Einde voor SED komt
sneller dan gedacht
Open grenzen bezorgen economen hoofdbrekens
Dikke pap
Praag wordt soepel
voor vakantiegangers
Trabbi Trabbi über Alles
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
5 BUITENLAND
£eidóc@omant
WOENSDAG 15 NOVEMBER 1989 PAGINA 7
door Alexander Münninghof
Onze zoon Maurits is, zoals hij
zelf desgevraagd kan
aangeven, inmiddels alweer
drie jaar en dat betekent tijd
voor de djetski sad. Het woord
is een letterlijke vertaling van
het Engelse kindergarten
wij zeggen kleuterschool.
Maar een djetski sad is veel
meer dan dat.
Omdat in de Sovjetunie
doorgaans beide ouders
werken en voor het woon
werkverkeer vaak nog drie
uur extra per dag kwijt zijn,
moet zo'n Sovjetpeuter in feite
van zeven uur 's morgens tot
half acht 's avonds in de
djetski sad een onderkomen
vinden. Bewaarschool is
daarom misschien wel de beste
vertaling, te meer waar er
weinig onderricht wordt
gegeven en de voornaamste
zorg lijkt te zijn dat de peuters
zich in een veilige omgeving
met elkaar kunnen
bezighouden.
Ze krijgen er ontbijt (dikke
zoete pap) en een stevige
lunch met soep en meestal een
soort brei van gehakt met
puree en kiselj (een bordje
maizenapap) als toetje. Daarna
gaan ze slapen van een tot
drie. waarna bet
middagprogramma nog
voorziet in thee met
bijbehoren en een fikse
broodmaaltijd tot slot.
Maar omdat het er ons om
begonnen was om Maurits een
paar uur per dag met wat
Russische leeftijdgenootjes in
contact te brengen, leveren we
hem na het ontbijt af en halen
we hem tijdens de lunch op.
Erg spraakzaam over zijn
ervaringen is hij niet, al merk
ik wel dat het Russisch hem
inderdaad spelenderwijs
toevliegt. Toen ik hem onlangs
onverhoeds in het Russisch
vroeg of hij het op de djetski
sad leuk vond (een tamelijk
ingewikkeld zinnetje)
antwoordde hij tenminste
zonder aarzeling met da.
Om onze zoon überhaupt op de
bewaarschool te krijgen
moesten we overigens vele
dagen lang allerlei instanties
af. Je kunt niet zomaar een
schooltje uitkiezen maar je
bent aangewezen op de
voorzieningen in het
stadsrayon waar je woont. In
ons moskvaretski rayon bleek
een wachtlijst te bestaan van
tweeduizend kindertjes. Dat
merkten we pas nadat we van
het UPDK, de
overheidsinstantie die alle
officiële contacten tussen
buitenlanders en de Sovjet
samenleving begeleidt, een
schriftelijke toestemming
hadden gekregen om naar een
detski sad op zoek te gaan.
Zonder dat papier wil geen
kleuterjuffrouw met je praten.
Met goeie woorden bleek er
aan die wachtlijst niets te
doen. Dus heb ik tenslotte,
onder hevige protesten van
mijn vrouw, mijn toevlucht
gezocht tot de methode die in
dit land, alle perestrojka t?n
spijt, nog steeds de meest
effectieve is. Ik vond uit wie
er op het stadhuis bij de
afdeling jeugdzaken het
djetski-sad-beleid voert,
schreef aan die dame een brief
en stuurde mijn secretaresse
naar haar toe. Het was een
kort en prettig gesprek,
waarbij het stempelkussen in
de bureaula gezelschap kreeg
van een make-up-setje van
een bekend westers merk.
De volgende dag gingen wij
kennis maken met de
directrice van de ons
toegewezen djetski sad.
Welkom kleine man, riep ze
vriendelijk tegen Maurits, heb
jij je dokterspapieren wel
allemaalbij je? Ja ziet u, met
zoveel kleintjes bij elkaar kun
je geen risico nemen, legde ze
ons uit. U zult toch echt eerst
naar de kinderarts, de oogarts,
de keel-neus-oorspecialist en
de chirurg moeten;
profylaktika heet dat in goed
Sovjets.
