„Braindrain", hoof denfilm van Mark Timmer en Alma Popeyus „Voorlopig moet ik nog heel veel leren" Ce\d&i<2owuvnt Timdelerclub ontheemd met stuk John Patrick Opera scoort opnieuw met Don Pasquale Morele vragen in Professor Bernhardi Nationaal concours jong muziektalent Herhaling hoorspel over Franse Revolutie KUNST/RTV ZATERDAG 2 DECEMBER 1989 PAGINA 21 De Timdelerclub: Dwaasheid heeft haar ei gen recht van John Patrick. Regie: Auke Krispijn en Nico van Leeuwen. Gezien op 1 december in de Leidse schouwburg. Na de traditionele gongslagen en voor het doek opgaat zingt Herman van Veens omfloerste stem De regels van het gesticht. Het gesticht in het stuk heet Het klooster. Een spreken de naam. want na afloop weten wij dat daar inderdaad veel wijsheid valt op te doen. Het zit vol met gestoorde, maar zeer zachtmoedige mensen. Daartegenover staat de hebzuchtige wereld van politici en andere kapi taalkrachtige baantjesjagers. De ver tegenwoordigers daarvan zijn de in competente senator en haar twee an dere kinderen. Zij willen 'moeder' het gesticht in hebben omdat zij het familiekapitaal wil besteden aan een fonds ter nagedachtenis van haar overleden echtgenoot. Dat moet men sen die eens iets buitenissigs willen, zoals een grafsteen voor een schillen paard, in staat stellen dat te doen. Die gekte is mrs. Savage haar hele leven tekort gekomen. Maar zij heeft 50 miljoen aandelen en de rest van de familie zit daar wanhopig achteraan. Dwaasheid heeft haar eigen recht is een stuk met vrij weinig vaart en een hoge concentratie aan diep-menselij- ke wijsheden. Alleen het eerste deel na de pauze raakt het even in een stroomversnelling als de verdwijning van de aandelen moet worden opge lost. Dan komen ook de grappen tot hun recht die ook in de rest van het stuk wel te vinden zijn, maar door matige timing er te weinig uit sprongen. De Timdelerclub leek zich gister avond wat ontheemd te voelen met het stuk van John Patrick. Het is geen parel van dramatische kunst; aan de rol van Dr. Emmett (Riet Krispijn-de Wolf) bijvoorbeeld zal heel wat gesleuteld moeten worden voordat duidelijk wordt waar zij staat. Die van mrs. Savage is duidelij ker, en Agnes Ouwerkerk-van der Blij kwam daar redelijk mee uit de voeten. In de regie werd de humor van het stuk sowieso te weinig toegelaten. Maar als een groep iets nieuws uit probeert, en dat niet meteen voor honderd procent lukt, is dat natuur lijk nog geen drama. DICK VAN TEYLINGEN Première van de opera Don Pasquale van Donizetti door de Nederlandse Opera en onder leiding van Carlo Riz- zi. Muziektheater Amsterdam, gister avond. Gisteravond werd in Amster dam de eerste van een serie he ropvoeringen gegeven van de opera Don Pasquale van Doni zetti. Vorig jaar was deze komi sche opera in een originele regie van Guy CLaude Francois en een dito toneelbeeld van Renate Ackermann een groot succes. Van de vijf zangers van die uivoering zijn er drie gehand haafd in deze nieuwe serie, te weten Henk Smit als Don Pas quale, W. Shmell als Malatesta en Sjef van Wersch als notaris. Nieuw waren Lillian Watson die de moeilijke taak had de sterke indruk die Christine Bar- baux vorig jaar had gemaakt op zijn minst te evenaren en Peter Bronder in de rol van Ernesto. Een andere belangrijke ver nieuwing was de dirigent Carlo Rizzi. De bijdrage van het or kest waar ik vorig jaar minder gelukkig over was. bleek bij deze première beduidend ster ker, het kleurige en pittige Ita liaanse element kwam beter tot uiting. Daar stond tegenover dat de aapsluiting orkest-solisten bij deze première nog niet overal synchroom was. De details die in de regie waren veranderd kwamen het totaal beeld duidelijk ten goede. De creatie door Henk Smit van Don Pasquale was wederom groots. Gelukkig