Sen typisch voorbeeld
lan „opgebrand" raken
f
CcidócSomatit
jichte winter oorzaak
ijging verkeersdoden
;ET PERSPECTIEF VAN HET LERAARSVAK
IEUWO
„School is
een ongezond
instituut"
errassende uitkomsten van onderzoek ouderen
•J
Gebruik
auto
kan terug
Kok roemt oud-minister
Lieftinck om „strengheid
MILJOENENFRAUDE BIJ GROESBEEKS BOUWBEDRIJF
:nNNENLAND
DINSDAG 28 NOVEMBER 1989 PAGINA 3
HAAG Het aantal verkeersdoden in ons
is in de eerste negen maanden van 1989 in
felijking met de overeenkomstige periode in
toegenomen van 994 tot 1115. Het aantal men-
lat tengevolge van een verkeersongeval in een
rtinhuis moest worden opgenomen, bleef daar-
2 gen vrijwel constant (10.275 tegen 10.230 in
irj. Volgens Veilig Verkeer Nederland (VVN)
de oorzaak van het hoger aantal verkeersdo-
vermoedelijk gezocht moeten worden in de
\e winter. „In een strenge winter zijn de men-
rï§eneigd eerder het openbaar vervoer te ne-
of voorzichtiger te rijden", aldus een woord
der van VVN. De .verhoging van de maxi-
piisnelheid tot 120 km per uur op autosnelwe-
die op 1 mei vorig jaar van kracht werd, heeft
lSS)geleid tot meer verkeersdoden, aldus VVN.
Verdachten veevoederzaak blijven voorlopig vast
BREDA De rechtbank in Breda heeft gisteren de gevangen
houding van de twee verdachten in de veevoederaffaire met nog
eens dertig dagen verlengd. Het gaat om de directeur van vee-
voerderbedrijf De Bruyn in Waspik en zijn procuratiehouder.
De mannen worden onder meer verdacht van het in gevaar
brepgen van de volksgezondheid. In het belang van het onder
zoek wilde officier van justitie mr. Bijvoet slechts kwijt dat er
nog getuigen moeten worden gehoord en dat het onderzoek zich
uitstrekt tot de haven van Antwerpen. Daar is het schip met de
door lood vergiftigde lading rijstmeelafval gelost. In plaats dat
De Bruyn de grondstof vernietigde, zoals was opgedragen, heeft
het bedrijf het rijstmeel doorverkocht aan Slump in Stroobos.
Dit bedrijf heeft het spul in zijn veevoer verwerkt. In Noord-
oost-Nederland en Groot-Brittannië overleden tientallen koeien
aan de gevolgen. Volgens het ministerie van landbouw blijkt het
blikje in het oor van koeien dat aangeeft dat het dier met lood is
vergiftigd, fraudegevoelig te zijn. Maar een boer laat het wel uit
zijn hoofd het merk eruit te halen en zo de veehouderij als sec
tor in diskrediet te brengen, aldus een woordvoerder. Bovendien
is een koe, die geblikt is geweest makkelijk te herkennen aan
een gat in zijn oor.
KONINGIN BESTUDEERT
AIDS - PROBLEMATIEK
DEN HAAG Koningin Beatrix heeft zich
de afgelopen weken in het geheim uitge
breid laten voorlichten over de problemen
die samenhangen met de aids-epidemie in
Nederland. Dit meldt de Gay Krant in haar
nieuwste nummer. De Rijksvoorlichtings
dienst (RVD) heeft vanmiddag bevestigd dat
de vorstin zich heeft verdiept in de aids-
problematiek. De koningin legt regelmatig
werkbezoeken af die aanvankelijk buiten de
publiciteit worden gehouden. De Gay Krant
maakt melding van bezoeken aan diverse
intellingen die zich bezighouden met voor
lichting, zorg en medische begeleiding. Bo
vendien is een foto afgedrukt waaop de ko
ningin uitstapt op de Nieuwe Dijk voor het
pand van de Schorerstichting. Die Amster
damse organisatie houdt zich vooral bezig
met de opvang van aids-patiënten.
