Gorbatsjov bezegelt met bezoek
verbetering relaties met Vaticaan
brieven van lezer.
Kerken
vragen
meer
zendtijd
kerk
wereld
Spiritualiteit ontbreekt bij vernieuwing liturgie
CeicLe Soman*
01
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CcidócSouAont
WOENSDAG 29 NOVEMBER 1989 PAGINj^f]
Aartsbisschop Kyrill erkent rechten Oekraïense kerk
MOSKOU De nieuwe leider van het bureau buitenland van
de Russisch-Orthodoxe Kerk, aartsbisschop Kyrill' van Smo
lensk en Finland, erkent het recht van de aanhangers van de
Oekrains-Katholieke Kerk om hun geloof te belijden. De lega
lisering van de kerk wordt echter bemoeilijkt als de Oekrai-
ens-katholieke gelovigen orthodoxe kerkgebouwen gaan bezet
ten, zo zei Kyrill gisteren tijdens een persconferentie in Mos
kou. Kyrill zinspeelde erop dat de honderden kerkgebouwen,
kloosters en andere goederen die de Russisch-Orthodoxe Kerk
in 1946 in bezit kreeg, moeten worden teruggegeven aan de
Oekraiense kerk. „Ik denk dat via een dialoog tegemoet moet
worden gekomen aan het recht op godsdienstoefening van de
Oekrainse kerk en dat alle technische problemen dan ook
moeten worden opgelost".
Paus wil
permanente
betrekkingen
met Sovjetunie
VATICAANSTAD Paus
Johannes Paulus zal Sovjet
president Michail Gorbatsjov
vragen mee te werken aan de
totstandkoming van perma
nente diplomatieke betrek
kingen tussen het Kremlin pn
het Vaticaan. Dat zei gisteren
Vaticaan-woord voerder Joa
quin Navarro. Gorbatsjov is
vandaag in Italië aangekomen
en zal vrijdag een gesprek
hebben met paus Johannes
Paulus. Het is voor het eerst
dat een rooms-katholieke lei
der en een leider van de Sov
jetunie elkaar ontmoeten. De
banden tussen het Vaticaan
en Moskou werden verbroken
in 1917 na.de Russische Revo
lutie.
HILVERSUM Veertien
kerkgenootschappen heb
ben opnieuw bij het Com
missariaat voor de Media
gevraagd om meer zend
tijd op radio en televisie.
Zij willen per 1 oktober
1990 een zendtijd ver
meerdering van 33 pro
cent.
Het commissariaat wees in
april dit jaar een soortgelijk
verzoek van de kerken van
de hand. Gezien de nog steeds
toenemende ontkerkelijking
is toewijzing van meer zend
tijd op dit moment niet ge
rechtvaardigd, zo oordeelde
het commissariaat. De kerken
zijn van deze uitspraak in
beroep gegaan bij de Raad
van State.
In hun verzoek om meer
zendtijd wijzen de kerken
erop dat het aandeel van de
kerken in de totale zendtijd
dit jaar opnieuw is teruggelo
pen. Op dit moment beschik
ken RKK en IKON/ZVK
over nog geen 1,74 procent
van de televisiezendtijd en
1,27 procent van de radio
zendtijd. De zendtijd van de
kerken op de televisie maakte
in 1966 nog 4,38 van de totale
zendtijd uit.
De kerken herinneren er bo
vendien aan, dat volgens het
mediabesluit de totale zendtijd
voor de kleine zendgemach
tigden maximaal 15 procent
mag bedragen. Hadden deze
zendgemachtigden vorig jaar
nog 12,5 procent van de zend
tijd, nu is dat aandeel gedaald
tot 8,3 procent. Op de radio
nemen de kleine zendge
machtigden 3,7 procent van
de totale zendtijd voor hun
rekening.
De kerken hebben opnieuw
om meer zendtijd gevraagd,
omdat het nog wel een paar
jaar kan duren voordat de
Raad van State uitspraak
doet, aldus de algemeen direc
teur van de IKON, dr. R.L.