lukte het Lilli an Watson uitstekend om de rol van de slimme intrigerende Do- rine waar te maken. Als elegan te actrice had ze alles mee, en als coloratuur-sopraan gooide ze ook hoge ogen. Dat in de eerste acte haar coloraturen niet alle maal gaaf lukten, kan enerzijds samenhangen met het feit dat zij het onder het zingen razend druk had met het acteren, en anderzijds met premièrekoorts. Alleen haar problematisch hoge noten vormden een zwakke* plek. Peter Bronder is als jonge lyrische tenor een aanwinst, ook al riskeerde hij in het begin in zijn enthousiasme soms wat te veel. Een Ernesto als dikke middelbare scholier is boven dien weer eens heel wat anders. De volgende operapremière, nl die van Orphé et Euridice van Von Gluck vindt bij uitzonde ring in Den Haag plaats op 8 ja nuari a.s. ERIK BESIER HILVERSUM Als het om televisie-drama gaat, lonkt de kwaliteitsbewus te Nederlandse kijker meestal naar het buiten land. Zo hebben ze in En geland immers Dennis „The Singing Detective" Potter, die momenteel zijn landgenoten aan zich bindt met het schitterende „Blackeyes". Dat we in Nederland minstens zulke kwaliteit,kunnen leveren, bewijst „Braindrain" van de VPRO, de tweede in een serie van vier drama- produkties. Krijn ter Braak (hoofd drama VPRO): „Twee jaar geleden hebben we besloten geen to neelbewerkingen meer te doen, maar te kiezen voor oor spronkelijk Nederlands televi sie-drama. Want hoe mooi het ook is wat de Britse omroep maakt, een ding kunnen ze niet en dat is een verhaal ver- vaardigen over Nederland. Uitgangspunten waren dan ook dat het single plays, dus geen series, zouden worden en dat ze moesten gaan over maatschappelijke ontwikkelin gen in ons land". „We zijn vervolgens op zoek gegaan naar mensen, die ons de scripts zouden kunnen le veren. Na lang zoeken vonden we Alma Popeyus en Hein Schutz. We hebben beiden een jaarcontract aangeboden, zodat ze van het script-schrijven hun beroep konden maken. Alleen op die manier krijg je kwaliteit. Het is ons zo goed bevallen dat we er zeker mee willen doorgaan". Onnodig Mark Timmer, af komstig uit de toneelwereld: „Dat we met jaloerse blikken naar het buitenland gluren, is onnodig. We hoeven echt niet voor hen onder te doen. Ik be doel: Nederlandse acteurs zijn niet slechter dan hun buiten landse collega's. Het verschil is alleen dat ze slecht worden be handeld. Acteurs zijn kwetsba re mensen, met wie je zorvul- dig moet omgaan. Producen ten en regisseurs besteden ech ter nauwelijks aandacht aan de spelers. Zo is het in het bui tenland bijvoorbeeld heel ge bruikelijk dat de teksten van- tevoren worden gerepeteerd. Op die manier kunnen scripts worden aangepast, eventueel herschreven, want een film valt of staat met het verhaal. Bovendien gaat de acteur of actrice zich thuisvoelen in zijn rol en kan de regisseur tijdens deze repetities duidelijk ma ken wat hij van hen verlangt. In Nederland lijkt het draaien het belangrijkst en dat is fout. Hierdoor wordt er niet genoeg" nagedacht over de invulling van de rollen en is de camera behandeling veelal ook niet optimaal. Wat dat betreft zou het niet slecht zijn als er com merciële televisie komt in Ne derland. Ik bedoel, een dag studio kost veertigduizend gul den. Als je dus goed geprepa reerd aan die klus begint, blij ven de kosten relatief laag. En geld telt bij commerciële tele visie. Als er dan ook wat min der karig wordt omgesprongen met de lonen-van de script schrijvers, want dat zijn echt fooien, dan kunnen we net Dilemma „Braindrain" is daar een goed voorbeeld van. Het verhaal gaat over een vooraanstaand neuroloog, die voor een dilem ma komt te staan. Hij krijgt een vrouw op zijn spreekuur, die aankondigt zwanger te willen worden om haar man, een Parkinson-patiënt, te