Belastingoperatie krijgt
Oort-konde èn Oort-vijg
WÊ
p
li
mal
Ie
Met de
belasting
adviseurs
door het
mijnenveld
ililllp
ÉH
£eicUe Sowvant
i
ZATERDAG 18 NOVEMBER 1989 PAGINA 27
-
Op 1 januari 1990-zal het Nederlandse belastingstelsel een
ingrijpende verandering ondergaan. Vooruitlopend op deze
operatie is Nederland de afgelopen maanden overspoeld door
een golf van verwarring, ergernis, geluk en opluchting.
Belastingdeskundigen, politici, ambtenaren, werkgevers,
werknemers en uitkeringsgerechtigden brajken zich het hoofd
over alle regelingen die zullen worden gewijzigd.
In een serie van vijf afleveringen besteden wij uitgebreid
aandacht aan de 'Oort-operatie', die letterlijk iedereen
aangaat. VANDAAG: Met de belastingadviseurs door het
mijnenveld.
VELEN NOG MET DE HANDEN IN HET HAAR
iN HAAG - Een willekeurige
nversatie tijdens één van de vele
ngressen die het afgelopen jaar
n de operatie- 'Oort' zijn gewijd:
•g, betalen jullie nou ook volgens het
Ja-tarief?"
en je gek man, dat kunnen we niet
iken. Het is meer een Fiat-500-tarief!
lar wat doen jullie eigenlijk met de re-
iegeschenken? Is het waar dat jullie
tv uit elkaar halen en de onderdelen
voor één als cadeau gaan geven?"
ch, wat is waarheid in deze dagen? We
dden eerst bedacht dat we alvast voor
f jaar kèrstpakketten zouden moeten
:open. Trouwens, ik hoorde dat jullie
in plan zijn de kantinejuffrouw ge-
engd te-gaan gebruiken?"
Ja hoor. En onze boekhouding heeft in
middels de afstand Amsterdam-Rotter-
$m met tien kilometer opgerekt",
■j, hebben jullie dan geen hobbeltoe-
iior alle duidelijkheid: het plan-Oort
lis oorspronkelijk bedoeld als vereen-
yudiging van het Nederlandse belas-
(gsysteem. Het samenvoegen van be
dingen en premies in één tarief maakt
i stelsel inderdaad heel wat overzich-
ijker. Bovendien wordt een belasting-
jflaging van netto ruim vier miljard
dden doorgevoerd. Maar inmiddels
ipet zelfs VVD-parlementarièr Frank
Grave, die met zijn PvdA-collega
killem Vermeend aan de wieg van
ort' stond, erkennen dat het er op veel
nten niet gemakkelijker op zal wor-
n, vooral niet waar het de aftrekpos-
1 betreft.
in de vooravond van de grootste be-
jjtingoperatie na de Tweede Wereld
oog zitten veel werkgevers en werkne-
yjrs met de handen in het haar. Slechts
^inigen zijn volledig op de hoogte van
e onderdelen van het nieuwe systeem.
c' gelukkigen die hiertoe wél behoren
irnnen goud verdienen. Belastingdes-
j/idigen, hoogleraren en organisatiebu-
eJus voor congressen en symposia heb-
hoogtijdagen beleefd. Daar komt
^rlopig geen einde aan, want het zal
ijg lang duren voordat de gemiddelde
Jastingplichtige een beetje met 'Oort'
j kunnen omgaan. Terwijl de één het
;uwe jaar met angst en beven tege-
"?t ziet, omdat hij vrijwel al z'n af-
posten ziet sneuvelen, staat de ander
•appelen van ongeduld omdat hij ein-
lijk minder belasting gaat betalen en
maandelijks honderden guldens op
Opruit gaat. Althans, dat méént hij te
ife9-
jjt is immers nog allemaal puur theo-
J De praktijk zal moeten uitwijzen of
verwachte inkomenseffecten inder
ad werkelijkheid zullen worden. In
^el ondernemingsraden bijvoorbeeld is
dj afgelopen maanden flink strijd ge-
,jprd. Niet over de tariefswijziging en
lC verhouding tussen het bruto en netto
jn, maar vooral over de secundaire ar-
|dsvoorwaarden. Heel wat werkne-
efrs vreesden dat hun vaste en variabe-
jpnkostenvergoedingen door de beper-
ïg van de aftrekposten fors zouden
irden aangetast. De werkgevers had-
n het ook niet gemakkelijk. Velen wa-
I bereid het arbeidsvoorwaardenpak-
t in stand te houden, maar wisten ge-
ton niet hoe ze dat moesten doen. Een
,kele ondernemer zag kans eindelijk
"i die vervelende onkostenpost af te
r( nen, maar moest dan op andere pun-
weer inleveren. Gezamenlijk hekel-
Ji werkgevers en werknemers de over
bid, die tot het snijden in aftrekposten
besloten. Ruzie, onenigheid, ondui-
ijkheid, ergenis, scepsis, geluk en twij-
wisselden elkaar voortdurend af.