Haan. Hij vindt het onjuist dat
het commissariaat de ontker
kelijking heeft gebruikt om
de aanvraag om meer zendtijd
af te wijzen. Het ledental be
hoort bij de kleine zendge
machtigden in tegenstelling
tot de omroepverenigingen
geen rol te spelen bij de toe
wijzing van zendtijd, aldus
Haan die er verder op wijst
dat de kwaliteit van het lid
maatschap van de kerken is
toegenomen. Het aantal vrij
willigers in de kerken is de
afgelopen tien jaar „enorm"
gegroeid. Ook de maatschap
pelijke betekenis van de ker
ken is niet zodanig afgeno
men, dat een zo sterke ver
mindering van het kerkelijk
aandeel in de totale zendtijd
gerechtvaardigd is, aldus
Haan. De kerken hebben het
commissariaat erop gewezen,
dat „de nieuwe behoeften die
zich in de samenleving voor
doen en de vragen van reli
gieuze en ethische aard die
.worden opgeroepen door de
voortdurende veranderings
processen in de samenleving"
het noodzakelijk maken dat
zij een evenwichtig program
mapakket kunnen bieden.
Priesterwijding - Drs. L. W.
Berger, momenteel diaken in
de Pastoor van Arsparochie in
Den Haag, wordt aanstaande
zondag in deze parochie tot
priester gewijd. Aanvang van
de dienst 10.15. Louis Berger,
geboren in 1935, werd diaken
gewijd in 1981 en is sinds 1985
in de Pastoor Van Ars-paro-
chie diaken.
Valse pater solde met Beierse parochie
VALLEY Hij sloeg soms het Gloria over, liet het kerkkoor
niet uitzingen en gedroeg zich vaak zonderling. Toch hebben
de parochianen van het Beierse dorp Valley wekenlang niet in
de gaten gehad, dat hun 'pater Michael Maria' geen priester
was. Ook dorpspastoor Nikolai Lochner werd er niet door aan
het twijfelen gebracht. Zes weken geleden dook de 60-jarige
'pater' Klaus-Jesko Eitel, die in-1985 werd veroordeeld wegens
diefstal uit kerken, in Valley op. „Mijn hart ging open, toen hij
zulke mooie verhalen vertelde over het Toscaanse klooster
Monte Olivetti Maggiore", aldus Lochner. „Ik kwam niet op
het idee hem naar zijn identificatiebewijs te vragen". Het be
drog kwam uit, toen het bisdomblad van het aartsbisdom Mtln-
chen het een en ander over hem meldde. Nu is de 'pater'
De traditie is een
leerschool en geen
leerstuk
VATICAANSTAD
„Hoeveel divisies heeft
de paus?", vroeg Jozef
Stalin eens hatelijk, toen
het Vaticaan in de jaren
'30 tegen de vervolging
van gelovigen protesteer
de. Meer dan vijftig jaar
later antwoordde paus
Johannes Paulus II: „Zijn
leger is sterk: meer dan
800 miljoen katholieken".
Aanstaande vrijdag zal paus
Johannes Paulus II in het Va
ticaan Sovjet-leider Michail
Gorbatsjov, wiens land het at
heïsme nog steeds als officiële
leer aanhangt, ontvangen
voor een officieel bezoek. Hoe
belangrijk het bezoek voor
het Vaticaan is blijkt uit de
omschrijving van het bezoek
als „officieel". Dat betekent
dat het zal worden opgeno
men in de officiële geschiede
nis van het Vaticaan. Vlak na
de Russische revolutie van
1917 zagen de communisten -
indachtig de leer van Karl
Marx - religie als een obstakel
voor hun ambitieuze plannen.
Vooral wantrouwden zij de
Russisch-orthodoxe kerk, die
een nauwe relatie met de vér-
dreven tsaren had onderhou
den. De bolsjewieken begon
nen een „oorlog tegen God"
waarin zij kerkeigendommen
in bezit namen, priesters en
gelovigen vervolgden en de
porteerden.