Doodsbenauwd als men is voor
ziekte en epidemieën probeert
men zich in elk geval tegen
mogelijke aansprakelijkheid in
te dekken. Daarvoor is de
handtekening van een hele ris
doktoren noodzakelijk. En al
stelden al die onderzoekjes vrij
weinig voor, het ritueel moest
wel degelijk geheel uitgevoerd
worden. Wat ons weer een
paar dagen kliniekbezoek
kostte en onze Maurits het
kleine trauma van de
vingerprik bezorgde, nodig
voor de bloedanalyse. Het
prikkertje zelf hadden we via
de Britse ambassade-arts
bemachtigd en zat steriel
verpakt. Dit in tegenstelling
tot de Sovjetprikkertjes, die los
in een envelopje lagen op het
bureau van de zuster. Dat
risico hebben we toch maar
niet genomen.
BERLIJN Met het
openstellen van de Oost-
duitse grenzen doemen al
lerlei economische proble
men op voor de twee
Duitslanden. De stroom
Oostduitsers die het afge
lopen weekeinde een be
zoek bracht aan de Bonds
republiek zou kunnen uit
groeien tot een ware
vloedgolf van emigranten,
als de levensstandaard in
de DDR niet zo snel stijgt
als de bevolking nu hoopt.
sen, voorspelt dat als de DDR
marktgerichte hervormingen
invoert, het land binnen vijf
tot tien jaar op het niveau van
het Westen kan komen. Her-
rhausens niet onbelangrijke
uitlatingen en de belofte van
de Bondsregering om de DDR
omvangrijke hulp te bieden,
maken duidelijk hoeveel be
lang het Westen hecht aan het
verbeteren van de Oostduitse
economie.
Ondanks alle goede bedoelin
gen zouden de Oostduitse pro
blemen echter wel eens op
korte termijn onoverkomelijk
kunnen blijken te zijn. De
Oostduitse minister van finan
cien Ernst Höfner onthulde
maandag tot veler verbijste
ring dat de staatsschuld 130
miljard mark bedraagt. De
DDR is telefonisch vaak onbe
reikbaar omdat het telefoon
net het laat afweten door sto
ringen en een tekort aan appa
ratuur. Er is een wachtlijst van
jaren voor de walmen uitbra
kende Wartburgs en Traban-
ten, die het mikpunt van spot
zijn in de Bondsrepubliek.
Vers fruit is in de winter bijna
niet te krijgen. Koelkasten, tv-
toestellen en videorecorders
kosten een paar maandlonen.
De juichende stemming over
de nieuwe bewegingsvrijheid
zal misschien snel plaatsma
ken voor frustratie wanneer
de Oostduitsers pas goed het
enorme verschil ontdekken
tussen hun povere levensom
standigheden en de welvaart
in hun westerse buurlanden.
Hulpplan
Bonn publiceerde gisteren een
uit zes punten bestaand ont
werp van een hulpplan voor
de DDR. Het herhaalde daarbij
als voorwaarde dat de DDR
politieke en markteconomi
sche hervormingen doorvoert,
daar het anders geen zin heeft
om er miljarden in te pompen.
Maar ook dat alle hulpmaatre
gelen voor de DDR moeten
worden genomen in overleg
met de EG-partners.
De vooraanstaande Oostduitse
econoom Karl Morgenstern
heeft echter al gezegd dat de
socialistische staat niet naar de
door Bonn gewenste verande
ringen streeft. Evenmin heb
ben de nieuwe leiders laten
weten hoe en wanneer ze hun
valuta hard willen maken, dat
wil zeggen: de waarde laten
bepalen door de markt en niet
meer door de staat. Ook de
meest optimistische economen
betwijfelen dat de Oostduitse
mark nog voor het eind van
deze eeuw op de vrije markt
inwisselbaar gemaakt kan
worden.