ambitieus
jjt is allemaal gekomen doordat twee
,jbitieuze kamerleden in 1985 de kop-
n bij elkaar staken. De Grave en Ver-
Jend vonden, net als veel andere poli-
J, belastingexperts en ondernemers,
jjl het de hoogste tijd was geworden om
t Nederlandse belastingsysteem te ver
spelen. De aanleiding hiervoor was de
>m bekritiseerde Tweeverdienerswet,
i wel rechtvaardig was maar veel com-
Kilometervergoeding
Vanaf 1 januari mag nog maar 44
cent kilometer onbelast worden
vergoed.
Voor elke kilometervergoeding boven
de 44 cent moet belasting worden
Woon-werkverkeer
Het vaste aftrekbedrag van ƒ200,-
voor de eerste 10 kilometer komt te
vervallen.
Deze worden als privé aangemerkt.
Lunch- en dinerkosten
Lunch- en dinerkosten zijn voor
bedrijven nog maar voor 75%
aftrekbaar. Een vergoeding aan de
werknemer is onbelast.
Geldboeten
Geldboeten zijn niet meer aftrekbaar,
terwijl een vergoeding door de
werkgever wordt betast.
Gereedschap
Gereedschap is alleen aftrekbaar als
het (nagenoeg) uitsluitend wordt
gebruikt voor het werk.
Verhuiskosten
Maximaal 12% van het jaarsalaris,
maar niet meer dan 12.000,- plus
de kosten van het overbrengen van
de boedel, zijn aftrekbaar als
verhuiskosten.
Relatiegeschenken
Kost een relatiegeschenk minder dan
50,- dan is deze voor 75%
aftrekbaar. Daarboven is het niet
meer aftrekbaar.
Potje lief en leed
Bijdragen bij huwelijk en jubileum van
collega's e.d. (het zgn. potje lief en
leed) is niet langer aftrekbaar.
De kosten van een kantoorruimte, cq
werkkamer in of bij uw woning, van
waaruit u minder dan 50% van uw
inkomen verwerft, komt te vervallen.
plicaties met 2ich meebracht. Het CDA
wilde aanvankelijk niet meedoen, maar
in 1985 kwam het toch tot een kamer
motie die leidde tot het instellen van een
commissie onder leiding van de toenma
lige bankier prof. Oort.
Een jaar later had deze commissie een
advies opgesteld waarvan de kern was
dat de lange rij belastingschijven moest
worden vervangen door 'slechts' drie ta
rieven. De commissie werd voor haar
werk overladen met huldebetuigingen.
Aan de rigoreuze wijziging van het fisca
le systeem kleefde echter een groot na
deel dat politiek niet te 'verkopen' was:
veel groepen belastingbetalers zouden er
fors op achteruit gaan. Dus rook de
VVD haar kans om een oude wens in
vervulling te laten gaan. Er moest een
flink extra bedrag voor de Oort-operatie
worden uitgetrokken, zodat naast belas
tingvereenvoudiging ook belastingverla
ging kon worden doorgevoerd. Ander
zijds zou moeten worden gesneden in
een groot aantal aftrekposten, omdat
'Oort' anders te duur zou uitvallen.