hel pen. Hij zou kunnen opknap pen door een simpele trans plantatie met zenuwcellen uit de geaborteerde foetus. Wat de kijker krijgt voorgeschoteld is een spannend verhaal, vol iro nie, dat op scherpe wijze een beeld schetst van medisch- ethische problemen en het handelen in de medische we reld. Alma: „Dat ik voor dit onderwerp heb gekozen, komt omdat het actueel is en past in, zeg maar, het thema van dit vierluik, namelijk maatschap pelijke ontwikkelingen in Ne derland. Als je dan gaat gra ven, stuit je al snel op me- disch-ethische problemen. Nu heb ik altijd een wetenschap pelijke belangstelling gehad en ontdekte ik een zekere verket tering in de wetenschap. Ik wilde iets met genetische ma nipulatie doen en ben met ver schillende artsen gaan praten. Ik heb dus gekozen voor men sen die het voor het zeggen hebben, geen slachtoffers, want leed schrijft te gemakke lijk. Na drie maanden onder zoek had ik mij zo in die we reld ingeleefd dat ik mij bij het schrijven geheel op mijn gemak voelde. Zo erg zelfs dat ik er ook op een ironische ma nier naar kon kijken". „Dat al dat werk maar voor één script is geweest, vind ik aan de ene kant jammer, maar aan de andere kant wil ik zo'n onderwerp ook niet uitmel ken. Ik vind het leuk om aan iets nieuws te beginnen. Zo gaat mijn volgende script over het minderhedenbeleid in Ne derland. Maar ik weet natuur lijk veel meer dan ik kwijt kan. Ik zou zo nog een docu mentaire kunnen maken. Toch blijf ik voorlopig liever schrijven. Een documentaire vervaardigen is aardig, maar het heeft een grens. Als je dra ma maakt, kun je er ook in verwerken wat mensen voor de camera niet durven of wil len vertellen. Bovendien kun je in drama bondiger zijn". Mark Timmer: „Met drama ontsnap je aan het vertellen van feiten en de ironie is daar bij het wapen om mensen op het verkeerde been te zetten". Science-fiction Ger Thijs (m) speelt de rol van neuroloog Moët die voor een dilemma komt te staan. Mark: „Dat is met opzet ge daan. Ik wilde contrast schep pen, het verhaal eigenlijk een beetje een sciencefiction achtig uiterlijk geven. Het moest geen „Medisch Centrum West" worden. Daarom heb ben we ook met telelenzen ge werkt. De vage achtergrond die daardoor ontstaat, biedt de kijker meer oog voor detail. Bovendien hebben we naar grafisch interessante plekken gezocht om het futuristische element eruit te laten sprin gen. Tenslotte is het geen film over het ziekenhuis, maar gaat h^t om medische dilemma's. Bovendien biedt deze manier van filmen de kijker het ge voel dat hij stiekem meeluis tert en wordt de titel bijna let terlijk verfilmd. Het verhaal is eigenlijk een aaneenschake ling van hoofden". „We hebben „Braindrain" in achttien dagen opgenomen. Het had sneller gekund, maar als je met telelenzen werkt, moet je op centimeters letten. Als iemand maar even zijn hoofd beweegt, is hij buiten beeld en met de camera bewe gen is zo goed als onmogelijk. Ik heb in die tiid echt een paar schoenen versleten, zo groot was de loopafstand tussen de camera en de opname-plaats. Het was dus lastig, maar ik ben ook achteraf heel tevre den met de keuze. Die moei lijkheidsgraad maakt je crea tief". HANS PIËT 'ant Hans Croiset in „Professor Bernhardi". FOTO: PAN SOK Het Nationale Toneel: „Professor Bernhardi" van Arthur Schnitzler. Regie, vertaling en bewerking: Ger Thijs. Decor: Tom Schenk. Lichtont werp: Reinier Tweebeeke. Met Hans Croiset als dr. Bernhardi, Rudolf Lu- cieer, Gijs Scholten van Aschat en o.a. Bram van der Vlugt. Koninklijke Schouwburg, vrijdag 1 december, herhalingen en toernee t/m 11 fe- Ergens in Arthur Schnitzlers „Professor Bernhardi" consta teert een van de vele persona^ ges dat „mensen gespuis zijn, maar dat we nu eenmaal reke ning met ze te houden