Ondanks die radicale maatre
gelen van de communisten
heeft het Vaticaan contacten
met de nieuwe machthebbers
in het Kremlin aangeknoopt
en in het midden van de jaren
twintig werden besprekingen
gehouden over rechten voor
de gelovigen, maar de ge-
Paus Johannes XXIII
sprekken liepen op niets uit.
Het Vaticaan besloot toen de
Franse bisschop Michel
d'Herbigny naar de Sovjetu
nie te sturen om in het ge
heim bisschoppen te wijden,
maar de actie mislukte; de
bisschoppen werden gearres
teerd en een van hen werd
geexecuteerd.
De verhouding tussen het Va
ticaan en de Sovjetunie ver
slechterde nog verder toen
Stalin, na een absolute dicta
tuur gevestigd te hebben, in
1929 bepaalde dat alle reli
gieuze groepen en kerkge
nootschappen geregistreerd
moesten worden en dat gods
dienstonderricht aan kinde
ren verboden werd. De anti
religieuze campagne nam
steeds grovere vormen aan en
in de loop der jaren werden
tienduizenden priesters en
nonnen gedood of in kampen
en gevangenissen opgesloten.
Kerkgebouwen werden geslo
ten, als stallen of opslagplaat
sen gebruikt en veranderd in
„atheïstische musea".
Anti-communisme
In deze periode ontwikkelde
zich bij paus Pius XI een
sterk anti-communisme, dat
zijn regeerperiode en dat van
zijn opvolger paus Pius XII
zou kenmerken.
De kerk werd door Stalin bij
na weggevaagd, maar de
Tweede Wereldoorlog veran-
dere Stalins houding; in de
strijd tegen Nazi-Duitsland
zag hij zich gedwongen om
steun te zoeken bij de Rus
sisch-orthodoxe kerk. De
kerk werd weer toegelaten,
maar onder strenge controle
van de regering.
De positie van de katholieke
kerk was door deze maatrege
len echter niet verbeterd. De
meeste katholieken in de Sov
jetunie leven in de Baltische
staten - Estland,' Letland en
Litouwen, die in 1940 na het
Duits-Russische niet-aanvals-
verdrag door de Sovjetunie
bezet en ingelijfd werden - en
in de Oekraïne. De katholieke
kerk daar werd ingelijfd in de
Russisch-orthodoxe kerk.
De Vaticaanse leiders waren
door de ontwikkelingen in de
Sovjetunie en vooral door de
na-oorlogse uitbreiding van
de communistische macht in
Oost-Europa bijzonder be
zorgd. Paus Pius XII besloot
daarom in 1949 tot de excom
municatie van katholieken
die „de materialistische leer
van het communisme verde
digen" of die „actief meehel
pen aan de installatie van
communistische regimes".
Een verandering in het Vati
caanse beleid werd ingeluid
door paus Johannes XXIII,
die door zijn vriendelijke aard
het vertrouwen van het
Kremlin wist te winnen. Tij
dens de Cuba-crisis bemiddel
de de paus tussen de Russen
en de Amerikanen. Tot de
successen van Johannes
foto: anp
XXIII behoren onder andere
het herstel van de officiële
contacten met de regeringen
van Hongarije en Tsjechoslo-
wakije.
Toch is de regeerperiode van
Chroetsjsov gekenmerkt door
een heftige anti-religieuze
campagne; in de periode 1959
tot 1964 werden op zijn bevel
bijna de helft van het aantal
kerken in de Sovjetunie ge
sloten. Volgens de Sovjet-lei-
der zou religie in 1980 geheel
verdwenen zijn.
Ondanks die maatregelen zag
paus Johannes XXIII voorde
len in relaties met de commu
nistische autoriteiten. Het was
duidelijk dat zij in Oost-Euro
pa de macht hadden; hen te
bevechten leek niet erg zin
vol. De politiek van het Vati
caan begon succes op te leve
ren nadat onder paus Paulus
VI relaties met de Joegoslavië
werden hersteld en de eerste
contacten met Polen op gang
kw.amen.