Compromis
Pas in de zomer van 1988 bereikten
CDA en VVD een compromis over de
uitwerking van het plan-Oort. In een ka
mer van het ministerie van financiën za
ten de fractieleiders De Vries (CDA) en
Voorhoeve (VVD) en hun financiële
specialisten dagenlang te rekenen met
staatssecretaris Koning en zijn ambtena
ren. Wat gebeurt er als we die tariefschijf
wat verlengen? Wat moeten we doen
met die en die aftrekpost? De telefoonlij
nen waren rechtstreeks verbonden met
een computer die om de haverklap aller
lei berekeningen ophoestte.
Begin dit jaar gingen de Tweede en Eer
ste Kamer akkoord met de Oort-opera
tie. Dat was voor veel bedrijven het
startsein voor de massale actie 'Hoe ont
wijken we Oort?'. Want inmiddels waren
velen erachter gekomen dat het nieuwe
systeem veel meer haken en ogen ver
toonde dan aanvankelijk het geval leek.
De Nieuwegeinse fiscaal jurist mr. F.
van Attekum verwoordde dit gevoelen
tijdens één van zijn vele congres-optre
dens aldus: „Een vriendelijke fiscus be
staat niet; een fiscaal vriendelijke wetge
ving evenmin. Na 'Oort' zullen de belas
tingwetten nög onvriendelijker worden".
Kluwer en Elsevier, maar ook tal van
kleinere uitgeverijen, lease-autobedrij
ven en werkgeversorganisaties begonnen
onmiddellijk boeken en brochures sa
men te stellen over de Oort-operatie.
Fiscaal specialist mr. A. Timmermans
van het VNO: „De Belastingdienst heeft
het meest profijt van 'Oort'. Dan volgen
de individuele burgers en als laatste de
werkgevers. De ondernemers zijn een
beetje voor de gek gehouden. In ruil
voor een tariefsverlaging moeten zij gi
gantische administratieve problemen
doorstaan".
Van Attekum: „Ik wil twee prijzen uit
reiken. Een Oort-konde voor de echte
vereenvoudiging, namelijk het invoeren
van drie tariefschijven. En een Oort-vijg
voor de rest van de wetgeving die het al
lemaal zo moeilijk maakt".
Zorgen
Inderdaad, vrijwel niemand maakt zich
zorgen over de nieuwe tarieven van 35,2
pet., 50 pet. en 60 pet. Het zijn de af
trekposten die alle aandacht trekken,
hetgeen ook niet verwonderlijk mag he
ten. Om met de woorden van belasting
inspecteur mr. V. Crijns te spreken: „In
het oude systeem mag de werkgever zijn
werknemers alle kosten vergoeden die
voor hem tot belastingaftrek kunnen lei
den. Er is dus een rechtstreekse relatie
tussen aftrekbaarheid en vergoedingen.
Die band komt in 'Oort' te vervallen".
Concreet betekent dit dat bepaalde on
kosten niet meer van de belasting aftrek
baar zijn, maar nog wél belast of onbe
last mogen worden vergoed. Veel com
motie is er rond de autokosten, waarop
in de volgende aflevering van deze serie
uitvoerig wordt ingegaan. Maar de dis
cussie gaat ook over ogenschijnlijk onbe
duidende kwesties.
Een simpel voorbeeld hiervan is de veel
besproken aktentas, voor menig werkne
mer een onontbeerlijk 'gereedschap'.
Deze tas zal niet meer aftrekbaar zijn.
De werknemer mag wel van zijn baas
een belaste vergoeding ontvangen. Maar
dit is meestal niet zo gunstig, omdat de
kosten dan voor de werkgevers de pan
kunnen uitrijzen. Wel kunnen de onder
nemers de aktentas voor 100 pet. van de
winst aftrekken. Wat is dan de simpelste
oplossing? De Rotterdamse belastingad
viseur mr. J. Boekesteijn: „Veel mensen
hebben het gevoel van: als ik nou maar
die aktentas heb, dan heb ik de fiscus
toch mooi een loer gedraaid! Maar daar
komt het niet op aan. De oplossing is
dat de werkgever de aktentas, of een an
dere soort tas, tijdelijk voor zakelijk ge
bruik aan zijn werknemer in bruikleen
geeft. Maatschappelijk gezien verandert
er niets. Je loopt met de zelfde tas over
straat. Maar fiscaal gezien is er wél wat
veranderd!"