heb ben". Hoéver een mens daarin moet gaan, eventueel ten koste van de waarheid, en wat is 1 waarheid; daar gaat dit stuk over. Professor Bernhardi is een ge neesheer-directeur, die besluit een pastoor de toegang tot een stervende te weigeren. De re- den dat dit het sterven zou versnellen, of het sterven te sterk zou doen beseffen, wordt door de bevolking van Wenen, anno 1900, niet geaccepteerd. Bernhardi verdwijnt na een proces achter de tralies, mede i dankzij valse getuigenissen. De morele vragen die Schnit zler stelt, zijn zelfs in de he dendaagse context nog actueel. Heeft Bernhardi die pastoor niet geweigerd vanuit zijn j Joods-zijn en zijn verachting i voor alles wat katholiek is? Is Bernhardi niet veroordeeld, omdat de katholieke bevolking angst had vöor Joden? En als dan in een van de vele sterke acteerscènes de pastoor (Gijs Scholten van Aschat) aan Ber nhardi (Hans Croiset) erkent, dat niet de geestelijke maar de arts gelijk had, wat betekent dat gelijk dan en wie streefde dan meer naar waarheid? Dergelijke filosofie krijgt vol op de aandacht in een lang praatstuk vol oude, achtens waardige doktoren en machts hebbers. Het decor is een stemmig schoolbordkleurige kale wand, waarop gekrijté letter weggevaagd schijnen. De kostuums zijn grijs, dok- terswit of pastoorszwart. Regisseur Ger Thijs schijnt met „Professor Bernhardi" on der andere te willen betogen, dat superieur intellect en de zucht naar waarheid nog geen vrijbrief zijn om tact en strate gie achterwege te laten. Ner gens wordt Bernhardi echt sympathiek in onze laat twin tigste eeuwse ogen. We zien hem eerder als slachtoffer van de politiek en van zijn eigen volhardende vertrouwen in rechtschapenheid. Schnitzler geeft dat overigens zelf al aan in de laatste dia loog, als Bernhardi (Croiset) vertelt dat hij dacht het juiste te doen. Regisseur Ger Thijs antwoordt hem, in de rol van Hofraad, dat hij dat misschien ook had gedaan, maar dat hij dan net zo'n rund was geweest als Bernhardi. PETER SNEL Negen brieven Multatuli boven water HAARLEM In de archie ven van drukkerij Enschedé in Haarlem zijn negen tot nu toe onbekende brieven van Multatuli gevonderïT Dit voor jaar werden reeds twee brie ven van de schrijver ontdekt. 1 Alle brieven stammen uit de periode 1868-1871, toen Multa tuli in Duitsland correspon dent was voor de Opregte Haarlemsche Courant. De brieven van Multatuli zijn ont dekt bij het scheiden van de privé-correspondentie aan de familie Enschedé en de corres pondentie aap de drukkerij. Volgens J. Enschedé geven de nieuw ontdekte brieven een aanvulling op de relatie tussen Multatuli en Joh. Enschedé, de uitgever van de Opregte Haar lemsche Courant, maar wer pen zij geen nieuw licht op de figuur van de schrijver. WINNAAR CAMERETTENFESTIYAL JAAP MULDER: GRONINGEN Afgelo pen zaterdag won hij het Camerettenfestival in Rot terdam, een van de be langrijkste wedstrijden voor beginnend cabaret talent. En woensdag nog was hij te gast in het tele visieprogramma RUR. Als aankondiger van de gas ten weliswaar, maar toch. Jaap Mulder (30) blijft er nuchter onder. „De prij zen zijn er voor mij een bevestiging van dat ik door moet gaan. Maar op zich verandert er weinig. Misschien dat ik achteraf zal kunnen zeggen dat het een doorbraak betekende, voorlopig moet ik nog heel veel leren". Tot vlak voor de finale bleef Mulder zijn act perfectioneren. Hij bracht een half uur uit het programma 'Groene Vingers' waarmee hij de laatste tijd op veel plaatsen in het land al succes oogstte. Tijdens een workshop die de negen finalis ten van het Camarettenfesti- val van tevoren kunnen vol gen, ontmoette hij regisseur Bert Klunder. Tot op dat mo ment had Mulder' het steeds helemaal zelf gedaan. Hij schreef de teksten, maakte de