De verkiezing van de Poolse
kafdinaal Karol Wojtyla tot
paus Johannes Paulus II, een
sterk anti-communistische
geestelijke, deed de relaties
tussen het Kremlin en het
Vaticaan tijdelijk bekoelen. In
de vroege jaren '80, ten tijde
van de Poolse onrust en de
opkomst van de vakbond So
lidariteit, werd de paus in de
Sovjet-pers scherp aangeval
len omdat hij Solidariteit zou
aanmoedigen en de klassen
strijd veroordeelde - een cen
trale stelling in de communis
tische leer.
Bovendien werd in mei 1981
door de Turk Mehmet Ali
Agca, die beweerde steun uit
de Sovjetunie en Bulgarije te
hebben, een aanslag gepleegd
op paus Johannes Paulus. Al
hoewel de beweringen van
Agca nooit bewezen zijn, wer
den de relaties met de Sovjet
unie er door de affaire niet
beter op.
Het aantreden van Gorbatsjov
in 1985 veroorzaakte echter
een grote verandering in de
verhouding tussen de Sovjetu
nie en het Vaticaan. Tiental
len religieuze en andere poli
tieke gevangenen werden
vrijgelaten en door het toe
staan van meer openheid in
de media konden ook reli
gieuze onderwerpen aan de
orde komen. Vervolgingen
van gelovigen zijn duidelijk
afgenomen in de afgelopen ja
ren.
Het Vaticaan heeft in de afge
lopen jaren gebruik gemaakt
van de „nieuwe geest" van
het Kremlin en is er in ge
slaagd om bischoppen te be
noemen in Litouwen, Wit-
Rusland en Tsjechoslowakije.
Ook zijn inmiddels volledige
diplomatieke banden met Po
len aangeknoopt en heeft de
paus een bezoek gebracht aan
Hongarije.
Er bestaan nog grote verschil
len tussen het Vaticaan en
Moskou, vooral over de posi
tie van de Oekraiense katho
lieken, maar er zijn ook aan
wijzingen dat Moskou bereid
is om bepaalde concessies te
doen. Leiders van de Oekrai
ense kerk hebben de hoop
uitgesproken dat Gorbatsjov
tijdens zijn bezoek aan de
paus de rechten van de Oek
raiense kerk zal herstellen.
MARY BETH SHERIDAN
Nikita Chroetsjov foto: anp
MGR. BAR: UITNODIGING TOT COMMUNIE NIET INPERKEN
's-HERTOGENBOSCH
Het beperken van de uit
nodiging tot communice
ren is zeker geen beleid
van de Nederlandse Bis
schoppenconferentie.
„Waar het gebeurt is dat
een zaak van individuele
priesters. Zelf zou ik het
nooit doen. De uitnodi
ging in de tekst van het
missaal zelf: Zalig zij die
genodigd zijn enz. is tij
dens de mis voldoende".
Dit meent bisschop R.Ph.
Bar, voorzitter van de
Nationale Raad van Li
turgie.
De liturgie in de RK kerk van
de afgelopen vijfentwintig
jaar werd eind vorige week
op een speciaal symposium
besproken naar aanleiding
van de 25 jaar geleden ver
schenen constitutie van het
Tweede Vaticaans Concilie
over de heilige liturgie.
Nog onlangs betoogde kardi
naal Simonis dat hij de uitno
diging in de liturgie zelf te
breed vond. In de Utrechtse
kathedraal tracht hij sinds en-,
kele jaren tijdens de Nachtmis
van Kerstmis de stroom van
communicanten in te dam
men door een afkondiging
vooraf. De liturgist van het
bisdom Roermond, dr. Jo
Hermans, steunt deze stelling-
name. Overal beklemtoont hij
dat de communie is gereser
veerd voor wie katholiek zijn
„en als dusdanig leven". De
nieuwe generatie priesters,
die door hem op Rolduc is op
geleid, brengt dit ook in hun
parochies in praktijk, wat
vaak tot pijnlijke situaties
leidt, bijvoorbeeld waar het
gaat om „praktiserende ho
moseksuelen". Ook komt het
voor dat ouders van eerste-
communicanten bij het uitde
len van de eucharistie worden
overgeslagen en bijvoorbeeld
alleen een hand krijgen van
de dienstdoende priester, om
dat er naar zijn mening iets
mankeert aan hun manier
van samenleven.