Het Westduitse bedrijfsleven
kijkt al langere tijd met een
begerig oog naar de mogelijk
heid om lucratieve joint ven
tures op te zetten in de DDR,
maar de daarvoor benodigde
veranderingen wijken zozeer
af van de socialistische begin
selen dat ze onaanvaardbaar
zijn voor de Oostduitse autori
teiten. Een woordvoerder van
Siemens in West-Berlijn ver
telt dat het elektronicaconcern
dolgraag het verouderde tele
foonnet in de DDR zou willen
moderniseren. „Maar de om
standigheden die steeds een
struikelblok zijn geweest voor
investeringen, bestaan nog al
tijd".
Daimler-Benz is wel van plan
de komende dagen een delega
tie naar Oost-Duitsland te stu
ren om te praten over de geza
menlijke produktie van een
personenauto. Sommige inves
teerders zijn echter bang dat
de uittocht van jonge werkne
mers de kans op een verbete
ring van de produktiviteit, die
door een gebrek aan arbeids
krachten toch al niet geweldig
is, nog verder zal verkleinen.
Oostduitse functionarissen, en
ook de oppositie, maken zich
zorgen dat de honger naar
harde valuta kan leiden tot
een maatschappij met twee
klassen: mensen met buiten
lands geld en mensen zonder.
Met de Westduitse marken
worden nu al de beste produk-
ten weggekocht op de schame
le Oostduitse markt en veel
Oostduitsers zijn bang dat ze
„uitgekocht" worden, als er
helemaal geen douanecontrole
komt.
(Vervolg van de voorpagina)
PRAAG Volgens niet
bevestigde berichten uit
1 Praag gaat de grens voor
i burgers die naar het wes-
1 ten willen reizen zonder
visum, open op 1 januari
aanstaande. De afgelopen
j twee jaar werden de be
perkingen op reizen naar
het Westen al enigszins
verminderd en jaarlijks
brengen duizenden Tsje-
Ichoslowaken hun vakan
tie in West-Europa door.
Iln juli versoepelde de regering
de eis dat Tsjechoslowaken
uitnodigingen van familiele-
den in het westen moeten
overleggen om een uitreisvi
sum te krijgen. Men accepteer
de sindsdien elke uitnodiging,
zelfs van Tsjechoslowaken die
ooit illegaal waren geëmi
greerd. Ook werd emigratie
toegestaan aan mensen die
zich bij hun illegaal uitgereis-
de familieleden in het Westen
wilden voegen. Eerder werden
de restricties op het bezit van
buitenlandse valuta versoepeld
en mochten burgers een som
buitenlands geld op een bank
rekening zetten die op elk mo
ment kon worden opgevraagd.
Celstraf
De activist voor de mensen
rechten Miroslav Kusy is gis
teren in Bratislava veroor
deeld tot een voorwaardelijke
straf van acht maanden we
gens „het schade toebrengen
aan de staatsbelangen in het
buitenland". Drie andere dissi
denten zouden zijn vrijgespr-
ken. De vier verdachten had
den een verklaring onderte
kend waarin Slowaken wer
den opgeroepen de invasie van
het Warschau Pact in 1968 te
herdenken door bloemen te
leggen ter nagedachtenis van
de slachtoffers die toen vielen.
Het proces in Bratislava werd
bijgewoond door Alexander
Dubcek, de leider van de
Praagse Lente van 1968.
Kohl in
Auschwitz
De Westduitse bonds
kanselier Helmut Kohl
heeft' gisteren tijdens
zijn staatsbezoek aan
Polen bloemen gelegd
bij het voormalige
concentratiekamp
Auschwitz.
De bondskanselier en
de Poolse premier
Mazowiecki hebben
gisteren verdragen
ondertekend voor
economische samen
werking waarbij West-
duitsland hulp biedt
voor het afbetalen van
de buitenlandse
schuld van Polen, die
bijna 80 miljard gul
den bedraagt. Ook
werd nog eens beves
tigd dat de Westduit
se regering zich houdt
aan de verdragen van
Warschau, die in 1970
werden gesloten. In
de verdragen worden
de rivieren Oder en
Neisse als Poolse
westgrens erkend.
