
naast en op de kleurenfoto het resultaat als de werkbeschrijving
wordt gevolgd.