„Laat leerlingen
leraar beoordelen"
DEN HAAG Staatssecre
taris Wallage (Onderwijs)
zou het heel normaal vin
den als iedere docent in Ne
derland elk jaar een beoor
deling door zijn leerlingen
kreeg. Wallage zegt dit in
een vraaggesprek met het
maandblad School en Mede
zeggenschap. Naar de me
ning van de staatssecretaris
zou het oordeel van de leer
lingen „als een serieuze,
laat ik zeggen als een vol
wassen factor in de school
moeten meespelen. Dat is
veel meer dan het formele
idee van medezeggenschap
dat in de wet staat".
„Nederland wist van heropening kalimijn"
(Van onze correspondent Bob van Huët)
PARIJS De directie van de Franse kalimijnen in de Elzas
begrijpt niets van de verbazing in Nederland over de hernieuw
de exploitatie, sinds 1 oktober, van een veertig jaar gesloten
zoutmijn bij Ungersheim. „De Nederlandse vertegenwoordigers
in de Internationale Rijncommissie waren daarvan allang op de
hoogte", zei Michel Streck-Densinger, secretaris-generaal van de
Kalimijnen in de Elzas. Volgens hem is de vrees voor extra zout-
lozingen ongegrond en verandert de heropening van de mijn
niets aan gemaakte afspraken over vermindering van de zoutbe-
lasting van de Rijn. „Wat er bij Ungersheim aan zout wordt ge
wonnen, zal in een andere mijn, bij Berwiler, minder worden
geproduceerd". Een woordvoerdster van het Franse ministerie
van milieuzaken liet gisteren weten niet op de hoogte te zijn van
de heropening van de kalimijn, maar voegde eraan toe dat er
voor Nederland niets aan de hand is omdat „Frankrijk vastbe
sloten is zich te houden aan de gemaakte afspraken over de
zoutlozing". Het zuiveren van het zoute Rijnwater kost de Ne
derlandse waterbedrijven en de Westlandse tuinders miljoenen
guldens per jaar.
teverzuim en arbeidson- s~\ -
hiktheid zijn op scholen Up Hel3.T QC 65
de orde van de dag. Het
'ilfroep van leraar heeft zich
twikkeld tot een typisch
orbeeld van de beroeps-
kte die wordt aangeduid
met burnt-out: het plotseling
opgebrand zijn na jaren van
vaak uitstekend functione
ren. De scholen staan voor
een nieuwe taak. Nu regelin
gen voor vervroegd uittreden
(zoals de vut en de DOP-re-
geling) in de toekomst be
perkt zullen worden en nu
de scholen veel autonomer
hun personeelsbeleid kunnen
voeren, wordt het arbeidskli
maat belangrijker. Want hoe
stel je docenten in staat om,
net als vroeger, hun werk te
blijven doen tot hun 65e?
5ta
oi^TERDAM De ver-
ïtjnselen zijn opvallend:
r {verzuimcijfers bij do
ffen zijn sinds 1982 ho-
n |dan het gemiddelde in
lefelijkbare sectoren en
jgÉ verschil neemt van
tot jaar toe. Het ziek-
trzuim neemt boven-
toe met de leeftijd,
is in tegenstelling
wat elders gebruike-
is. Dit is des te opmer-
jker omdat de regelin-
voor vervroegd uittre-
nergens beter zijn dan
üjet onderwijs.
problemen hebben vooral
laken met de geringe be-
resmobiliteit, ofwel de klei-
jkns om van functie te ver-
Ven, zegt dr. Leo Prick,
^teur van de stichting So-
uó-psychologisch adviesbu-
bij Intervu en tevens ver
gden aan de Vrije Universi-
ji Amsterdam.
NVANDAAG^N
IN HET VJ
Prick hield vanmiddag een in
leiding op het symposium Ge-
zonderwijs in Rotterdam,ge
wijd aan het schoolgezond-
heidsbeleid in het voortgezet
onderwijs. Het symposium
werd georganiseerd door de
25-jarige Nederlandse Hart
stichting, die de aandacht wil
vestigen op een school waar
leiding en docenten zich ge
zond gedragen en prettig met
elkaar en de leerlingen om
gaan.