FOTO: EPA
Sovjetparlement
rehabiliteert
verdreven volken
MOSKOU Na heftige
debatten heeft het parle
ment van de Sovjetunie
gisteren een verklaring
aangenomen waarin alle
volken die tijdens het
bewind van dictator Jozef
Stalin zijn gedeporteerd
„volledige politieke reha
bilitatie" krijgen.
In de verklaring wordt ge
dwongen overplaatsing gezien
als „de zwaarste misdaad", die
ingaat tegen de aard van het
socialistisch systeem en de de
mocratische beginselen. „De
massale opsluiting, de hel van
de kampen, de ellende van
vrouwen, oude mensen en
kinderen in de deportatiezones
belast ons geweten en is een
belediging voor het natuurlijk
gevoel. Dat mogen we nooit
vergeten", aldus de verkla
ring. In de Tweede Wereld
oorlog werden in de Sovjetu
nie meer dan een miljoen etni
sche Duitsers, Krimtataren,
Turkse Mescheten, Bulgaren,
Koreanen, Grieken en Kurden
gedeporteerd.
Honecker ziek thuis
BERLIJN De voormalige partijlei
der en president van de DDR, Erich
f Honecker, is nog niet hersteld van de
I galblaasoperatie die hij in augustus
onderging. Het Oostduitse blad Junge
Welt meldde gisteren dat de ex-partij-
j leider thuis wordt verzorgd. De 77-ja-
j rige Honecker verscheen na zijn ope-
ratie pas voor het eerst begin oktober
weer in het openbaar, tijdens de vie-
ring van het 40-jarig bestaan van de
DDR. Na zijn aftreden op 18 oktober
werd er in de Westduitse media mel-
i. dirfg van gemaakt dat zijn situatie was
1 verslechterd en dat hij opnieuw in het
j ziekenhuis was opgenomen. Dat laat-
jste werd in Junge Welt tegengespro-
- ken door Honecker's echtgenote Mar-
J got.
Deen helpt een handje
bij afbraak van Muur
KOPENHAGEN De Deense uitbater
Gunner Thomsen is gisteren met een
geleende grondgraafmachine op weg ge
gaan naar de Muur in Berlijn, in de
hoop dat hij een steentje kan bij- en
wegdragen. Thomsen, die in Padborg
aan de Deens-Duitse grens een café
drijft, denkt volgens de Deense krant
Politiken vanavond of morgen vroeg de
afstand van 530 kilometer overbrugd te
hebben. Het gevaarte dat hem door een
vriend ter beschikking werd gesteld, be
weegt zich voort met een snelheid van
maximaal twintig kilometer per uur.
Thomsens clientèle draagt financieel bij
aan de kosten van het project.
Oostduitsers kregen
300 miljoen mark
BERLIJN De invasie van
Oostduitsers in West-Berlijn
heeft de Bondsrepubliek 150
miljoen mark aan begroetings-
geld gekost. Omdat ongeveer
evenveel Oostduitsers in het
weekeinde naar andere delen
van West-Duitsland kwamen
en aan hen ook 100 mark per
persoon werd betaald, is de
Bondsrepubliek in totaal zo'n,
300 miljoen mark armer ge
worden.
De regering in Bonn zal intus
sen de fondsen voor het be-
groetingsgeld verhogen van
479 miljoen tot 779 miljoen
Het wapen van
deze Oostduitse
militair is geladen
met een bloem.
Glimlachend ziet
hij toe op de
mensenstroom
van oost naar
west.
FOTO: DPA
Partijleider
Bulgarije spreekt
met dissidenten
SOFIA De vrijdag aangetreden Bul
gaarse partijleider, Petar Mladenov,
heeft gisteren met een aantal dissiden
ten gesproken en besloten partijleden,
die waren uitgestoten in verband met
dissidente activiteiten, weer toe te laten.