In de dienstverleningsgroep-
liturgie in het aartsbisdom
heeft de houding van de kar
dinaal op dit punt tot bezorgd
heid geleid. Naar de mening
van mgr. Bar is de katechese
de plaats om de deelname aan
de eucharistie ter sprake te
brengen. Tijdens de dienst zou
dat naar zijn mening zeker
niet moeten gebeuren.
Podium en publiek
De praktijk van de liturgie in
Nederland (en Vlaanderen)
vormde het thema van een
reeks voordrachten en een
pittige gedachtenwisseling op
dit door het Genootschap voor
Liturgiestudie georganiseerd
symposium. Algemene indruk
van sprekers én toehoorders
was dat bij alle vernieuwin
gen die zijn ingevoerd er nog
te weinig een echte liturgi
sche spiritualiteit is gegroeid.
Prof. H. Wegman meende dat
er te weinig samenwerking is
tussen liturgisten aan de ene,
en theologen en kenners van
de spiritualiteit aan de andere
kant. Ad de Keyzer, liturg in
het bisdom Utrecht, betoogde
dat, nu alle liturgische boeken
zijn vertaald, de vernieuwing
niet is afgesloten. Integendeel,
nu slaat het uur van de waar
heid voor de werkelijke ver
nieuwing. In de praktijk van
veel parochies is er bij de vie
ringen teveel een twee-deling.
Er zijn de groepen van „voor
gangers", degenen die iets
presenteren: priester, lector,
zangers, inleiders en acolie
ten, aan de éne kant. Die
mensen staan op het podium
als de actieve en creatieve
deelnemers. De overige kerk
gangers zijn veelal passief, zij
vormen het „publiek" en on
dergaan wat door de creatie
ven is bedacht. Tussen beide
groepen bestaat een onaan
vaardbare kloof. De liturgie
blijft op die manier iets wat je
„in elkaar zet" of construeert.
Het is allemaal activiteit, een
zaak van dóen, van iets be
denken. Er zijn ook boeken
uit voortgekomen, zoals het
nieuwe missaal, die achter bu
reaus zijn bedacht. Bij het
Dude missaal van Trente was
dat niet zo, dat boek was ge
groeid gedurende een proces
van eeuwen. In plaats van ex
pressie van eigen geloofsleven
moet liturgie iets zijn wat je
aantreft, iets wat is voorgege
ven, een huis waarin het goed
toeven is. De grondhouding is
er hier een van ontvangen in
plaats van: wij „maken" dat.
Maar niet alles is maakbaar:
„Liturgie is een gegeven dat
ik niet in elkaar zet, maar dat
mij in elkaar zet". In die zin
noemde De Keyzer de ver
nieuwing niet „voorbij". Li
turgie is geen missaal, geen
wetboek, geen bundel voor
schriften, maar een gebeuren.
Als de bisschoppen alleen
maar herhalen wat mag en
wat niet mag, schieten ze te
kort. Er moeten niet alleen
bevoegde voorgangers zijn,
maar vooral bekwame. Dat
wil zeggen: mensen die de
geest van de liturgie kennen
en ervan houden. Alle techni
sche kennis is daarbij vergele
ken bijzaak, aldus De Keyzer.
Menselijke vloer
Prof. Wegman had er eerder
op gewezen hoeveel er in de
afgelopen 25 jaar in de liturgi
sche praktijk is veranderd. Er
wordt gevierd in een andere
taal, het aantal Schriftlezin
gen is uitgebreid, de gemeen
schap is veel actiever gewor
den enz. Toch is „de ideale
viering" nog nergens bereikt.
Ook al is er hard gewerkt, tij
dens het concilie en in de
post-conciliaire Raad voor de
liturgie. Daar is de Romeinse
liturgie volledig hersteld. Nu
dat werk af is, ontstaat het ri
sico dat het een aureool van
onaantastbaarheid krijgt en
als het ware boven de ge
schiedenis wordt geplaatst.