Fictief
Een ander aansprekend voorbeeld zijn
de telefoonkosten die voor het werk
worden gemaakt. Onder het nieuwe be
lastingregiem zullen die niet meer aftrek
baar zijn, terwijl de vergoeding die de
werkgever ervoor geeft moet worden be
last. Waarschijnlijk komt er in overleg
met de belastingdienst een fictieve af
trekpost voor de werknemer die rond de
vierhonderd gulden per jaar zal liggen.
Degenen die dit bedrag te laag vinden,
kunnen volgens een hardnekkige fiscale
filosofie beter thuis een tweede telefoon
aansluiting nemen op naam en kosten
van het bedrijf. Zo heb je dus twee tele
foons, één voor zakelijk gebruik waar
van je nooit de rekeningen ziet en één
voor privé-gesprekken. Andere belasting
deskundigen noemen dit onzin.
Er zijn nog tal van andere voorbeelden
te bedenken. Kantinevoorzi,eningen zijn
voor de werkgever voor 75 pet. aftrek
baar. Als de bedrijfskantine echter 'ge
mengd' wordt gebruikt, dus ook voor
werkoverleg en vakbondsvergaderingen,
mag dit deel van de kosten volledig (dus
100 pet.) worden afgetrokken. Hetzelfde
geldt voor het kantinepersoneel. Belas
tingdeskundigen adyiseren de werkge
vers daarom de koffiejuffrouw óók als
telefoon- of postmedewerkster ofwel 'ge
mengd' in te zetten.
De ondernemer die zijn relaties een ge
schenk wil geven kan de prijs per pre
sentje beter onder de vijftig gulden hou
den. Dan is het cadeau nog voor drie
kwart aftrekbaar van de winst. Ligt de
prijs boven de vijftig gulden, dan kan de
ondernemer het volgens 'Oort' in het ge
heel niet meer aftrekken. Vandaar dat
enkele fiscalisten half-ironisch, half-se-
rieus hebben bedacht dat een tv-toestel
maar moet worden weggegeven in on
derdelen die elk minder dan vijftig gul
den kosten. Of: geef in plaats van een
kistje wijn de flessen afzonderlijk.
Protest
Een verhaal apart vormen congressen
enerzijds en tekstverwerkers en compu
ters anderzijds. Aanvankelijk wilde de
regering hier fors op bezuinigen. Na luid
protest van het zakenleven kwam de
Tweede Kamer hierop terug. Voor de
werknemer zal het bezoek aan congres
sen geheel aftrekbaar zijn als de prijs
niet boven de duizend gulden komt; tus
sen de duizend en vierduizend gulden is
de aftrek beperkt tot 75 pet. De werkne
mer mag echter van de werkgever wél
een onbelaste vergoeding voor congres-
bezoek ontvangen. Maar de werkgever
kan deze vergoeding voor slechts drie
kwart van de winst aftrekken.
Tekstverwerkers en computers mogen
De schijven van
uw inkomen
3e schijf
60% belasting
Geen premie
42.123,-
2e schijf
50% belasting
Geen premie
42.123,-
1ste schijf
- Algemeen: Totaal 35%
(7% loonbelasting, 28%
premie volksverzekering)
- 65-plussers: Totaal 18%
9
Belastingvrij bedrag
(Afhankelijk van uw
tariefgroep)
door de werknemers worden afgetrokken
als de kosten meer dan achthonderd gul
den bedragen. Of hij mag van zijn baas
een onbelaste vergoeding krijgen. De
werkgever op zijn beurt kan deze kosten
volledig aftrekken.