Zonder aandacht voor een ge
zond werkklimaat komt de
sohool de komende jaren in
grote problemen. Het percen
tage oudere docenten zal de
komende tijd immers aanzien
lijk stijgen. „Tot nu toe zijn de
gevolgen van 'afbranden' be
streden door de docenten de
gelegenheid te geven het on
derwijs te verlaten, via vut en
DOP of, als men daar te jong
voor was, door afkeuring. Dit
laatste wordt evenwel moeilij
ker. Het ABP voelt er maar
weinig voor de kosten te
moeten dragen van de gebrek
kige arbeidsomstandigheden
in het onderwijs. Ook vut en
DOP zullen niet het eeuwige
leven hebben, want het aantal
jongere docenten neemt spec
taculair af", aldus Prick.
Van mobiliteit is de laatste ja
ren steeds minder terecht ge
komen. Na de enorme groei
om de na-oorlogse geboorte-
piek op te vangen, is de ex
pansie van het onderwijs van
af het begin van de jaren ze
ventig abrupt geëindigd. In
zo'n situatie loopt ook het aan
tal docenten dat van baan ver
andert terug. Die tendens
werd versterkt door rechtspo
sitionele regels: bij inkrimpen
van een school gaat de laatst-
gekomene of degene met de
minste anciënniteit er het
eerst uit. Blijven zitten waar je
zit is dan de stelregel.
De meer autonome school van
de toekomst dreigt te worden
geconfronteerd met enorme
problemen, ook in financieel
opzicht. Prick: „Dit betekent
dat scholen nu al moeten stre
ven niet alleen naar gezondere
arbeidsomstandigheden, maar
ook naar een evenwichtige
leeftijdopbouw van het perso
neel. Het personeelsbeleid zal
moeten resulteren in een ge
zonder werkklimaat".
Trainingen
Pricks adviesbureau geeft
sinds een jaar of vijf driedaag
se trainingen loopbaanplan
ning voor docenten die min
stens vijf jaar leservaring heb
ben. Die trainingen hebben tot
enkele opmerkelijke ervarin
gen geleid. De deelnemers ko
men voor de helft tot de con
clusie dat zij hun werk anders
moeten gaan inrichten.
De problemen van leraren hebben te maken met de geringe kans om van functie te veranderen, zo
wijst onderzoek uit. Na jaren voor de klas zijn veel docenten opgebrand.
FOTO: MILAN KONVALINKA
eens op school koffie te gaan
drinken".
De andere helft van de cursis
ten komt tot de conclusie dat
ze serieus moeten proberen el
ders een baan te zoeken, op
een andere school of in een
functie buiten het onderwijs.
„In elk geval is na de training
duidelijk waar de betrokken
docenten heen willen. Dit
geeft hun de energie met hun
toekomstige werksituatie bezig
te zijn. Ook het onderwijs
plukt daarvan de vruchten",
aldus Prick.
De school zelf zal volgens
Prick ruimte moeten scheppen
Prick: „Veelal betekent dit dat
zij een duidelijker scheiding
moeten aanbrengen tussen
werk en vrije tijd. Veel docen
ten nemen zich voor zich te
gaan verdiepen in nieuwe ont
wikkelingen in hun vak om
dat ze zien dat oudere collega's
vastlopen, omdat hun kennis
verouderd is. Leraren in een
conflictsituatie komen tot het
inzicht dat zij veel van hun
energie hebben gestoken in
het halen van het eigen gelijk
eri besluiten die energie meer
te gaan richten op een oplos
sing van het conflict, omdat zij
daar uiteindelijk het meest bij
gebaat zijn. Bij overspannen
docenten blijkt in het alge
meen dat zij zich geestelijk
steeds verder van de school
hebben verwijderd. Zij zijn de
school steeds meer gaan zien
als een dreiging. Als de direc-
tie contact opneemt, dan is dat
„omdat zij alleen maar is geïn
teresseerd in de vraag wan
neer ik terugkom". Laat de di
rectie niets van zich horen,
dan is dat een bewijs „dat ze
me liever kwijt zijn dan rijk".