Het stempel van onverander
lijkheid en boventijdelijkheid
is nogal eens gehanteerd door
bv. de 19de-eeuwse liturgist
Dom Guéranger. Maar in de
geschiedenis van de eredienst
is bijna nooit aan te tonen dat
men bewust voor het een of
voor het ander gekozen heeft.
Wel, dat er vaak een grote
veelvormigheid heeft bestaan.
Wegman achtte dit geen plei
dooi voor een chaos, maar wel
een waarschuwing voor ver
starring: „De traditie is een
leerschool en geen leerstuk".
Winst noemde hij de aandacht
van de menswetenschappen
voor ritueel en cultus. Daar
door kregen de liturgisten oog
voor de „menselijke vloer"
van de eredienst en voor het
dialogisch karakter ervan: de
liturgie als gesprek tussen
God en mens, tussen God en
zijn gemeente. De antropolo
gen hebben de liturgie een
nieuwe dimensie gegeven en
de liturgisten weggehaald uit
hun isolement.
Eigentaligheid
Alle nieuwe mogelijkheden
zijn in Nederland enthousiast
ter hand genomen, aldus mgr.
Bar op dit ogenblik voorzitter
van de Nationale Raad voor
Liturgie. Hier en daar ont
brak voldoende gefundeerde
kennis om de veranderingen
ook goed te laten verlopen.
Op meerdere plaatsen ont
stond een sfeer van onafhan
kelijkheid, waartoe de Consti
tutie over de liturgie „eigen
lijk niet zoveel aanleiding
gaf". Ook op dit terrein wa
ren contesiatie en partijvor
ming aan de orde van de dag.
Er kwam een grote creativi
teit op gang inzake Neder
landstalige teksten en nieuwe
muziek. Toch blijft ook nu
nog veel zorg nodig, vooral in
de sfeer van de vorming. Mgr.
Bèir noemde ook een voortge
zette aanpassing aan de eigen
cultuur nodig. Daarbij dreigen
volgens hem twee misverstan
den. Het eerste is dat men al
leen datgene mag zeggen en
doen wat in het boek staat. En
het tweede: met de zogenaam
de officiële teksten is nu een
maal- niets te beginnen. Crea
tiviteit blijft gevraagd. Daar
bij is het dienstig meer aan
dacht te geven aan de volks
devotie, zoals die zich bijzon
der in bedevaart-plaatsen uit.
Wat de teksten van het Ne
derlandse Altaarmissaal van
1978 betreft merkte Bër op,
dat die als uit het Latijn ver
taalde teksten wel zeer dicht
aanleunen tegen de grond
tekst. Ze zouden meer „eigen
taligheid" moeten hebben, be
ter moeten aansluiten bij het
Nederlands zoals dat door
mensen van vandaag gespro
ken wordt: „In de ons omrin
gende landen is men hier be
ter geslaagd". Bar verklaarde
dat er op het gebied van de li
turgie nog veel werk aan de
winkel is en dat de bisschop
pen „verantwoorde initiatie
ven" zullen steunen.
TON VAN SCHAIK
Nieuwe gezichten in de Kamer
I 1
VOOR D66-leider Hans van Mierlo valt er bij deze Algeipo
ne Beschouwingen minder te genieten dan bij eerdere gPei
genheden. Zijn felle verwijten aan het adres van het „hoée
hartige" CDA, dat D66 als een „dwingeland" in de form^(
buitenspel had gezet, werden in de Kamer als gemok aLr
daan. Iets wat Van Mierlo trouwens tevoren op zijn tien y
gers had kunnen natellen. Maar ook moest Van Mierlo c(dt
stateren dat hij niet langer de enige spreker van niveau i
de Tweede Kamer.
De nieuwe fractievoorzitters van CDA en PvdA wenf
mee te dingen naar deze titel. De christen-democraat
Brinkman trok de meeste aandacht, omdat het voor h
zelfs de maidenspeech was als parlementariër. Hoe zou
die zich als piepjong minister zo laatdunkend over het wi
van kamerleden had uitgelaten, het eraf brengen?