Mladenov zond dinsdag ook een bood
schap aan Moskou, dat hii wil hervor
men volgens de methode die in de Sov
jetunie wordt gevolgd. Onder de weer
tot partij toegelaten personen behoren
vooraanstaande leden van de niet er
kende Club voor Ondersteuning van
Glasnost en Perestrojka.
(Van onze speciale
verslaggever)
OOST-BERLIJN Voor
de Oostduitse communisti
sche partij (SED) lijkt het
einde nog sneller te ko
men dan gedacht.
Niet alleen vanuit de bevol
king, maar ook vanuit groepen
en organisaties die de commu
nisten tot op heden steunden,
klinkt steeds luider de roep
een eind te maken aan de 'lei
dende rol' van de SED, zoals
die in artikel 1 van de grond
wet is vastgelegd.
Onder degenen die openlijk
hebben gepleit voor het
schrappen van artikel 1 be
vindt zich de maandag be
noemde nieuwe parlements
voorzitter, Günther Maleuda,
een lid van de Boerenpartij.
Op een fractiebijeenkomst van
zijn partij gaf hij de SED de
schuld voor de economische,
sociale en' politieke malaise in
het land.
Maar ook het presidium van
de Nationaal-Democratische
Partij en wellicht nog be
langrijker de presidente
van de eenheidsvakcentrale
FDGB, Annelis Kimmel, wil
len dat de absolute macht van
de partij wordt opgeheven.
Kimmel is een belangrijk lid
van de SED. Andere maat
schappelijke organisaties steu
nen de oproep.
Deze ontwikkeling kan zelfs
in het huidige parlement al
vergaande gevolgen hebben
voor de SED. De communisti
sche partij heeft zelf slechts
127 zetels in het parlement. De
vier partijen die tot dusverre
als 'satellieten' fungeerden,
hebben er elk 52. Nog eens 165
zetels worden bezet door vak
bonden en de officiële jeugd
beweging, die zich tot op he
den altijd aan de lijn van de
partij hebben geconfirmeerd.
De opstandige geluiden kun
nen nooit de instemming heb
ben van president en partijlei
der Krenz. Deze verklaart
steeds dat hij wil vasthouden
aan het socialisme in de DDR.
Sinatra-doctrine
Moskou en het Warschau Pact
vinden de veranderingen in
Oost-Europa „normaal". Dat
verklaarde Sovjet-minister
van buitenlandse zaken Sje-
vardnadze gisteren in Moskou.
Hij voegde er aan toe „geen
reden te zien voor gevoelens
van angst en paniek", op voor
waarde dat niet wordt getornd
aan de na-oorlogse grenzen en
de vele verdragen en overeen
komsten tussen Oost en West.
„Er is geen enkele aanleiding
om ongerust te worden over
de politieke omwenteling in
Oost-Europa. Het is een zaak
van de landen zeld", aldus
verwoordde de minister wat
sinds enige tijd de Sinatra-doc
trine heet. Frank Sinatra zong
'I did it my way', de Sovjetu
nie projecteert die tekst op
landen als Polen, Hongarije,
wellicht Tsjechoslowakije en
zeker de DDR. Ze mogen zelf
hun glasnost en perestrojka
bepalen, zo zei de 'vader' van
de doctrine, Sovjet-woordvoer
der Gerasimov, enkele weken
geleden.
Samenwerking
Jürgen Tallig, een van de lei
ders van de Oostduitse demo
cratiseringsbeweging Neu?s
Forum, heeft verklaard dat
Neues Forum zou kunnen sa
menwerken met een gewijzig
de communistische partij. Hij
stelde echter ook dat de benoe
ming van de hervorminsgezin-
de Modrow tot nieuwe pre
mier niet voldoende is. In een
interview met de Westduitse
radio zei Tallig, de woordvoer
der voor Neues Forum in
Leipzig: „Ik kan me samen
werking met een hervormde
communistische partij voor
stellen. Maar er zijn nog altijd
teveel mensen in de top met
wie een dialoog niet mogelijk
is".
snedige antwoord. „Op feest
dagen werken wij niet in de
DDR". En een Oostberlijnse
vrouw, in die historische eer
ste nacht van de reisvrijheid:
„Wie nu slaapt is dood!"