De training kan ertoe leiden
dat zo'n docent kan werken
aan zijn geleidelijke terugkeer
naar school door in de pauze
ROTTERDAM De school
voor voortgezet onderwijs is
een ongezond instituut, waar
mensen niet worden geïnspi
reerd zich gezond te gedragen,
aldus T. Hoogbergen, een van
de sprekers vandaag in Rotter-
dam tijdens het symposium
over schoolgezondheidsbeleid.
Hoogbergen: „Eten op school
geschiedt de hele dag: snacks
en snoep in de kantine of
mondvoorraad bij de frietboer
op de hoek. Bovendien bevin
den de leerlingen zich zes keer
vijftig minuten in die miniscu-
le ruimtetjes die wij eufemis
tisch klaslokalen noemen, uit
sluitend tot stilzitten en luiste
ren verplicht. En wij weten
dat pubers daartoe nou een
maal niet in staat zijn". Vol
gens Hoogbergen is iedereen
het er over eens is dat gezond
heid-educatie tot de verant
woordelijkheid van de school
behoort. In de praktijk is dit
echter afhankelijk van de goe
de wil en de inspanningen van
een toevallige schoolleiding of
leraren.
voor nieuwe functies. Docen
ten kunnen zich gaan bezig
houden met het inhoudelijk op
elkaar afstemmen van vakken
of het begeleiden van vernieu
wingen in hun vakgebied. Ook
kunnen oudere docenten hun
jongere collega's gaan begelei
den.
Prick: „In het algemeen willen
wij ervoor pleiten dat het le
raarsberoep vaker wordt ge
zien als een 'first step career',
een soort werk dat men een
aantal jaren doet om vervol
gens door te stromen naar een
baan elders".
PAUL TOBY
Koningin
bij de les
Leerlingen van de
Haagse openbare
basisschool Statenduin
zeggen op het
schoolplein gedag tegen
I* een wel heel bijzondere
leerlinge. Koningin
Beatrix woonde gisteren
op hun school een les bij
over scharrelprodukten
en bekeek aansluitend
de speciaal voor de
jeugd ingerichte
voorlichtingsbus van de
125-jarige
Dierenbescherming, de
Poespasbus. Later op de
dag woonde de vorstin
op het bureau van de
Dierenbescherming een
discussie bij over
uiteenlopende
onderwerpen, zoals de
22 miljoen
gezelschapsdieren in
ons land en de
bedreiging van
genetische manipulatie.
^HEUGENSTOORNIS GROOT PROBLEEM
gfTERDAM Geheu-
[t^toornissen bij oude-
ar, zoals de ziekte van
heimer, komen waar-
Jnlijk meer voor dan
t nog toe werd aangeno-
e i. Prof.dr. A. Hofman
de Erasmus Universi-
in Rotterdam, zei gis-
i bij de aankondiging
i een groot bevolkings-
tprzoek in de Maasstad
erdie conclusie wel eens
;h| belangrijkste resultaat
worden van het pro
pel Hofman nog geen en-
I uitspraak durfde te doen'
^ent percentages, zei hij tot
zijn verwachting te komen op
basis van indrukken die be
trokken medici na een voor
onderzoek hebben. Volgens
datzelfde vooronderzoek zou
den hart- en vaatziekten bij
ouderen vrij eenvoudig uit te
stellen zijn, wanneer blijkt dat
bloedstolling een risicofactor
is.
Het vooronderzoek is afgelo
pen jaar uitgevoerd als voorlo
per van een grootschalig expe
riment dat het instituut Epide
miologie van de Erasmus Uni
versiteit vanaf januari 1990
gaat uitvoeren onder twaalf
duizend inwoners van 55 jaar
en ouder in de Rotterdamse
wijk Ommoord. Door de hoge
deelname 85 procent van
de inwoners doet mee aan het
project spreekt prof. Hof
man van „het grootste bevol
kingsonderzoek ter wereld on
der ouderen".