Na afloop van het ruim een uur durende verhaal warenl
meningen verdeeld. Een enkeling sprak van een saai beti
vol met flauwe woordgrappen. Vele anderen hadden |0
echter over een prima verhaal en een goede voordracht.
verschil in waardering zat 'm vermoedelijk in het verge!
kingsmateriaal.
ZETTE men Brinkman af tegen zijn degelijke maar zi t
saaie voorganger De Vries, dan was er ontegenzeglijk spry
van een grote verbetering. Opvallend was ook de hoevq
heid filosofie waarmee Brinkman zijn speech had doorspej
Kennelijk wilde hij aantonen dat al zijn betogen als minis
van WVC over het gezin als hoeksteen van de maatschap
en de zorgzame samenleving geenszins pogingen waren T
in de publiciteit te komen.
Maar naar zuiver objectieve maatstaven moest
Brinkman het afleggen tegen Thijs Wöltgens, die voor
eerste keer optrad als fractieleider van de PvdA. De gebaE
de Limburger ontpopte zich als een debater eerste klas.
bleek bijvoorbeeld uit de manier waarop hij de VVE^
Voorhoeve afdroogde. Deze had gezegd dat kwantiteit het|
tijd aflegt tegen kwaliteit. „Het is duidelijk dat de VVD v(E
het laatste heeft gekozen", zei Wöltgens, verwijzend naar
verlies van veertien zetels voor de liberalen in zeven jaai
ZELFS durfde Wöltgens het aan om publiekelijk tegen I
eigen fractie in te gaan. Deze had hem gevraagd, vertelde F
ook iets aardigs over de VVD te zeggen, om te zijner tijdK
mogelijkheid van een coalitie met de liberalen iets groter,
maken. Wöltgens vertikte dat echter. Zijn linkse hart war^
zeer gewond door het voorstel van Voorhoeve „om de air.
sten der armen te laten opdraaien voor een verdere verr
king van de rijksten der rijken". Hij doelde op het idee v
de VVD om af te zien van een verhoging van de begrotf
voor ontwikkelingssamenwerking met 150 miljoen guldenF
in plaats daarvan het reiskosten- en het huurwaardeforf j,
onveranderd te laten. L
Brieven graag kort en duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonde
stukken te bekorten.
Rooie vrouwen
In de Leidse Courant stond in
de rubriek Weekeinde een co
lumn met als kop 'Rooie Vrou
wen'. Daarin wordt de be
schuldiging geuit als zou de
PvdA te Leiderdorp, en met
name de groep van Rooie
Vrouwen daarin, en ikzelf in
het bijzonder, het niet zo nauw
nemen met de interne demo
cratie. Dat is een heel ernstige
beschuldiging die om een heel
duidelijke reac?ie vraagt. Uw
stukjesschrijver (die ik heb le
ren kennen als de-man-met-
de-pet) voert ter staving van
zijn bewering helaas niet veel
meer aan dan de zogenaamde
'telefoontruc' waar mijn vrou
welijke partijgenoten en ik
heel bekwaam in zouden zijn.
Toen ik dat woord 'telefoon
truc' las, werd ik heel nieuws
gierig: een nieuw wapen in de
politieke strijd? Dat viel tegen.
Deze keer moet uw schrijver
echt wel zijn pet veel te diep
over zijn ogen getrokken heb
ben. In de toen ontstane duis
ternis is hij vrees ik het
zicht op de realiteit voor enige
tijd geheel kwijt geraakt. Want
hij blijkt met dat woord 'tele
foontruc' alleen maar te be
doelen dat vrouwen soms voor
politieke steun andere mannen
en vrouwen opbellen. Alsof
dat ondemocratisch zou zijn!