En dan is er nog niets gezegd over be
drijven die hun werknemers maandelijks
naast het bruto salaris een netto vergoe
ding geven, dus buiten de gebruikelijke
onkostennota's om. Neem het voorbeeld
van een middelgroot ingenieursbureau
waar personeelsleden van verschillende
pluimage werken. De één zit vaak op
een booreiland, de ander reist van klant
naar klant, de derde is coördinator op
het hoofdkantoor. In dit bedrijf gelden
maar liefst zes soorten vaste vergoedin
gen per maand, beginnend bij honderd
en eindigend bij zeshonderd gulden. In
het nieuwe systeem moet worden ge
schat hoe hoog de kosten in redelijkheid
zullen zijn. Geloofwaardigheid is nood
zakelijk, anders zal de fiscus er niet mee
akkoord gaan. Daarom heeft het inge
nieursbureau in overleg met zijn accoun
tants een lijst opgesteld van posten die
onbelast mogen worden vergoed, zoals
literatuur, voedsel, drank en genotmid
delen, representatiekosten en geschenken
bij recepties van zakenrelaties. Voor de
werknemers die honderd gulden per
maand krijgen, liggen de bedragen per
post laag; voor degenen die maandelijks
zeshonderd gulden ontvangen zijn de be
dragen uiteraard veel hoger.
Aanslag
Het ingenieursbureau heeft besloten de
lijst niet aan de fiscus voor te leggen.
Daarmee komt een volgende moeilijk
heid om de hoek kijken. Wat is beten te
voren met de fiscus overleggen óf niks
zeggen en afwachten of de belasting
dienst een jaar later zijn goedkeuring
verleent? Het voordeel van de eerste
mogelijkheid is dat je dan zeker weet dat
de dienst akkoord is. Het nadeel kan
zijn dat de fiscus het voorstel afwijst en
probeert het aantal posten te verkleinen.
Het voordeel van de tweede mogelijk
heid is dat je op korte termijn geen pro
blemen hebt. Het nadeel is dat de fiscus
achteraf met forse naheffingen kan ko
men op de onbelaste vergoedingen. In
principe zullen de aanslagen zijn gericht
tegen het bedrijf, maar er is een kans dat
ook de werknemers worden 'getroffen'.
Van Attekum: „Door het zoeken naar al
ternatieven wordt de inspecteur in de
hoek gedrukt. Alleen al daarom moet je
met geloofwaardige vergoedingen ko
men. Oplichting is uit den boze, dat
komt gewoon op fiscale fraude neer".
Volgens het kamerlid De Grave zijn er
nogal wat werkgevers die balen van het
geven van vergoedingen: „Laatst zei er
eentje tegen mij: „Ik ben blij dat het al
lemaal verandert. Mijn personeel praat
nooit meer over loon, alleen maar over
netto vergoedingen". v
Werkgevers en werknemers die overeen
stemming willen bereiken over fiscaal
vriendelijke beloningen binnen de gren
zen van 'Oort' doen er dus goed aan een
breed pakket samen te stellen van kos
ten die nog mogen worden afgetrokken
en onbelast mogen worden gegeven. An
derzijds is het voordeliger om loon in
geld om te zetten in loon in natura. Ook
zou het kunnen worden gezocht in belo
ningen buiten 'Oort', zoals winstdeling,
opties en spaarregelingen.
De kern van het verhaal is dat elk be
drijf en iedere werknemer de zaken voor
zichzelf op een rijtje moet zetten. De
Amsterdamse belastingadviseur mr. J.
Schouten meent: „Fiscaal vriendelijk be
lonen is in het Oortse systeem nog
steeds mogelijk, maar dan moet je wel
door een mijnenveld lopen".
Mijnenveld of niet, de komst van het
nieuwe belastingstelsel met z'n vele on
duidelijkheden is onvermijdelijk. Nie
mand, rijk of arm, hoog of laag, kan er
aan ontsnappen. Voorlopig zullen velen
dat mijnenveld moeten zien te doorkrui
sen aan de hand van een uiterst gewieks
te belastingadviseur.
ROB SEBES
VOLGENDE KEER: Blijft de
auto de heilige koe?