Het onderzoek richt zich op
ouderen omdat, volgens Hof
man, niet alleen het aantal ou
deren in onze samenleving zal
toenemen, maar ook hun ge
middelde leeftijd hoger zal
worden. „Juist daarom is het
belangrijk de kwaliteit van
een steeds langer mensenleven
te onderzoeken", aldus prof.
Hofman. Om het optreden van
chronische ziekten zo lang mo
gelijk uit te stellen, zal het on
derzoek zich richten op de risi
co-factoren bij het ontstaan
van de ziekten.
Het Rotterdamse project spitst
zich toe op hart- en vaatziek-
(KNOLLEN
«epveiüMAliijPeN
vcoc.pa.tó
3 uv/ suoÉAcmicr"
Ir»
ten, geheugenstoornissen, aan
doeningen van botten en ge
wrichten en vermindering van
het gezichtsvermogen. De
twaalfduizend deelnemers
krijgen ten behoeve van dit
onderzoek thuis bezoek van
een medewerker van de Eras
mus Universiteit die met een
draagbare computer gegevens
verzamelt over de gezondheid
op dit moment, in het verle
den doorgemaakte aandoenin
gen, famüieziekten en beroep.
Daarna worden de deelneers
lichamelijk onderzocht in een
medisch centrum in Om
moord. Bij eventueel gevon
den afwijkingen zal hun huis
arts worden ingelicht.
Het onderzoek zal in totaal zes
jaar duren. Na drie jaar zal een
tussentijdse rapportage van de
eerste resultaten worden ge
maakt. Dan kunnen volgens
prof. Hofman de eerste concre
te bevindingen openbaar wor
den gemaakt.
Het bevolkingsonderzoek gaat
gedurende zes jaar minstens
1,5 miljoen gulden per jaar
kosten. Dat geld wordt bijeen
gebracht door de ministeries
van WVC en van onderwijs
(tezamen drie miljoen gulden),
de gemeente Rotterdam, de
Europese Gemeenschap, de fa
culteit Geneeskunde van de
Erasmus Universiteit en het
Nederlands Instituut voor Pre
ventieve Gezondheidszorg.
DEN HAAG Fiets,
openbaar vervoer en
meerijden met andere au
tomobilisten zijn wel de
gelijk een alternatief voor
de auto. Dat geldt althans
voor 45 procent van de
autoritten die geregeld
worden uitgevoerd. Bij 21
procent is een alternatief
voor de auto „onprak
tisch".
Dat blijkt uit een onderzoek
dat het Instituut voor Toege
paste Sociale Wetenschappen
hield in opdracht van het mi
nisterie van verkeer en water
staat onder ruim duizend auto
mobilisten. Volgens een
woordvoerder van het minis
terie betekent deze uitslag dat
de op handen zijnde campagne
om het autogebruik te vermin
deren goede kans van slagen
heeft.
Uit het onderzoek bleek ver
der dat de fiets het meest
wordt genoemd als alternatief
voor de milieuvervuilende
auto. Daarna volgen openbaar
vervoer en „carpooling". Bij
openbaar vervoer gaven de
automobilisten de voorkeur
aan tram, bus en metro, en
minder aan de trein. Dit van
wege de vaak korte afstanden
die afgelegd worden voor o.a.
woon- werkverkeer.
Overigens ziet 84 procent van
de automobilisten het nut van
minder autogebruik in. Ruim
een kwart daarvan zegt de
auto alleen te zullen laten
staan wanneer men daartoe
gedwongen wordt door de
overheid. 14 Procent zegt de
auto nu al minder te gebrui
ken. Ongeveer de helft van de
ondervraagden zou de auto af
en toe willen laten staan.
De dochter van de voormalige minister van financiën, prof. P. Lieftinck, Jetty Lieftinck, met vier
latere ministers van financiën. Van links naar rechts Onno Ruding, Wim. Duisenberg, Wim Kok en
Jelle Zijlstra.