Ja, zo kan ik ook verdachtma
kingen rondstrooien. Natuur
lijk bellen partijgenoten elkaar
op om steun te vragen. Vooral
ook om steun tegen een sa
menzwering als waarvan
Bram Verhoog, tot voor kort
lid van de PvdA-fractie, wijd
en zijd en zo openlijk als maar
mogelijk is inmiddels het be
staan ruiterlijk heeft toegege
ven. Een samenzwering die tot
oogmerk had om zo ongeveer
de helft van de zittende Lei-
derdorpse PvdA-fractie (wel
toevallig het vrouwelijk ge
deelte van de fractie) te ver
wijderen.
Dat die vrouwen die steun te
lefonisch (en op straat en tij
dens vergaderingen en bij de
bakker en bij de melkboer)
aan partijgenoten vragen, zo
wel aan vrouwen als aan man
nen, maakt er natuurlijk niet
opeens een 'telefoontruc' van.
Ik denk dat uw stukjesleve
rancier Rooie Vrouwen ziet als
een soort heksen van de twin
tigste eeuw. En hij had volgens
mij gewoon willen schrijven
dat deze moderne heksen geen
gebruik mogen maken van de
telefoon! Hij had zich beter
aan de feiten kunnen houden.
Dan had hij zakelijk kunnen
schrijven dat er op 1 novem
ber 1989 een PvdA-ledenver-
gadering is geweest (die hij
niet heeft bijgewoond, al was
die vergadering openbaar)
waarop 32 partijgenoten ver
schenen, van wie 11 Rooie
Vrouwen. Bram Verhoog ver
loor de stemming om de vier
de plaats met 22 tegen 10 stej*
men. Naar mijn berekening
kunnen 11 Rooie Vrouvfj
ook al zijn .het heksen
nooit 22 stemmen tegen Br(h
Verhoog uitgebracht hebbr'
Waarmee de onzin van Frf
Broeken voor eens en vijz
goed is weerlegd. r
Mieke Holierhoek, I
Lid PvdA-fractie,
LEIDERDORP. g
Milieu
Nu de zorg voor het mi!
vrijwel algemeen-goed is
worden stel ik voor bericl
als die over vermeerdei
van de produktie van pvc d
Shell en AKZO (ondanks
feit dat er giftige stoffen v
komen bij verbranding van
materiaal) met een extra
ke, zwarte omlijsting op
voorpagina te plaatsen. Zo
het niet alleen gevoelens
boosheid en teleurstelling
roepen bij de weinigen die
berichtje toevalligerwijs le
(op de pagina Economie), m
ook verzet opwekken te
deze soort handelwijzen,
voortspruiten uit winstbi
met voorbijgaan aan een v
kelijk goed: het welzijn var
menselijke samenleving
een menswaardig bestaan,
is hóóg tijd!
Mevrouw E.A.M. Haring,.
DEN HAAG.
(Naschrift: Indien we op dé
overigens goed bedoelde si
gestie zouden ingaan, zou
voorpagina spoedig een ui\
mate somber beeld gaan vei
nen. Uit de lezerskring zoui
ongetwijfeld binnen de kor
tijd behalve de milieu\
vuiling tal van andere
derwerpen voor een plaats
rouwrand op de voorpag
worden voorgedragen. In
dagelijks commentaar komt
milieuproblematiek gereg
aan de orde. Redactie")
Starlight er
De Starfighter van Marte
ling is door actievoerders
klad en wat ziet men op
foto die daags na het gebeur
in de krant staat? Het toes
wordt meteen schoongemaa
Was het maar zo dat aan
woonomgeving van gewo
mensen in gewone steden ft
dorpen evenveel waarde wiL
gehecht als aan het in al d
niet bekladde staat verkei
van dit oude vliegtuig,
zou alles er dan weer (si
schoon uitzien. Op het ver
deren van kladkunst op
ren e.d. moet maanden z
jaren worden gewacht. Of S
moet het Catshuis betref!
natuurlijk, of het Pal
Noordeinde. Overigens: e
starfighter in je tuin zetten
net zo obsceen, of noem I
banaal, als een mitrailleur i
de schoorsteenmantel.
dat terzijde.
L. Grondstede-Bruinsma,
LEIDSCHENDAM.