muziek en stond alleen op het podium. „Ik was wel op zoek naar een regisseur, maar kon nooit iemand vinden die me echt lag. Ik weet zelf vrij pre cies hoe ik het wil". Maar de adviezen van Klun der spraken hem zo aan dat hij deze verzocht de voorstelling nog een paar keer met hem door te lopen. „Ik denk er nu meer over na waarom ik iets doe, tot nu toe bewoog ik mij op het toneel nogal onbewust". Dansen met het lelijkste meis je van de les, Jezus die mee doet aan de Elfstedentocht, een hyperventilerende man die in paniek een gevulde spuugzak aanziet voor een hulpmiddel om hem van zijn benauwdheid te verlossen en een met veel uithalen gezon gen 'Maar de mooiste stad is Rotterdam'. Absurde humor met zo nu en dan een kritische uithaal naar de maatschappij was waar het publiek en de jury in Rotterdam voor vielen. „Ik overdrijf. Iets dat normaal is, blaas ik enorm op, zodat het lachwekkend wordt. Op het toneel sta ik als neutraal per soon en af en toe kruip ik in de jas van een bepaalde fi guur". Een overspannen man bijvoorbeeld die 'helemaal niet gefrustreerd is' dat zijn Joke bij hem is weggelopen en al even luid verkondigt geen en kele moeite met zijn kaalheid te hebben. Jaap Mulder classificeren is moeilijk. Hij rekent zich niet tot de groep cabarettiers als Brigitte Kaandorp, die het eti ket 'Nieuwe Truttigheid' kreeg opgeplakt. Jaap Mulder affi cheert zich niet alleen als trut of als antiheld, vindt hijzelf. Hij kan ook cynisch en absurd zijn, tegelijkertijd houdt hij van mooie woordspelingen en melodieuze liedjes. „Ik vind het belangrijk dat het ritme en het metrum kloppen. Dan komt de inhoud ook veel beter tot zijn recht". Jaloers De woordkunsten van vrij lite rair werkende tekstschrijvers als Ivo de Wijs, Annie M.G. Schmidt en Drs. P. spreken hem daarom bijzonder aan. „Van sommige cabarettiers hoor je dat ze al op de middel bare school bezig waren. Dat gold niet voor mij. Ik keek wat jaloers naar mensen die wel durfden, schreef kladblok ken vol en deed vervolgens niets met mijn ideeën. Daarna ben ik Nederlands en kunst en kunstbeleid gaan studeren met het gevoel dat ik eigenlijk wat aan cabaret wilde doen". Maar op cabaretgebied was er begin jaren tachtig in zijn woonstad Groningen niets waarbij hij aansluiting kon vinden. Bo vendien was er de twijfel. „Van de tien studenten Neder- Jaap Mulder, perfectioneren tot het eind. lands wilden er negen dichter worden. Dat soort dingen maakten dat ik me steeds af vroeg wat nou echt was". Uiteindelijk waagde hij in 1985 toch de stap. „Er was een to neelavond van Nederlands en ik heb me toen gewoon inge schreven: Jaap Mulder, een half uur cabaret". Zijn optre den werd een succes. De studies heeft Jaap Mulder inmiddels gestaakt: „Ik had er FOTO: AD HUPKES net zo goed niet aan kunnen beginnen". Met hulp van ma nager Hans van den Berg con centreert hij zich volledig op een carrière als cabarettier. De eerste plaats op het Cameret tenfestival is daarbij een aar dig opstapje, maar biedt geen harde garanties: „Ik zit hier nou wel, maar wie weet volg ik volgende week een cursus pc-gebruik". MIRJAM JANSSEN ADVERTENTIE DIA-PRESENTATIE Voor iedereen die een Indonesië-vakantie over weegt. Een avond met veel informatie en een prachtige dia-show. Om te proeven van de sfeer en om te kiezen uit de acht tours die Van Ginkel voor u heeft voorbe reid. Aanvang 20.00 uur. De grote belangstelling voor deze avonden maakt plaatsreservering noodzakelijk. Reserveer nü bij uw eigen MA. 18 DEC. reisburo of bel: 01828-11966. Motel Hoornwijck 0e eit,reg jf2 50 pp M k0„le Jan Thijssenweg 1 dient a. RIJSWIJK zaal te worden voldaan. DEN HAAG Voor het komende vierde nationale concours voor jong mu ziektalent hebben zich 46 kandidaten aangemeld. Ze zijn