Een sloopbedrijf in West-Ber
lijn toont zin voor humor en
historie. Op de Muur heeft het
snel een groot bord aange
bracht met de tekst: 'Betons-
loopbedrijf' plus een telefoon
nummer.
Ontwapenend is de uitspraak
van een jongetje dat zich in
West-Berlijn de ogen uitkijkt:
„Ik wist niet dat het zo druk
was in het Westen".
Maar niet alleen de Duitsers
leven zich uit Een Britse
krant verwoordde de vrees
voor een herenigd Duitsland
met de kop: „Deutschland,
Deutschland über Allies"
(Duitsland boven de geallieer
den).
DE VALLEI DER VERGETEN WERELD
ie. Honderden mensen bevolkten gisteren de brug tussen de Berlijnse stadsdelen Rudov en Treptov,
11 die gisteren werd heropend.
ïei a FOTO: DPA
ll
(Van onze correspondent
Rink Drost)
BERLIJN Historische
gebeurtenissen gaan ge
paard met humor. Het
hoeft daarom geen ver
wondering te wekken dat
de 'val' van de Berlijnse
Muur een bron is van
nieuwe moppen, grappen
en woordspelingen. Een
bloemlezing uit het nieu
we aanbod van de afgelo
pen dagen.
Een wachtende in de lange rij
voor het visum-uitgiftebureau
van de Volkspolitie in Leipzig,
zegt op de vraag of hij er niet
moe van wordt opnieuw te
moeten wachten: „Ach, we
hebben 28 iaar en drie maan
den gewacht. Die paar uren
kunnen er ook nog wel bij".
De man achter hem: „Hier ziet
u het meervoud van Wart-
burg: Wartebürger".
Een dolblije bezoeker in de rij
voor het gratis Beethoven-con
cert van de Berliner Philhar-
moniker in Westberlijn: „In
beschaafde landen is de maxi
male straf zelfs bij levenslang
25 jaar. Wij hebben 28 jaar en
drie maanden gehad".
Wachten in de rij heet in het
Duits 'Schlange stehen'. Een
'Schlange' is ook een slang.
Gevraagd naar het lange
wachten in West-Berlijn op de
honderd mark 'begroetings-
geld' kaatst een Oostberlijner
terug: „Ach, ohne Schlange
kein Paradies..." En een Oost
duitse tv-verslaggever ver
zucht: „Dit zijn glasnost en pe-
restroika in galop!".
Een journalist in West-Berlijn
vraagt een Oostduitse dertiger:
„Moet u niet werken?" Het
monster. Rob blijft staan, zwaaiend met zijn geweer en het lijkt,
wel of het dier door die bewegingen even wordt afgeschrikt. Dan
ziet Rob beneden zich een boomtop en zonder zich te bedenken
waagt hij de sprong. Zit hij hier veilig? Diep beneden hem gaapt
de afgrond en boven hem, op het plateau, hoort hij het woedend
snuivende monster. En dan duikt opeens de afschuwelijke kop
van het beest over de rand; de gespleten tong hangt uit zijn bek
en angstig zoekt Rob zoveel mogelijk dekking.
QN523 Rob besluit een goed heenkomen te zoeken. Hij heeft
J er al lang spijt van, dat hij zich de woede van het monster op de
p hals heeft gehaald. Alleen door de vlucht kan hij zich nog het
leven redden. Maar waar moet hij heen? Het logge beest is veel
)p sneller ter been dan je zo zou denken. Rob duikt weg achter een
ui rotsblok, maar enkele ogenblikken later hoort hij het dier snui-
?1 vend en sissend nader komen. Wegl Hij holt verder, maar er is
geen uitweg. Diepe kloven omringen het plateau. Daar nadert het