FOTO: ANP
DEN HAAG De nieu-
we minister van financiën
Wim Kok zei het gisteren
niet, maar hij had het wel
willen zeggen: „Deze bij
eenkomst doet mij besef
fen dat het zelfs voor een
PvdA-minister van finan
ciën mogelijk is alom
waardering te oogsten".
Het kwam er niet van, de toe
spraak die Kok in petto had
bij de presentatie van het boek
met memoires van Pieter Lief
tinck. In de statige Noen-zaal
van de Eerste Kamer overhan
digde Onno Ruding het boek
aan zijn opvolger Kok en aan
Jetty Lieftinck, dochter van
de oud-staatsman.
De in 1902 geboren econoom
Pieter Lieftinck was in vier
na-oorlogse kabinetten minis
ter van financiën. Hij wist
vanaf 1945 orde te scheppen in
de financiële chaos die er in
Nederland na de Tweede We
reldoorlog heerste. Het 'tientje
van Lieftinck' is een beroemd
geworden maatregel van zijn
hand om het in de oorlog
zwart verdiende geld te 'wit
ten'. Na zijn laatste ministers
post in het eerste kabinet
Drees vertrok Lieftinck in
1952 naar de Verenigde Staten
waar hij voor het Internatio
naal Monetair Fonds ging wer
ken.
Tijdens zijn zevenjarige ambts
periode voerde PvdA-minister
Lieftinck een strak econo
misch bewind. Hij zette zich in
voor rechtvaardige inkomens
verdeling en privatiseerde de
Nederlandsche Bank. Dr. Jelle
Zijlstra, oud-directeur van
deze bank, is de initiatorvvan
het boek met memoires van
Lietinck. Ziilstra was voor de
oorlog een leerling van Lief
tinck toen die nog hoogleraar
was aan de Rotterdamse Hoge
school. De herinneringen van
Lieftinck, die in juni van dit
jaar overleed, zijn opgetekend
door twee journalisten van het
Financieele Dagblad. Zij voer
den in de loop van '88 en '89
een serie gesprekken met de
toeri al zieke Lieftinck.
Zijlstra zei een groot bewonde
raar te zijn van Lieftinck. Hij
betitelde het boek als „een ro
man van een ononderbroken
en weergaloze plichtsbetrach
ting". Vervolgens was het de
beurt aan Lieftincks oudste
dochter Lidy Blikkendaal-
Lieftinck. Zij noemde het boek
een 'soort testament' en be
treurde het dat haar vader
niet bij de presentatie kon zijn.
Na deze emotionele slotnoot
vond Kok het verstandiger om
er het zwijgen toe te doen. In
de speech van Kok stond: „Als
minister van financiën was
Lieftinck streng, nauwgezet en
vervuld van een welhaast be
ruchte werklust. Hij voerde
een beleid, niet alleen van sa
nering, maar vooral ook van
herstel en opbouw van de Ne
derlandse samenleving".
GROESBEEK Een Groes-
beekse bouwonderneming
heeft de stichting Sociaal
Fonds Bouwnijverheid en de
fiscus voor ongeveer twee mil
joen gulden opgelicht. Ook de
sociale diensten in Arnhem,
Nijmegen en Den Bosch zijn
voor tonnen opgelicht.
Het Groesbeekse bedrijf zou
op grote schaal zwartwerkers
in dienst hebben gehad. Bo
vendien werden inkomsten
verzwegen. Daarvoor werd ge
bruik gemaakt van valse fac
turen, meestal van niet be
staande onderaannemers.
Een speciaal fraudeteam, be
staande uit rechercheurs van
de sociale diensten van Nijme
gen en Arnhem, rechercheurs
van de Arnhemse gemeente
politie en opsporingsambtena
ren van het Sociaal Fonds
Bouwnijverheid hebben de
zaak tien maanden lang on
derzocht. Dertig werknemers
van het bedrijf zijn inmiddels
aangehouden en verhoord.
De (zwarte) administratie van
de Groesbeekse onderneming
kon achterhaald worden door
tien invallen in woningen in
Groesbeek, Arnhem, Nijme
gen, Huissen en Wijchen.