geselecteerd in de re gionale voorronden. Het concours wordt op 9, 10 en 11 december gehouden in het Koninklijk Conserva torium in Den Haag. Dit heeft de organiserende Stichting Jong Muziektalent Nederland vrijdag meege deeld. Verdeeld naar instru menten laten zich 5 kandida ten horen met altviool, 9 met cello, één met contrabas, 11 met hobo, 2 met fagot, 3 met pedaalharp, 10 met klarinet, 2 met altsaxofoon en 3 met trompet. Het eerste-lustrumconcours van de SJMN wordt volgend jaar van 7 tot 10 december ge houden in De Doelen in Rot terdam. Het is er dan voor de instrumenten piano (Stein- way-concours), orgel, fluit, hoorn, trompet, trombone en tuba. Dan worden ook defini tief drie in plaats van twee leefgtijdsgroepen gehanteerd. Nu vormen kandidaten van 12 tot en met 15 jaar en van 16 tot en met 20 jaar de categorieën en dan zijn ze er voor jongens en meisjes van 12 tot en met 14, van 15 tot en met 17 en van 18 tot en met 21 jaar. Aan het komende concours nemen er al twee deel die 21 jaar zijn. De oudste is fagottist Lucas Bos die in januari 22 jaar wordt. Hij is tweedejaars aan het conservatorium in Den Haag. Van de 46 kandida ten, die uit alle delen van ons land komen, zijn er elf twintig jaar of ouder. Van de twee taalfjarigen is Tjerk Bekkenut- te uit Deurningen de iongste. Hij zit op de muziekschool in Hengelo en speelt er in het groot orkest en in het jeugdor kest van de muziekverenging „Concordia". Met het concours wil de SJMN de toptien van de individuele muziektalenten internationale aansluiting verschaffen. De or ganisatie wil ook doublures voorkomen. Voorzitter Chris tian Timm moet evenwel vast stellen dat de neiging naar versnippering door allerlei be perkte initiatieven groter is dan de drang tot nationale sa menwerking op hoog niveau. Daarmee wordt de hoogbe gaafden een slechte dienst be wezen, vindt hij. HILVERSUM Vanaf maandag 4 december her haalt het Humanistisch Verbond de vierdelige klankbeeldserie die het afgelopen zomer uitzond over de Franse Revolutie. Samensteller Kees Vlaan deren kreeg voor de serie een eervolle vermelding van de radiocritici bij de uitreiking van de Zilveren Reissmicrofoon. In het eerste deel, maandag van 12.05-13.00 te beluisteren op Radio 5, gaat het over de drijfveren en de levensloop van volksmenner Jean-Paul Marat en de vrouw die hem in 1793 vermoordde in zijn bad, de 24-jarige Charlotte Corday. Beiden bewonderden Rous seau, geloofden in de revolu tie, maar geloofden ook in de mogelijkheid de geschiedenis persoonlijk naar hun hand te zetten. Na de moord werd Ma- rat tot martelaar verklaard en Corday vond de dood onder de guillotine. In het klankbeeld worden hoorspelfragmenten, geba seerd op oorspronkelijke tek sten van Marat en Corday, af gewisseld met een resiverslag langs historische lokaties in Parijs met de historicus Henny Brandhorst. Han Kerckhoffs leenbt zijn stem aan Marat, Mientje Kleij'er doet dat voor Corday. Op de volgende maandagen (11, 18 en 25 december) op de zelfde tijden de volgende de len, respectievelijk over de fi losofische Markies de Concor- det, de Engelse feministe Mary Wollstonecraft en de Neder landse politicus Joan Derk van der Capellen tot den Pol, die in ons land de patriottische strijd tegen het stadhouder schap aanvoerde. Weer conservator Stedelijk Museum weg uit onvrede AMSTERDAM Het Stede- lijk Museum in Amsterdam raakt weer een conservator kwijt. Dit keer is het de 58-ja- rige A. Petersen, hoofd van de afdeling prenten, tekeningen en foto's, die vertrekt omdat hij het niet eens is met de gro te, geldverslindende exposities, en.de weinige mogelijkheden voor kleinere tentoonstellin gen. Zijn kritiek richt zich vooral op directeur W. Beeren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 21